Skip to main content
Internet Archive's 25th Anniversary Logo

Full text of "Patrologiae cursus completus: sive biblioteca universalis,integra uniformis ..."

See other formats 


Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc onlinc. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 

to copyright or whose legal copyright terni has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journcy from the 

publisher to a library and fmally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prcvcnt abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying. 
We also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for usc by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfivm automated querying Do noi send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogX'S "watermark" you see on each file is essential for informingpcoplcabout this projcct and hclping them lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countiies. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search mcans it can bc used in any manncr 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organizc the world's information and to make it univcrsally accessible and uscful. Google Book Search hclps rcadcrs 
discover the world's books while hclping authors and publishers rcach ncw audicnccs. You can search through the full icxi of this book on the web 

at |http: //books. google .com/l 



C^^^ri'O « / 



HARVARD COLLEGE 
LIBRARY 




FBOM THE BBQUEST OF 

JAMES WALKER 

(CUm of 1814) 
Prestcfenl ofHarvard CoUege 

bdagflfiMito troite ia thtt IflteHectaal 



PATROLOGI^ 

CURSUS COMPLETUS 

SITE 

BIBLIOTHEGA DNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMOIH, OECONOMICA, 

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUB ECCLESIASTICORUM 

QUI 

AB M\0 APOSTOLICO AD INNOCEWTII HI TEMPORA 

floruercnt; 

RECUSIO CMR0N0L06ICA 

OMNOM WM CXSTITCRC MONUMENTORUM GATHOLlCiE TRADITIONIS PER DUODEGIM PRIORA 

ECGLESIi£ Si£GDLA, 

lUXTA EDITIONES ACCVRÂTIS8IMA8, INTER SB CUMQUE N0NNULL18 CODICinDS HANDSCRIPTIS GOLLATAS» 

PERQUAM DILIGENTER CÂŞTIGATĂ; 

RI8SBRTATI0NIBUS, COMMENTAEIIS LECTIONIBDSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; 

OHinBDS 0PERIBU8 POST AMPLI8SIHAS EDITIONES QUJS TRIBUS N0V1SSIM18 SiECUUS DEBENTUR A0SOLUTA$ 

DETECTIS» ACCTA; 
INDICIBU8 PARTICCLARIBUS ANALTTICIS, 6INGDL08 SIVE TOUOS, 8IVE AUCT0RE8 ALICDJUS MOMENT! 

SOBSEQUENTlBUSy DONATA ; 
CAPITOLIS INTRA 1P8CM TEXTCM RITE DISP08IT1S, NECNON ET TITULIS SINGDLARUM PAGIHARUM MARGINEH SUPERIOBEH 

DI8TINGUENTIBUS SU6JECTAMQUB MATERIAM SIGNIFICANTIBU8, ADORNATA ; . 
OPERIBUS CUM DDBllS TUM APOCRYPHIS, ALIQUA TERO ACCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONBH 

ECCLCSIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA; 

DUOBUS INDICIBUS GENBRALIBU8 LOCUPLETATA : ALTERO SGILICET RERUM, QUO CONSULTO, QOIDQUID 

ONUSQOISQUE PATROM IN QUODLIBET THEMA SCRIP8ERIT UNO INTUITU CONSPICUTUR ; ALTEllO 

SGRlPTUKifi SAGRiE, ex qoo lectori comperire sit obvium quinam patres 

ET in QU1BU8 OPERDM SUORUM LOCIS SINGULOS 81N6UL0RUH LIBROKOM 

SCRlPTURiB TEXTUS COMMENTATI SINT. 

EDITIO ACCURATISSIMA, C^lîTERISQnE OMNIBDB FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CHARACTERUM NITIDITA8» 

CIIARTiC QUALITAS, INTBGRITAS TEXTUS, PERFECTIO C0RREGTI0NI8, OPERUM RECUSORUU TUM VARIETA8 

TUM NUMERUS, FORMA TOLU^ilNUM PERQUAM COMMODA t»IBlQUB IN TOTO OPERlS DECURSU CONSTANTER 

SIMILIS, PRETtl EXIGUITAS, PRiCSERTiMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, UETIIODICA ET CilRONOLOGICA» 

8BXCENT0RUM FRAGMBNTORUM OPUSCULORUUQUE HACTENUS lIlC ILLIG SPAR80RUM , 

PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA , EX 0PERIBU8 AD OMNES iETATES , 

UMIOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORDM. 

SERIES SECUNDA, 

IM QU A PRODEUNT PATRES , OOCTORKS SCRIPTORESQUE ECCLCSIiE LATlNiS 

A GREGOUlO MAGNO AD IMNOCEMTIUH 111. 

ACCURANTE J.-P. MIGNE, 

BIBUOTHSC JS CLSmi OHXVBlitJS, 

SIVE 

CUR8UUM GOMPLBTOROM IN 8IN6UL08 8GIENTIA BGCLESIA8TIGJS RAM08 BDITORB. 



PATROLOGIA BINA EDITIONE TYPIS MANDATA EST, ALIA NEMPB LATINA, ALIA GRAGO-LATINA. -^ 

VENEUNT MILLE FRANGIS DUGENTA YOLUMINA EDITIONIS LATINiE ; OCTINGENTIS ET 

MILLB TREGENTA GRiEGO-LATINiE. — MERE LATINA UNIVERSOS AUGTORES TUM OGGIDENTALES, TDM 

ORIBNTALBS EQUIDBM AMPLEGTITUR ; HI AUTEM, IN EA, SOLA YERSIONE LATINA DONANTUR. 

PATROLOGIiE TOMUS Cllf. 

S. BENEDICTUS ABBAS, SEDULIUS SCOTDS. 

TOMUS UNIGUS. 

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. Mlf.NE EDITOREH, 
IN VIA MCTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETIiG PARISIORUM VULGO D'ENFER NOlflNATAllL, 

SEU PBTIT-MONTROUGE. 

1851 



C JTJTO» I 



• 



/^ 






\ 





S^CULUM IX. 



S. BENEDICTI 



ABBATIS ANIANENSIS 



OPERA OMNIA 



JUXTA MEMORATISSIMAS HOLSTENII ET HUGONIS-HENARDI EDITIONES 

ACCURATISSIME DIGESTA. 



ACCEDUNT 



SEDULH JUNIORIS 

NATIONE SCOŢI 

•CIIIPTA Q1JJB SVPElISVAn VlînmBBSA, 

SX BIBUOTHECIS PATRUM ET MAU GOLLECTIONIBUS HAUSTA. 

ACCURANTE J.-P. MIGNE, 

BIBIiIOTHBCn CIiEBI UBlYBBSflE, 

SITE 
GCIliUUM GOVPLBTOIUM IN SIHGULOS BCIBNTIJB BGCLBSU8TIGA BAM09 BDITOBB. 



TOMUS UNICUS. 



TENIT 8 FRARGIS GALLIGIS. 



EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREH, 
IN \IA DICTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VOLGO D'ENFER NOHINATAH, 

SBU PBTIT-MOirrROCGE. 

1851 



ELENCHUS 



AUOTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO Cni CONTINUHTUH. 



^ JEDULIUS SCOTUS. 

Collectanea in oînnes B. Pauli Epistolas. CoL 9 
Eiplaoatiuncula de breviariorum el capitulorum canonum- 

que jdifferentia. 271 

Liber (te vectoriDus Christianis. 291 

ExplaDationes in prcefationes sancti Hieronymi ad Evangelia- 331 

SANCTUS BENEDICTDS ANIANENSIS ABBAS, 

Codex regttlarum. &23 

Concordia regularăm. 701 

Epistolia. 1379 

Opuscula. 1381 

Chartffi Anianenses. 1419 



£x lypis MIQNE. aa Peiil-Monironge. 



ANNO DOMINI DGGGXX. 



SEDULIUS SCOTUS 



NOTITIA HISTORICA. 

(Fabric, Bibi. med. et inf. Lat.) 



Sednlias junior, natione Scotus, dabîum an îs qui ^ 
an. 721 concilio Romano subscripsit, an alius, quem 
Hepidamnus monachus Sangallensis in Chronico ad 
an. 818 clarum fuisse narrat. Incertum etiam epi- 
scopus an presbyter fuerit. Ejus habemus : 

1. Collectaneum $ive Explanationem in Epi$tolas 
Pau/f , in qua Gregorius Magnus, quamvis supresso 
Domine, citatur. Prodiit Basilese apud Henricum Pe- 
tri 1528 et 1554, in-8% nec non in Bibliolhecis Pa- 
Irum. 

2. Coltectanea in Matthceum sub nomine Sedulii 
Scoţi citai Sirmondus ad Sidonii ApoUinaris Epist. 
IX, 4, in quilms, Labbeo teste, Gregorius, Isidorus, 
Beda et ipse quoque Sedulius senior allegatur. 

5. Commentarii in artem Eutychii , teste Usserio 
in Bibi. Thuanea fuenint. Sic quoque Sedulio Com- 
mentarii in primam alii secundam artem Donaţi et m 
majus volumen Priiciani tribuuntur. 



4. Opus de Regimine prindpum babnit Goldastus, 
tesle Labbeo. Sedulius de rectoribus Chrisiianis et 
convcnientibus regulisy quibus est respublica rite gU' 
bernanda. Lipsise 1619, in-8», edilus memoratur a 
Fabricio noslro. Freherus ad Pelrum de Andlo de 
Imperio Romano, II, 16, scribii se an. 1612 hune 
librum ovcx^orcv ad prelum parare. Ex ejus iibello 
de Chrislianis rectoribus, c. 8, oclo disticha adducit 
Nicolaus Gusanus de Goncofdantia catbolica, prxfat. 
libri III in volumiue Sichardii de Jurisdiciione impe- 
riali, p. 556. 

Vide Usscrium, Antiq. Eccles. Britannic, c. 16, 
et Oudlnum tomo 11 , p. 26. 

Psallerium^Grsecum Sedulii cujusdam Scoţi mânu 
scriptum recenset Bem. de Montfaucon, Pala&ogr. 
Grsec. UI, 7, p. 256. 



47) 



SEDUUI SCOŢI 



GOUECTÂM 1 OMIS B. PADII EPISWMS. 



(Bibi. vet. Pair., tom. VI.) 



I. 



IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 



' CAPOT PRIMUM. 

Paulus servus Jesu ChrisHy vocatus Apostolus, 
Sciendum est quod in prooemio septiformis diyisio 
elucescit. Primo namque de seîpso loquitur. Se- 
cundo, eyangelium Dei non parva laude extollit. 
Tertio, mediatorem Dei et homînum, secundum 
utramqne divinitatis et humanitatis substantiam, 
magnis laudnm praedicat prxconiis. Quarto, aposto- 
lici gregis electionem demonstrat. Quinto, genera- 
lem gentium ad fidem Chrisii vocationem declarat. 
Sexto, sp«cialem Romanorum vocationem ostendit. 
Septimo loco, gratiam et pacem, qu» sunt dona se- 
ptiformis Spirilus, Roman» Ecclesiae a Deo Patre, 
et Domino Jesu Christo praestari desiderabiliter ex- 
optat. Hac divisione praemissa, nune ad singulas ip- 
sios prooemii particularitates enucleandas venia- 
mus. Prima itaque nobis qusestio de nomine ipsius 
Pauli videtur exsurgere : Cur is qui Saulus dictus 

Pâtrol. cui. 



B est in Actibns apostolorum, nune Paa.tt8 dicatur. 
Invenimus in Scripturis divinis, quorumdam vete- 
rum immutata vocabula rut ex Cabram, vocatus 
Abraham; ex Sărai, Sara; et ex Jacob, Israel In 
Evangeliis quoque ex Simone, Petrus ; et filii Zebe- 
daei, fliii tonitrui nuncupati sunt : sed Iia;c ex prae- 
cepto Dei facla legimus. Nusquam vero r rga Paa- 
lum invenimus tale aliquid gestum. De qua re qui- 
busdam visum est quod Pauli procongulis, quem 
apudCyprum Christi fidei subjecerat, vocabulum 
sibi Apostolus sumpserit, quod nec nos quidem as- 
quequaque evacuandum putamus : tamen quia nuUa 
talis in Scripturis divinis consuetudo deprehendilur, 
magis ex bis quae in exemplo nostris sunt, absolo- 
tionem quaeramus. Invenimus igitur aliqnantos bî- 

Q nis, alios autem temis usos esse nominibus, ut Sa- 
lomonem , eumdem Idida ; Sedecbiam, eumdemque 

; Joacbim; Osiam, eumdem et Azariam, aliosque piu- 

1 



rimos binis nominibus yocatos. Sed nec JBvangelia A fn benedictionibus Benjamin, et in via Damasci, 8i«» 

ut scriptum est : Saule, Saule^ quid me peneqnerîs 



huuc morem renuunt : nam MaUbxus> sicut Lucas 
ostendit, et Levi iipj)eUatu8 e&t. Secundum banc 
ergo consuetudîneig yidetiir iiobis et Paulus duplici 
esse Yocabulo : nam et boc ipsum quod Scriptura 
dicit : Saulus autem, qui et Paulus (Act, xiii ) , evi- 
denter non ei tune primum Pauli nomen impositum 
ostendit, sed veleris appellationis id'fuisse designat. 
Sed requirendum est bic, cur nomen suum inXronCe 
Epistolie posuerit. Ad quod respondendum est causa 
auctoritatis apostolicse boc esse factum : sicut enim 
reges jiomen sumn in prîncipiift «j^ifttolsauw |ionunt, 
qiiatenffs magis vereantur bi quîbus ips^e epistolae 
transmiUuntur, i(a et Paulus apostolus, quia unus 
ex iliifi fegibua ruerat de quibus PsataMgnapbiM di- 



(Act. ix)? Hqc nomen ^ ^uod est vocatus, generale 
ipoteat vîderi, <^aod |)60tkiet ^ «mes qui Chrlstum 
credunt : Mutd sunt vocativ pauci veto eleetu Vocatus 
jest Judas, at non erat electus : quia electi separări a 
Deo non possunt. 'Airo<rr«5ioff Graece, nS^er Hebraice, 
mM6M8 Latine dicitur. Nam sicut a77s>oc Graece, La- 
tine nuntii appellantur, ita Crace «TroaroXoe, Latine 
missi Yocantur : ipsos enim misit evangelizare per 
wuiv e i ' sum munduni. 

Sef/tegalus ia evanyelium DeL EvvQTiCitav, bonum 
naatîuni interpceutur, quo .peaurtoros Ad indulgen- 
ttam eoQYOcantiir. 4^poet6lus altern -quo >modo in 
Judaismo locum doctoris habcibaţ, ut pote Pbad- 



eit : Dum diicernH cceleetis reges «»per mm {Ptai. B MRus, ila a Aidaisn^i pr^dicQUQAe «(^arsuum se 



Lxni)» suum nomen buic epistolse, non ignobile de- 
cu9, preefixit» In Epistola vero quae ad Hebraeos pray 
tiUţlatur, 4piMuam apud Uebraionun ecciesias de«- 
Atructor legis falsa suspicione babebatur, voluit ta- 
cHo nomine de figuris Icgis et veritate Christi red- 
dere raţionem^ ne odio nominis fronte prxlali, lUi- 
liUtem «xcUftdoreţ lectiouis. S€rnu$ ChrisU Jesu, 
Servum au tem Gb rişti Jesu se proftteus, a iege exu- 
tum ostendit. Requiramus nune cur servus dicalur 
is qui alibi scribit : Non enim accepistis spirilum ser-- 
vitutis {Gal. v) ; itemque in eum modum Salvator 
ait : Jam non iico vos servosy sedmmieoţ {Jean. zv). 
Ergo id sive secundum illam Irainitilatera dictum 
putemus, quam Dominus docuit dicens : Discite a 



dicit în evangdium Dei, -ut a lege4i0SHBulaii8 €hr»- 
stum praedicaret. Aiiţ^r :Segrei^tu$jhQC est, a grege 
apostolico separatus, ut gentibus pr»dicareL &i^ov$ 
în AcCibus apostdkirutt ^piriUis 4Riii6tiis >dioîl : Se- 
gregate mihi Sauium el Barnaţiam, in qpu$ ad quod 
elegi eo9 (Au.xin). SQgregatu4»',diâtţir|in.evaiigeliuii» 
Dei, «îeut alibi ipse de se diok : Cum mUempiacuU 
Peo, qui me segregavit de utero matris mea:, ui reve- 
laret Filium «uţan kiiier^(. 4,) Ciex^uo in leliigî- 
mus, quod justi separeniur a ventre. Ergo et Paulus 
quidem segregalusIn'EvangeTmm dicltur, segregatus 
^ ibâuUe ouUiu^tâHse. Gausas in eo et merita quibus 
i« lioe «egfMfWtfl <4kbuerit, vidit iile quem non latet 
mens : prjevidit enim quod abundantius quam cxr- 



mequia^nUis a»» el kumiUs corj(l^^M(mk.isii) ; neque C teri oronos laboDaturqţ q&â0l ţin eisu^giili^, quod in 



per Ynwi 4»dilMr verilas ^iberlerfiis 'ki Paulo, dixit 
enim : Nam cum liber sim ab omnibus, me servum 
{eci'(I Cor. Ii). Servit ergo Gbristo, non în spiritu 
servitutis, sed in spiritu adoptionis, quia omni li- 
bertate nobilior est servitus Ghristi ; sive quasi imi- 
tator ejus pronunliat, qui dixerat : Ego sum in me^ 
dio vestrum, non sicut discumfiett;Sf sed licuf mini- 
Mtrans {Luc. xxu), et ejus qui semetipsum exinatiivH, 
(ormam servi accipiens (Phil, ii). Quid est autem-sei^ 
vpm >ease Xbriaii , ^«uim .«erxum j^me xerbi Dej, ^- 
pleutiae, justitiVj ^ecitaiMş, at .«wnivo .cnuiMiip ^ip- 
tţUiun quad in Gbristo sunt. SâbiU autem «oienito q,u» 
uunc dAlar,.per^iQuium datur, et in rniigoiAte, el 
pr<44ietia, ita et .e»tera dona Spiritus sanoti» ut U- 
bfliFtAs, qiwe^nwic $anciis pneslatur, -WHidusi plona 
literta^^^^'Md vttbiit^per speculum et in aeaigiMAe. 
Etiideo aanclîfienws •pe eafte.dlimnt,Ad .compar»* 
tionero iUîittdibQiila|lis,^pne fiacîeâdiademAribuiiBr. 
GkmU Jem. Jdeo ulcumqiie, id «st, XShcîati lOt des^, 
qujftâOkUlffOqiie^at jtomiims. JHfffjido iChrMri, >eftntga 
ManuQDO» âşpX^ jqui ipama I>omiwwi «erim .corpus 
habâie 4iMfitt;-ftaliiiiBgeQdo Jttu Jttd^^ 
dîMi cedaiipiiL, işni Jeaom jiegaut jşpeâ Beus «tt. 
Paiilw finMescribens .Gnacam nonen Anteponit : 
llAtthaBus9«leaillei)raioe,liebniioaiiomiiia praetujit, 
diceiis : Liber ^enerutionis Jesu Chriid. 

FîocoitM Apoaaiiu, Jam prasscieoUa diarina âd boc 
vocatus, ut essel apostolua. Item vocatus apostolus 



D 



«Uî, 6t wk fame,<et inCr«§oi:e,«tifi «luditote, sin pe- 
riculis latronum, in periculis fluroinum, in pcriculis 
maris praedicaturus essct evangeliuni Gbristi. In 
-evmngelium Dei. Unum atque idem est dicere, et evan- 
igelium Dei , evangeliuni Gbristi, quod ipse Dominus 
«dicit : Ego et Pater unum sumus. El iterum dicit ad 
Patrem : Omniatnea tua sunt, et tua mea (Joan. x). 
■Ergoevangeliumf^atris, evangelium Filii est. 

-Quod ante promiserai per pruphetas suos. Ut pro- 
bet reclam et intqgprţai Aden^at spem esse in Ghri- 
slo, jam priu^ ^cxangolium ^e^u^ dicit a Deo promis- 
sum,:ut tauuHS-ait : ^Cansummabg ,super domum Is- 
rael, £t super 4omum Juda testoiuentsim .«ovuai. 
David quoque : Dominus, inquii, daUt ierbum4tmttr 
geUumiih us {P^al- ^vu). J^ .itecum -.i» anmsm 
terramMtmt^omsiSQnm (PsuL xvm).4tem : FMiât 
Dominus vwhum Jfremskmm mtfier texnam. Utriim 
simpliciter laccipi debant iMrfmgaUwtn j^ aodpturaa 
profibtttkaţ i)epKwni«(»uro« «o .dîMretiPQMi alteriua 

qtt«d «tune «avelandiH» tf(» cuoiinibfiaiiraMififfiiK, 
etnaritafidenexit iti4m. mw)^ «oMuteB^bo^tiaia.tu 
qui kgifi, <ouî ntarno tevAngelio convenire viidebuQ' 
tur eiiaraiUi asteoii anni, de quibus j^bcM^ dicît ; 
Et amnos mtemas in wteme habm {Psnl^ jiXxvi). 
Eiqiie a^^ungi pote&t et iile liber vttae, in quo sau- 
clorum nomina scripia dicuntur; ^d et iili libri 
qui apud Danielem, cum jndîciu» coos^isset, apertt 



COLLEGT. IM VttSIL AD ROM. IA 

Inlar j^r^de^twaUopeiii MU^em fit yr^PQsUMN^em boit 
interest, qiiod pr<edeslinatio alicujiis rei «HllW %»l^ 
i« fu^iiftf cjutqui de$tiiţ6t» guid fu&^nuu sit pni^fl- 
guret * pcofKOfiiMifli autefp cupi Yiciii.a sk madiioaU^^ 
et p^neeogîAalU>BeIn6e4ll^tur ^cMis. Quiprwdestir^ 
natus e$t Filius Dei in virWe şecundum &jnriţum sancti- 
ficiUionis ex resurrectione mor^mrum J^$u Chrisii 
fiomini nosin. Tapquam de alio supra diceret : qui4 
est emm Filius JDei pn&desiieMiUis, e% resurjrecticme 
mortuoruoi imi ChrisM Dohuih noştri, oisi ejiBdem 
Jesu Gbristi, qui praedesUA;»^^ est Fitiiis l>ei ? Ergo 
quomodo bic ciiip «idimus, FUiuâ Vei in virtute 
Je$u Chmli, au ut Filluş Jki fecundum SfrirUum 
$anci4licakiom» Jesu Chmti^ aut Filius Dei ex reiut' 

Sanctse amen Serişiar» auat, quia «A vitia daoir B wctiont nmrtuorum Jfiiu ChriHit qhjq dici poluisset, 

nant, et saoranMiiCiMB ilUc umus l>ei coatiiietur pro 

salute tMiJAana. 
De fUio $uo. Mulţi Ulii gratia, faic natiira, eujus 

etiam secuoAum Garae» nativilas dissimilis caeiens 

in¥ef)iliir. Qui factus eM «t ex semine David, Fa- 

ctus est per Spirilum saiictum secundum caruern* 

Addeudo secundum earnem faotus est , secuu- 

ănm Verbi ntiqud mbotantiaiii nou est factus. 

Fucîue eet, Non dicit genitus est. AHud oDim est 

si diieffiSi ex semine admisto sauguiuem coagulare 

«t generare, ot aliud est nou permixtioiie, sed vir- 
tute procreare 'deo factum dicit nou gomtuin, ot>- 

ser^ans proprietateni, quia factus est secundum 

irainamtaieBi, genitus est secundum dlrâitatem. 



sunt (D«M. Tnr). V^ 40! 
tam deîDlns et 4eforis ^ieuatur inscripli (Ezeck^ 
Ii). Omniaque nou airaeaeiiio, «ed Spiriln Dei vivi 
scrfpta niemoraniur. Per ţfrepk£ta$ $uos. Hocad 
taudem evangelii per tiiiet : nemo «oim ren ^vilem 
magnis pravcursoribus nuntiat. Tetus hic locus con- 
tra Maniehaeos facit, ubî dicit quod ante evangeltum 
sit promissum et per propbeus Dei et in sandis 
Scripturis, et q<u>d Obristus secundum earnem ei 
Davîd stirpe, id est, Măria virgine sit creatus, se- 
cundum quod praediKerat Isaias : Ecce virgo c«iict- 
fiet tfi utere, et pariet fUium et vocabiiur namen 
ejus Emmtinuel (hai. vii). In Scripluris sanciis. 
Boc ad cumulnm prolestationis adjecit, ut majoreni 
fiduciam eredentium facevet, et legeni commendaret. 



visitare in virtute sua, aut secuAdm» $pif itum saor 
«tificatxonis suae aut ec resurreetiiOQtf mortuorum 
^us, vel mortijLoruw suoriim. pqn cogîmur i&tellir 
gerealian? personam, sed unani eamdemque, scilicet 
FÂtii Dai, Domini noştri Jesu CbrisdU? Ila cum au- 
diuuis : FecU Deus hommm a4 imoff^nem Dei, 
quamvis usitatius dici ad imagioem suam possit» 
Doa tamisn aagimiir oliam perspnam inteMigere iji 
Trinitate, «ed ipsam uoam .eamdcaique Trinitar 
^em, qui est imus Deus, ad ei^s imagiftem factus 
€ut bomo. Sefiundsm Spiritum eanaificMiioms. \}ţ 
prae omnibus iu ineorruptibilitaljfl virtute resurgo- 
ret, et vUam resurrectionis Dei Aliis aperiret : de 
quibus ipse Jidt : Qui filii Dei sunt , cum mnt fU» 



Secundum ^iumăm. Hic synecdocbe est, nam car* C resurrefitionis. Sanctiftcationis vero Spiritus dicitor 



iioia pro 4oto jiomine posuit. 6ed reqotrtndum, 
qoare «ou oeetmdum anMiam dixit «mc xocyov. Nec 
«teltigoiit îdeo earnem solam nominatan esse, ia 
€6 quod dictum est c Veshum curo fnctum^ quia 
liMiiincwi octtlis, propter quos facia esi iHa sua- 
«eplio, caro oola petuit appaiere, nec semper factua^ 
esm ad ereaiîonem refertur : seriptum enim est ; 
Domine, refu^iumfaetus es nobis {Psul, lkxkix). Et : 
Domtnus factus est mihi in salutam {Isai, (xii). 

Qui profdestinatus est Filius Dei. Filiom Dei di- 
cens, Patrem significavit Deum, addito autem 
Spiritu sanctiflcationis , osteudit mysterium Trini- 
tatis. Hic ergo qui incarnaius quidem latehat, sic 



Filius, «eoundum boc quod prsebet omnibus san- 
ijtildtem. Ideo non dixit, lex resurrectiooe Jesu Gbri« 
s$^, B^ ex resurreetions moHuarum fesu Chtisti, 
quia resunuMUio Gbristi generalem wsttrjisectjoneuti 
prasbuit. Moriuorum J#su Cbristi^ B09 p^iiiîu^p 
resui^^ium, sed ad Cbiistuno pertinoiUiiiw uţ îpM» 
Chriato resurrectionis fornui portepiditur» 

Per quem act^imy4 gratiaţn, Remissionem vide- 
licet peccatorum io baptismo, nec non ccelestia 
^apientiâB, diversarumque Ijoguarum cognitionem, 
gratiam nominat. Apostolga vero ad prscdicationis 
AuctoritateM comitanlâbus aigoia pertinet, quia et 
ipse Cbristus aposiolus dicitur, id est, missus a 



pnedostinatus est secundum Spirttum saiidificatio- -. Patre, quippe qui ad ef angelizandum pauperibui 



nis in virtute ministerii Filii Dei, cum surgit a 
mortuis, sicut scriptnm est : Veritas de terra oria 
est {Psoi, Lxiv). Oînnis enim ambiguîtas diffidenliae 
de resnrrectione ejus călcata est et compressa, quia 
prxdeNlinatus est. Recte quippe Filius Dei non prae- 
destinaius est, secundum id quod Verbum Dei est, 
Dcus apud Deum : quîd enim praedestinaretur, quod 
sîn€ initio et sine termino Deus semper setemns est? 
Iiiad enim praedestinatum est quod nondura luerai 
ut sicut In suo tempore fieret, qnemadmodum ante 
onmfa tempora pncdestinatum era t ut fieret. Lege 
cap. 5 in Encliiridion, ubi non solum bonos in glo- 
ria m, sed ct impios Deum dicit praedestinasse ad 
popnam. Destinatur itie qui est : praedestiuatur is 



missum ao dieît. Ad âbefiisndMm Şdei in ^amiku§ 
gentittus. Missos «rgo apostolos dicit, at prasdicareiit 
fidem omnibus gentitas, «t obedirent et isakai^nf 
tur, ut donun Dei «on Jam soiis Jadaoa, venim 
etiam ommbus gentîbus ooncossum yiderelur, 94 
tA)ediendum fidei, non legi. Pro wmine sjus. Hoc 
est, Yice nominia ^us funginur, ot ipse ait : iUeut 
misk me Puter^ H eg0 mkie «ot {Jean. vni), IBt 
fteram : Qm vos tecipk me tmpst (Mwtlh. tv). Mvi 
pro nomine ejut^ îd iBst, ad gloviam nominis efoo. 
In qufbue ei vos voeaii estk. Quk aoHicet domni 
Dei omnibus jiifssum eot, ut en« aodiwt «e inter 
eaeteros vocatos, scirent se sub lege agore noo ţie* 
bere. Itero, tn ^fui^vf estis et «os ^c0ti : «am el Im 



1« SEDUUISCOTI 16 

vobis, id est, Romanis âpostolatam accepimus.Vo- A mirantor de conTenatione gentittm, et qnod in om- 



€atis sanctis, Hoc est. sanclis vocatione Dei, non 
nieriio facti. 

Gratia vobis et pax a Deo Patre, et Domino no- 
stre JesuChristo, IMud animadvertenduin est, quod 
et in superioribus et in pnesenti commate eclipses, 
id est, defectus necessariarura dictionum esse nos- 
cuntur. Itaque ut plena constructio constare queat, 
ipsa verborum series in ordinem sic disponalur : 
Ego Paulus servus Christi Jesu, vocatus ApostoltiSy 
ct cstera quse subsequuntur, postremoque subinfe- 
ratur : precor vel exopto, multiplicentur gratia vo^ 
bis et pax a Deo Patre nostrot et Domino Jesu 
Christo. Gratiam et pacem cum his dicit esse, qui 
recte credunt : gratia, qua a peccatis absoluţi sunt : 



nero terram exivit apostolorum Christi praedicatio. 
Potest tamen et ita intelligi, quod fides ista quam 
Romani habent, ipsa eademque sit, el non alia, quae 
in universo mundp annuntiatur et creditur, qnae 
non solum in terris, sed et in coelis praedicatur. Deo 
meo, Biandientis affeclus est, quod communem Do- 
minum omnium, gratise magnitudine suum et quasi 
proprium senserit Deum. Observandum sane est, 
quia ad lioc quod dixit, primum quidem gratias ago, 
consequens erat ut diceret : Secundo. Sed praedixi- 
mus de locutionibus minus finitis, nisi forte videatur 
in eo reddi , cum dicit : Nolo autem ignorare vot, 
fratres. 
Testis enim mihi est Deus cui servio in tpiritu meo. 



pax vero, quia ex impiis reconciliaţi sunt Creatori- B In spiritu meo, inquit, non in circumcisione mânu- 



Bene gratiam et pacem connectit, nam vacua prima 
sine altera ; pax enim observat gratiam. A Deo Pa^ 
tre nostro, Deum Patrem nostrum dicit propter ori- 
ginem nostrain, qui ab ipso creaţi sumus, et cujus 
nos filiî sumus adoptioue. Et Domino Jesu Christo. 
Christum autem Dominum, quia ejus sanguine re«. 
dempti sumus fiUi Dei. Gratia dicta est ab ethymo* 
logia, gratim enim interpretatur plenitudo, quod si- 
gnificat charitatem, quia plenitudo legis cbaritas est. 
Primum, quidem gratias ago Deo meo. Finita prae- 
fatione ante omnia gaudium suum testatur, ut pote 
geutium Apostolns, quod cum Romani regnent in 
mundo, subjecerunt se fidei Christianse : nam fama 
fldei illorum profectus erat multorum, qui videbant 



facta, neque in neomeniis et sabbato, et discreîione 
escarum, sed in spiritu meo, id est, in menie : quia 
enim Deus spiritus est, spiritu vel animo debet illi 
serviri. In evangelio Filii ejus. Hoc est, non in eo 
quod Moyses servus tradidit, sed in eo quod dilectis- 
simus Fiiius docuit. 

Quod sine intermiuione mentionem vestri faciam 
in omnibus oratiombus meis. Dicit Apostolus : 5em- 
per gaudetey nne intermissione orate. Quis autem po- 
test ita semper orare, et sine defectu vel intermis- 
sione precibus insistere, ut nec alimentis sameudi», 
aut dormiendi tempus habeat? Aut ergo dicendum 
est, eum semper orare et uoii deficere, mii canooicis 
orationibus quotidie juxta ritum ecdesîasticae tradi- 



priucipes suos factos esse Christianos. Gratias ergo ^ tionis, psalmodiis, precibusque consuetis Dominunu 



se dicit Deo suo agere duntaxat, quia adhuc 
illorum non erai plene. Deo meo. Natura Deus om- 
nium est, merito et voluntate paucorum,ut est Deus 
Abraham, secundum quod hic suum nominal Deum. 
Prima vox incipit a gratiarum actione ; agit autem 
Deo gratias per Christum, velutpontificem magnum : 
oportel enim scire eum, qui vuit oiferre sacrificium 
Deo, quod per manus pontificis debet oiTerre. Sed et 
hoc quod dixit : Deo meo, non est otiose accipien- 
dum : non enim vox ista potest esse, nisi sanctorum, 
quorum Deus dicilur, sicut Deus Abraham, vel Isaac, 
vel Jacob ; non enim potest Deum suum dicere is, 
cui venter Deus est, aut cui gloria sseculi et pompa 
mundana, aut potentia rerum caducarum Deus est 



:D 



laudare el rogare non desistil. Et hoc est quod 
Psalmisla dicebat : Benedicam Dominum in omni 
tempore, semper laus ejus in ore meo (Psal. xxxiu). 
Aut certe omnia qu» justas secuudum Deum geril 
et dicit, ad orationem esse repulauda : qui enim 
justus est, sine intermissione quae justa sunt agit, 
per hoc suie intermissione justus orabit, nec un- 
quam ab oratione cessabit , sive justus esse de^ 
sislet. 

ObsecranSf si quomodo. Id est, aiiqua causa, vel 
qualibet occasione vel ratione. Itaque volunlaii ejus 
sicut occasio data est, ut coactus appellarei Caesa- 
rem, sic dirigetur ex aiiqua causa, Deo volente, ut 
impleret proposilum voluntatis suae. Denlque ia 



Quidquid unusquisqae snpra cselera colii , hoc illi ^ naufragio posito astitit Dominus, dicens : Noii ti- 



Deus est. Sed videamos quidem pro quo Apostolus 
gratias agat Deo suo. Quoniam, inquit, fides vestra 
annuntiatur in universo mundo. Si simpliciler acci- 
piamus, hoc videtur designare quod multis locis 
mundi, hoc est, terrae, eorum qui Romae sunt ildes 
et religie praedicetur. Si vero in hoc loco mundus 
designatur qui ex coelo constat et terra omnibusque 
quae in eis sunt, potest etiam illud inteliigî, quod 
yirtutes de quibus dicilur, quia gaudium habeant 
tuper «no peccatore poenitentiam agente (Luc. xv), 
multo magis de conversatione el fide quoque Roma- 
norum laetantur, nuntianlibus sibi angelis, qui aseen- 
dunt et descendnnt ad Filium^ homiois, et ipsi enim 



mere, sicut enim testificatus es in Hierosolymis de 
me, ita et Romw. Videamus aulem quod dicit, cui 
servio in spiritu meo. Servire in spiritu, simile mihi 
videtur esse, imo et amplius aliquod quam adorare 
in spiritu ; nam adorare quis potest sine afieclu, de- 
servire vero ejus est, quem constringit affeclus. De- 
servit ergo Apostolus Deo non corpore, nec anim a , 
sed meliore sui parte, id est, spiritu. Haec enim tria 
esse in homine designai ad Thessalonicenses seri- 
bens, cum dicit : Ut integrum corpus nostrum ^ et 
anima, et spiritus, in die Domini noştri Jesu Christi 
servetur. Et Daniel dicit : Lăudate, spiritus et animas 
justorum, Dominum. Ptosperum iter habeam in volun^ 



i^ COLLECT. IN EPIST. AD ROM IS 

me Dei veniendi ad vos, Pulo quod etiam hoc vuit A ostenditur per boc id etiam cur» I>eo fuisse ouo 



intelligi, quia non semper itineris prosperitas Dei 
ToluDUte perficitur. Denique et Balaam iter habuit 
prosperum eundi ad Balac, ut malediceret populum 
Israel, sed non*fuit ilJa ex voluntate Dei prospe- 
ritas; et mulţi in rebus saeculi prosperis utun- 
tur successibusy et exsultant in prosperitatibus 
suiş, sed non est talis prosperitas ex voluntate 
Dei. 

Desidero enim vtaere vos. Qnid est quod cum scrî- 
ptis illos corrigat et a carnali sensu abstrahat, prae- 
sentiam suam necessariam dicit? Nisi aliter dicta ad 
aliud solent răpi , slcut ab haereticis fit, ideo deşi- 
o erat yidere eos, ut praesens doctrinam evangelicam, 
sensu quo scribit, trădat, ut magis illis proficiat, ad- 



unusquisque apostolorum vel debeat ire, vel non de- 
beat. Cur autera prohibilus est? Ideo quia Dominus 
sciebăt imperitos adhuc homanos, et mittebat Pau- 
lum ad alios, ut interim paraliores. Ut aliquem fru- 
ctum habeam in vobis. Unde velut mulUrum divitia- 
rum cupidus Pauius, congregat fructus ex Graecis, 
congregat ex barbarîs, etc. Verum hos omnes fru- 
ctus affert Pauius, qui tanquam palmes bonus per- 
manet in vile vera, quae est Christus, quem fre- 
quentius Palei purgai agricola, et ideo fructum plu- 
rimum affert, purgat eum in laboribus, in tribula- 
tionibus, in pcrsecutionîbus. Sunt enim alii palmites, 
qui in vile quidem permanent, fructum vero non 
ferunt, sed sunt aridi, qui dicuniur a Patre in ignem 



dilissignis virlutum qua magis auctoritotem dan t * mitli. Fr«c(ttm dicit, ministerii sui ccelestem mer- 



signis. Cum aulem dicit : Ut gratiam vobis sfriritua- 
lem ministrem, Garnalem illos sensum assecutos si- 
goificat, quia sub nomine Ghrisli non illa qux Ghri- 
stus docuerat fuerant assecuti, sed ea quae fuerant 
Judaeis tradita. Ad confirmandos vos. Haec conflr- 
malio tres personas requirit : adjuvantis Dei , mi- 
nistrantis apostoli , accipientis populi. Gonsolari 
autem se dicit cum illis, si apprebendant spiri- 
tualia. 

Per eam qum hmcem eit fidem. Hoc est, ut per 
communem fidem invicem consolemur. Quod aulem 
dicit : Ut aliquod trădam vobis donum spirituale, vi- 
delor indicare esse aliquid quod donum quidem sit, 
non tamen spirituale, ut nupiiae, divitiie, et forlitudo 



cedem. Sicut et in cmens gentibus. Exemplo caete- 
rarum gentium; prompiior enim fit quis ad rem sibi 
traditam, si illi multos videat assenlire. De Judaeis 
autem tacuit, quia magisler gentium erat. Sicut et 
în cateris gentibus : subauditur, habeo. Sapienles 
autem illos dicit, qui mundanis rationlbus erudiţi, 
sapientes vocantur in saeculo, dum aut siderum spe- 
culatores sunt, aut mensuris, aut numeris, aut ârti 
grammalicae student, aut rhetoricae, aut music». 
Requirendum est quomodo Aposlolus Gracis et bar- 
baris, sapientibns et insipientibus debitor est. Quid 
enim ab ipsis acceperat unde eis debitor fieret? Ar- 
bitror diversis quidem gentibus inde effectum eâse 
debitorem, quia omnium gentium lînguîs eloqui ac- 



^....»«.w, ^m <iu|/^ia;, uiTitHţ;, ct luiiiiuuu — *'.*v.^iii, 4uia viiiiliuul geuiium imguis cioquî ac- 

corporis, et formae decor, regnumquc terrestre : a ^ cepit gratiam Spiritus sancii. Ergo debitor omnibus 

T\a.r^ Anim «4:»»^ V.^^ A *.„_ rk. .• . . .«. SUI- ^i«.<;»_._ 



Deo enim etiam haec donantur. Beati sunt ergo illi 
quibus spiritualem gratiam tradere vuit Apostolus 
ad confirmationem fidei, ut ultra parvuli non sint, 
neqoe circumferantur omni vento doctrinae. Quod 
cum sit, Pauius et ipse consolationem capit, opus 
suuni firmum et stabile videns, et illi consolantur, 
quia aposlolicae gratiae sunt participes. 

Nolo autem vos ignorare, fratres, quia scBpe pro- 
posui venire ad vos, et prohibitus sum usque adhuc, ut 
aliquem fructum habeam in vobis, sicut et in cceteris 
gentibus, Grcecis ac barbaris, sapientibus ac insipien-^ 
tibus debitor sum, Itaque quod iri me promptum est, el 
vobis qui Rimce estis evangelizare. Est quidem hyper- 



illis efficitur, quorum causa accepit a Deo linguaa 
notiiiam. Sapientibus autem efiicitur debitor, per 
hoc quod accepit sapientiam in roysterio abscondi- 
lam, quam perfeclis et sapientibus loqueretur. Quo 
modo autem et insipientibus? In quo patientiae gra- 
tiam et longanimilatis accepit; summae elenim pa- 
tientiae fcrre iusipientlum motus. 

Non enim erubesco super evangelium. Hoc est, 
sicut quidam doctores erubescebant, qui doctrinam 
coelestem adjunclis miraculis corroborarc nequi- 
bant. Virtus enim Dei est, eic. NuDa major virtus est 
quam quae, devicta morte, homini perditam reddidit 
vilam, quamvis incredulis infirmitas videbatur? De- 



baton in hoc loco, est et locutionis defectio. Si hy- jv finiens ergo quid sit evangelium , pronuntiat. Virtus 



perbaton, hoc modo reddere possumus ; Nolo autem 
ignorare vos, fratres, quia saepe proposui venire ad 
vos, ut aliquem fructum habeam in vobis, sicut et 
in caeteris gentibus, Graecis et barbaris, sapientibus 
et insipientibus, et prohibitus sum usque adhuc. De- 
fectio vero elocutionis hoc modo adlmplebilur, in eo 
ubi dicit: Et tn eateris gentibus, Gracis ac barbaris, 
sapientibus et insipientibus, videlur deesse, quibus 
debitor sum : ut sit talis consueludo [Al., composi- 
tîo] : Sicut fructum habeo et in caeieris, Graecis et 
barbaris, sapientibus et insipientibus, quibus debi- 
tor sum : ila quod in me est , promptus sum etiam 
vobis qui RonuB estis, evangelizare, et [Al., sed] pro- 
hioitus sum. Siquidem a Deo putetur prohibitus, 



enim Dei est, inquit, in salutem omni credenti. Quod 
autem dixit quod virtus Dei est in «alutem, videtur 
ostendere , quod sit aliqua virtus Dei quae non sit 
ad salutem, sed ad perditionem : sicut in Psalmis le- 
gitur : In virtute tua ditperde illos; virtus enim in 
dextera est qua salvamur, ut virtus in qua disper- 
dit, sinistra dicatur. 

■' Justiţia enim Dei revelalur in eo, ex fide in fidem. 
Justiţia Dei est, quia quod proniisit, dedit. Judmo. 
Gredenti quod ei promisit Dens prophetas suos. 
Justum Dominus probat ex fide Dei promittentls^ 
tn fidem hominis credentis. Justiţia Dei revelalur^ 
Qui credit veracem Deum dedisse quod promisit, 
hoc contra Juda^^s toquitur qui negant esse Ghristum 



^ SEDULascan ao 

quem pre0iisiuSu;ta scHptnm «Lin Habacuc vide- ^Deo potest, per conjecturam creatura, verbî gratia. 



Hcet. Ju$iu$ ex fide^ id est, noD ex operibus legis, 
VivH {Habae. u), ho« est, praesenlem vitam ducii, 
vel vitam aeteraam acquirk. Aliter secuodum Pil. 
■J- Justiţia DeieM. Quod juslum lucrat, utquoniodo 
Abrabaia credens ex genlibus, per solara fidem 
juslificalus est, ita caeleri fidem ejus imitaBtes, sal- 
varentur. Ex fide AbrsAam : In fidem hominis crCî- 
dentis; sive ex (ide Judspi, in fide gentilis : iileo au- 
tem ex elin posuit^ ut tautologice viiium declîna- 
rei. Justiţia Dei in evaugello revebtur, per id quod 
ad salutem nuUus excipitur venire, sive Judaeus, 
sive Graîcus, sive barbarus; nam oronibus dicil Sal- 
vator : Venite ad mg, omnes qtu laboraiis, et ego re- 
ficiam vo$ {Maith, xi) : Revelatur justiţia Dei , qu» 



quod sit, et quod justus sit et omnipotens : osten- 
dens esse aliquid Dei quod nolum sil et aliquid ejus 
quod ignotum sit. tgnolum boc Dei intelligeudum 
est, cura raiio substanlia» ejus velina tune, cujus 
quae sit proprictas, pulo quod nou solum nos homir 
neS{ scd et omnem laleat creaturam. Dcus emrh illi$ 
maniţestavit. Id est, manifeslavit se, dum opus fecit 
per quod possit agnosci. 

Invisibilia enim f>«t«, a creatura mundi, per ea 
qucB facla sunt, intellecta perspiciuntur. Hoc est, 
Biysleria obscura suai virtutis. Sciendum est quod 
hic invisibilia quaî nominal de crealuris, spiritualia 
alibi dicil ; ideoque addidit : Sempitefna quoque uîr- 
tus ejus ac divinitas, Virtus est qua instituit qu» 



obiecta prius velabatur in lege; revelitur enim in B non erant, quaque omnia regii; divinilas est, qua 



his qui ex fide Yeteris Testamenli ad fidem novL 
Evangelii'^veniunt; et cum in Evangelium veniunt, 
ex fide legis, in fidem Cbristi diriguntur. Justus au- 
tem meus ex fide vivit, id est, Veleris et Novi Te- 
stamenli : nam alierum sine altero inlegriuicm 
vita non habet. Aliter ex fide pradicanlium, ti» fidem 
credentium« Sive ut Augustinus expouit, ex fide 
verborum quibus nune credimus quodl nondum vir 
demus, in fidem rerum, qua in aternura quod nune 
credimus, obtinebimus. Quare non bomo vei vir ex 
fide vivere dixlt, ideo ne reprobaret opera dum buo^ 
usque fidem et gratiaro conimendavit^ hic vero opus 
ostenditur^ dieens : Justus est, fide viVet ; quia Ju- 
slum indicat, bona opera babenlem. 



replet universa. Non magnificaverunt. Quia nec di- 
gnum honorem Deo dederunt. Aut gratias egerunt. 
Pro eo quod lales facti sunt, ut Deum possenl agnor 
scere, si vellenl. Sed evanuerunt in cogîtalionibus 
suiş. Per cogitalionura suarum vanitatem dum for- 
mas et imagines corporeas requirunt in Deo, in-se- 
metipsis Dei imaginem perdiderunt : quos Antbro- 
pomorpbitas ecclesiaslici viri solent nominare. Ofr- 
ca^calum est insipiens cor eorum. Recedenles a lu- 
mine veritalis sapientes, quasi qui invenissenl quo- 
modo invisibilis Deus per simulacrum visibile co- 
Ieretur. Stulti facti sunt. Non inlelligenle» nullam 
simililudinem habere mortuum immorlalis, et cor- 
ruplibile sempiterni conditoris. Quamvis ad omnes 



Revelatur enim ira Dei de calo, Sicut îtt iilo qui C bomines quibus inest naturalis raUo, maxime tamen 



credit justiţia Dei revelatur, ut supra memoravit, 
ita et in eo qui Bon credit ira Der revelatur de 
eoclo. Auctoritas celsiluditiis hoc loco osienditor, 
sieesl iilud : PaUrnosttr, fţui es in coilis (Matth, 
vi). Sic : Omne datum opHmnntet omne donum per- 
fectum desurium est , âescendem 9 Pntte luminuttt 
(Jacob. i). lla el justa vindicta, qoi ira Dei appel- 
lătur, non niai de auperni judicid tbrono descendit. 
Ira Deividetur interdom virtus i^a qua praesi pcB- 
narum mifii8tri8,elqua sopplicia inferl peccatoribus, 
dici. Interdum lentalionis affliclicr ira Dei nominatur, 
sicut Job dicil : Ira Dei in eorpifre meo f Et quia spi- 



hac speclanl ad sapienles hujus mundi, et eos qui 
philosophi nominanlur, quibuS pracipue crealuras 
mundi et omnia qua in eo facU sunt discutere 
disciplina est, et per bac qua videnlur ea qua non 
videntur ralione colligere. Et mutaverunt gloriam, 
immorlalis Dei. Hoc est, nomen et honorem Dei 
idolis dederunl ; a vivo enim Deo recedenles , mor- 
tuis favent. Primi enim Babylonii Deum vocave- 
ruut-figmentuni Belis, hominis mortui , qui priuci 
patum dicilur in eis egisse. Colueruni el serpeniem, 
draconem, quem occidit Daniel , bomo Dei , cujus 
simililudinem habent. iEgyptii colebant quadrupc- 
dem,quem dicebanl Apim, in simililudinem vacca : 



litualia neqmtiee, adversum qua nobis cerlatneti , 

•st, in coeleslibus esse dicuolur , consequ.nter in^q«od malum imitalus est Jeroboam; etvolucres, 

eos qui al^ his senarantor ira Dei de ctelo dîcifur ® <l"ia chronica sacra habebant pagam, id esl, ut 



îaculari. In omn^tn imşriâtattm. Id est, ludaoniiB 
et gftotittfli* Impietase in iîlFeum' peeeare est : ini- 
qnîlaft» in honines : m Demn ei^ et in ho- 
mines peccant qui writatBm in iniqnitale delf- 
nent, Non diftit». qued non habent verltatem, sed 
veritatem quam sciunt , in iniqaitate detineni ; 
Bam veritaiein norainis Dei in injustiţia indi- 
gna materia <ieiinent idolorum, Quia qn^d notum 
€*t Dei, Notitia Dei manifesta est ex fabrica mundi ; 
it enim Deus, qui natura idvisibilis est, possit sciri, 
opus factum ah eo est, quod opificem visibililale sua 
manifeslaret, ut per cerlum incerlnm posset sciri. 
Quia quod notum i9t Bei. U ^i, quod cogaosci de 



aquila Jovis, graculus et cornix diceretur. Sed bre- 
viler, et omni in unum collecu definilione dicamus: 
Adorare aiium Deum praier Palrcm^ el FiUum, et 
Spirilum sancium» impieUUs erimea est, 

Fropler quod trudişi Ulos Deus in desideria cordit 
eorum. Isii auteraverlenles se a Deo,traditi suntdia- 
bolo. Tradere hoe esi permiitere, mm inciure, aut 
immiltere,tt( ea qua in desideriis coneiperenl, explc- 
rent in opere. Per hoc quod descrunt» tradunlur in 
desideriacordis sui.Quabjudicio erga divinilalis usi 
sunt veneralionem, dum Dei incorruplihilis gloriam, 
ad foedas el indignas deducunl bominum et anima- 

lium foriBAS» tali eiiam erga semeupsos uuntur 



ti GOLLEGT. IN EPIST. AD ROM. 

W«e, ut rationablles bomines vivant more irratio*^ Anmi itprobum. Deus neminem tradit, sed relinquit. 



nabilHUii belhMnrwB. kem AuguaUnus i» Ubra de 
&ratia Dei ^ et liben» A^bitrie. Propterea^ tradidil 
UhB ^U9 in desideria ex)rd» MrwiU' Seriptum^ est ia- 
Froverbiis: Sskk>moRi6 : SietU itf^felus a^ui» m cof' 
reffiâ m mami Dsi : quoeun^ite veiuerii^ meUmikU 
iilmd.. E^ io< Bf isloi» Pauli ad RooitfAos ; Pno^r^» 
(roiftrftl t/i»* jMrtM ib detideria, ele. Hi» el laltbue 
tesliiiioiMis dlyinomlli elo^ioruni'^ aalie,. quAnlunr 
tgtisiimov.infaMiifealaluffyOperaft Deum îii eordiboe b^ 
minutt ad ioeliiiandae «opum. voluntâtes quotKUiiqiie 
voluerit, »ve ad boiMa pi^e saa inmieiisa miseFicordiov' 
sive ad mala pixrmffiritis eortim : judieioantemsuoralÎK 
qnando apertb, aiiqmndiyoccaHov. semper anienrja*' 
sto. Ac pevboOyqoaado legitis in divinie liltens a Dea' 



nec a(]|juvat eum qoi peeeat- Befietott owmi imqni^ 
tate e$ tnaUUa. Priiicii^ales eausae oeteodii esse 
anniam vitiorttHK Joanae» Metro|^Ulani»e bsec di- 
oH* : Inişuitas es^ generale BomeB' onuiis peecaii 
ab erif[iiie ; aani' qiHisquie d£F aoqmiate uaUirae^ vel 
mandatoffuov Dei Istbitar, inii^ftus dielUir : unde ifii- 
mjAUs dicto esty quaei ina&quiu&: Maliţia veFO, quasi 
majov laUo : molkur enim, vel magis vuit quam ne- 
c^se est. Fonricaii^ dtetft esH, qnasi iormâs neca* 
tio, per quem forma bonu narturalis aniinse necaiur. 
Fornicatio atlteifresl a legilinioconjugioforas eiure» 
Impudteiiia est peiicattun publkum, eb perseverans. 
AmriHa dicta eet quasi ab aoro respecta. Avarus. 
diciOiir, quasi avidne auri. Iimdia est odiom aKenoe 



seduci homine», anf eMundl, antobtuvari eevdatee» B feHcitatie. Bomcidwm est imiocentifl occisio. Corn 

mm*, nelite dubita^ e p^^sfeeessisse malfirMiH^iia eerunT, 

ut juste pafir^Atuv. ^i knmtmdktia, Qiise est in tftrpi** 

bus mysteriis, ^ eentwueliîs affieiattl corpora? sua, 

dbm sibi hi sacramenli» idb^rm» cauteria et bu- 

stiones infligunt , ut qaasî amenies ipsî- in se 

snorum sint vîrtdices delicfortitm'. QvA eomnmtene» 

ruTU veritatem Dei fit mendacium. ifcc est, nomen Dei» 

qui verus est, dedei^nt his (Jfuî non sunt dii, lapi- 

dîbus scilicet et lignis, atque metallis. Qu? simula- 

crum colit, convertit retitatem Dei in mendacium ; 



tetaxo est, nbi non ratîone aliquld*, sed auimi pertî- 
naciadefeitdilur; ubi* non taiu veritas qiiseritor, sed 
intentio faUgatur. Gontentiosa& ese qui aliqald coft^ 
tra conseientiam suarn^ nitilur defensare. Dolug est 
occuita maKtia-, blamdfs sermonibus adomata J#a*> 
liymtas est maliti!» opus, dicta a male agendo. Su- 
surrowgi, Murmnratores non in faeiem, sed in au- 
rem loquentes. Deo odiintes, Nibîl eninr est tam odt* 
bile Deo quam idolblatrx. ContumeUoii suni, qui' 
veloces sunt in verbis injuriae. Superbia est amor 



nam mare veritas est, hoic e^t,vera creatura : Neptn-' alien» excellentise, qui vuit supergredi quod est 
DUS autem mendacium, ftkctunr ab bomine, conversa svper se. Inventores malDmm, Quia semper superbia 
▼eritate Dei în nvennjRadnm, quia Deus fccit mare, excogitat et invenit mala : sicut auctor superbitJâ 
homo autent shnulacrmtf Hepluni. 6t eoiuernnt , et' ^ per elationem* suam- invenit sibi malum quod ante 
gervierunt creăturm potim quam Creatori, tă est, ^ nonfuerat. Elatm aui^dicitut, qui se jactat super 
non solum difeierunt, sed etiam ăervierunt. Sed lAensuram snanr. Itemelâtrsunt, qui sejactai^t ha-" 



quicunquealtcuia^ cre^Sttiro^ cupiditate vincitur, ipsl 
servit ; a quo eiiîm quis sxiperaius est, bujus et ser- 
vus est. tlutest ienedtctus in scecuta. Cui si servis- 
sent, et ipsî fieri benedîcti in saecula potuissent. 

Namfemina: eorumimmutaverunt naturalem usum^. 
in eum usum qut ett contra naturam, O'mnia per-< 
verterunt în Deum perverşi ; neque enim ordinem 
uaturaB servare poterant, qui naturai dereliquerant 
auctorem. Similiter autem et masculi ^ relicto naturali 
U8U femincB» Aliam dare Satanas legem non potest, 
nisi ut concessa et licita îti alium ordinem vertat, ut 
dura aliler fiunt quam concessa sunt, pcccala sint. 



berc qtiod non babent. Parentihut non' obedientes. 
Veri pafentes sunt qui per semen verbî genei^ant in 
lucem et vHam setemam. Insipientes. Incompositos : 
Jnorăinafot, Qui a fonte sapientise rcees^erunt, ne- 
cesse est m înordinate feraniur. Sine affectione. 
Atfectîo est a^dimpletio cbaritatis. Siiu mizericordia. 
Qfuomodo enim aliornm poterunt misereri; qui sibi 
crudel'cs sunt. 

Terdo inven.mus ab Apostoto positum : Tradidit 
ittos, Et priinse quidem tradilionis causas addldit : 
Quia cum cognovissent Deum, non sicut Deum magni- 
ficaverunt f eic. Propter quod , inquli , tradidit illos 



Exarserunt. Quia efTrenaia Abîdo modum servare -f| Dett< in desideria cordis eorum ^ etc. Secundsc t'radl 



non novit. Et mercedem qfiam oportuit erroris sui 
in semetipsis recipientes, Oportuisse non est ve- 
ritus dicere Apostolus, ut qui creatune potius quam 
Creatori servierunt, erroris sui mercedem , non inviţi 
bxc turpia patiendo, sed libenter faciendo , recepe-- 
runt : judicio scilicet non alicujus hominis immun- 
dissimi quem talia detectarcnt, sed justissimi Dei qui 
tradidit illos in passiones ignominia^, ut crimina cri- 
m^nibus vindicarentur, et suppiicia peccantium non 
sint tormenta, sed incrementa vitionim. Et sicut non 
probaverunt Deum habere in notitia. Non nescierunt, 
sed minime probaverunt : iile enim probat Deum 
habere in nolitia» qui semper ilium prapsentem ha- 
bens» peccare ma audet. TradidU illos Deus in sen- 



tionis causam videtur pneraitlere , cum dicil : Quia 
commutaverunt veritatem Dei in mendacium. Pro- 
pter kocj ait, tradidit illos Deus in passiones igno^ 
minice : quse tamen secunda tradilio gravioribus fla- 
gitlis videlui' obnoxia : elenim femince , inquit , 
eorum mutaverunt naturalem usum, etc. Tertise 
quoque tradilionis causas videtur dare, cum dicit : 
Et sicut non probaverunt Deum habere in no(t- 
tia, tradidit Ulos Deus in reprobum $ensum^ etc. 
Yerum distinctiones istae causarum , non mihî vi- 
dentur congruere satis ad ea qux singulis quibusqtie 
subjecta sunt crimina. Qaomodo eniin turpioribus tra«- 
ditur flagitiis is qui creatorem deseruit, magis quam 
iile qui glorîam iacorrupvibîQs Dei mulaverit ia si- 



25 SEDULII SGOTl 24 

militudinem imaginis corruptibilis hominis , et yo- A peccator peccatorem tui simîlem judicas, quanto 

lucnim, et (piadropedum , et serpentum? Aut quo- magis I>eus justus te judîcabit injustum ? Secundum 

inodo supra ntrumque horum, yelut examini cuidam veritatem. Humanum enim judicîum multis modis 

traduntur malorum, hf qui non probaverunt Deum corrumpitur, amore, odio, timore, avaritia. Saepe 

haberein noiitia? Magid itaque mihi Tidentur om- judicum integritas vioiatur, et contra justitiae regu- 

nes h» causse quas traditionibus singulisj proferun-' lam interdum misericordia inclinatur. Dlud est quod 

tur, in unum coacervand», et rursum traditionum în hoc loco videtur ostendi quia solius Dei sit se- 



specics in unum, ut verbî causa ita dicamus*: Quod 
cammutaverunt glofiam incorruptibilis Dei in stmt- 
Uîudinem imagimâ corruptibilis hominis ; ei ^ quia 
eommutaverunt veritatem Dei in mendacium : et , 
nec probaverunt Deum habere in notitia ; propter 
h(Bc omnia tradidiţ^ eos Deus in desideria cordis eo- 
rum ; et tradidit in passiones ignominia!, ei tradidit 
Ulos Deus in reprobum sensum, ut facerent quce non 



cundum veritatem judicium. Sunt enim quaedam 
quae committuntur opere quidem malo, animo autem 
non malo : ut si quis, verbi causa, homicidium non 
Yoluntate commiserit ; et alia fiunt opere quidem 
bono, sed animo non bono : ut si quis misericor- 
diam non pro mandato Dei, sed ut laudelur ab 
bominibus facial ; alia vero sunt in quibus sive Ik 
bono, sive in malo, animus cum opere concordat ; et 



conveniunt.qui erant repleti omni iniquitate et maliţia, B quia eorda hominum nosse solius Dei est, et mentis 



et caBteris qusB ^cripta simt malis. In bis autem tri- 
bus universas impietatis species enumerasse videtur 
Aposlolus, vel eorum qui idola colnnt, vel eorum 
qui crealurae deserviunt potius quam Creatori, sive 
eorum, qui non probaverunt Deum habere in noti- 
tia. In quorum primo titulo promiscue pagani; in 
alio sapientes eorum et philosophi designantur; 
pute quod boc terlio indicentur haeretici, vel creato- 
rem Deum negantes, vel diversas blasphemias in 
Excelsum loquentes. Certum est autem quod siqul- 
dem tradiderit Deus vel in desideria cordis, vel in 
passiones ignominiae, vel in reprobum sensum, con- 
tinuo in eo qui traditur seges criminum surgat. 
Qui cumjustitiam Dei cognorint, non intellexerunt, 



secreta agnoscere, idcirco ipse solus est qui secun- 
dum'veritateni potest habere judicium. 

Existimas autem, o homo. Hoc est, nunqnid tibi 
eiamen datum est vel potestas judicandi de malis et 
stupris, cum eadem agis, et non est qui de le ad 
pnesens judicet? Effugies judicium Dei, Non utique 
in futuro evades. An divitias bonitaiis ejus, et pa^ 
tienti(e, et longanimitatis contemnis ? Divitiae boni- 
taiis Dei, quibus bona pro malis dat. Patientia vero 
est, qua peccatores impunitos patienter conveni to- 
lerat. Longaniroitas est, qua longum spaliuro pcQ- 
nitentiae dat. Diviiias bonilatis iile agnoscere potest, 
qui considerai quanta in terris mala quotidie homi- 
nes gerant, tamen his Deum producentem solem 



hoc est. oculos habenl et non vidcnt; non enim in- C suura quotidie, et plavias ministranlem. Sustentetio 



lellexerunt tales a Deo, etsi non in prsesenti, tamen 
in futuro esse puniendos. Non solum qui faciunt, sed 
etiam qui consentiunt facieniibus. Sunt quidam qui 
se reos non putant, si non operenlur quae mala 
sunt, assentiunt autem facieniibus. Assentire autem 
facieniibus est, si cum quis possit reprehendere, ta- 
ceat: ut audiens fabulas, aduletur; et ila est, ut 
qui fomitem praebent deliclis eorum, dignum est 
ut pari crimine rei habeantur. Sunt item alii qui 
non solum faciunt mala, sed etiam consentiunt male 
facieniibus : duplex ergo horum nequitia est; illi 
enim non tam mali sunt qui faciunt, et facieniibus 
contrailicunt. 

CAPUT U. 

Propter quod inexcusabilis es, o homo omnis qui 
judicas. Quoniam facienlem maligna et consenlien- 
tem facieniibus morte dignos oslendit, ne forte is 
qui facil et non consentil facieniibus excusari se 
posse pularet, docet hujuscemodi inexcusabiles esse 
propterea, quia non consentiendo facieniibus, sed 
magis jiidicando illos se in his judicat, quia hac 
ipse agit qux in illis damnat. 

Scimus autem quoniam judicium Dei est secundum 
veritatem. Hic lerrorem inculil, ui quem incuriosum 
illi dicunl, iste mâlos secundum veritatem Dei dicai 
judicalurum, hoc esl severissime reddere secundum 
mensuram uniuscujus<{ue, non parcere« Si enim tu 



vero, vel longanimiias, ac patientia in hoc videtur 
differre, quod qui infirmitate magis quam proposilo 
delinquunt, sustenlari dicuUtur : qui vero pertinaci 
mente velut insultam in deliclis suiş, patienter ferri 
dicendi sunt. Sed sicut omnia in mensura fecit Deus, 
el pondere et numero, ita etiam patientise ejus certa 
mensura eăl. Tu autem secundum duritiam, etimpai- 
nitens cor. Impunilatem sperans peccalorum non so- 
lum durat, inconversibilis el inconlreclabilis ma- 
nens, sed adhuc peccat, securus quod non sil ultio 
futura. Cor duram in Scripturis dici videtur, cum 
mens humana, velut cera a frigore iniquitatis ob- 
stricta, signaculum imaginis divinae non recipil. 
Thesaurizas tibi iram. Hujus verbi in Scripturis 
^ significantiam triplicem legimus : dicitur enim in 
Evangelio ihesauros esse quosdam in terris, in quo 
prohibet Dominus thesaurizari; et alios thesauros 
in ccelo jubet fideles recondere ; et hic nune Apo- 
slolus dicil irae thesauros. Ira autem Dei nihil aliud 
quam jusU vindicU inlelligilur. Crassitudo vero 
cordis esl, ubi subtilis et spirilualis intelligenlia non 
recipitur sensus. Qui reddet unicuique secundum ope- 
ra sua. Sciendum quod ex Jeremia Aposlolus hoc 
teslimonîum sumpserit {Jer. xxv). Illud quod in Eze- 
chîele scriptum est, huic sentenliae videtur adversari ; 
dicii enim : Cum avertit se justus a justiţia sua, et 
fecerit iniquitatem secundum omnes iniquitates quas 
[ecit iniquus^ omnes justiti(C ejus quas fecerit non conh 



28 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. SG 

tnemorabuntur in laptu ejus, quo lapsus est : sed in A bonum est, justiliam diligat, miserioordiam teseat» 



peccaHs qui peccavit^ in ipsis morietur{Ezech. xviii). 
In quo videtur latenter hujusmodi inseruisse inteV 
lectum, ut si forte non seciiiidum omnes iniquitates 
quas fecit iniquus, fecerit justus, non omnes justi- 
lisB ejus de memoria auferantur. His quidem qui se- 
cundum patienliam boni operis gloriam, et honorentj 
et incorruptionem qucerunt, vitam celernam, Boni 
operis merces per palientiam exspectatur, quod in 
praesenti vita non redditur; per fidem eniro ambu- 
lamus, et non per speciem : patientîam autem boni 
operis in illis esse certum est, qui agones et certa- 
plina perferunt. Gloriam. Decus formse qua sancti 
fulgebunt sicut sol. Honorem, Filiorum Dei, quo 
nihil est majus, per quem etiam angelos judicabunt 



charitatem et continentiam şervet, modestiam leni- 
tatemque custodiat, atque omne opus bonum opere- 
tur, hic etiam si vitam non habeat aeternam, qui 
credens soli Deo vero, non credit filio ejus Jesu 
Cbristo quem misit, tamen gloria operum ejus, et 
honor et pax poteri! non perire. Sed et Graecus, id 
est, gentilis, qui cum legem non habeat, ipse sibi 
est lex, ostendens opus legîs in corde suo, iste licet 
alienus videatur a vita aeterna, qui non crediderit 
Cbristo, et intrare non possit in regna coelorum, qui 
renatus non est ex aqua et Spiritu sancto, videtur 
tamen quod per hoec quae dicuntur ab Apostolo, bo- 
norum operum gloriam, et honorem, et pacem per- 
dere penilus non possit. Dubi tari igitur non puto, 



(Matth, xiii). Incorruptionem, Yitse seilicet perpe- ^ quod is qui pro malo opere condemnari meruisset, 



tuse. Signanter autem addidit mcorruptionem, prop- 
ter indiscretionem şaecularis gloriae atque honoris, 
qui corruptibilis est. 

His autem qui ex contentione sunt. Subaudi, erit. 
In divinis Scripturis aegritudines animae numerantur, 
sed unus ex caeteris languor est, et animse quidem 
pessimus. Goutentio animse inlelligenda est, per 
quam omne opus pravum geritur, per quam haere- 
ses nascuntur, per quam scbismala et omnia scan^ 
dala quae in ecclesiis fiunt : dum videlicet qui apud 
semetipsos prudentes sunt, et in conspectu suo sa- 
plentes, quidquid libuerit pro lege defendunt. Diffi' 
dunt. Hoc est, non credunt, vel nou obediunt, ut 
Origenes ait. Verităţi. Id est, doclrinse evangelicâc. 



idem si operatus est opus bonum, remuneratione 
boni operis dignus nabetur. Yides enim dicentem 
Apostolum : Quia omnes non stare oportet ante (n- 
bunal Christi, ut reportet unusquisque propria cor^ 
poris sui, prout gessity sive bonum, sive malum. Judwo 
primum et Graico. Semper Judaeum antepouir praero- 
gativa patrum, ut aut corooetur prius, aut damne« 
tur, qui credens propter Abraham honorificatior est, 
diflidens pejus traclandus est, qui donum promissum 
patribus refugavit. Vel Judxo primum dixit, quia 
prius credita sunt eis eloquia -Dei ; Graecum quoque 
subjunxit, propter sapientiam Grsecis traditam. Ira 
est, non ei qui judicat, sed ei qui'judicatur, dum sit 
reus. Irasci enim dicitur Deus, ut vindicaturus cre- 



Credunt autem iniquitati. Uoc est, idololatrise. Ipse ^ dalur. Nam Dei natura ab his passionibus immunis 



cruciatus, qui ex prsedicta conscientia animse incu- 
titur, ira appellatur ; indignatio enim ipsius irae tu- 
mor quidam est, et per singula quaeque commotio, 
ut si, verbi gratia, aliquod pessimum vulnus irara 
ponamus, hiyus autem tumor el distentio indignatio 
Tulneris appellatur. Tribulatio vero, quam slibsequi- 
tur angustia, non est similis putanda illl tribula- 
tloni, de qua dicit Apostolus : Qmikjribulatio patien- 
iiam operatur {Rom. v) t-illa enim talis tribulatio 
angustiam non habet subsequentem. In omnem ani- 
mam. Anima pro toto homine dicitur, sicut in Genesi 
legimus Jacob cum septuaginta et sex animabus 
^gyptum introisse. Gloria autem, etc. Hic contra- 
ria superioribus opponuntur : nam gloria contra 
iram, honor est contra indignationem, et quod supra 
incorruptionem, hic pacem appellat. Sciendum est 
quod triplex divisio in his sententiis Apostoli claret. 
Nam veri Christiani cum bonis operibus in primo 
ordine ponuntur, ubi dicit : His qui secundum pa- 
tientiam boni operis, etc. In secundo vero loco, in- 
credulos et impios absque bonis operibus ex utro- 
que , sive ex Judaico, sive ex gentili populo posuit, 
dicens : His autem qui ex contentione, etc. Tertio 
autem loco incredulos, cum bonis tamen operibuSi 
ex Gentibus, vel Judîeis collocavit, dicens : Gloria 
autem et honor et pax, etc. Potest enim fieri ut ex 
his qui in lege sunt, si quis persuasione quidem 
oonununi Cbristo non credit, operetur tamen quod 



D 



est, et ut non solum irasci, sed et vindicare creda* 
tur, adjecit, et indignatio. Angustiam vero sunt, qui- 
bus sententia constrictus tribulabitur in pcena. Qui" 
cunque enim sine lege peecaverunt. Requirendum est 
ut rum de sola Moysi lege intelligendum sit, an de 
lege Christi, vel etiam de quacunque humana lege, 
sub qua unumquemque mortalium vivere contingit, 
quo secundum ipsam judicari possit qui in ea peccat;' 
au qui extra solam Moysi legem, etiamsi aliqua lege 
vivat, velut extra legem positus, cum peccaverU 
pereat. Nam ipse apostolus Paulus, cum^ dicit his 
qui sine lege erant, se tanquam sine lege esse (cum 
sine lege ^Dei non esset, sed in lege esset Christi), 
ostendit se in lege quidem Moysi non esse, esse tamen 
in lege Christi. Per legem judicabuntur. Utique qui in 
lege Christi est, per legem ChriBti, et qui in lege 
Moysi per legem Moysi judicabitur^ ut pereat. Neque 
qui sub lege Christi est, quamvis etiam subditus legi 
Moysi videatur, judicari tamen secundum eam pu- 
tandus est, cur non sit circumcisus, vel cur saU)a« 
turn non şervet : quod et si juxta Moysi legem pu- 
landus est judicari, secundum hoc quod lex spiri- 
tualis est judicabitur. Hi peribunt et judicabuntur. 
Unum voluit intelligi, quia qui perit, per judiciom 
Dei perit, et qui judicatur, peccator perit. 

Cum enim gentes quce legem non habent, naturaliter 
eaqucelegis sunt faciunt, ejusmodi legem non habentes, 
ipsi sibi sunt lex. Ne quis forte diceret : Legem gen^ 



17 



SEDUUL SGOTl 



1^ Don habent, ad qaam formam poterunt judicari ? A 
fM â9tendttnt aptst legit icriptum in coTdîhus $uU, 
terîetat e«t fptcfă gemes qaaer fegem non Aabent, 
naforalfler <fnaer legt^ snnt faeiere, non pto ssrbbaiîs, 
tel iieomenîis dfcnmtur, tet sacrificîis quafe in lege , 
aeripCar mint ; Hon enîm hdec lex in cordibus geur 
0uiir Adtnr esse scrffKa ; se<f hot esr qnod natura- 
fiter sentlre possnnt, terAî grat&t, ne bomîcidîum» 
ne adnlterfmn fbdaiit, ne ftirentnf , tine fersam lestl- 
motthitt dfeaivt, of boikofânt palretf ti mafrem, et 
lionnii riintHa. Forlassis eC qnod Dens unus Creatbr 
rin «mmtt, acfîpttaffl itt cordfbns gfentîum ; niagfs 
taneii nrihl tidenmr haec, quser in corde scripta esse 
dicuntnr, erangeficfs legibns conTenire, nbi cnncta 
ad naturaleift refeftmtur ^fiqnftatem : qnid enîm na* 
turaiibii» semAn^ proxnnios, (poam nt qax nofunt B 
aibî fleri bcnrines, haec ne faciant allis? Legi vero 
Moysi eoMordare lex natnraiis sectinduni' spiritum, 
Mm aeensdvm Ihtetam pot«st : hstc antera lex 
aeripia esf, i»o* a tfafmtfrrto, iti Spirita Der viri. In 
eordihr». SeieiMlMB est nutctA faiionalem animae vîr- 
tiiteift cer antere noinhnrrf . Opns tegîa est flJes, quia* 
qttod mandat let «hm ^ît, nt credat in Christum. 
Te M^m e nh m îtpth reddenteeoMcientia eorum, et inter 
9ă invkemc&^atiomHt aceu$an^u$t auteiiam defen- 
âintHm$. Qtao^adpraesentis vitaecogitaiîottes penine- 
ie iridelw, enm qtrtd forcîendbm, Tel non facienduny 
tic, dkiiiftft deRberatione cogitamtis, et învicem se 
eo^ttfliODftNn aeensantibns, qofa cogilationes nostne 
aram hk d!e Jtidici! ante ocofos nostres, tanquam 
qnaedam bîafoviae cognoscend», sîcut scriptum est : ^ 
Ârfttăm Uf et rtatnam Utum contra faciem tuam. Sed 
Mtattdum est qnod boc in foco scbema, quod xpovio" 
pA( djeitMir, elncet, per quam speciem diversa tem- 
pwt p#e> sfii» temperibtis ponniattfr ; nam pariicipia 
piMAifi» tmfwrhs pro ftrtnri femporis partîcîpiis 
poioUy dicen» ? Cogitatitmibut aceusantibut, aut 
etiâm ăgfenâentihttf pro accutaturit ac deţensurh. 
MH M iwin jndknMt Ihmtnut occutta hominum, 
D«e eogilttloM» ht bomfne se aceasabnnt invicem, 
bona et mala : bena aco^at mafsnn, qaîa contradixît 
iritaţi ; mala fierem atcusat bonam, quia non se- 
cwa aal m sensic. Rectotn Jndîcium I>ei qiiis dubî- 
tH, ubi aceesateres et defensorcs adbîbenlur, ef 
coBscîenliae^ feste»? Sed scîendum quod nen ulique 
ii» e(>gtiationes qtf* tune na centor» vel accusabunt 
animam, vel defend^nt, sed istoe qua; nune sunt in 
nnbis ; eum enîm, sive bona, sive mala cogîtamus, 
tfefcit in eattefk, ita în corde nestro (am bonarum 
quam nnlanim eogitatîonum noUe quaedam et signa 
relinquentnr, (pts^ fn occuito nune pectoris posita, 
iff illa die revelări dlcantor, a nullo alio, nisi ab eo 
qvri aohn potest eccuha bominum scire : quonim 
aignotrum causas non Talere Deum, etîam nostra 
conscientia testabîtur; quod judîcium secundum 
evangefinm Paiilî, hoc est, quod Paulus annuniiat 
per Jesum Christum flet : Pater enha neminem ju- 
dicat, sed omne judicium dedit FUîo. Quod aulem 
erat apostoli Pauli evaugelium, hoc etiam cstero- 



rum apostolorum, et omalnm fldeUam dispemato- 
rum tanti sacramenti. Non omnes iUl evangelium 
conscripserunt, sed tamen omnes evangelium praedi- 
caverunt; narratores qnippe dicloruro, factorum, 
passionis resurrectionisquc Chrisli, proprie dicli 
auiit evangclislx. 

Si autem tu /udaus cognomtnaris. llincconvertitur 
âd ludxos, docens opere, non nomine tanlum debere 
esse Judxum, eumque esse verum, cujus occulla sint 
bona. Notandum est quod non dixit : SI tu Judxus 
es ; sed Judwu$ cognominaris, quia non idem est 
esse Judxum, et cognominarî Judaîum : quia vere 
iile est Judâeus, qui in occuito circumcisus est cir- 
cumcisione cordîs; qui spirilu,. non litiera legem 
custodii ; cujus laus non ab hominibus, sed ex Deo 
est. Et requieseis in lege, lă est, secunis es in lege. 
Et gioriaris in Deo. Gloriaris (e solum nosse Deum, 
ejnsqne agnoscere volunlatem. Et probai qua urt'/to- 
ta sunt. Ita ut non solum quae sint l>ona scias, ve- 
rum etiam quse sint meliora et uiiliora dîscernas. 
Confidis teipsum esse ducem eoecorum* Quorum ob- 
acuratum est Tumen in tenebris ignoranţi». Imt" 
pientium erudtlorem, Enidienlem rudes, qui sapien- 
tiam non habent. Magistrum infanlium. Id est, 
parvulorum, setate vel sensu. Babenlem formam 
scientio!. Ad quam semper respiciens errare non 
pessis. Qui ergo doces alium , tetpsum non doces, 
Simitiler et gentibus dixerat : Qui enim altum judi- 
caSy teipsum eondemnas. Qui in lege qtiiescis,. o Ju- 
daee, cur transgrederis fegem ? Qui gloriaris in Deo» 
quare inhonoras Deum, dum testimonium ejus quod 
dedit Filio suo, non recipls? Ipde enim dixit: Hie 
est Filius meus dilecius (Matth, iit)'. Qui nosli volun- 
latem ^'^us, quare nou obtemperas volnntaii î Qttf 
pro6aa utiliora^ quare inulilia sectaris? Dux caeco- 
runi, quomodo viam non vides reclam ? si enim vi- 
deres pţr ipsam utique ambulares. Si lumen es 
allorum, quare non abjicîs opera tenebrarnm ? Eru^ 
dxtor insipientium, ut quid timorem Domini, qui est 
inîtiunr sapientiae, reliquisli? Magister infantium^ 
quomodo puer es sensu? Qui kabes formam scien^ 
/tor, et veritatis in lege^ quare nec ipse scqueris, nec 
aîîos pessimo exemplo perimis ? Et qui prcedieas 
non furandumy tu adventum et praesenliam Cbristî^ 
qui în universo mundo effulsit, furaris. Moecharis» 
Non est autem dna moecha ; nam tolum quoddebel 
Deo anima, si alicui prxter Deum reddidcril, moe- 
chalur. Qui negas mcRchandum. Tam grave adulle- 
rinm committis, ut adullemm seosum iitterae inlro* 
ducas ad synagogam, et coUocas eam cam legis lil- 
tera quae foris esi, cum scripium de ea iegas : Quia 
oiiinis gloria filice regis intrinsecus, Qui abominaris 
idota^ sacrilegium committis, Verum Dei templum,. 
qvod est Christus iesus, violans ; solvistîs anim tem- 
plum quod in tribus diebus resuscitandum est hia qui 
cfedunt. Sed et qui ex lege et propbetis sermonen 
Christum pronuntiantem furatur, et occulla t ne po- 
putus audiat, et credat, sacrilegium commilliU el 
vere templum Dei violat; ilem.quoque hic qpi 



ti GOLLEGT. m EPIST< AD ROM. «O 

eo|noi|iînatur JiMiaBus» et c^loriatur ia littera legis A t^i^ur ilU de genere tuo^ quia te$kimerUum 'De\ dis^i- 

pavit (Gen, xvii). Non nos tamen latere debel qiio<) 



Moysi, praevaricalor legis arguitur cum non credit 
thrisio. Sacrilegium est <tuod proprie in Deum 
Gommillitar, qqasi sacrosancţi viola tio. Per islos 
ergo tales qui dicunţiir Judaei el non sunt, no- 
men Del blaspheinatur inier gentes^ non solum pro 
operibus eorum pessirois^ sed et propter hwiileni et 
dejectam inteiligentiam quam habent in lege et pre- 
plietis : ridicula etiam in ipsis genlibus fiunt» cum 
legis litlerara sequenles dicunt : Ne teUgeris, ne 
gusaveris, ne contaminaveris. 

Nomen enim Dei per vos blasphematttr inter genles, 
tloc ideo dixit Isaias, quia nomen Dei blasphematur 
inter getites, non solum pro operibus eorum pessi- 
mis, s^d quandb Judaeos pro obnoxiis suiş tradendes 



in aliis exemplaribus non habemus positum, octava 
die. hem in Levitico scriplum est : Et locutus est 
Dominu$ ad Moysen dicens : Loquere filiU îsrael^ et 
diceâ ad eo$ ; Mulier ^ueecunque $u$ceperit semen, et 
pepererit masculunif immunda erit $eptem diebu$ m- 
cundum dies purgationi$ ejus immunda erity et die 
octava circumcidetur caro prceputii ejus, et triginta 
di'ebus sedebit in sanguine suo immunda* Nec dubi- 
lari de boc potest quod non solum semen Abrabae 
el vemacoliis senrus domi genilus, praecepto geiiiîs 
illius, et pecunia emptus ab alienigenis circmncide- 
balur, sed quicunque cum Judxîs judaice pascha fe- 
ceral, circumcidi debebat. Hactenus nobis de cir- 



non advertebant, sed idolis suiş dabanl glorias, B cumcisione carnali pro \iribus diclum sil. ige jam 



quasi qui Judaeorum Deum viclssent in Judseis ; et 
tempore aposlolorum Dei nomen blaspbemabalur in 
Cbristo, quia credenlibus genlibus Judâei suadere 
nitebantur Chrislum non dicendum Deum, ut blas- 
phemia gentium ab Judseis auctoribus sil profecta. 
Sicut scriptum est. Praeposterato ordine ante po- 
suit testimouium qoam dicerel scriptum : ila enim 
dicentiş sermo dilapsus est, ut quod ex propria in- 
leniione dicebat, eodem sensu scriplum in prophela 
reperiret. Sciendum est bxc aposiolum per ironiam 
dicere ad JudaK>s; neqne enim vere requiescit in 
lege, et gloriatur in Deo, et probat uliliora basc quae 
enumerat. Possunt tamen basc eadem hxrelicis 
aplari ; ipsi enim Chrisiiani nominanlur, el non- 



secundum eam <ţuae dicitquia lex spiritualis est, 
quid eliam allegoricis legibus de ea sentiendum sil 
\ideamus. Circumcisio quidem prodest, si legem ob^ 
serves : si autem prcevaricator legis siSf ele. Circum- 
cisio est ex genitali membro, per quod saccessio 
bumani generis et camalis propago ministratur, am- 
putare aliquara parlem : per boc ergo judicari figu- 
raliter reor, ampulandum esse ab anima, si qua illi 
ex consorlio carnis adbaeret împurftas, si «iui eam 
Ubidinis malesuadse sensus obtexit. Quid autem es- 
sei absurdi, si ad discrelionem cseteranim gentium, 
populus qui sub lege Dei mstiluebatur, proprium ali- 
quod gestiiret insigne» El si necessaria visa est par- 
lis alicu^us amputalio, quid tam con^veniens fuit, 



nulii eorum, lege instrucii, doclores se esse caeco- ^ quam eam invenire quse videbatur obscena, el illa 



rum el magislros infantium se esse profilentur, pro- 
bantes uliliora quse Jatere ab ecdesiasticis dicunt. 
Sed işti quoniam furantur verba et intellGctum- eo- 
rum perversa expositionc usurpant, adulterum fidel 
sensum ad sponsani ticclesiam Ghristi in regios tba- 
lamos inducuut. Recle ad eos dicitur : Qui pr«diem 
non furandum^ furaris; qui dicis non nuBchandmis^ 
mceckaris; et qv abominarie idola, sacrikgium Mm- 
miitis, prelio&a vasa de lemplo Dei, id est, vene 
fidei margarilas de Scripiuris sanctis furaates. Per 
ques el nomen Dei blasphematur inter genles) dum 
casta- el boaesla Ecclesia) Del dogmala corraplls ac 
lurpibus maculant hsrelicae pravitatis erroribus. 
Circumcisio quidem prodest^ si Ugem cusmUm^ Ia 



auferre, quorura diminutio nibil ad officium cor- 
poris impedirel? Quodveroquidam dicunt, quia si 
necessaria non erai par» illa membri, fieri a creatore 
non debuil : si autem necessaria facla est, non de- 
bel auferri, îiuerrogemus cos et nos, si necessa- 
riam dicunt filiorum procfealionem. Necessariam 
aiue dubio respondebiwl. Crunt cFgo culpabiles, qui 
conlineniise el virginitalis oblenlu, necessaria nalu- 
ne non ministranl, el erunl cogendi ad nupltas om- 
nes qui secundum Evangelii legts semeiipscs castra- 
verunt propter regnum Dei. In summa vero diceor 
dum est, quod şicul multa necessaria erant bapli- 
smaia ante bapUsmum Cbrîsti ; el muliat purifiea- 
liones, antequam purificalio per flptrilum saactum 



Genesi scriptum primo de civeumciBione mandatitmv * ^«^©1; el mult» faosliaa, antequam una hostia^ agmis 



cum responsa dareulur ad Abraham^ boc modo : Et 
diât Bominus ad Abraham : Tu autem le^tamenimn 
meum servabis, el omne genm tuum post te in generm- 
tiones tuas ; et lioc est tssta$nentum quod disposui ti»- 
ter me et vos : Circumâdeiur omne masculmum «^ 
jlrum, et circumcidetk earnem prtepuiU veetri^ et eHt 
in siguo teslamenti inter me et V09;et puer oeMvo 
die circumcidetur m vobiit; mnms maeculus in gene»- 
ratiombus vestris^ vernaculue et pecunia emptus^ 0b 
tmmbus fitiis aiiemgenarumy et qui non eU ea se»' 
uUise tuoy eircumeidetur : et erit testamentum meum 
Muper eamem vestranu Masculus^ qui non fuerU jctr- 
tuwmgm i9k ewn$ prmpmH m di4 ootma, extermiat^ 



Immaculaiu», semetipsum pairi offerrel bostiam 
Cbristus : ila eiiam mullis^ eircumetsiooibus opus 
fuit, usqnequo una in Cbristo cirettmci«iaomnibu6 
Iraderelur ; et mullorum sanguinia effnsi» praseeft- 
sit, Qsqueqiio per unius sangitineiii omimiA rade»- 
piio fiereu Quod a«lem> octava dîe eireunoisio 4a- 
balur, ilhid designari arbtlror quod prassenli qilfr- 
dem s»cula septimana dieputata est* Oeiaviia ani tem 
dies fuluri s»caU mysteriuui laiet; iilevun» ergo est 
circuHicisio^ spiritualis, qui futow) seetilA mililaat in 
quo neque mibenl, neque nubentur, et şei»\a» In 
terris aAbulantium in ccelia est eenveraatio. Sctai- 
diMA ea4 seetuMtaim «MfltBNMft Ano gOMCa «wcr fţc;? 



ii SEDULII SCOtl 52 

cumcisiounm : cordis circumcisîo est, nihil sordi- A abscindere vitia et cessare a malis circumcisionem 



diiui, nihil iiidignum senlîre de fide; carnis circum- 
cisio est, nihil immundum, nihil contaminatum ia 
opere gestisque coramitlere, secundum Ezechielem 
qni dicit: Omnis filiiu alienigenaincircumcisus corde, 
et incircumcisus carne^ non intrabit in sanda mea 
(Ezech. XLiv). Jeremias aii : Ecce circumcUce sunt 
aures vestr(s {Jerem. vi), hoc est, ne recipiant oblre- 
ctationem. Hoc autem modo et incircumcisus labiis 
dicitur, qui non circumciderit blasphemiain, scurri- 
litatem, turpiloquium de ore suo, qui non posuerit 
custodiam ori suo, et ostîum circunislantix labiis 
suîs, qui non etiam a verbo olioso circumciderit os 
suum. .Incircumcisus praeputio carnis suae dicitur is 
qui erga.naturalem coilum immoderatius et intem- 



significet : agereque quse bona sunt et efficere quae 
perfecta sunt, custodire sit legem ; neque enim in eo 
perfectio est si cessetur a malo, sed in eo si agan- 
tur bona, juxta Psalmograpbum, qui ait : Declina a 
maloy et fac bonum (Psal. xxxvi). Yerum considera 
si possît hoc in loco et iile intellectus admitti, ut 
dicatur etiam post adventum Christi camalls ciri 
cumcisio, quae ex lege observabatur, prodesse alV 
quid custodientibus legem, secundum hoc quod ini 
tio fidel nostrae adhuc a crcdentibus observabatur, 
ut iu Actibus apostolorum docetur, vel Petnis in dis< 
cretione ciborum, vel Paulus in sacrificiis purga- 
tiouis fecisse. Sed illud attendendum est quod ad 
Galatas scribens, ait : Si circumcidaminif Chri$tus 



perantius effluit. Jesus iilius Nave, ex prsecepto Do- ^ vobis nihil proderit ifialai. v). Quod ita est intelli- 



mlni filios Israel secundo circumcidisse cultris 
saxeis memora tur, quod utique quantum ad litte> 
ram spectat, impossibile factu videtur ; semel enim 
circumcisus in carne prxputii, quid invenire possit 
secundo circumcisio quod auferret? Sed hanc diflii- 
cultatem melius quidam explanat dicens : Yerum de 
circumcisione quia sermo est libet inquircre quare 
Moyses ipse, qui legem circumcisionis patribus'a 
Deo datam et sibi toties inculcatam refert, toto du- 
catus sui tempore neminem circumcidi voluerlt, 
praeter unum solummodo fllium suum Gersam, quem 
mater Sepbora arrepta petra acutissima, ne a Do- 
mino feriretur, circumcidit ? Si omnes qui in ercmo 
nati sunt a Josue circumcidendos reliqueril, morem 



gendum, quod nihil prodest circumcisio his qui ex 
ea putant aliquid justificationis assumi, prodest au- 
tem his qui putant sibi ad Ghristum veniendum noa 
esse si eis circumcidere fllios vitaretur. Erant enim 
nonnulli in initiis qui circumcisionem velul insigne 
vernaculum gentis suae nimio amore servarent, et 
impediri videbantur a fide, si hoc eis vitaretur quo 
carere non poterant. Circumciito quidem prodest, 
Potest dici e contra : Si prodest, cur praetermitti- 
tur? Sed prodest, si legem custodias; tenenda igitur 
circumcisio est, et ut possit prodesse, servanda est 
lex. Circumcisionem pro genere posuit Abraham, 
quia ex Abraham circumcisio : hoc enim ait, ut do- 
ceat tune prodesse generi Abraham, si lex servetur. 



videlicet divinitus imperalum, quadringentis et ]sex ^ id est, si in Ghristo credatur, qui promissus est 



annis observatum, annis quadraginta continuis in- 
terroittens, nequaquamhoc frustra, sed magno my- 
sterio hoc factum crediderim. Moyses enim circum- 
cisionem praedicat, sed Josue perficit. Quia lex per 
Moysen data estj gratia autem et veritas per Jesum 
Chrisium facta est^ nihilque proderit littera jubens, 
nisi adfuerit gratia juvans. Omnibus itaque nostris 
gratia Salvatoris vitiis tune in nobis completur, 
quod in Jesu Nave scriptum est : Hodie a vobis abs- 
tulit opprobrium jEgypti, Opprobria namque i£gy- 
pti secum fert is qui in Ecclesia positus et sub Jesu 
duce militans, iEgyptios mores et motus animi bar- 
baros non amputat. Circumcisio quidem prodest, si 



Abrahae : si autem quis non credit in Ghristum , 
transgressor est legis. 

Si autem prcevaricator legis siSy circumcisio tua 
prceputium (acta est, Hoc est, gentili simUis factus 
es, non credens in eum qui signo circumcisionis fi- 
Hus promissus est Abrahae. Illud observandum est, 
quod cura dixisset, circumcisio quidem prodesty si U" 
gem custodias, non addit : Si autem non custodias, 
sicut consequens videatur ; sed ait : Si autem prceva-- 
ricaior sis legis. In quo aliud ostendit esse non cu- 
stodire legem, allud praevaricari legem, nam et Pau- 
lus ipse non semper legem custodit, nunquam tamen 
prafevaricator est legis. Gustodit ergo legem is qui 



legem observes. Quae sit circumcisio quam prodesse j. secundum lilteram custodit ; et is praevaricatur eam 



dicit, vel quae lex cusU>diatur? Haec, ut opinor,est 
circumcisio quam prodesse dicit Apostolus, si legem 
litterae, cujus et circumcisionem [circumcisio est] iu 
came, non recipit, sed legem spiritus, secundum quam 
circumciditur corde. Litiera enim occidit, spiritus au^ 
tem vivificat {II Cor. iii), quia et lex Dei non refertur 
atramento scripta, sed digito Dei, qui est spiritus 
ejus, et non in tabulis lapideis, sed in tabulis cor- 
dis. Yerum potest nobis objici, quod si ista circum- 
cisio non alia intelligitur quam animi purgatio jet 
abjectio vitiorum, quomodo addit adhuc, ila pro- 
desse hujusmodi circumcisionem, si legem custo- 
dias, cum haec tpsa circumcisio, nisi ex legis ob- 
servantia fieri oon videatur? Sed iatuere, ne forte 



qui spiritalem ejus non tenet sensum. St, ergo in- 
quit, pravaricator sis legis, non agendo qiiae bona 
sunt, circumcisio tua prwputium facta est, dum et 
hoc tibi, quod abstinere a malo visus es, opera fidei 
et justitiae non agenţi, ad infidelitatem reputatur. 
Neque enim possibile est alicul camalem circumci- 
sionem rursus* in praeputium verti, cum utique ab- 
scisa caro praeputii ultra redire non possit. Dignum 
est ergo et evidenter intelligitur, quod continentia 
mali operis quae per circumcisionem significatur, si 
opera fidei non habeat, ad tmmunditiam reimtetur. 
Si igitur prceputiumjustitias legis custodiat, nonne 
prceputium iilius in circumcisionem reptUabitur? J}1» 
stitia moralis loco est legis. Lex enim generale voca^ 



â « 



35 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 34 

bolum : justiţia Tcro icgîs pars est. Continet enim A cumcitionis ? Dehinc tertio loco objectionem, quae ab 



lex jastitias, et judicia, et mandata, et justificatio- 
nes, aliasque quam plurimas species. Et bene addit 
legem perjiciens : iile enim qui secundam litteram 
viTit, custodire dicitur legem ; iste autem qui se- 
Gundum spiritum, perficeire : custodlt autem legem 
earnalis Judaeus, perficit autem spiritualis» et qui in 
occulto Judaeus est. Et judicabit te, qum ex natura 
est, Gredens gent'dis, duce natura in Ghrîslum, con- 
demWal)it Judaeum, cui lex promiserat Ghristum, et 
adventum Dei credere noluit. Qui per litteram et 
drcumcisionem prtevarieator legii es. Sive dujn lit- 
terse drcumcisionem sectaris, circumcisiouem spi* 
rilus accipere dedignaris : sive non sequendo quod 
lex dixit, boc est, ut Ghristo credens veram circum 



adversario prxcedenti responsioni objici poterat» 
per peusin proponit, perque apocrisin mira brevi- 
tate refutat, dicens : A6sîr. Gujus brevissimse re- 
sponsioniSy invincibilem confirmationem subintulit, 
dicens : Est enim Deus verax, omnis autem homo 
mendax. Sed ut ipsa conflrmSlio robustissima vide- 
retur, Davidicam subjunxi* sententiam, sicut scri- 
ptum est : Ut justificeris in sermonibus tuis (Psal, l). 
Et haec quidem quantum ad ordinem sententiarum. 
Apostolîoe disputationis profundius interiores me- 
dullas perscrutanti, non in prolatione verborum, sed 
in virtute sensuum duo principalia syllogismorum 
genera, cathegoricus videlicet, atque bypotheticus 
syllogismus, quasi duo deliciosi pisces, sponte şese 



dsionem acciperes cordis, de qua scriptum in lege : B mentis obtutibus offerunt. Itaque catbegoricum syl- 



In novissimis diebus circumcidet Deus cor tuum. et 
seminis tui^ ad Dominum Deum tuum amandum 
{Deut* xxx). Et iterum : Circumcidite vos Deo vestro 
(Deut. x). Et Jeremias : Circumcidite prieputium 
cordis vestri {Jerem. iv). Item Moyses ait : Circumci- 
deiis duritiam cordis vestri. Gircumciderecor, sublata 
nebula ignoranţi», agnoscere est auctorem. Quod 
autem in rali membro circumcidebantur, haec causa 
est prima, ne aliud membnim aut debile fieret, aut 
turpe, quod publice videretur ; item propter gratiae 
promissionem, in qua erat per castitatem placen- 
dum. Cui laus non ex hominibus» Hoc est, qui non 
possunt înspicere şpiritualem drcumcisionem. Quid 
ergo amplius Judmo ? \ idetur sermo apostolicus in 



logisnium hoc modo conteximus : Omnis veracis il^ 
dem nullius incredulitas evacuabit; Deus autem ve- 
rax est : Dei igitur fidem nullius incredulitas eva- 
cuabit. Vel hoc modo : Absit, ut omnis veracis fidem 
aliquorum incredulitas evacuet; Deus autem verax 
est : absit itaque ut Dei fidem aliquorum increduli- 
tas evacuet. Item hypothetici syllogismi nexilitas 
hoc ordine contexatur : Si Deus verax est, aliquo- 
rum incredulitas fidem Dei non evacuabit. Non est 
itaque dubitandum quod in apostolicis dictis, velut 
in profundissima abysso disputatoriae disciplinae, ta- 
les suavissimi pisces tranare non desinant, quos 
amatores sapientiae gratissimae mentis hamo ca- 
piunt. O mirabilis profunditas! O mdlea fluenta, 



dialeclicam incurrisse rationem ; neque hoc miran- G Hyblseo nectare dulciora ! O novum saporem ex pa- 



dum : nam, ut beatus Hieronymus ait, quidquid in 
saeculo dogmatum perversorum est, quiaquid ad 
lerrenam [scientiam pertinet, et putatur esse robu- 
stum, hoc dialectica arte subvertitur, et instar in- 
cendii in cineres favillasque dissolvitur, nt probetur 
uihili, quod putabatur esse fortissimum. Est autem 
dialectica cognomento logica, qu» disputalionibus 
subtilissimis ac brevibus, vera sequestrat a falsis, 
cujus disciplinae veracissimis disputationibus saepe 
Apostoius proponit, assumit, confirmat atque con- 
cludit, quae species proprie artis dialectic» atque 
rhetoricae sunt. Sed didt aliquis : Nec partes ipsse 
syllogismaram, nec nomina schşmatum, nec alia hu- 
juscemodi nilatenus inveniuntur in Apostolo. Inve- 



radi^acis fontibus coelestis Hierosolymae terrigenis 
allatum ! O lac parvulorum, solidum sapientium ci- 
bum, medelam segrorum, mensaraque refertam omni 
copia bonorum! His praegustatis, nune ad singula 
exponenda recurramus 

In hoc Paulus [velut arbiter quidam inter Judaeos 
residens et Grsecos , id est , inter eos qui de 
gentibus credunt , sive de promissionibus me- 
morat , sive de pcenis , ad utrumque populum 
dividit verbum . Yerbi gratia , cum dicit : His 
autem qui ex contentione sunt , qui diffidunt ve- 
rităţi; credentibus autem iniquitati, ira, et indigna- 
tiOy tribulatio, et angustia, inomnem animam ho^ 
minis operantis malum, Judan primum et Graci. De 



niuntur plane, non efiQatione verborum, sed In vir- v promissionibus yero subjungit : Gloria autem et 

konor et pax, omni operanţi bonum, Judteo pri- 
mum et Grceco. Rursus de gentibus dîcere videtur : 
Quicunque enim sine lege peccaverunt , sine lege peri- 
bunt, Et iterum de circumcisis : Et quicunque in lege 
peccaverunt, per legem judicabuntur, Rursus vero 
gentes elevans, dicit : Cum enim gentes , quce legem 
non habentj naturaliter quce legis sunt faciunt, hujus- 
modi legem non habentes ipsi sibi sunt lex^ qui osten^ 
dunt opus legis scriptum in cordibus, etc. Et ne videa- 
tur nimius esse in increpationibns Judseorum dicit : 
Circumcisio prodest, si legem custodiat, Sed iterum ne 
erigat eos qui nimium in circumcisione gloriantur : 
addidit : St autem prtevaricator legis, circumcisio tua 



tute sensuum. Sicut enim vma in viiibus, messes in 
semine, frondes in radicibus, nucleos contemplamur 
in nudbus, sic et de profundissima abysso, delicio- 
sus piscis attingitur, qui ante captionem suam hu- 
'manis oculis non apparet. Merito ergo dicimus esse, 
quod nihilominus in virtute sentimus. 

GAPUT ra. 

Quid ergo amplius Judeeo est ? Quantum igitur da- 
tor intelligi, in hac apostolica dissertione duse spe- 
cies principaliter eminent, quae Grsece TrcOccr et 
flnroxpm; , Latine percunctatio et responsio appel- 
lautur : irfO^cc quidem in eo quod proponit, dicens : 
Quid ergo Judao amplius est, aut quw utUitas cir- 



^ sEsmMwm m 

^ M|i^^işia3pdwa,iWMW5alte iMfiin&l, *W<, ibi breviier cwmnendalur veriias. 

jii^f nu» «//ttf 3 in ifmMtncmmm re/mtabUur? Ajifud 
yyi f^ 4l \egem (kerjboias setrv«r^ol^ jneUpxas elfid 
Jfjidrâf dicit : £^ judkabU id ipto^ ^ namm est prw- 
pjfjdtm^ kşm fifirfidw « ^^ 9^ P^ Ikteram M dr- 

^|u« ad Mbeas ii^<Â viileoXur, «ie j^^ent ^s^ 
fiîxwmsmmex» : ideo dkU : N^m mm ^ui in m»Hi^ 



/'i^em DH' Hoc .est, lidem pxomissonini Abrabae, cui 
4i£ijiM9 est : Qtm in jtemne tuo benedicejiUur oaut^ 
trih^ term (Cent xxu). E$t enim Dem vtrax^ omnU 
mUv^ tomo m^ţ^ao^^ sicui uriptum m^ Qula erfo 
i9^nDi3boiQO>jQaiaw)jU^, j^roptecea Ji^dcorum ^uidaun, 
jijt bpn)u)es mendaofi^ » xum cnedUkruttX. Fi«t aaiei» 
Dcus verai. ţta oşiju ia GraBck exemplar^s ioveni^ 
Jlpr. O^ioif homo memtux. Igitur Paulul el Davif , q«i 
Jtiomiae» erant , nendaces £ucniMi , falsuwque erît 
guod dijLeroBi? Ros ergp ^d 4U/o« «ergio Dei iit 
Doiniuuş ia £yaageUo nou iiottioea, aed deoa pfo-> 
ouutiat. Quia ergo et ad David, tapquaoi profibetajii, 
et ^ JPajultfw. UAfuaoi apostolum aermo Dei factus 



Sf4 (4. cIrcuspâsiofiG ^au^t, ^ucxuweM» , propooii &Uu fi e&t, Biiie 4uhiba q^n erani bairâes, aed diiL QuMDod» 

]^siJbi£CfUi£lJ9pi^sejQUc^pjJtulo,co0iliiiA)OUku^^ 

Qui4 fffo awfil^w £^ Jmtceo ? SI erţo, ioguit, is ^iji 

io jDoaAifeato îjidseua iest , et f we majvfeaie ia car^e 

^t €iccoaiqi$LO> nou cepwtahitur, sed ^uî if oeculto 

Judo^uş ^ ; c^t x#cuji»cjsip cordis, 4pm (U spiM'ijyai 

îjtaa e^yerawcwLcij&io^ di^aa miUî» /9«id ampUua 

m ÎQ Jtus iUftelW# q«i h9fi .ţ^ppeltaljqpe ^^eoseptyr? 

yej qu»" îp corruptlbiU ^circumdsiAA^ tobemx AitMî 

JUaî J^ m ^jdealvr ijgitef ^^triuagiie ţcfuOu^ i'ivM^ 

Ai^iter j:e^id€xa« junuiiugiia^ ^M aoipiiMs Iva h ftif 

Juii^eiiap et ea i||v;e io jcaroje eat i;ircuaM»$M> ; 4ici| 

eo$ babere ampllua niultum j^er jcuooaip moii^txK'&M 

auiew malto SiU ^^npliufi» W jJjj n apJUwv Primit if^iur^ 



aulem dtcit« /i^* «o/t ţiecum^ eum jiliiiue et îb ipaioi 
U^iam fii'Qcavii, «iio propinquos «ius, aed et in 
ipaafn ^eraabee, alqiia «ouieiii daMun c j<ua, £um ia- 
^i«fiet i^aculam, iwielicet adulUni?Idaa liMaatt 
^e^«it, a< naitu» coram u fed^ 4Ma carieri omiea« 
Wi ^oto juiimaiea boiDMa&, wm, fai a|Nriliiaiia mib, 
fţiljanij»! «fvavi. digiadiGane mtm piMiwrt, quia wţmr 
^uaUş $M4ic9i am»i»9 *P*^ # Mimitie fudicgiwr (I Car. 
fi)' Şed ^ioia fMh Pawkia apiriloalia, âi didt t,Qtd 
^04mju4i€si «n^« Oomimus f§l, boc acieaa aţ David» 
qui^ a9I^a Pea»i«uis eat, ifni fii^ituakai d^jadicat, 
idcirep di<;ix : Jt^t ^ |MKVMrt« a quo sola poaaum 
digudicari : H^m biiivaaa dJMea diJMdieare aan fMMeaţ 



gtaa f.r^diu .sunt illxs ^yÂg, JDei. Quid bopl lymtm ^ ^irj,Uiale0)f Sed quod aeqBÎMir ad bNUc ffespkk &ea« 
et {[Cijutibuş OtMic .credunUir eloquÂa? Sed illi^ » ifl^t, ^ aum. Utjnfţificfiris iu sermombus Uii$^ et vincus cum 



fv'mo aiuU credUiSk. Aequire l^aweD j^id est jquod dir 
âtur« firimuis eis crtadii^ Jmd eloquia l^ei« tUrj^aaae 
dle Jiiiterja Jboc dicat ei libris* aj|^ de jseo&a iutelligeo* 
li^^s? iCua&Jidera^duw est^uuia Doo.dtxJi : litteraa 
esse creditas , sed eloquia Dcu : via vobis idatur iu- 
tellijg;epdi, quia his qui legunt, et non intelligunt^ et 
non credunt, litiera sola sil credita, illa de qua dicit 
Apostelus : Litiera occidit. Eloquia autem illis sunt 
credita, qui Intelligentes, et credentes his qu^Moy- 
ses seripsit, credunt, et Cbrisylo, sicut Domlnus 
dixit : Quia st crederetis Mo^si , crederelis forsitan 
et mihi (ioan, v). An et ipsis, qui ex gentibus ve- 
Diunt adCbristum, estiibî babeaot filiquod aoiplii^s? 



judifium, ^udicatur ittmqm Dem kt dispiiuiiouibiia 
i^iejpiMHD* duJB alii bae JAade^ aiii alio aiodo, eC 
diveiY»e sesUant de Deo. i^^ cr90 vîiMit «aa qai de 
se jiidicaiit» cvoa larnuiliAuis cunclia âit ae , ^uomode 
vel qiiaiÂtar pradeadiia ac «eneraodaa ait, revelai 
}§fii^ a<siMatia«u £(U mm ăiu§ ştetmu Ja Mb Jmjot 
^at fitmmthtm : Beua ilaqpa itat, vena, «pod fnev 
guod /aetws eel îaMnfbiia ^raewevaA , aieut dicit : 
1^^ ţum, $$ wm immusw : Moinkiis aat #miii falii , 
qwBiii ienfK>ra et xAmssi fadum esee nurtabitena, per 
id quod praeb^niiain Dei nea iiabeaL teiDem auiem 
boaunem viendacen 4icit, et venim 4icit; natura 
anim, ifu» faMitur, aon aba««de didiur «endax. Ali- 



Audi DoQiinum dicenteip ad ccntunonem ex jgQnti- |^ q«ia«do iiaq«a aUidio, aliqiiaado erveM «eitdax ifi* 



baa credentem : Amen dico vobisy nec in Israel tant^m 
fidem inveni (Matth, tiu). Vide ergo ubi v^nilur ad 
fidem, quanto ampfius habeant geotes? Qyanquaţn 
sunt, quse ad honorem el meri turn pertinent seniinis 
Abrab» : boc tamen solum aperle memorat Aposto* 
lus, quia maţime laudis eorum, est, ut lejgem^ per 
quam discerent rectum a perrersp distmguere , digai 
judicarentur accipere* 

Quid efifm, ai ^uîdam,eorum non crediderunf, nun- 
qttid inereduHtas eorum fidem Det evacuabit ? Non , 
inquh, quia quidam eorum credere noluerunt quae 
promîsilDeus filîi? Abrahae, idcirco pncjudicaUitur 
cxieris.ludasis credentlbus ne digni judicentur acci- 
pere quod promisit D(saş, Absit. Quipţ>e cuv^ aiciaciji 



cilnr. Ut jmsiif^im in€et^mon i ^ m 4tc<<. Oeua Jualam 
UI piMiiifibia et «arbis ««îs pvofPbelkus sersio leata- 
Uir, tydft ali^Monim f>er6dia liden ejua minui, sed 
dando yixioere , quod perfidi iton credentes negant 
e««i datanioi. Miic ergo quod judicatur non d^ta- 
cea, ui vincai, ţRcteado ^uod negatnr fadunis. Aii- 
Ier tibi soli pe44avi, c«giiaiido vtdeiicet flagitiosum 
facinus pcrpeirare. Ţiki iţavie perverse cogitando 
«0^ pe/wnoi^ tw ^Hş sw^aaus boiiujiaa ooţgiuiieoes 
UoaU. Sequitm' > Et ntăkm caram te feâ. Duplcs 
facinus in opere perpeiraodo, adullerium sciticei at* 
que bomicidium. In qm BOitaiidiija qii«d acu alt : fii 
malum coraui le solo leci : quippe cum iUud adul- 
U^ium, ^ Ji»«>Wi^;i4wiav iMÂan oorafli hemiivbua fer 



nr GOLLEGX. J» EN&T^ AD ROM. 3t 

cUiiB 6st Boc tastimoiuum .pa» adversa ita propo- i. nobis det jquodpromisit ssnci\^ /H j fl^ g :iîuia foam* 



«uit, ţpiaâi dixfirit David : Proplerea ego poccavi lU 
iu joslus^pareas me ţuiiicando. Şed v^rus şensus 
sie se habet : quia promiserat $e Deus sijne persoua- 
nuu acci^Uone in j>eccaAtibus vindieare, guldam 
tja» j»atientiani jaeodaciiim judica^aut. Guiu ^udlca- 
tar ergo, ylncit, quando eorum facta punit, Jn jQiuJbus 
lieii¥> putaYecat yindicari. £i enim kij^tutUifi n^tra 
ji^ifigm Mei cQmmendatf quid jdicemus ? ¥enlQQtem 
e laieţe .(}ttaBstiQa6iD« joove tuo propouU el iiolv^L 
A^u^MddP eUam ad (K>b£ceoybexa dispiUatboem 
tran8ii,.6t^u^jnorem£uuD9„ quidquid alius ,Ql;ţi»- 
K^e fioifisk, anteguaiB ot^uciatur^ edLsserit. ^ludaw 
finim aqpecioieai prqpheti» jseiUentiam 4ta jMirver«e 
Jin(ei|irQiabaQtur, .quasIJDavid 4iiecil : Pxcyptterea ego 



vjs peccaiores sumus, refor^uftomrlameiifieriKieai- 
teniiam, ut nou jam ipeocatopes^ jsed abluti jurooiis- 
aîonem accţpere mereamur. ISoii ejţgo bÂci^eosugieaţ 
iu yenbis propheiae I)ayid^ xmn 4iQit ; JiAi 4oH ptcr 
4:aui*,-6lc. Quia u^lanun Jiuuiuu\uD Jv^^ava juj^ jy rata- 
ţione asaerîMu;, ut |ieceata luuuii^uw • £^ Jnali aauş 
Dei jusiificationi pjOificiaAt,.e^ jiic;^ jpoala xu>^ra iUum 
justuqi ofiitendant. ^ boc absi^: jaciu mm vuU bos 
peccare : jdeoque juslus est să Jiufert JiraoL Sequilur. 
Alioquu Hoc est, quQd si alilex, id âsjt,, ai wuguius a 
Deo aou abest. S^omodo fudicakU JJteMfJwi^c amnr 
(/um. Iu Jtioc loco, juuoduuu Muuoes qui iu boc muo- 
do sunt, dicit. Iteruiu mibi syllqgistica .couoeiuo iu 
boc loco arridet, sic : .Si, J>eu6 inifuus e&ţ, nun judi- 



j^Gaviui4tta,.oDeu6, ju^tiUa, du^.meae iaiquUai^y c^bit bune mundum : atqiu X>euş judicabît jiuup 



icoUata fuerit^ luagis -elivcuscut. Ad igloriam dtaqu^ 
^tito 4uae ;iaea jUHk(i«U ii^jusAitia. «Quem i&euaura 
Apo^tulus arteidialecUca ^wbvoi^tiL Jr^ustus videbitur 
Dauiţ, ^ui icmu b^mimbuş iuieraţ» ,cuib per bomiuiun 
jL^stitiuB.irwa^ di^uşiiiiaiu] *vi(kat4iy>n>barL 

Si tfifiUJUk. JBaCiOfi^ bopiinum Jkyus^iiia. JmtUiam 
JUy'^ittiMii^to.. Jte.M^ue pQMia digni bocuines ^U- 
debujţUur, per .gposjua^itiii ))ei jpr^babiii^ videtur 
461 elarior^ Ubi.Q)ibi*b)yi>&ib6iici ^llqgisiui ionuula 
^uceftcU, gut ^ iia ordiutaa neaulita» «jj^Ui^gismi ; £a 
JjpistiiU-iOMrajiuatitiaw De|ţ iMnun^at, imqiHUi 
est JQeus qui iuteirt ifi^^me Ab«i)l.auiejpa.ut<uuquus «îţ 
Dttisqui jufeirt irapa; ,nau igiijMur iiyuMitia uqsU^l 
JDei justiUam .commeudai^ boc ,est, ^ua&iiudigficel 



jnuuduiu non igitur Deus iniquu^ estt. Sii^enm vfiritaţ 
JDei in meo mendacio abundmt in^loriam ipmAfJişpwi 
idhuc et ego tanţiuam peccatpr jmiicar? jteui h^J^ 
tbetici syUo|[isuii fornjula hac in pftrte ;re^lendet, 
ut sit boc modo nesiilis ratiocuiatip : $i tierita» Dje^ 
in meo mendacio abundavit iii £loviain {psius , ,gtti4 
fidhţic egp tanqinam peccator Judicor ; «tqui ego ,t^- 
quam i)eccatar judicor^ nm iţa(iu^ yetiji^ IXei Ia 
^iieo meudacio abunda vk iu glorjaui JpMua. Sediu 
superfici^ajpostoUcas assc^rxiouis enjljiymemata^ lioţ 
£sl, ^perfecti^^llogismi ^paxep^ : in jurafimdiut^ 
yero seosuujţn pjleuî& yls sy.ll((gismo.rum iatet : ^ţuc 
jmm viua iu •vitU)us4 jiucleos coutemplamur iu w 
cibus. Et non^ sic^t blaspkemamur. ţUquîd jue ila 



JDeus juQstca .u^ustiiia : nop .Qupdi|psi ^oc dicereiU fî Deus judicaL^asi j>eccautem,, et nou j[)otius me ju- 



j^:ţuail ei illociim perveisitale «con&cqueutâr lior 
ieitur^ Secundum hcmnem dico. Ut iniquu^ Deus 
Jiefttur, UQU aecundum .Deum uegue aecupduin Xtei 
Aaffâeyitjaui .illud idîcibif^ aed ««ecuudam bomioem; 
^ Mcuodiun boc ^uod .diâtur : Qvm$ komo m^a- 
i/aap.AbsUautem,iuquii^ ut Aociiajrecipiamus, iui- 
»quum videri J)eu(p qui iufej:t imm advecşuţa iiomi- 
ues : quomodo 4uum ju^tus iiulabi^ur^ .qui judio^t 
gojiundum» cuoi ipsognomiuejudicis osiendatur uibil 
.sioe judiqip focejre? .Ubi Quim j^dkkim est., jconsta^ 
,e9ie ilustiUam. A justiţia Jiamque at |udex et iudir 
cium noroiiuwtur. Jteui : &' Auiemimquiiat nosira 
J)£i iustitiam ci/mmendal, s»^'ĂUiemu$.?Boc}niX9L 
sensmu iprftpbet:^ Da vid suhjecit Aposlolus .: Dayid 



dicat quasi ad.gloriam ^sius jaecte agepleip? Sicpţ 
guidam aiunt nas dicere, Quod quanto JUsyPJ^A Bud^ 
faciamus, tanio majora J)oua recipi^us Jboc -eat^ 
unde qu^estionem sibi /ecit Apo^U>lus ;: a perverşi^ 
enim boc qpponebatur^ quasi bic esseţ senşus prşedl- 
canllum remissionem peccatoi^im^ ut facerent mala^ 
et venirent bona : )ioc est, peccarent, ut remittendo 
illis Deus Videretur bonuş,, secundum quod supra- 
dictum est, quod blaspbemiam appellat. Hoc autenţi 
fortassis ideo dicebant quia VkOfi inţcUe^erunt qu^^ 
Aposlolus dicebat : Ubi abundavit peccalujn,^ mper^ 
Abundavit gratia. Quor%m damnatio jmitfi €st, Botujş 
qui aeuHilatione invidi i&lud de nobis iulerpretantur^ 
d;iinnatîo justa esU Quid ergo Jimplius proscellimuş 



eniip qimudo >p^ca.vera.t .causa lIrlaî.Cetiiaei,^ieus^ eos? Adhxret işţa sententi^^qperio^, qua ait : Qm4 

ergo ampliu$ est Jud^of^oş itaqpe gui sumus Judaeţ 
peccatow,, io guo an^plius yrjeceUixuus gentes.? 
Huamvis nobis ifint (;redita,eioquia Dei,, quU)us prge- 
varicatores legis egse «ouviucimur : Nop enim ipsa 
jsalvanty.&edreos convincunt. Et£0 reddita ratione 
quQd iex contemj)t$i nonjprosit, et.qupdcarualis.ci&- 
cumcisionis pnerqgativa^ multis operibuş freta^ vana 
sit, quasi interrogat quid ampUus habeat Judxus ex 
cqjiis perşona jrespondetur. Muitum per omnan mo-- 
fium. Nam si ipsius Apostoli seusuş est^ muitum per 
omnem modum^ quomodo postea contra venit dicens : 
Si aulem imquitas nostra Dei JMtiiiam £ommenda$f 
qiUd dicefUtt^? Postremq, quomodo Judseos nibii auH 



igţipd promissiip jiecpţimibu^ dar4 uqu poţe&t, exorat 
u.tiustifiqitio YQrI)orum Dei .vÂucai judicium* qup 
judicauuu- ^ii qui ,peccaut , et p^uit^Ptem refpnnat 
jKanctincanş, ut det eiş.qu(MJ juşVi3 se daturum pro- 
Uiisit. Ac prqpler boc suljjccit : jSt enim injustiţia 
noitra justitiam 'Dei cpmmendat^giiiddicemus ?ld est, 
jsi quia nos peccaiores sumus, J>eus justificatur^ ii\i- 
quus erit si viudicet : Absit^ ait, secundum hominem 
dico^ boc est, bic sensus bomini convenit, non Deo : 
quia non cădit in Deum ut iniquus sil, sed in boml- 
nem : nam si injustiţia nostra ei praficcret , siue 
dubiio iniquus esset si damnaret peccantes : quia in- 
justiţia nostra Deum facit ifijustum , si peccautibus 



39 SEDUL1I 

pliaş babere confirmat , si hic multum habere corn- A 
memorat? Causati enim sumus, Hoc esl, certis causis 
ostendimus. In hac Epistola Paulus velut arbiter 
quidam inter Judseos et gentes residet. Probavit er- 
go, Graecos quidem, id est gentites , eşse sub pec- 
cato cmn ait : Dicentes enim se sajnenles , stulti facti 
suntf et mutaverurU gloriam incorruptibilis Dei , ele. 
Judaeos vero, cum dicit : Si autem tu Judtem cogno- 
minaris, et requiescis in lege , etc. Sicut acriptum est 
guta non est justus quisguam, etc. Hi ocio versus ne- 
que apud Hebraeos, neque apud quemquam repe- 
riuntur înterpretum, neque apud ipsos qui lxx edi- 
tionem habent vulgatam : et quseritur a quibusdam 
cur 4postolus ad Romanos horum facit memoriam ; 
nescienlibus de- diversis Scripturarum locis, et maxi- 
me Psalmorum hos esse textus, et apostolum Pauluro B 
în divinis Scripturis eruditissimum , quod volebat 
exprimere , bine inde singulos vel binos versiculos 
lexuisse : sicut omnis pene ad Romanos Epistola de 
veteri. structa est Instrumente, sic et hoc testimo- 
nium de Psalmis et Isaia contextum est. Nam duo 
primi versus : Sepulcrum palens est guttur eorum : 
Linguis suiş dolose agebant quinti psalmi sunt. Illud 
autem quod sequitur : Venenum aspidum sub labiis 
eoTum^ cxxxix psalmi est. Rursumque quod dicitur : 
Quorum os tnaledictione et amaritudine pienum cst^ de 
nouo psalmo sumptum est. Tres autem versiculos 
qui sequuntur : Veloees pedes eorum, usque, nonxo- 
gnoverunt , în Isaia propheta reperi. Ultimus autem 
versus, id est octavus, Non est timor Dei ante oculos 
eorum, in xxxv psalmi principie est. Illud etiam ne- ^ 
cessario ducinous admonendum , quod in nonnullis 
exemplaribus ea quae subsequuntur, ex integro in- 
veniuntur posita. In Graecis autem pene omnibus 
non amplius in xiii psalmo quam usque ad illum ver- 
siculum scriptum est : Non est qui faciat bonum, non 
est usque ad unum. Sed quod dixit Apostolus, quia 
non est justus quisquam , non est intelligens, non est 
tequxrens Deum, non eisdem sermonibus invenietur 
in psalmo , sed alii permutantur, alii assumuntur, 
alii relinquuntur, diligentius puto inchoari aposloli- 
cam auctoritatem , ut cum Scripturse testimoniis 
utendum fuerit, sehsum magis ex ea quam verba 
capiamus : hoc etenim in Evangeliis faclum frequen- 
ter invenies. In tertio decirao igitur psalmo ita seri- 
plum est ; Dominus de calo prospexit super filios ho- 
minum, ut videret si esl intelligens, aut requirens 
Deum. Et videlur idem sensus servari etiam in eo 
quod Apostolus posuit : Non est intelligens , non est 
requirens Deum, Et quod dixerit : Non eH justus 
quisquam, p^to, ex eo sumpserit ubi scriptum est : 
Non est qui faciat bonum, non est usque ad unum. In 
quo etiam si sermo videtur converti, sensus tamen 
unus servatur. Non est justus quisquam. Ac si dice- 
ret : Non est qui faciat bonum, qui idem sensus est , 
licet dissimilia verba sini. Explanari autem potest 
quod dixit : Non est justus quisquam, vel quod ait : 
Non juslificabitur in conspectu ejus omnis vivens, 
quia donec quis vivit in corpore isto , plenc justific 



SCOŢI 40 

cari non potest : sed cum exierit de corpore, et de 
vitae hujus agone discesserit. Unde Ecclesiastes ait 
(cap, iv) : Et laudavi omnes defunctos qui mortui 
sunt magis quam vivos qui adhuc vivunt , sed melicr 
super utrosque qui nondum natus est , quia quicun- 
que minor est in regno Dei , major est eo , qui in 
corpore est. 

Non est inlelUgens, non est requirem Deum, Quia 
non intelligit , non requirit ; sive ideo non intelli- 
git, quia non requirit, Deus autem quseritur, cum 
ejus voluntas inquiritur. Omnes declinaverunt. Non 
dicitur declinasse, nisi îs qui aliquando in via 
recta stctit , natur» rationalis opus a Deo factum 
est , sed qui ab hac ad Isevum peccati iter de- 
torsit, merito nune dicitur declinasse, sicut Adam de 
paradişi via recta ad pravas semilas declinavit. Si^ 
rnul, Hoc est Judaei et gentes. Inutiles, Qui inuiilta 
sectantur. Non est qui faciat bonum. Si non est qui 
faciat l)onum, quoroodo inferius arguit plebem suam 
devorantes, et inopum consilium considerantes , 
plebs enim Dei non erat, si bonum non faciebat. Non 
est enim qui faciat bonum, hoc est perfectum et inte- 
grum bonum. Si autem requiramus qui sit vere bo- ' 
nus, is qui dicit : Ego sum Pastor bonus (Joan, x). 
Vsque ad unum. Yel cum ipso uno potest inteiligi, ut 
nullus hominum excipiatur, vel praeter unum, ut 
accipiatur Dominus Ghristus, sicut dicimus : Iste 
ager usque ad mare est, non utique simul computa- 
mus et mare. Sepulcrum patensest guttur eorum, Pa- 
tens autem sepulcrum dicuntur hi qui immunditias 
suas in propatulo habent. Yei sepulcrum patens e$t 
guttur eorum, hoc est, fetore doctrinar et adulatiouis 
suse contaminans et interficiens audientes. Ideo enim 
sepulcrum diligenter clauditur, ne adhuc viventibus 
exhalationis suse generet peştem. Linguis suiş dolose 
agebant. Dolus est, cum aliud quis lingua loquitur et 
aliud corde volutat. Venenum aspidum, Sicut morsu 
serpentis venenum colrpus interimit,iuimorsus verbi 
venenali fraude animum necat : bene addidit aspi- 
dum, quia horum serpentium pessimum fertur esse 
venenum. Sub labiis eorum. Hoc est, în corde. Quo- 
rum os maledictione et amaritudine pienum est. Non 
est unius generis maledicţie, quidquid enim malo 
voto dicitur, maledictum appellalur. Amaritudo est 
contraria dulcedini verborum Dei, maledictioni ama* 
ritudo conjungitur, quia ex îracundîse felie depro- 
mitur : per iracundiam enim ac furorem ad male- 
dicendum lingua compellitur. Veloees pedes eorum. 
Hoc est, impigri ad malum et ad homicidia perpe- 
tranda. Pedes boc loco illos intellige, de quibus dicit 
Propheta : Mei autem pene moţi sunt pedes (Ps. lxxii). 
Hoc est consilium quo agimus iter vitae. Ad e/fun- 
dendum sanguinem. Sicut homicida dicitur iile qui 
corpus ab anima separat, per quam vivificatur; ita 
etiam verissime vivus iile homicida dicendus est, qui 
animam a vera vita separat, quod est Deus. Contri- 
tio et infelicitas in viis eorum. lllam dicit contritio- 
uem, qua peccatores conlerere jugum Domini dicun- 
tur, el projicere a cervicibus suiş. Infelicitas, qua 



41 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 42 

miser hmno effeetas est, etiam infelix, qui cum in A non solnm concupiscimus ei peccamas, sed etiani 



hoDore eseet non intellexity comparatusest jornentis, 
ei sunilis factus est illis. Et viam paeis non cogno^ 
verunt^ non eU t\mor Dei ante oculo$ eorum. In timore 
Dei omnia condosit ; qui si Dei timorem semper 
ante oculos habnissent, non utique deliepiissent : 
neque enim audet servus peccare praesente domino; 
neqoe quia dicii : Omnes decUnaverunt^ totam peni- 
lus plebem significat, sed banc partem plebis in qua 
omnes mali se condiderant : semper enim duo po- 
puli sunt in una plebe. Scimus autem quoniam qwB- 
cunque lexlognUur^ hi$ qui in lege $uni^ loquitur. Ne 
dicerent ludaei baec in psalmo de gentibus tantum 
dicU, ostendit qu£ in lege dicta sunt, bis qui in lege 
sunt, dici. Quaeritur sane quomodo ludxi dixerint 



approbamus peccata : in lege pugnamus publice, sed 
vîhcimur; in gratia pugnamus et vincimus; in pace 
nulla pugna erit. losepb in carcerem missus est, 
licet per calumniam, et pincema, et pastor Pba- 
raonis causa peccati in carcere trusi sunt, quomodo 
ergo latebant peccata? Triplex quidem est lex, ita ut 
prima pars de sacramento divinitatis Dei sit; se- 
cunda autem qu» congruit legi naturali, qu£ inter- 
dicit: tertiayero lex factorum, id est, sabbata, neo- 
menia, circumcisio, etc. H«c est ergo lex naturalis, 
qusB per Moysen pârlim roborata est, partim auctori- 
tatem accepit in Titiis cobibendis : itaque lex Moysi 
peccatum quidem cognitum fecit, non quod lateret» 
sicut dixi, sed ostendit peccata quae fiunt, non im- 



non esse Deum, ut in fronte ipsius psalmi legitur : B pane fatura apud Deun, boc ergo est quod lex osteo- 



Dixit imipiens in corde «vo, Non e$t Deus {Ps. xiu), 
non utique verbo, sed opere : nam quem confitentur 
se nosse, factis autem negant. Illud autem attenden- 
dum quia psalmi sint supplementum legis : idcirco 
psalmorum testimoniis, quasi auctoritate legali, ad 
eos confutandos utitur. Ut omne o$ obstruatur, Non 
solum gentium, sed et Judacorum, dum non babent 
unde se glorientur. Et tubditus fiat ommt mundus 
Deo. Dum omnes indigent misericordia Dei, tam 
Judaei, quam Graeci. Aut subditus sit omnis mundus 
Deo, bumili scilicet confessione peccatorum. Qtua 
non juitificabitur ex operibue legis omnie caro coram 
ipto. Opera legis, dicit circumcisionem, et sabbatum, 
et caeteras caeremonias, quae non tam ad justitiamt 



dit. Origenes ait de lege : Sicut ipse justiţia est, ex 
quo omnes justi flunt,et veritas, et vita, ex qua om- 
nes yiyunt; ita et ipse lex est, ex qua omnes in lege 
sunt : Teniet ergo ad judicium, non tanquam qui in 
lege sit, sed tanquam qui lex sit. Qna^rendum utnim 
justi sub lege sint ; ad quod respondendum : Sicut 
justi Deo subditi sunt, sicutque Deus lex est, ita 
quoque sancti legi sunt subjecti : c^eteri vero Mosaicae 
legi non subduntur, nam et Aposlolus ait : Non e$t 
justo lex posita. Nune autem $ine lege justiţia Dei 
manifesta 6s(. Justiţia Dei est sanctificatio perfidem, 
et remissio peccatorum. Sine lege. Saluţi scilicet, 
et circumcisîonis, et necMneniae, et yindictge : non 
tamen sine sacramento divinitatis Dei, quippe cum 



quam ad carnis latiUam pertinebant : quia per fldemC jag^jiia Dei de sacramento Dei sit. Testiţieati per le- 



decrerit Deus justiflcare. bomines, non per legem : 
si qui enim in veteri lege justi erant, non nisi per 
gratiam justificaţi sunt. Omnem camem, omnem 
bominem dixit, ut est illud : Et videbit omnis caro 
salutare Dei {Lue, iii). Sed et boc quod addidit, co- 
ram ipso^ non otiose accipiendum, quia aliud est 
justificări coram Deo, aliud coram bominibus, boc 
est, ad comparationem aliorum bominum, potest qui 
emendatius vixerit, jnstusTideri ; ad comparationem 
autem Dei, non solum bomo non justlficabitnr, sed 
sicut Job dicit : Stellw autem non sunt mundce coram 
ipso {Job. xxv), quae utique coram nobis mundae 
sunt, boc est, ad comparationem bominum mundae 



gem et prophelas. Ideo boc addidit ne indulgentia 
peccatorum contra legem videatur, quippe quae oUm 
in lege promissa est futura esse per adventum Sal- 
yatoris. Ideo autem justiţia Dei dicta est, quse vide- 
tur esse misericordia, quia de promissione babei ori- 
ginem : et promissio Dei, cum reddilur justiţia, Dei 
dicitur. Justiţia autem Dei per /idem Jesu Christi in 
omnes et super omnes qui credunt in eum. In omnes 
iudaeos et Graecos, quantum ad interi<H'es ipsohim 
animas pertinet. Et super omnes, boc est, supei 
corpora lavacro sacro baptismatis. Aliter, in omnes 
Judseos, et super omnes, id est, gentes et gentiles 
populos. Requirendum sane quare in superioribus 



babentur. Per legem enim cognitio peccati. Non remis- *. dixerit Apostolus, Per legem enim manifestaţia pec- 



sio, nec ablatio peccatorum, sed cognitio. Ideo enim 
per legem quid sit peccatum agnoscitur, quia in 
oblivionem ierat lex natur» : ante autem legem, le- 
viora quaeque non cognoscebantur esse peccata, id 
est, quae aliis non nocebant, ut concupiscentîa, et 
ebrietas, et caetera bujusmodi. Sollicite satis baec 
legenda sunt, ut neque lex ab apostolis improbala 
videatur, neque eorum liberum arbitrium sit abla- 
tum. Itaque quatuor istos gradus bominis distingua- 
mus : ante legem, sub lege, sub gratia, sub pace. 
Ante legem, sequitur concupiscentiam camis ; sub 
lege, trabitur abea; sub gratia, nec sequimur eam, 
nec trabimur ab ea ; in pace, nulla est concapiscen- 
tja camis. Ante ergo legem non 'pugnamus^ quia 
Patrol, GIII. 



catif nune sine lege justiţia Dei cognita est. kă qui>d 
dicendum,quia omne quod manifestatur lux est. Pec- 
catum, quia lux non est, non manifestatur, sed 
agnoscitur : idcirco et in superioribus agnitionem 
peccati aptius dixerit. Omnes enim peceaverunt. Sup- 
ple originaliter in Adam, et propriae voluntatis prae- 
varicantia. Et egent gloria Dei. Id est, gratia Dei, 
qui non babent suam gioriam, quia creaţi sunt. 
Justificaţi gratis. Hoc est, sine uliis operibos praece- 
deutibus, per baptismum gratis peccata donavit. Per 
redemptionem. Qua nosredemit suo sanguine de morte, 
qui per peccatum venditi fueramus, licet sumus 
nostris alienaţi ab eo delictis. Gbristus autem nos re- 
demit, offerens se pro nobis : permisit enim se [morţi], 

2 



45 dăDUtit 

nesdcnte dîaAdIb ; seî* (jMi ttrWftem (jni [sopefart] A 
Don'fmtiift» (nM«s 4ff6» t^ft^bâil, sfnral amr eo ffmisle. 
QvM piVpcftiiH. td «ât, <flspo«irft tyemr piropfthftt «t 
fntăram esse hamaiKr generî, sî cfedatnt in SMigirine 
€3 as de esse lAeranddgr. M oitewAonemjvatitictsnog. 
Itoc esit, tx pTomrssnm diratii pafam faceret, «{do nos 
tf pec<»tii$ Kiyei^atr^, sîcQt ăme promlâetart ; tţMăeoâi 
iâtpletft, jttAifnif ^ ostendft; 

Prtfpotitkni propHiatm-em Dmnt: Propterfea pas^rr» 
c«t Qithti», fifr proposilmff ftei scdarti; q«w tâfn^i» 
pcMfre decrttetat pcccawrc*. ARiet scîcns Den* 
proposifattryolmtaiis saae, qoo eensuH pcfeeatoriKriw 
si&!fthrte; tSM ftî» qni stmt aptid sQpero^, qanm bi» 
qi#ilitenioMin«iMiBlcrr, frtfe9q«6 dittlH^ftftie exspe- 
cttfMt, ^aMsiis #aiiefrtr«(ft q«a jnstmn tidMfir mu- 
ntt Miafi#rf; M o^teftieref Aobis q«od olitt d^^ B 
răi htettsMfm gemrslitefare per Clkristam. Itt suiten- 
taikfne. M be^ speetam irl tutiâtm do» libenrrel. /» 
iifa» ientpute. Grati» tideficei N«rM Testameftti. Stt9>- 
Mtătib IM esc, OM peccator nou statins uc peceat, 
setf ăeeuiuMni 4cNMt ibidem ditil Apoarletos, per pa- 
tteMiaih Dei âddddtnf ad pttBfHentiani. Bene vide- 
Ueet atlâity In /k«« tifm^t^ ^prttaentis enim ssee«N 
t^iUpore, hi sa^entatkme t>el, est jnstltîa Der ; faturj 
T^ro, lift i^ltlbtitieiie. Geftum est m omaflbua pene 
leeh, ApMdl tensaifi «x legi» ef propbetao'iim ma- 
nafe tbMairis. Inqoiraiiitfs ergo «bi appeltatioiie» 
pf0pitlai(M tarf toef H, et nade bde nemeă asaempse- 
rit Memlftl bl E<od(ţ Id^entea» Dotelnuin ad 
Moj^deii, fM pt^eeîpfeiileif* qoffi dperlettft eam faeere, 
pritn^ qtfiiM ttandare arcami, tk veetes e}iM, atqoe C 
aninitM per arcse latera llerh Poet baee FăiieSy ifr- 
qnit, pt^pHătariuiA M auro pwm^ dmhiâ eu^Hk et 
semU ItfA^IftNNn^m ejm^ ei unmî twffiHim ei eemii 
loHhidinem ejtte, e$ fâdee ăn& them^n oHrea tnier- 
tomata, et tmperpmet ea per dnffutd taieta prifpitia- 
i#Wr, et fMet mt 4it& eiterubin eint ex âitotM lateri" 
Ime ejn$f extendeOtiă alai snue^ et âbumbrantia ettper 
pMpHiâtâHumi et faeiee contra se iupet propitiato- 
Hitm ; et impeinee propHitOoriim super aream, et in 
afemii ntkte^ testmenkt quee daboy etinnoteseam tibi; 
inde et toqnar ad te âeeanu m âuper propitiatorium 
inter meâktnt duorum cherMn, (fwt emu super ar- 
eam teetamenti^ secundum omnh qntc prcecipiam tibi 
ad fUioe letaet {Bxed. xxt). Evidenter apparet quod 
nmtfen propitiatorH Apostolair tn bis loeis inTentam, ^ 
in suiş mtdcKtterispostttt. Potest afatem arca testa- 
mettti, eatmtst eftis caro, iif qua beatn bscc anima 
coBocattrf, intetKgf, babens in se testimonfa Dei, 
qine biteHîgtmtar Gbrîsti. Sed et qtrod latitndo ejos 
unnm et dlmîdfum ctibittini babere memoratur, pro- 
pbeta qnidenr adbiirandae ac singularis vocationis 
dederlbito^, bor tamenr et toto in duafeitt nunterum, 
qnl hcaidu a i etS»m prei fmmtmdîs ponitur, eomiis- 
se : qtnntttS^ eitftn carnem natorse snsciperet, ex rn- 
conftanritfattâf tâtncs Virgine aastnnpsît, et casta aabcti 
SfdrHoa operatkrne ; propterea ergo Apoatoltia de 
nfiedlatore dîsserens, etidenter dislinciione signarit, 
dicens : Mediator Bei et homtnunty hemo Christns 



JeMi, qvm soiHeei medkK^eii «Mi a4 Miacem 
Gbri9tf, Hâ bnmâftlCaten M kf t iSin âMt dMeM; Loft- 
gifmli^ ergo e}us poifttfff et laUtiid» ! l«ff|^iKl9 Hhd 
sîgnîfieaf, quod tendit ad Demd TfMUt^ifiB 86eia- 
tiir ? latfttMky, qned Inter bonines; (ţţ^ MArt ^«tîe^ 
sanfffffe ywtttt uieedere dtffnity eeffrerastur ^ et ide9 
media (Of is^ ^eefe notiifne nvneupainr^y MUt^ tft &iîy 
anina hsec ^neta, medht tfostâSLid fdtt fnfeer dîtM- 
tafettr TrinHatîs et fragflHatetif' kmtsttSkah : 6b«rtt- 
bîmpleftftado scfentiatura, aient de GbHiMor <fidt Aţo^ 
sfohrir: In tfao euttt omnetthefiaurîeaffieMte eiseknti». 
Sed et if hf d observa cpt6â noii dtxit, Cbentb xttitîtt ex 
latere d^xtro, et Cbendr aliod ex btere atnistfa; sed 
aît, Cberab unnm ex latefe boc^ et Gberob aKnd ex la- 
tere attero, ntostenderet hi iftopropftiatdtrio, bOie est in 
anima Cbristl, sinisttinn bîbfl fbisse : fticfes ^^loqne 
contra is^ invîcem, super banc; beatain animam : 
Cbemblnt tertf babere dicîtnr, p^ qnod cortsors ef , 
et consonnm a Pllfo tkl et Spfirhn sancCo sen^d^ di- 
vinftatis infendhnr. Qnem prbpoeuit BeUs, etc. Magts 
de anima lestf qnam de Dett^e^ df^tubi sentitur : 
propoeUil euîitt inteliigitâr, <|i(a(â! ^îtiâ posnit, boc 
est, prfusqoam esset : quod ^n% ^st, po^iCur; quod 
riondam e^t, proponitcur i ii(m ergo toissretâi d€ eo 
qui semper era(, id est, âe t^frbtf tfd dîcf , (ţaod 
propositus erat, sed âfo auîtpa eşjus. 

Vbi est ergo gtotiatio tuăţ Reddita fatione., ad H- 
daeos loţiiitur qui a^funt âub lege!» qiiod sine caus? 
glonanUir, blandîentes sîbi de Ieg6, pf^pterea quod 
sfht genus Abrabse, aut qu6<I pra^cepta Eieî recepe- 
runt per Moysen. Vbi est ergo qîoridţio tiia^ in qust 
giorîabaris te 6fi;eHbt(Stii(fru]s$eJ[ustîtitfiţi?per quam 
legem, subau^fîs, ocTro xer^vb?. Exctusd est, Cx<:lQsa 
est gloriatio Iudaica, notî per tegeih operuib, Sedf pet 
legem fidei, quse est in Ct£^is(6. Cbi 6st ergo gloria- 
tio tiia? (anqiiam interrdgantis sermone dixerat Apo- 
stolus, et ad bsed ipse' i*espondet ; Exclusa e^t. El 
rursum quasi ipse intefroget, ^ii : Per quam legem f 
Operutn ? et respondet sibi îpsi : 

Nan, sed per legem fidei. In pfaesehd loco duarum 
legum facil îterum mentîonem, et dicit legem o^e- 
riim, et legeni fidel. Considera etîăm ipse qui legis, 
utrum ad legem Moysi, et îegem năturalem serrao 
bic debeat îuoîinari, ad legent litterse, et âd legeni 
spirîtus : gtoriationeib veto talemi dicit, qualîs erai 
illa PbarisoBÎ, dlcentis : Deus^ graţios tibi ago, guta 
non sum siâut carieri hofnines, raptores^ injustif adut- 
terly sicut publicanus iste. Haec fortassis vere dixit, 
sed secundum Domini sententiam, mofbo |actantise 
cormptus, nou descendit Jostiflcaius ^ teniplo. Talis 
ergo gloriatio, quas venfebat et Operîbus l^gis, exclu- 
ditur, qnae non babet bumifitateitf cfttcîs Cbrîstt, in 
qiia gloriatur, qui dfclt : Mi/ti auteth absit gtoriari, 
nisl in cruce bontinî nifgtti Jesu (}hHs(i, pet guem 
mifii mundus cructfixai est, et ego mnndo. Arbitră' 
mnt enhii jueHfieari hominem per ftdem^ e^. Sine 
qnfbus operithtt fegis Aposiobis fdstificari bominem 
per fidemdixisft credendds estf scfHcet circumcî- 
sionis, ec $aMi)atfy et cxterorom hqnsmodi/ noir 



4$ 



COLLECT. IN ErtST. AB ROM. 



4a 



absqae justUise operibas, de (|tfibrrs beato» JacoiM» A dicifcur ti«M«ieliKm ex maliere. Le^mffgatkMtrţ» 
dKJt : FtrfM «{ne operibns mortua est : Wc antem de 
illo dîcîfţ (Jiiîa Sid Cbrîstam venîens, sdhi, cum cre- 
dit, fide salţatur, Addfendo autein, sine aperihts le- 
9», ostendiC edşe etiam gratiae opera, sfne qoibos 
moriua est fides. Quomodo jnstffteatitr bMao sine 
operibus legîs? Credîţ alîqufs, pefclpft flde* sae»- 
menla, et ifioflims est : deftift ilH operan* tettpos, 
plane dicimuş Jastificătum, creăentem in euni tfiâ 
justificat impiunt : crg(» Iste jastiffcâtus, el epenrti» 
DOn est. ImpTetor setttctttîa Apostelî, fflcent» ? ArH- 
tramur justificâtî himbiem per fidem tHte ăpetihk^ 
legisy ut latro, ^'oî eaffl Chttsto cnieîtftus enedklît, 
et jusfîflcatus est, iPoicsi ergo homo justificări ex fide 
sine operibus ieţîs, cnm fldes per dileettonem ope- 



m%9 peffUkemt Liflem ergo, qoafc «ârouBMÎdi praBce- 
pit, Mp^rftMiii JtidleamiuftY A^ji. ino atăie faelniiii 
verun esee ţiiod dliif, legen l0gi« TealameilMi» 
Testamente, cireitnicisîoiiem cirowaatisîQMy aucee» 
sară». QuoBao4ef Tefo mi toffeift oonâfînniâpvMiwi- 
ttaty qni in siiperiorilni& 4ixit <|aia neB iiitli0eabiliir 
omirîs «aro ex tftribiis iegîat fii Sitotor îb Bwan 
geUo dixil j-ifria Moysea de ne aeripsit. Qni eifo 
IM» cfeM Gkiteta, legem deslmUI leşMUM eon 
Urmat, 4|m «^dll in Ghnstiuaft. Sed mu aH pne- 
terevuMiti faod oomnirM sil» aetibev» ViMsr Ăp^ 
stolus cum in praesenti quidem die»! doft detifueare 
se legeni, aed casfirtfiar» s in aeciriRdtt \feff» aâ Ck)- 
Tînthio» ita aeriUl : Oim4 li tmntflerlMK ni#Hi« i» 



retur in corde» eCiamsî fbris non exît în opere. For- ft HM$T%ă fe/tmmăm m t§tpidiku$i f^etnm m m ghria^ 
tassis avtem baee aliquts audiens, resoWattrr, et bene 
agend! negfîgentîalh âecipîât t si(faldem ad Jtfstîfl- 
candum sola fides şoffictat Ad qnem dicemus, qida 
post justificaiioucra si hi)uste quîs fiptty sine diiWo 
îuQiîflcătîonîs grâftiam SpneTit, ireqtie enîun ob bec 
quîs acciptt venfstm peceatortrm, u< itirstfm sîbî pu- 
iet peccand) tinetahta datiârm i IsdftlgeMi* namqde 
tion fiilurortiJi», Sed praeteriiorum ttitBthrtm cfertur. 
Quonîata quidem nnuâ Betu, etc. !d est, Icfdjeosere- 
dentes per prafeptiiiuier, gemes y^stti ţinOieata» per 
fidem dhrfsti sigMficat, M ipsum est el ftd^, et per 
fidem i sed ScfiptdrârruiB mo» Mc e»( trf in eisdem 
causis malK mntar« quaia repetereseniMoiieitr, sieirt 
hk ftartidief setiptom est i I^ptef Abrăhant eeftum 



ka «I ImU jN>ia#iil fkHi l^r^el- im ftipiim Jf aftt fMfrl- 
etrtf , pfoptor 9<tfn#i» fiUlii* eft$% ţnm 4#«(i«îliir. ^fifto- 
fltMitt nan mtiffk «tiiiMi#riiMi ^nim mit m §1^ 
rimf ete. (ii Cer^ w^/Maift Ml Mbnicpi#4 diHl» l^f^m 
âestmknme^ el lex dMnu(ir« P«iilu»«ffp» i» pr»- 
imrti looi boo pjraiitlDliaif, şnod ftagAn ^s* Bift4^ 
slmalrftamtlHfdeftiwCiiriaiipercMi, qn» wiper^ 
enrinel glorîait, Imb pet' FaUhiii), n^gm pw aUiw 
stiiqneaa sanolorMi dntruiutr. Unde ii ipi&e Dowi^ 
imadleebal î JIo« «tai «iyetv iiyi, Mii ai<iHi|i^ari 
{Măith. t). NuUvs eii» aftMibnm^ neqoe Bomiani 
ipte deaferfit topaftay m* gIMt «iua tMiporaKai M 
praelerians, n glar îai leieiMi el ipnrmaBeoto dMIuiiMt 
•e anpersiiff^ l(a*i em canyfeiatieatf qqjoriiflentt^ 



Itoinrt, d haae dHectvtm ăte{f^.€tr). tha mibi vî- G tţam ia Ciifiit^ M^ «btef^ et elMvravi ea» gloHan, 
detnr superibia onMihior baber! hrta pn^fimltronis * qm in lege «ft^ lleil# 



mzfte commtitata i inytittittttis enitt âb eo iif alin) 
loehp dfffertotîam dtsf bietiofrf» hi^tf d etm MeessM^ 
otys^fvataiB/ sietft de Ik» loqtrîtur : QuoMatn M if^, 
et per tp9fH»i, ei in tpio ţaeta m9»n# ^tMdă,- TiA «Mf se^ 
lom âpostobis Paulus faănnti disihiecie^fnim cfbsep- 
taMfa» tenet, sed ei loâmies, qui eum de Verb» Pei 
dicat : Qnod omida per ipsum faeta âunt (Jetm. f), 
Titam ifon ipsmt», sed in ipse^ factam esse lestatur 
dteens : C^etf faeium e$t til ipse vUâ $tt. El qiiod 
alt, ex ip9<^9 prlne^ ereatliei^ OMfricrAi, ei boc ipsum 
quod tţntt sdnl el fk» esse eoepermi, slgfiifieantlaBi 
dedit. P^ iptlrtti^ quod ea 4u» priuv facta ^e- 



ClâPOT iV. 

slrum s^cunidim 9mmimf Revoeal iliqs «d capiill 
«rţOBoiaia&i», ol quod i^ iiiilÎQr eo^milwîl ţ id 
bâbeailar mi toioi IIM praelerMndam liBMne yide»- 
Mt qMd pKire» MaIntfD aeeottdui* tiartem YoefttR 
Abriiluan : fenlism ete»ni pater Abhibui aeeimo 
dom fidem, nen secundum camem f idaterr: Si mdm 
Atrakam e» operihis U^is JMsiifiealm esl^ kabet ţt^ 
rtam^ $ed nan ttpaâ deum. Hoo propoasM 
Abrabam ex ftde J«stifie«tu» eat, qflod naiii 
esfi; sed quod qcd legew aenaiN, tive Maiysi, alfe 



râttt, regtnttt^ ec dfspensanfttr per eum, a qoo strtn ^ naturae, justifieakitKr ad pnoM^i fieef ifl fiiHilpM- 



ststendf iftitiom trabunt. !n tpsa, quod bi qut jam 
correed el ettteiAlat? sunt, in ipshis perfeetbme 
consisliKdt. Poleal el in prttsenti loco taRs qM- 
damf obiefvitff ^tkfCtdXâ^ bl eifeumef^,- fţase 
▼dttf bfcef pMio et erdM6 jtfsttfleatar, ex fide, et 
mm per^ fidebv jttStîfieaMtf nef^MK^retur ; praepu^nift te- 
To, qood 06cQndty loccr ad jcrstHledrtioaem irabitvr, 
DOft et fide, sed pet" fiderf jmttflealcir.' Puto }fi ea 
dfiferenlîa designari quod 8cH|lltitt est : Sieut ertkn 
imdier e» rnfv, Ua e% vvr per mtHerHia (I Cer, «f); 
prniNf etenlttF lecer Ut est, ex quo deseendere muDer 
£dl«r| et BOB pe^ tfitmi; seeondo yero loco per 
«(ti i gr crt yâtf şiâk iBinislrare qoodam modo tidea- 
tor mulier auctori virO; et ideo per mulierem vir 



senti judieio. Idee ăN : st AăraMn^ e» ^per^Hs h§h 
juiti/icatus est^ noEft tifnâ Detim b<Kei gbfriaai } şMki 
qni feeerii legem vivei in ea^ id esl^ wni iflwriMr 
tfl reus, nec tameii meriiiiifk ei boe lort^eMl apvd 
Dieum. QiMre merHmii apMi Dem kat)i» AbridMm, 
sed fidei eausa. Cvfm s«peritift dois pvepaamrat 1^ 
ges, quaram otfaiii ep w w, attan fidai appaUa^t, 
per qtiam legem idei cxeladl glariftcalianem dîeit 
eetum qni in legfs aperibu» glonantary el- pramm- 
ttayetlt fide ju^fieari bomhiem siiie opeifl)«s legii, 
consequenter none, ut bsse de Seriplarîtf asseraii- 
tur, AbrabsB produci! exemphem, et dkM : <{«ia 
Abrakmn si ex operibus U^ jimifktttue est^ ^^^ 9^ 
riam , sed non apud Jfeum ; qiioil quidem aine arta 



47 SEDULII SCOŢI 48 

dialectica disserit : nam si isqaî exoperibos non Aintrodacens» qaam prins fuerat malonnn, tegere 



babet gloriam apud Deum : Abraham autem constat 
habere gloriam apud Deum, nou ergo Abraham ex 
operibus legis justiflcatns est. Per omnem itaque 
hune textum Apostolus boc videtur dicere quod 
duae quaedam sint juslificationes, quarum unam ex 
operibus nominat, aliam vero ex fide ; et aliam quî- 
dem qua ex operibus est, dicit habere quidem glo- 
riam, sed in semetipsa, non apud Deum : ut pote 
apud inspidentem corda hominum, et scientem qui 
credit in occulto, et qui non credit. Et ideo merito 
apud solum Deum habet gloriam, qui affectum fldei 
cjus perridet in occultis. 

Qmd enhn Scriptura dicit? Ac si diceret, Inter* 
rogemus Scripturam. Credidit Abraham Deo. Hic 



peccata dicatur. Ubi vero jam ad perfectum Tenerit» 
ita ut omnis radix de ea malitiae penitus ampute- 
tur, ibi jam summa perfectae beatitudinis promitta- 
tur, cum nullum possit Dominus imputare pecca- 
tum. Iniquitas sane a peccaio banc babet differen- 
tiam, quod iniquitas in bis dicitur qusB contra le- 
gem Gommittuntur : und^ et Graecus sermo ^yofiucv 
appellat iniquitatem, boc est, quod committltur 
contra iegem : peccatum vero etiam illud, si contra 
quod natura docet, et conscientia arguit, delinqua- 
tur. Beatitudo ergo hmc. Id est, remissio peccatorum 
per fidem. In circutnci$ione manet tantum^ an etiam 
in priBjniHo ? Ac si aperte diceret : In utrisque ma- 
net, quia tribus legibus haec beatitudo ascribitur, 



sermo ex Genesi sumitur, ubi non Abrabam, sed ^ vuit istam beatîtudinem tribus temporibus deşi- 



Abram dicit ad Deum : Quomam non dedisti mihi 
semen^ hie vemaetUu9 meu$ hatreditabit me. Et dixU 
Dominus ad eum : Rnţnce ad codum , et numera 
$tella$t 'ii potuerit dinumerare ea$, et ait ad eum: 
Sic erit semen twum, Et credidit Abraham Deo^ et 
reputaium est ei ad justitiam {Gen. xt). Ei autem 
qui operatur merees secundum gratiam. Quia non 
iUi gratis donatur justificatio, sed merees reddltur 
operam pristinoram. Et vero qui non operatur* 
Conyertentem impium per solam fidem justificat 
Deus, non per opera bona, qua non habnit prius, 
alioqnin per impietatis opera fuerat puniendus. 
Hoc^dicit quia sine operibus legis credenti impio in 
Gbrislom, reputatur fides'ijus ad justitiam, sicut 



gnare, natur», circumcisionis, Christianitatis. Dici- 
mus enim, Hoc est, sensu legis loquimur. Reputata 
est fiăes Abrahw ad justitiam. Qmnes eiiim confite- 
mur et consentimns, ut quod ratio de Abraham in- 
Tenerit, hoc de cseteris obserremus. Ab origine in- 
cipit, ut omnem tergiversationemcayillationis exclu- 
dat, quâe quia a capite excluditur, non habet unde in- 
cipiat facere quxstionem. Quomodo ergo deputata est^ 
in ctrctuficiftone, an in prmputio ? Hoc est, videamus 
utram drcumcisio ex justiţia, an justiţia ex cir- 
cumcişione sit nata. Et signum accepit drcumcisio^ 
nis. Ne dicerent ergo. Superflue circumcisus est, 
signum ait esse justiti», non augmentum. 
Signaculum accepit justiticB. Dlius quam praeputii 



AbrahâB : et hoc justum est. Credere autem non • G fides meruit : tam enim perfecta fuit et pretiosa, 
▼oluntatls est : neque enim potest oogi ad id quod - ut signaculum mereretur : semper enim res plena 



manifestum non est, sed inyitatur. Quamobrem 
assentientibus praemiis aificiendus est, sicut et 
Abraham, qui quod non Tidit, credidit. 

Seesmdum propositum gratite Dei. Id est, quo gra- 
tis proposuit per solam fidem dimittere peccata. 
Sicut Daeid dicit , Beatitudo hominis, tic. Beatîtu- 
dinem hominis, remissionem peccatoram per fidem 
appellat : magna beatitudo est, sine labore legis et 
poenitenti», Dei gratiam sola fide promereri. Ini- 
tiom justificări a Deo, fidesest qui [quae] credit in ju- 
stiflcantem, et b«c fides cum justificata fuerit, tan- 
quam radix imbre suscepto baeret in anim» solo, 
ut cum per Iegem Dei excoli coeperit, rursum in 



signatur. Sive ut ostenderet quia justus et fidelis 
esset, qui dolorem sibi mandate Dei non dubitavit 
inferre, non putans esse superfluum, quod a scîen- 
tiarum Domino jubebatnr : sicut nec parriddium 
credidit unpium, quod fons praeceperat pietatls. 
Profundam in bis F^uli sapientiam contemplamur : 
fortassis enim aliquibus eumdem sermonem dicere 
videretur, id est, signum et signaculum : sed mihi 
uterque sermo mulţam inter se videtur habere 
diflerentiam. Signum namque dicitur, cum per hoc 
quod videtur, aliud aliquid indicatur : sicuU, verbi 
gratia, de ipso Domino in Evangelio didtur : Ecce 
hic positus est in ruinam^ et in resurrectionem multo-' 



eam surgunt râmi, qui fractus operum ferant. ^ r«m, et in signum cui contradicetur {Luc. ii) : con- 



Non ergo ex operibus radix justitiae, sed ex rădice 
justiţie fructus operum cresdt : illa scilicet rădice 
justitiae, cui Deus acceptam fert justitiam sine ope- 
ribus. BeaH quomm remissat sunt iniquitates. Quod 
remittitur, non tenetur, et quod tegitur, non appa- 
ret, et iddrco minime imputatur. Yide si potest iste 
ordo in anima una eademque intelligi, ut quia ini- 
fium est conversionis aninus, mala derelinquere, 
propter hoc tniquitatum remissionem mereatur ac-* 
dpere. Cum autem coeperit bona facere, velut sin- 
gula qu«que quae praecesserant mala bonis recenti- 
bus obtegens, et abundantiorem bonorum numerum 
* Non videtur redundare. 



tradicebatur enim, in quo Christus venerat, quia 
aliud in eo videbatur, et aliud intelligebatur. Caro 
cernebatur, et Deus credebatur. Sic ergo acc^it 
Abraham signum, et quod esset signum in conse- 
quentibus dicit : drcnmdsionis, inquit, et ostendit 
quia carnalis tune illa drcumcisio, signum erat 
spiritualis drcnmdsionis, quae non in carne suici- 
pitur, sed in corde. Quod vero dixit, signaculu^u, 
ita intelligendum puto : signaculum didtur quod 
alicul rei servandae pro tempore custodiae ponitur: 
quomodo alius, nisi ipse qui impressit, debeat re- 
signare. Per istud enim signaculum, ut exponît 



49 



GOLLEGT. IN EPIST. AD ROM. 



50 



Apostolus, justiţia fidei, quam in pneputio positus A ^nim lex factorum, id esi, observalio sabbatonim/ 



Abrabam accipere meniit, judicatiir et pater esse 
multanim genţium. Et ut adhuc apertius de signo 
et signacuio disseramus, cum signum sit, ut dixi- 
mus, ubi indicatur aliquid per hoc quod Tîdetur; 
signaculum vero, ubi clauditur aliquid et non patet : 
potest etiam ita iutelligi quod mysleria in lege 
et.patriarcbis adumbrantur, liujasmodique erant, 
quae et signis indicanda essent, consignaculis oi)- 
servanda. Quod ergo signis indicanda erant, in bis 
qui credebant ex gentibus, sipum accepisse dicitur 
Abrabam. Quod vero bis ex circumcisione non 
erant credituri, observanda erant et obtegenda, 
signaculum accepisse dicitur, quod signaculum uti- 
que illo in tempore designabitur, cum in novissimis 



neomeniarum, circumcisionis , escanim discretio* 
animalis mortui sanguis, mustelae observatio. Non 
omnem prsevaricationem generaliter in hoc loco 
annuntiat appellatam, sed ejus qui în lege positns 
deliquerit, ut gravius delictum videatur ejus qui 
per legem prohibitus peccat, quam ejus qui nulla 
lege fuerit commonitus. Jdeo autem ex fide. Subau- 
ditur, haeredes sunt. Ut secundum graliam firma $it 
promissio. Firma esse non potest omni homini ex 
omni gente promissio, nisi fuerit ex fide, quia origo 
promissionis ex fide est, non ex lege, quia qui sub 
lege sunt, rei sunt : promissio autem reis dări non 
potest. Quia patrem multarum gentium posui te. 
Hoc est, non tantum unius generis Israelis. Ante 



diebus postquam plenitudo gentium introierit, omnis B Deum. Recte attendit ex sua interprelationc Apo- 



Israel salvus fiet : idcirco ante Abrabam justifica- 
tur in fide, dum adhuc circumcisus esset, et postea 
circumdditnr, ut ostenderetur primo pater futurus 
multarum gentium, et postea eorum qui ex circum- 
cisione credituri sunt : neque enim hi qui secundum 
camem nascuntur ex Abrabam, filii Abrabam di- 
cendi sunt, nisi fldem et opera Abrabam babeant : 
eflicitur ergo utriusque generis pater. Non enim 
per legem promissio. Quia promissio quae facta est 
Abrabam, non ex Moysi lege constiterat : ante enim 
quam Moyses legislator existeret, Dominus Abrahae 
dixit : Benedicentttr in te omnes tribus terrm^ boc est, 
baBredem lacium esse totius mundi. Ut hmres esset 
mundi. Sive ut in semine ejus, quod est Ghristus, 



stolus ante Deum. Cui credidisti. Hoc est, pater po- 
situs est mulUrum gentium, ante Deum cui credidit. 
Aliter, ut unum Deum doceat omnium, loquitiir ad 
gentiles, Abrabam justiflcatum esse ante Deum» in 
quem gentes credunt, ut sit talis sensus, cui credi- 
distî, o gentilis popule : qui viyificat morluos, hic 
mortuos ad generandum ducit, ut praesenti causae 
conveniat. Hoc dicto ad fidem Abrah» gentes in- 
vitat, qui cum esset in praeputio, credens Deo ju-* 
stificattts est cum sua conjuge : cum enim essent 
senes ambo, revixerunt ita, ut non diffîderet habitu- 
rum se ex Sara filium, quam sterilem sciebat, iu 
qua jam fluxus muliebrium naturae defecerat. Et 
vocavit ea. Id est, viscera muliebria , qu« non sunt 



benedlcerentur omnes gentes, quae sunt dat» illi in C fecunda scilicet. Tanquam ea. Hoc est » viscert. 



haereditatem a Patre : sive ut cum eo recumbant 
gentes in regno ccelorum. Si enim qui ex lege hcBre- 
des sunt. Si illi soli , ut vos vultis, circumdsi hae- 
redes sunt, non implevit Deus promissum Abrabas, 
ut pater esset multarum gentium : et si ita est, jam 
videbitur Deo sine causa credidisse. lllud etiam 
sciendum quod sicut non ex lege Moysi promissio 
facta est ad Abrabam, ita nec per legem naturae, 
sed per legem fidei justificări promeruit. Quamvis 
enim lex naturae de bono et malo testimonium red- 
dat, secundum judicium conscientiae , tamen legi 
fidei non potest exaequari, qua Deo credidit Abra- 
bam, et justificări meruit, atque amicus Dei appel- 



Qua sunt. Pariu videlicet iecunda, ut Gethura fuit: 
quamvis in principio creandî vocaverat quae non 
erant, et.sutim esse cc^ierunt, tamen bicqiiia jam 
non erant, eis tempora generandi vocavit. 

Qui contra spem in spem credidit. <;k>ntra spem 
naturae erat ut centum annorum homo ex muliere 
aeque jam fessa, quae etiam in juventute sterilis 
fuisset, semen suum sicut stellas coeli et arenam 
maris crederet esse futurum. Cum non spem habet 
generandi Abrabam, credit Deo, sperans contra 
spem generare se, sciens omnia posse Deum. Item 
secundum alios. Qui tivi ficat mortuos. Idest peccato- 
res, qui secundum interiorem hominem mortui sunt. 



lari. Lex enim iram operatur. Ut penitus ostendat j^ Et vocavit ea. Hoc est, genera gentium, ut sint in 
. .-.î^_-_.. ,.._, , s ... ^^^^ Tanquam ea qucs sunt. Id est, tanquam patriar- 

cbas, et propbetos, et apostolos, qui sunt in fide 
perfecta, constituit. 

. Non consideravit corpus suum emortuum. Mihil 
naturae considerat fides, quia omnipotentem aovit 
eum qui dixit. Quaeritur quomodo Abrabam emor- 
tuo corpore de Gethura fllios genuerit, qui de Sara 
ante non potuit. Idcirco ei^o de Sara non genuit, 
quia vetusta erat et sterilis : in ilia vero quasi ia 
juvene cursu naturae facile potuit generare. Sic 
solvi solet et ista quaestio : Quod de Gethura postea 
genuit Abrabam filios, quia donum gignendi quod 
a Domino accepit, etiam post obitum Sarad uxoris 
mansit. Item Ambrosiua: Non consideravit corpus 



DOn posset justificări hominem per legem, sed, sicut 
ante ponit, per fidem. Non ira ergo lex est, sed iram 
operatur peccanti, id est poenam non agnoscit, sed 
vindicat : poena vero per iram generatur, ira autem 
nascitur ex peccato. Vel : Lex enim iram operatur, 
quia lex non donat peccata, sed damnat; et ideo 
non potes omnes gentes filios Abrabam facere, 
qui secundum quod omnes sub peccato inventi sunt, 
omnes erant utique puniendi : fides autem, dimissis 
per gratiam peccatis, omnes credentes filios efficit 
Abrahae. Vhi enim non est lex, nec prcevaricatio. 
Hoc est, sublatis reis de potestate legis, data venia, 
praevaricatio nulla est : justificaţi enim sunt qui per 
praevaricationem legis fuerant peccatores; cessat 



SI SEDUUI 

suum emoriunm : hortâtur genles ad hanc fidei fir- A 
mitatera, ut Dei proniissionem et gratiam sine ali- 
qiia ambiguitate suscipiant, securi exemple Abrahae. 
Quomodo is videbitur emortuî corporis, qui multo 
senior effectus quam tune erat, et uxorem accipere, 
et sex liberos procreare possit? Itaque dicamus 
Abrabam non infirmitatis cmortuum, sed secundum 
illam TÎrtutem sanctorum» hiii in illo hiorlificalio 
etiam membrorum, nam hon ihcitabatur luxuria, 
non urebatur iibidine : boc idem erat et iii Sara, 
qui a defecerant muliebria. Non erat in lila lascivia 
mulieris, aut incontinentiae solutio, ncque in usum 
nbidinis prsecipitabântu'r inviţi. Sed et tu si morti- 
flcad membra tua, qiix sunt super terram : si abje- 
cio omnî fervore Ubidinîs, emortuum corpus serves, 
ot nullis obnoxluih Vitils, poles generare Isaac, B 
quod est gaudium. Et lic est primus fructus spiri- 
tus, potest semen tuu'm et opera asceodere în coe- 
lum, et efficere opera lucis, et stellarum fulgori 
splendoHqiie conrig'rri, ut cum dies resurrectionis 
adfnerii, tanqaam stella diflferas in claritate. Am- 
pKus adiiDc dicD,ipotes, s! taM purus mente, tam 
sanctiis toTpore, tam immaculaius acUb'us fueris, 
etiam ipstim generare €hristum, sec^ndiim illum 
qtii dieebai : FHttfH mei quoi ileruin panuflo^ donăc 
f<mnetnr Chiistns fn tohh (Gof . \v) ; ^t âlelit ipse 
Bominus ttteit : Qni ftcerit volvmtarefn Paîfih meU 
^i in cctiht tgt, hic ett metis frater, tofdr t\ mater, 

Ntm htHit ^iffdentin, Ifec de senectute possibilf- 
taiis wt de mftgniUidine promissionis dubitavU : 
A^ enhki Udes habet merKom , cmn htimana raitd C 
ptdl>iH expertmenttim. 

Bam yhriam fho, Tanquam de pefcepto dOtto 
gratia^ «gete. Nvn e$t nntem scnptnm proptet ipVkM 
ttmuem, Boe est, non ut ^tes Metn solam sc^lk-emtis, 
sed ut ejus qnasi patris imHemur «lemplum, quîa si 
MM itâ «r^annis beo ut )fte tretffdit , etiam n^is 
tepfniabitnr (Mes ad Jnstithnn. ftoc tnodo tomp<^t6A- 
ter videbllnr babita ciMnparatfo fidei Abrabam , ^t 
eenim tpri t^redunt in enra. Qitt su^eftavit Sesum Cfiri- 
ttum. ^H* qnod iile futnmm tredidit , sicut Ae eo 
BiMni^tis didt'. QuvA AbrahtM pater trester exsnUafdti 
m Mem diem m^m^ ti vidit , tt ^vitns est {Jonh. 
Tiii), a nobis «redituf fîiettoni. Qui traditus est propteY 
deitieui «toseni; Ui oftiendat quod ei pro quibus Chri- 
aius tra«lit«« esi ^ etiam nos abfaorrere debemus et ^ 
abffoere : qnomodo «nim aliemim nobis et inf mictim 
dndtttr onnie peceatmn , )ffo quo Redemptor nost^r 
traditus memoratur in mortem ? Resnrrexit pnpteY 
ţmtîţicâSMtem fmttiBtm. Jttâiiftcat Gbrislus eos tan- 
MmfRodi^, qui no^m Titam exemplo resurrectionis 
îpskM sn«eep6iiint,ei Tetusta injustiiia^ aique iniqui- 
titift indMiieBta, T^iit eausam mortis, abjiciuht. 

CAPUT y. 

/lUrt/fcâtf igîtur ex ftde pacem hahemus ad Deum , 
per DominufH nostrum Jesnm Christum. Pertractata 
eausa, qnia nemo eorum ex operibus justificatus sit, 
sed omnes ex fide, quod exemplo Abrabam probat, 
^cem habere eos hortatur ad Dedm. Tune magis in 



SCOŢI 59 

pacem Dei Tenimus, quando adversul diabolum perr 
sistimus» et quando adversum carnis vîtia dimicft- 
mus. Et quia Dominus Jesus hujus gratiae niinisier 
est, per ipsum pacificaţi sumus Deo. 

Per quem accesium hatemus per fidem în ffrnUam 
islam, Hoc est , per quem accesserimus prope, qui 
eramus longe. QiiQînbdo accessum babeâmus per 
Dominum nostrum Jesbm Christum , ipse Salvalor 
ait : Ejgo sUm ostiufn, nemo venit ad Patrem, nisi per 
me (Joan. x). ^&ed videamus quale est OsUum, ut 
sciamu^ quales esse debeantqui intrant per ipsum, 
et accessum babenl ad gratiam. Istud ostîum verii as 
est : et si ostium veritas^ non possunt iblroire men- 
daces. Et rursum : istud ostium justiţia est, et per 
ostium jusliliâb non ingjrediuhiur injusll. Istiid ostium 
dicit : bişcite a me, quia mitis sum, ti humilîs cord^ 
{3fauh. xi). Per ostium ergo humilitatis el mabsMeiu- 
dinis, nec iracundus ingreditur, nec superbus. 

in qua stamus, {deo dixit stantes, quia jacuimus 
prins, £t gtortamur in spe glorice fiUorum Dei. 
Gloriamur nos spefare glorlam liliorun) Pei, qua 
jusii fulgehuril sicut sol în Yegno Patr]s eorum{liatth. 
ţin), et eruni sicut angeti Del incoelb. Movet ine cur 
uon dixerit se gloriari id gloria Dei, sed in spe glo- 
rice Dei, in quo deesse (ţuidem aliquid elocutionis 
videtur, Sta ut subaudiri debeat^ ip spe vldendseglo- 
ria^ Dei. Non snlum aulem hoc , sed et glorÎQinur în 
trihulationibus. Non solum in gloria sp^ , ^^d 6tiam 
in salubetrimis tribiilalioiiibus gloriamur, îA majjni- 
tudinen^ prsemiorum sperantes , sijcul lacobus ait : 
Omsffi gaudium existimâte , cum in îeniaUones varias 
incideritislJacoh. i). Unde et optare debemus aliquid 
pati pro nomine Domini, ut acqiiiramus de iribiila- 
tioji^e finlenda pr^emium infîmium : conâlderalo eidi^ 
praemio, nulluin possumus condignum seslimâre )ă- 
borem. Babemys ergo unde glorlemur : magna enini 
gloria est de imis ad summa crescere , el de jiibilo 
ad maxima perveniriB, de Iiino ad cdeliim, et die ser- 
vitute ad regnuin: si tamen'omni sxciili gloria ct 
Jucunditate contempta, in illo solo, quod uobis pro- 
■ţittitur, glorlemur : et si boc feceris, tale est, <)uale 
si quis, nummoplumbeo contempio, genuuam regiani 
conseqqatur. Quanquam nec sic sit digna compara- 
tio, quia bis quamvis pretium dislet, mahet utrisque 
compara tio : ibi vero incorriiptibilibus corniplibiliâ, 
et aeternis caduca comparanlur : Scientes quod lr\- 
bulatio patientiam operatur. Hoc est, trlbulalionem 
patienlîam operări, si tribulatio ipsa thoUim non 
paliatur infirniilatis, aiit dubitationis. 

Patientta enm probationem. Quia pallehtia si talis 
fuerit, <)ualem dixil, firma vide))itur probalio, unde 
Saldmon alt : Vasa figuli probat ţornax, et homines 
justos tenlâlid {Sccli. tkvn). 

Probatio autem spem. Spes yero quia probatur , 
videtur nec immerito dici : digbtuş enon scitur acce- 
pturus remunera tionem in regno Dei. TriiMilatio 
sanctorum proprie est, impiorum vero et injusiorum 
flagella appellantur : Denique in pşabno sic dicit « 
Multce tribulationes j»9torum (Psal. xxxiii). De islis 



GOLLEGT. IN EHST. AD ROM. 54 

aule» ak : MuiUt It^f^Ua ^^moiinHmm (P$ak xxkj). A s^fi^siUxAm 'A vila %»suM,«aiB ratnrTOiât a «orcuis ! 



dwn «uU vi<M«ir> vtnwKiii ^ dnurlMem îNmi dii^ 
cal, ^ua a^e 4M>.gwm8 fleaii»a<i tflavi 4Radi%im«r» 
diiliifiaia asjie |^ {ipiriuan aantiMiii in MrdilMM mk 
sirifi; el aiqMdamiUa diarilas) ivia Deam dUifpmia 
uldtigiliiri aeMD iale aiaerluuK «ou iadiget : ai 



qiua 6tGut OMcl ^ a ^dialKilo «aa enpniii, iU vka 
de dieiiHUcii «terna naria 1100 4îteai)H: iAein int» 
]^&eMtarUMtt FHiul man Ipanniaiu ^laM laciat |iro 
juMiAeatis^ aiaî servit itas «b im va^tiiAi ? iVwif^- 
tel «mâonine. U «^t^ttln jalaai nobîa per €hiteliiw 
dims «lom« sjoat 4kii ibwiiiias aiMisioliii^ Uhu- 
dtm ^i^paruU4Miâtrimm^ămm9^^nimn cim gşf^ 
ramf , Mimiki» ti mmm{ipm^ m), Ptr qumiţ hmk 
reeoncHHaiimem mMtpmmi. IM^vi ae^aiiM Ada^i , 
4*sofiiAera«wis a Odo« par GMa(Hai vaconcitmuir 
Dea. Reoaaetfiaiig aalein M iBai» (ewai 4ae «a fini- 

nmnium tn^raak ipec^otma^ atq* jCuai 8«|Nra aperui»- 
set ar^aoa aeeipaib» aoţjrsiani, fa^ oua iaiixâci esse- 



vero dUbaa 9iei cbariiaa îa fioHttMis aaslris ista fo- l' vm^ Dea par SMirUaia FiUi cjaş secopidUati sumus : 



Bttac aAca«was <Mir ioHokil âiarumt^ « val «ur morta 
Fitii i)fii iodigaierit ia(a reoancUiaiiat caviaequeatar 
6X{M>nii.» m iouieaies ^uMta «aM» «iusţiţenl Daas» 
alikwioaiJiettia^ in» at i^aanfta ppa «oWs perfida- 
tii» «adioaia ^ga ciu» Aia, at to8fi»aiMli darîAaţe 
teneamar. flie cum liîKaiiit JSîontfiAr WNiHB JHNaiciaio 
peocatuiD in Jaiac unttdaaiNMraiat» #ipar piMVWitw» 
BMMrs, ai ka âk anuiei kamfnes parUamîvîl^ «ly M» 
aaltilit «t 4ioansl» vaibi fraiîa, Ha al fţr şmap bo* 
miaaol jualitia iftlcavU ia li«a« qiiN»4iuB» «I par ja.- 
sâ^nnk Tiu, et 6ic in omiaa iiofwiftad yit» p<tf1yaa«ii| 
ia ^uo amnaa yMAMi mMit 9ap fmi ¥Mai>#Vir 
poipouti elo^ aanaaa aipaieae. Ţaaaea pjwpter 
Degligeaiiorea^iiag^e» Jia Ă»r(a reaalyi p^s^aal» aî 
iaiiiUBiD mm4i lewpare paaauaeil, aîTe ad iriM^ aa4ifaiil4|uadakirtj]iK>raiiioiBiiaafaaniai#parpw- 



tiiia îaHAligaada aii, 4ua diUginar a i>eo, oariniB 
asi ifw^ ifătal aamnaai al amiamai daaam aanca 
Spiritw a>a r i < ai f ! ii «wat, vm yeftit aiiniam priua 
aascapla, p«r tac ipni» diligere pouiauia Bmm^ 
qi»^ dîtfgimir a Aaa» per Spinuim saaciaai qtA 
daiaa aei JuMa» âaonaodo nos dUî^ iXeos, ex ta« 
eafoasaianHa, naîa aoa aaluiB mM» par F'Au aai 
iporteai pa<;aaia diaNatl, aed al âpîritmn Mncianii 
nal^liMiit ^jagoi aaiesdai ftoriam famronim. 

cB9i4fmi0m^ff^imşm mmrtuMi €M9 iltquid înde» 
ma pra »afcit aiartms tai» Hiat m «aaBifeetarat saaai 
di^ilaiep ? «iiai #dJui«peccatanitt«l scelenm lan* 
prawareBNir» St^unăStm t0mpu$. Sive ^ata 



ta^p^a» m pnadieatur, moitaus ett A4 tempua eaiai 
maiţ«w M« 4» l^lia df« raauitfaxii a maruda. 
Apad ÎMwiPa» a»ori yfsva eai» coia apad îDfefios 
vima mţpţţ^ «lauftUa «oafriaferei paiasiata yirimâa 

Fţff #iHfl| praifi^a 47«« morUur. Idain» adan« 
raada «(( #fl^l«io Salvatm pro inpiil , cnm vix pre 
jiifiiA ^i< faarilur» ^'^rţ aadrai ^ fnori pro JMaf. 
Am forffl nai» audeal^ ţaia aoibigiie dkendum eac 
Sed ai hac ftciliua imaUigatar, eo|iteinu8 fieri posaa, 
irerlri gratia» ui ^aJl^fuie piîiaijniia fiiiaa pro diaris- 
aiaao prafaa boBo geaitpra, aea fraire, vel anrieo 
quolilkei yiiam suan affaciu diaritaiis norit oljiciai : 
pra îaapia vevo» proque loiaidoo, nulius aoniam suam 



B 



caUiflB, ica ei JA ofooeBpartraofiiwîl viu perCSiri^iuBi^ 
aaaaidenivil palane bffic ai puUice aoa debara diei : 
gioHri ai o^landaas iUwi ^aod eiiam par bajoinan? 
Ghri^Miai , juaiitia întroivii m buna «iimduia, lio^ 
661» io iaripaaa hoioinaa» eţ per Jio^Mtiaia isia^ H 
partraoaiviţ în oafMies boaunea* faaifn fM# te pw- 
seoii alaiiM oMtfingerai a^^ptia^ acGîd«M fH^J^ 
qai asAiUo lampare pal^wai q w ^teusa anat ^ ^ ^i^i^ 
sidaiiM4 <4U9 abaeondiia fmi^ ^ buic Oijjnwg 
aypa il> î an i ^paoarr it iUad 41M 9Kbî Apoaţ^ ^i 
Sfcia in iM#a« iwia^f fa^rtafi^f« âra a( în CânataiPM* 
aac vmficăMtfff (/ Cor. xy); aaj» ibi alpablifia bape 
SalYaiorig graliani, «iva 999^ gvate w^i)ifaatiaaiw^ 
prtadicai* Ke^ propiar «cgliieiktîaraa qaaaţqa îm« 



tradii, a^si iJi^ «olua ^«j ^si fooa aumnMe dbariiaiii, HMwdialeia graUte yaae defectiva nalipal^ Ibhi ila^aa 



boouaautaiQ îpae asi, <{uia ei jasiasi dicti eoian 
alibi: jfa adal aai jm$ttim% ^ $ancimm^ al homuk* 
Cofnmn9d/ft autem MUMm tharitatem Dew in no^ii. 
Haa a^, dpm imoaicia beaevolua esl, el Biillit eum 
qai aalvaa fadei eoa, caia iitiqiie non merentur. in 
stmgnine tpatuf. Id esi, non ia briHoTam aauaaiiHm 
sangaiae gacandaai velarem l^^em. Si emm cum inir 
mm fcaea^w ree^ncUiati $umu$ Deoper moriem FiiU 
eiu4% şmU^ 9^9i* recoHcUiaU sM eriţMu in viUt 
ipnus. Si per moriţm Cbriaii salvaii sumus Deo, 
qaaalo magia in «jua viia glarificabimur, ai eam fae- 
riflMia inaitaii» fai ai ui raconeiliarei noa sibi Deua, 
Filium aMHiî iradidii» ^yanio magis recaocilialoa 



vi^eMir ^ţuod ia boc s^aatoiioa elofaiaauibis dafociua 
iaeai, sed analogica ^puedam ainnliuida alucaacil. 
Gam jiaf^iie aupenua nos inimi«as4>aa fiiiaaa dixarai» 
nuDC modnm e| aanaam ipsiua iaimiaiti» osiandîi, 
dicena : oam ^piemadmadiim per aaum bominem îa 
buna ttundum paeaatiim Niiraivai« paaoaa vidajicel 
priiaîiua boaiijiea mardenai «I par paocalam aaora ; 
sequiiur analogica aimiliindo, al ila jn Manea bomi- 
nea periranaiifiae. In fuo na^aadiim» i|npd ibi al 
cofljanctin vacal, aiculîamakîa iocia,atin apaal^ 
licis diciis lioc a»pe componef;. f JMair^iamus per 
quem ia mundum iniroivii peccalnm» abi ai rafuira- 
iur exemplum ioiiiaitoaîa, diabahia invaailar; aî 



55 SEDUUI SGOTI ^ 56 

coDlagiom generatlomfi, Adam. Proinde dicens Apo- A linquebant. Quo facto gaudebat Satanas, quod causa 



stolus : Per unum kaminem peccatum intravU in mun- 
dum, non imiiationem» sed generationem Yolebat in- 
Idligi : sicut enim a moliere initium peccati fuît, sic 
et initium generationis a viro est : prior enim yir 
seminat, ut femina pariat Ideo per umtm hominem 
peccatum in hune mundum intravit^ et per peccatum 
mon, et ita in omnes htmnes pertrannit. Utrum pec- 
catum, an mors, an utramqae per omnes homines 
pertransiisse dictum sit videtur ambiguum. Sed quod 
horum sit, res ipsa tam aperta demonstrat : nam si 
non pertransisset peccatum, non omnis homo cum 
lege peccati, quse in membris, nasceretur : si mors 
non pertransisset, non omnes homines quantum ad 
istam conditionem mortalium pertiuet morerentur. 



Adae relictum a Deo hominem in possesaione habe- 
ret. Uique ad Moy$en. Nam lege data co^it non 
regnare : coeperunt enim scire homines creatorem 
Deum judicatarum genus homanum, et paulatim ab 
ejus dominio recedere. Aliter, regnayit mors ab Adam 
usque ad Moysen, novum Moysen , atqae coelestem , 
non susceptorem Testament! unius, sed auctorem 
Testamentorum duorum : non famulantem mii legi, 
sed utrique dominantem : non qui veteres jugo ser- 
Yosgenuit, sed qui gratia nos lUberos procreayit. 
Regnavit ab Adam usque ad Moyten, Quia nec lex per 
Moysen potuit regnum mortis auferre ab Adam usque 
ad Moysen, non super omnes, ied in eos qui pecca- 
verunt in similitudinem praevaricationi* Adte. Nam 



In quo. Hoc est, in Adam. Omnet peccaverunt. Quia B introiyit quidem mors iu mundum, et in omnes per- 



omnes originali peccato infantes, immunes esse non 
possuut , nisi ab ejus reatu per Ghristi baplismum 
resolvantur. Manifestum est in Adam omnes pec- 
casse, ipse enim per peccatum corruptus, omnes 
quos generarit nati sunt sub peccato. Vtque enim ad 
legem peccaium in hoc mundo fuit, Hoc dictum est , 
non quia deinceps in nemine fuit , sed quia non po- 
terat per litteram legisauferri quod solo poterat spi- 
ritu gratiae. Peccatum autem non deputabatur cum 
lex non estet. Quasi ante legem peccatum non fuerit, 
necreputatum fuerit, antequam lex daretur Moysi, 
cum legamus et Gain et Lamech reputatum esse pec- 
catum. Et ne per singulos immoremur, in tantum 
pro peccatis hominum exacerbatum esse Deum, ut 



transivit , non tamen in omnes regnavit. Aliud est 
enim pertransire, et aliud regnare : peccatam etenim 
pertransit etiam in justos , et levi quadam eos con- 
tagione perstringit, in praevaricationibus vero, id 
est, quia se tola mente ac devotione defidunt, re- 
gnum tenet, et omni potestate dominatur. Si vero, 
ut in nonnuUis exemplaribus inyenilur, etiam in eos 
qui non peccaverunt in simitiludineni Adee^ mors ista, 
qus in infemo animas detinebat, regnasse dicatur, 
inteiiigimus et sanctos quoque sub istam mortem, 
etiamsi non peccandi, sed certe moriendi lege deci- 
disse. Ghristum vero idcirco in infernum descendisse 
non soium ut ipse non teneretur a morte , sed eos 
qui ibi non tam praevaricationis, ut diximus, criraine 



diluvinm mundo introduceret. Et rursum Sodomitas ^ quam moriendi ditionehabebanturabsoWeret. Infantes 



igneus imber et sulphnrea flamma vastaverat. Quo- 
modo in vindictis talibus negabitur reputatum fuisse 
peccatum? Putabant se homines apud Deum impune 
peccare, sed non apud homines. Nec enim naturalis 
lex penitus obtorpuerat : quia non ignorabant quia 
quod sibi nolebant fieri , aliis facere non debebant. 
Non ergo lex naturalis apud Deum reos facere puta- 
batur : ignorabatur enim Dens, qui judicaturus genus 
humanum, ac per hoc non imputabatur peccatum, 
quasi peccatum esset apud Deum, incuriosum Deum 
asserentes. At ubi lex data est per Moysen, manife- 
stum est curare Deum res humanas, et non impune 
futurum bis, qui male facientes in praesenti evadunt. 



sunt qui non peccaverunt in similitudinem pracYari- 
cationis Ad», quia non habent actuale, sed originale. 
Quuest forma futuri. Sive ideo forma fuit Ghristi, 
quia sicut' Adam sine coitu a Deo factus est, ita iile 
ex virgine et Spiritu sancto processit r et sicut ex 
latere Adam Eva facta est, ita sponsa Ecdesia ex 
latere Salvatoris formata est. Sive , ut quidam di- 
cunt, qui est forma fv/vri, videns requiri possee 
contrarie, hoc est, sicut iile peccati caput, ita et iste 
justitiae. Sed non sicut de/tc/wn, ita et donum. Cum 
superius dixisset Apostolns de Adam, ^t est fanna 
futurit videns requiri posse , quod si Adam forma 
Ghristi, ergo et in eo quo peccayit, necesse est ui 



Quippe cum Sodoma et Gomorrha per ignem judi- jy formam Ghristi habeat : hoc autem de Ghristo vide- 

batur absurdum, continuo subjungit: Sed non sicut 
delictum^ ita et donum : et incipit ex hoc sermone 
velnti semetipsum explanare , quomodo dixerit for- 
mam Ghristi esse' Adam, nec sine arte profunda di- 
cendi Apostolus formam Ghristi esse Aâam posuit, 
qux sit per genus similis, forma et specie contraria. 
Per genus namque similis forma in eo» quod sieat 
ab uno Adam in plures homines difiunditur. Specios 
vero contraria, quod ex Adam praevaricatione certa 
peccatores constituti sunt.multi, Ghristi yero obe- 
dientia justi constituuntur mulţi. 

Muito magis gratia Dei^ et donum în gratia unius 
hominis Jesu Christi, in plures abund4nit. Ex bis as- 
serit, completa esse, quae defuisse in prioribus' vi- 



cat£ sint perire, quod oblivio quidem texerat, Moy- 
ses autem ut confirmaret Deum judicem fore, scri- 
bendo manifestavit. Lex autem naturalis tres partes 
habet, cujus prima haec est, ut agnitus honoretur 
Greator, nec ejus claritas et majestas alicui de crea- 
turis deputetur. Secunda pars est moralis, hoc est, 
ut bene vivatur , modestia gubemante. Tertia vero 
pars ejus est docibilis, ut creatoris Dei, et exemplum 
mortis caeteris tradatur. Sed regnavit mors ab Adam 
usque ad Moysen. Qaoniam non imputabatur pecca- 
tum antequam lex daretur, ipsa usurpationis impu- 
nitate regnabat mors, id est, diabolus : omnes enim 
suos videbat esse, quia qui facit peccatum servus est 
peccati : impune enim peccare putantes, magis de- 



57 COLLEGT. IN EPIST. AD ROM. 58 

debaotnr : nam multom interesi, quod ibi in omnes'A ^^^ homim$ peccatores eomtituH $uru muUi, Ua et 



homines dixjt peitransissiB peccatum : hic vero do- 
nam et gratiam Jesu Ghristi in plures abundasse» 
cumet omnes homines plures intelliguntur, el plures 
multos intelligi non videtur absurdum, maxime cum 
in sequentibus dicat apertius : Sieut per unius deli' 
ctum omnes homines in condemnationem, $ie et per 
umus justitiam omnes homines in justi/icationemvitcp, 
Et uteyidentius ostenderet, omnes homines, et mul- 
tos homines idem esse, addit bis : Sieut enim per 
inobedientiam unius peccatores con$tituti sunt mulţi , 
sic et per unius obedientiam justi cotutituentur mu/- 
tij quod superius omnes homines dixerat , hic eo- 
dem sensu multos nominavit. Si enim ob unius de- 
llctum mulli roortui sunt, etc* Ut intelligatur , non 



per unius obeditionem justi constituentur muUi. 
Sieut exemplo inobedientiae Adae peccaYerunt mulţi, 
ita et Ghristi obedientiae justificantur mulţi. Grande 
ergo crimen inobedientiâe est , quod tantos occidit. 
Lex autem . subintravit , ut abundaret peccatum. Ne 
dicerent Judaei : Sed nobis peccata dimisit. Non , 
inquit, venit peccata dimittere, sed demonstrare de- 
licta, et dom scienter peccatur, coepit abundare de- 
lictum : ac si diceret, Ut video, lex peccata non abs- 
tulit, sed adjecit, non tamen suo vitio, sed illorum. 
Subintravit autem, boc est, subito intravit , et ita 
contigit, ut abundaret delictum : quia inimicus plus 
exarsit, videns hominis curam habere Deum , ut 
illum etiam per legem reum faceret, ne Deo aspid 



magis in multos, cum iniqui magis mulţi sint qui B mereretur., Aliter : ut abundaret delictum ; nam 



damnabuntur, sed magis abundavit : quia in* bis qui 
per Ghristum redimunturtemporaliter, valet forma 
mortis ex Adam. In aeteruum autem valebit viUe forma 
per Ghristum. Quamvls ergo , inquit , Adam futuri 
forma sit, e contrarie tamen plus prsestat Ghristus 
eis qui regeneraţi sunt, quam eis nocuerat iile ge- 
neratis.'Sed non sieut delictum , ila et donum : quia 
mors quidem unius delicte regiiavit per unum. Qui 
autem abundantiam gratiae et doni justificationem 
accipiunt, non solom ultra non regnat in eis mors , 
quod et ipsum utique non parv» esset gratiae, sed 
et alia duo eis feruntur bona : unum , quod pro 
morte in eis regnat Jesus Ghristus; aliud, quod 
etiam ipsi regnabunt per unum Jesum Ghristum. 



abundantius et pemiciosius est, quando ah sciente 
et praevaricante peccatur. Nam prohibente lege 
violentius peccatur , quam. si nuUa lege prohiţ^ita 
Gommittantur. Lex autem subintravit , lex scilicet 
membrorum, repugnans legi mentis. Ipsa ergo sub- 
intravit legi naturae , ut abundaret delictum. Ubi 
autem abundavit delictum , superabundavit et gratia. 
Sieut ait Salvator : Cui plus dimitlitur^ amplius dili^ 
git (Luc, vil). Manifesta est enim quantitas peccati , 
ut sciretur gratiae magnitudo. Est autem grandis 
superabundantia, quod ubi peccatum fuit et mors , 
ibi nune est gratia, et justiţia, et vita aetema. Su- 
perabundavit gratia, Donum Del omnium peccala 
contexit, ut diaboli invidiam nihil profecisse doceat. 



Gum ergo necessario haec în eos eveniunt, id est , G Superabundavit ergo gratia, quia peccatum ad tem- 
ut regnum mortis effugiant et pro morte regnet in 
eis Ghristus : imo ut cum eo ipsi regnent in vita , 
manifestum est quoniam non sit delictum ita ut do- 
num. Yolens autem Apostolus ot3tendere quanto ma- 
jora per Ghriatum anima recipit, quam amiserat per 
Adam, frequentat' istos sermones , ut dicat mullo 
magis et abundanUam gratiae, et doni , et justitiae , 
et regnabunt per unum Jesum Ghristum gratia Dei, 
quae pertinet ad remissionem peccatorum per ba- 
ptismum : donum abundantia donationis Spirilis 
sancti, quia multa sunt ipsius dona. Nam judicium 
quidem ex uno in condemnationem : gratia autem ex 
multis delictis in justificationem, Ex uno ergo quid 



pus regnavit, gratia autem în aetemum : Dei enim 
est regnum gratia regnante » sieut diaboli regnum 
erat peccato regnante. 

CAPUT VI. 

Quid ergo dieemus ? manetimus in peccato^ «1 gro- 
tia abundet ? Quoniam superius dixerat , quia ubi 
abundavit peccatum , superabundavit gratia, Nascen- 
tem ex boc quaestionem nune sibi ipse proponit : 
Ergo peccandum est, ut gratia plus abundet? Sed 
absolutionem citam quaestionis ostendit, cum dicit : 
Absit, Et continuo rationem subjecit, mortuos di- 
cens peccato eos, in quibus abundavit gratia. 

Nam qui mortui sumus peccato^ quomodo amplius 



nisi delicte? quia sequitnr : Gratia.autem ex multis ^ vivemus in eof Vuit Um firmum esse baptizatum « 



delictis in justificationem ; quomodo ex uno deUcto 
in condemnationem? nisi quia fuit ad condemnatio- 
nem etiam unum originale peccatum, quod in omnes 
homines pertransiit. Gratia vero ideo ex multis de- 
lictis in justificationem, quia non solum illud solvit 
quod originaliter trahitur, sed etiam caetera quae in 
utroque homine motu propriae voluntatis adduntur. 
Igitur eicut per unius delictum omnes homines in 
condemnationem, subaudis, pervenenint : nullus 
enim hominum, nisi per Adam, trahitur ad damna- 
tionem,de quaper lavacrum regenerationis homines 
liberantur, et nullus hominum ab hac damnatione , 
nisi per Ghristum liberatur : ideoque ex utraque 
parte dicti sunt omnes. Sieut enim per inobedientiam 



tamque perfectum , quasi qui peccare non possit. 
Superveniente gratia Dei per Ghristum, et in nobis 
per fidem lavacro spirituali regnante, coepimus vivere 
Deo, mortui autem peccato, qui est diabolus. Sieut 
Deo vivere dicitur îs qui secundum voluntatem Dei 
vivit, ita et peccato vivere dicitur îs qui secundum 
voluntatem peccati, id est diaboU, vivit. 

An ignoratisy fratres, quia quicunque baptizati su- 
mus în Christo Jesu, in mortem ipsius baptizati su- 
mus? Observa diligentius ordinem dictorum et con- 
sequentiam : comparat enim mortem, quae per Adam 
erat, vitae quae per Ghristum est, et dicit : Non sic- 
ut delictum, Ua et donum. Et item post haec ait le- 
gem subintravisse ^ ut abundaret peccatum': abun- 



S9 SEDQU SCOn 

dante veropeccato> su|>era))uţidasse gratiaoi. Et in Aîpsa noyitas ioDOvanda e$t^ Qt^unguam sit Qqando 



hîs solvit quod yidebalur esse contrarium, et dicit : 
Qui entm mortui sumus peccato, quomodo vivemus in 
eo} Volens rebus ipsis ostcndere quid sit mortuum 
esse peccato, dicens : -An ignoratis, fratres, etc. ; do- 
cens per hsec, quia si quis prius peccato sit mor- 
tuus, is necessario in baptismo consepultus -est Ghri- 
i^to. Si vero non ante quis moritur peccato, non pp- 
test sepelirî cum Christo : nemo enim vivens ali- 
quando sepelitur.' Quod si noa sepelilur cum Chri- 
sto , nec legitime baptizatur. Et intuere diligentius 
âtdhuc cOnşeqâeotiam mysticî ordinis ; morere prius 
peccato, ut possls cum Gbristo sepelirî : morluoenim 
sepultura debetuir. Bi enim vivis adhuc peccato, 
Consl^penij non potes Christo, nec In novo ejus se- 



hxc innovatio jioA augescat. Baptismum ilaque re- 
surrectionis pig^us est et imago, et ideo per aquam 
celebralur : ut sicut aqua sordes abluit, ila el nos 
per baptismum ab omni p^ccalo spiritalitar pai|;atos 
et Uinovatos credamiis. Si enim eomylarUaU facti su- 
mus stmililudini mortis ejus, Quid e^ţ com|)lantari 
similitudini mortis Gbristi? qvo velut plai^tam ali- 
cijyus ostendit moriem Ghristi, cui nos coropUfttatoi 
vuit nune esse ex succo radicis ejus : radix quippe 
succrescens producat ramos'justitiae, ejl fructus ade- 
rat vitse. Qqod si vis de Scripturi» agnoscere quae 
sit ista planta cui complantati esse debeipus, et cu- 
jus generis arbor* audi quid d<; sapieotia şcribitur : 
Arbor, inquit, vltae est omnibus sperantibus in B.e,ei 



pulcro collocari, quia vetus homd tuus vivit^ eţ non B qui conliduBl in ea ianquam in PoqjJAO : GhrisiUjs 



potest in jiovltate ambulare, in £hristo Jesu, id est, 
in nomine Jesu ChrislL In morte tpsius baptizati su- 
tiitns. Hoc est in similiiudmem mortis ejus. Cur 
Apostolul jde baptismo nunC îoquens^ et de Jesu 
dixerit, consepuUi sumus per baptismum, et nun- 
quam dixit, Christo conbaptizati sumuâ ? cum uti- 
que non habeteiur legiiimum baptisma, nisi sub no- 
rtîne Trliiitatis. Sed intuere prudcntiam Pauli : 
quandoquldem in praesentl loco non tam baptismi 
rationem quam mortis Ghristi discutere cupiebat^ 
ad cujus similîtudînem etiam nos suaderet mori de- 
bere peccato, et consepeliri Christo. Et non erat uli- 
que conveniens ut ubi de mofrte dicebat, vel Patrem 
nominaret, vel Spiritn'm sanclum. Verhum caro fa- 



ergo virius Dei^ et Dei sapienija, ipse estarbojr vitag» 
cui complantari debemus, el ios>vq quodamatque 
amabili dono» j«or$ ilUns nobi^ vit» ajrbor e0Icil4r. 
Omnis planta hiemis tempore ^or^ew, resMrreaio- 
nem veris ezspectat : si ergo et nos in Ghristi morte 
complantati sumus, in hieme sxcuU ^us et praesen- 
tis vitse, etiam ad futunim ver inveniemur fruclus 
juslitiae ex ipsius rădice profereutes. SimtU et re- 
surrectionis erimus. I)l^>lex iotelUgitur resurrectio , 
ana, mente et propo^ito ac fiâe .cum Christo a ler- 
renis resurgimus, ut coelestiacQgiiemus; ;aUera,qude 
generalis omnium erit in cârpe resurrectio. Vel : Si 
enim complantati, etc.^ id est^«i in baptismo onmia 
vitia deposuimus, rcsurgcnţes kt novilate^ et de c«- 



etum est, et merite ubi caro est, ibî de morte tracta- ^ tero non peccemus, «imit/ et resurrectionis illius si- 



tur. SI mortui sumus peccato et consepuUi sumus 
Christo, et consurreximus cum eo, necessario vide- 
bllUr secdhdum banc formam ostendi, quomodo 
etiam cum ipso tres diesjj^ Ircsnoctes in corde terrae 
fuerimus sopulti, el VJde si possimus tres dies con- 
sepVrtlt €hfî^U) facere. Cura plenam Trinitatis con- 
fcssionem tapimus : lux enim Paler, et in liunine 
ejus, qui est Filius , lumen videmus Spiriium san- 
clum. Faciamus autem et tres noctes, cum tenebra- 
rum ignoranlia, Patrem una cum mendacio, quod ex 
eo natum est calcamus. Sed et teriio loco spirijlum 
erroris deslruimus, qui inspirat pscudoprophelis, ut 
dicant : Haec dicit Domînus, cum Dominus non mi- 
sii. Sicut Christuâ triduana morte sepulcro condi- 



miles erimus , in corporis scilicei gloria , non in di - 
vinilatis natura. Scientes quia vneţuf homo noUer «t- 
mul crucifixus est, Vetus homo nosler inlelligendus 
est vita prior quam duximus m peccatiş, ci^s fineni 
etinteritnm.facimus, ubi recipunus iuDobis Adem 
cruciş Ghristi, per quabi iia destf uitur corpus pec- 
call^ ut membra nostra, quse serviebant peccato, ul- 
ira ei non serviant, sed t)eo. Simul crucifixus .f<r. 
Scilicet Deo. Per baptismum cum Christo te cruci- 
fixiim intellige, qui membrum de corpore ejus factws 
es, el iile quidem innoxium corpus appendit^ ut no- 
xium suspenilas â viiiis : în quo myslerio Moyses 
serpenlem senenm in deserlo suspendit [Num, xxi). 
Ut destruatur corpus pe^ccati. Ut deslrualur .corpus 



tus fuii, ita et nos intra aquae, id esi, intra cognilaî nostrum a servitute peccali , ut fiai mancîpium ju- 



naturoe suee trina mersione dispositi, dum descen- 
dimus, sepelimur ; dum emergimus, suscitamur. Vi- 
des quid distet inter aquie inlerque Spirilus sandi 
opera tionem, per quam deduci videmus in tumulum, 
per spiriium praeparari probamus ad regnum, ita et 
nos in novitate mtw ambulemus. Novilas autem vitse 
est ubi veterem honiinem cum aclibus ejus deposui- 
mus, et induimus novum hominem, qui secundum 
Deom creatus est, et qui rcnovatur in agnitioncm 
Dei, secundum imaginem ejus , qui creavit eun) 
{€oloss. ui). Sicut autem vetus semper velerascit, et 
de die ia diem semper vetustior efiicilur , ita et no- 
Tus luc semper innovatur, etquoiidie, si dici poiesi, 



slilise, quod solebat esse pleccatî : Omnis enim qui 
tacit peccatum, servus est pecca'ti. Corpus est peclati. 
Id est, iniquilas, cujus capul diabolus, cujus inem-» 
bra enumerat Aposlolus esse super terram: Qucesunt 
fornicatio, avaritia, contentiOjira, dotusAiem secun- 
dum Ambrosium : vetus homo noster, mâlos actus 
cruciflxos dicit, id est, morluos. In cruce autem au- 
clor peccali, id est, diabolus deslructus est: quî enim 
morluus est, jusliQcatuscsl a peccaio, hoc est, alie- 
nus est a peccato, morluus enim omtllno non pcc- 
cat : ita el .qui nalus de Doo est, non peccat; cruci- 
fixus enim, omnibus membrîs doloreoccupatis,pec- 
care vix poterii. Si autem mortui sumus cum Chri- 



91 GOLLEQT» W HN8T. AD ROM. (^i 

si0. PraMBlî s^rauMM Ap^stolaft eoodusMMin om- A vuli, sed perfecţi , gua$j paedagogus puero dicai : 
DHin facit ^usQ io «upenorUMii astruiwralft el 4mi : 



Bl aiiiem «Mriiiî sumu^ cum Cbristo^ |m^ basc «dU- 
fiety 4uae superiug ogteadit. Credimut et f^şme9nui 
ei- Nou dixii, el «ooviximus ei , sicui dixii aMrittt 
MftntM, «eJ connvemuţp ut ostendat quia in pra^seitU 
inors operatfiri ?ila aul^m «peraiur ip liHuro, tNM3 
scilicei CUIB Cb^iiitiifi m^mie^ius Aien^ qui es4 vUa 
nosira, abscondiu îm l>eo. Unde cootşeqiifiiiteff iotel- 
liglUir quodiicul mălini noB sumue» noo eoavive- 
Dius, quia liiyiifi qob «mmus meiB]»ra> E^kifte* quod 
CJm$tu$ iurgeM m^ftuis^ jam mn mmtur, Secu- 
riucem de resurreetieneSalyatDris ogt^dk, ad quam 
Mc venire cpotinget, si meli^ris vilae Ajerit âemula- 
Mo : sîve jam »6» poieelÎB îteraiD baptteari , qm 



r^oli facere vitium sermonis^ dod enim adbuc audis 
grauunaiicum» »ed oratorem. Si dod peccemus, non 
siumus sul) l€|;e, sed aub gratia. Si aotem peecemus » 
>£fiijQuirsiii) lege, et iAcjpict joostri donuuoari pec- 
caluai» quia qtU facU pe££atum » (^^tii 41;^ peccatL 
Qm4 <^§o 2 peuahmu$ , quomAm n.on iumut sub 
U^e? Ne dicereut, £rgo ce&saiUe vindicta Jiegis im- 
pyjQe peccabimus. Abut, Quia si peccatis, sfâb gratia 
ttpo eritis, sed quasi sub lege^ yel sub doounalioae 
pepcali. A» neidUt^ cui exhjJ^sUs ««< urvo* ad obe- 
dUnivm? Nune oe aliud proiitejDies, aliud facia- 
fiMifi» «4 oooservi Dci dicaiBur » geslis ^uteşi zabuli 
iMTewaiBur, pneiBOoet ^ deountiat ^«s nos servo» 
^se» enjus voluniatem operibus «ectamu^ : Aav boc 



Ciiristtts DOQ p(»t^ ii#riwi pr^ vpbi« «wdllgi, stcut S Beus aecusaţ» diceas : Pltbs h^c iabOs me h^noratj 



dicit ad Hebncofc Imp^uibileut^ qwi semel tunt ii- 
fmmnatii et<c* (Hebr, vi). Qvibus noa pamitonttam 
negat, ied îlencîOBeiQ baptusmi diffîteair^ Qui enim 
ntoriuus ut fecc0i0, Qoia tpse peoeata mostra poria- 
vHf ei pro Aobis iMmt^ m de ea^tero peecareauis ; 
oee Cbristii» iteruiB passurus erit, oec nors donina- 
bitur io euo). Quod 4fuUm piaU^ pmt Deo. Vivere 
«oteio I>eo» iia joteUiiyenduo) f^i q^asi expleto eo 
quod in Ibrma Dei positus , exinanimt umetipsum , 
formam sţm nccepU , $t faauţ eU obeţUent Pairi 
ţii^adm»rimlPMiip.ii)truţi^m peripaiieat jo 
fwvoo Doi «tquo «qujUis Pairii i^ ^ vo# asiimutt 
vo$ fmftuâ$ şmdfm me peccalâ» Nou «ine ceusa 
autem dizit, existimate V09 nuniuos esse peccato, quod 



€0r lautem eorum hftgeeU a m* (Matttu x.t). Yidetur 
paniM iulegrt elocutio, quia oU; Servi .estis tejus .ciu 
i4h^stiB» aivo peocftU ifi storieio^ sire obeditkuii : 
joslilÂ^ per obediemiaw, eum ralio pc^scent dicij 
^eryi ostis «J4K cui ol>ediatis» sive peccati, sive jusli- 
ii^ Sed in eo qui per iiM^m fiemonis ^sponte pro- 
AetiNr> ofte composiUonis requirere ^lyerfivuin 
puto^ ewBik sensus babeaior ovidentior f boc a«tem 
osi #iiod III boc loep Apostoius docet, quia uaus- 
j|uiM|oe io maim suo babet 9^ m ^bitrii potestate, 
jiA tiit peoeati serims sii aut lustitiac» se^ onmes qui 
lactiiiii peceaUuDi servi soni peccalit Ad ho^ respi- 
leît, iiiiainvis non o^j^cerii : El omnis qui fiaoii î«- 
otiibiani, serms esi jostitiie; qufld Iwiasfiis putet 



jMeliitt qnMdera io Grttco babetur : Gogiialo vos mor- C jjjug iiiciroo «ibrelieluni, ut erai seqiieiKibOi» quasi 



iuQS esse peecato «. Res enim de qna sermo estt in 
eogiiOiîoBe eoosistiti quia bujnsmodi mors oon io 
efiedo» sed io eogiMîooo bab<wda os( ; qm obîbi 
oogiiei vel eitisteei apod s^niotipsum werMiuio se 
osse peeoati^ vorbi frotio* li «Boocupiseeoiia o^lioris 
irabai, fi aafeniâ, si auri* ii pnedii cupidiUs pulsei, 
oi poBom in ooHe jaeo qAod aortuMS jsijn cum Cbri- 
alo, ei de morte eogiiem, eistiagoiiur continuo eon- 
eopisosnita, ti eAigalor peccaium. Sed ei bec qnod 
oMitv FtsenSes mmUm Jkc in CkriUâ lesM, non mibi 
videtur oUosum r simile oniin poio esse viveatesOeo 
ÎB sapieotia, in poee, ia justiţia, in sanctificatione , 
que ottnia Cbristos esi. fai bis ergo vivere Beo , 
boo est» in Cbrisio Jesn. Nom regnet ergo peccaivm 



deboai ioteiligi, mibi iamen coosuilo vîdelwr dod 
jsddiiom; oeque enim dici /coo v a o feb syt quia ootais 
qoi locit josiiliav, servus esi jus4iti», ol omms qui 
faek pecoatum, senus eU peccăti. Naa «t Dens ipse 
iMâl josliliam» ei non idcirco jervus joştilîae dici 
poiesi; nam ei ipto diabolos sine dud)id peocaii ser- 
vus estţ quippe qui deseendiiii eerviinte josiMi». 
GroluM mtiem Deo^ quU fmnu serrt pecro^. Unde 
vereor ne forie pfaires siihMS qui videomur susoe- 
pifiise doctiinoa, jusUil» videamor obodire, corde 
vero obediamus peccalo. Movet me etiam boe quod 
iioo dixii , obedieoies eai oarde, io quam tra4Ui 
osiisţ ied /oraiom âoarinm foioii i *ec puQs quod 
Mmm esse senserii AposleiUs doctrioam ei formam 



ta vestre moiţnU cotfmrg. lioriak corpus est ex coasa ^ doctriase, quod miaus esse sciverii ionnam quam 

ipsa» doctrinam. £i ouac quidem Io prtesenti vita 
dum in corpore sumus, formam doelrime bobemus, 
non ipsam dodnnam, sicot alibi dîcii ; Videmus 
mutu per $pecutwn in atdgmile (1 Cor. xiu). Ipsa 
aiUem doctrina sii de qoa diciiur : Tune muem vi- 
debimus (acte ad faciem. Unde et io praesenii vita 
polo quod formam ei umbram virtuUim ieaere pos- 
simus, ipsas vero viriutes tuoc, oum venerini iUa 
quse perfecia suni. Et ob boc Jereoifas Cortassis in 
Lameotaiionibus dicit : SpirUus wUu$ noeiriChrislus 
Domnus» cui diait : in umbru eju$ vivemos in gen- 
iibui. Quod si Gbnsius esi jusiiliat ei sfli^ientia* et 



prsevoricalîonis Ad«, ex ide aaiernCbrisii forte ere- 
lor ia mortakv si non regnet peecatum. 

Sei neqwe exhibeatis membra cetiră arma iniqwiia' 
Hi foccau. Id osi, diaboio : amimqiiodque iaem- 
brum, siofiicittmflaum 10 ffiak>s usus verterit, arma 
iniqnitalis eflfeilar, ad jusciiiam expugnandam. 

&ed exUkeU ms Beo tanqwam ex mariuismveutee. 
Peocalo acilicei martui, ei|oititittTiventes. £t mem- 
bra 9>e$tra mrma juetUiig Deâ. Ui ocuius , qui ante 
videboi od eoneuf^sceadum , »uoe videai audom ad 
vesiieiidom« sic de reliqois membris. iVoii es^ts $ub 
Uge. Nea vos vincet peoeaium , non enim estis par- 



• 06t«* W ^ffr \ifffKt^ fteit^f tinpodr ţ*t» %lm\ tJ isfMfpTiii. 



es 



SEDUtn SGOTl 



64 



yeritas, amatores ejas videbimur. lAberati autem a A tatio; arbor, bona yd mala volantas; fructus, opera 



peccato, Qais est qui liberei a peecato? sine dubio 
agnitio yeritatis : sic enim dicebat Jesos ad Judaeos 
qui crediderant el : Si credideritis verbo meo, agno- 
scetis veritatem, el veritas liberabit vos. Humanum 
dico prapter infirmitatem cărnii vestra, Hoc est, Ati- 
manum dico, qula nondum ad plenum potestis au- 
dire divinum : cam enim multo magis debeatis sei^ 
vire justitise qnam peccalo, cui ante seryistis, ego 
tamen concedo infirmităţi vestrae ut tantum justitiae 
serviatls; sive ita humana ratione digna loquor, 
quod omnes mecum sentire possunt et nullus ab- 
nuere. Pudorem quemdam per haec incutit Aposto- 
lus auditoribus, ut boc sallem obsequi debeant ju- 
stitiae et sanctiăcationi , quod prius immunditiae 



justiti» yel iiqustiti», vel juslificatio, vel immun- 
ditia; finis vere est mors, seu vita aetema.«Non est 
omittendum quod fructus quidem eos, pro quibus 
nune end>escimus, in quo sint noluiî nominare. Eo- 
Tum vero fructum qui liberaţi sunt a peccato, et 
servi facti sunt Deo, dicit esse în sanctificationem : 
bononim enim frequentius quam malorum habenda 
memoria est. Nam finii eorum mors ett, Finem dixit 
ezitum vit» et actuum, cui aut mors, aut vita succe- 
dit, sed buic fini mors, a morte autem ad mortem 
transit. Stipendium enim peccati mors, Stipendiuni 
pro opere miliU^e redditur ; peccatum, nam ideo dixit 
sUpendium peccati mors, ut mortem peccato non 
immerito illatam, sed debitam demonstraret. Gratia 



iniquitatique detulerant. Quid ergo tam humanum^ B autem Dei vita tetema. Bene autem metaphoram, id 



quid tam leve, quid tam sine onere, et quod nulla 
possit prorsus inflrmitas excusare? Sicut, inquit^ 
exhibuistis membra veitra gervire iniquitati, Multo 
enim amplius et multo intentius honoranda justiţia 
est ; si ergo, inquit, humane et communiter ago, 
eadem postule, similiă requiro. Dudum requirebant 
pedes vestri daemonum templa, nune currant ad 
ecciesiam Dei; protendebantur prius manus ut 
aliena raperent, nune ut propria largiantur proten- 
dantur, circumspiciant pauperes, debiies, egenos, 
ad miserandum; aures delectabantur auditu vano, 
vel bonorum derogationibus, nune convertantur ad 
audiendum verbum Dei, ad explanationem legis, et 
ad capiendam sapientiae disciplinam; lingua, qiiae 
conviciis et maledictis, et turpiloquiis consueta est, G 
oonvcrtatur nune ad benedicendum Deum in omni 
teropore, sermonem sanum proferat et honestum, 
at det gratiam audientibus et veritatem loquatur 
cum proximo suo. Sed quid opus est baec singula 
persequi, cum pateat etiam uniusciqusqae membri 
ministerium, quod ezhibuit vitiis, aptare virtutibus, 
et actum quem exhibuit immunditi», nune ad sancli- 
Utem et castitatem convertere? Itaque et nune exhi- 
bete membra vestra $ertire justiţia in sancti/tcatione, 
Videtur hic sane justitiam nominasse • pro omnibus 
simul virtutibus, sicut e contrario iniquitatem pro 
omnibus simul vitiis posuisse. Cum enim servi euetie 
peecatif iiberi fuistis justitiw, Hoc est, in nullo ser- 
vientes ei, ita et nune liberi estote ab omni peccato. 



esc, figuram mililiae ex initio propositam servat, ut 
miiitantibus sub peccato rege, imo polius tyrannide, 
ei a parentibus stipendia debita mortem dicat. Deum 
vero non erat dignum militibus suiş stipendia, quasi 
debitum aliquod dare, sed donum et gratiam, quae 
est vita aetema. Quinque autem species sunt mortis ; 
nam prima mors est separatio animae a corpore ; se- 
cunda, separaţie anim» a Deo, quae per peccatum 
evenit ; tertia est secundum illud quod auctor mor- 
tis ipsius diabolus mors appellatur ; quarta mors no- 
minatur infemi lacus, quo praevaricatrices animae 
detinentur. Dicitur vero et lila mors laudabilis, qua 
peccato quisque moritur et Gbrislo consepelilur. 

CAPUT vn. 

An ignoratis, fratres, scientibus enim legem loquor. 
flinc incipit difiicultatem legis ostendere, ut iilos 
hortetur ad gratiam sine ejus timore transire, ut 

• 

animas eorum firmet in doctrina divina, exemploque 
legis bumanae utitur, ut per terrena suadeat coele- 
stia. Sciunt enim legem Romani quia non sunt Bar- 
bari, sed comprehenderunt naturalem justiiiam, 
pârlim ex se, partim ex Graecis, sed Grseci ex Ue- 
braeis; nam lex Romanis ex Athenis aliata est. Quia 
lex dominatur in homine, quanto tempore vtotl. Non 
est occultum, omnem vitam hominis esse sub lege 
naturse, haec lex generalis est. Nune vero aliam pror 
posuit specialem, per quam probare vuit assertionem 
suam. Nam qute sub viro est mti/ter, vivente viro tUth- 
gata est legi. Haec lex deErangelio est, non ex Moyse, 



Quilibet a Deo est, servus peccati est. Sane notan- neque ex justiţia terrena. Suadet ergo Christianis 



dum est esse et libertalem culpabilem, et laudabi- 
lem servitutem : nam liberum esse justitiae crimen 
est, servum vero esse lăudabile est. Liberi a justi- 
ţia non sunt, nisi arbitrio voluntatis ; liberi autem 
non sunt a peccato, nisi gratia Salvatoris ; unde li- 
beros a justiţia dixit, a peccato autem non liberos, 
sed Uberatos, n^ sibi boc tribuerent. Quem ergo ţru-^ 
ctum habuistis in At>, in quibus nune erubescitis? 
Nullus sine dubio fructus est in ea re quae per poeni- 
tentiam erubescitur, et cugus etiam recordatio vere- 
cunda est. Quadriformis autem varietas in omni ini- 
quitate atque justiţia videtur inesse : semen scîlicet, 
arbor, finis, fructus; semen est bona sive mala cogi« 



mundum esse a lege factorum, non ab omiiî lege, 
uec ultra jam expedire esse sub lege, ne gratiam 
Dei evacuet reversus in legem. Neque legis erit 
adulter, sed Evangelii, qui mortua lege junctus flvan- 
gelio, postea redit ad legem. Mortua lex dicitur, 
quando quem continebant reum incognitus est ei : 
si autem servientes legi accedere se putant ad Evan- 
gelium, rei erunt et adulteri : qui viva lege junxerunt 
se fidei, erunt in utroque adulteri. Scientibus autem 
legem loquitur Paulus, id est, scientibus quae sit in 
lege vetustas iittene et novitas spiritus. Nam sicut 
morte viri mulier liberatur a lege coiyugis, et so- 
ciandi viro alio accepit Ubertatem» ita anima, cujus 



65 COLLEGT. IN EPIST. AD ROM. 66 

\ir lex est, yelati mortua sibi lege secundum litte- A fractum faceret morţi secundbe. Lucrum ^'eiiim tanc 



ram, llbertatem accepit nubendi alio viro, qui est 
spiritus legts, spiritus autem Dominus est. 

Quod autem dixU : Le» dominatur quanto tempore 
vivitf Don ad hominem, sed ad legem refertar. Hoc 
enim et ia consequentibus indicat, nbi ait : Vhente 
viro aiUgata ett legi. Et ipsius exempli quod assum- 
ptum est, plenius is ordo declarat : legem enim viri 
loco posoit, et de ipsa dicit : 

iSt atUem nu>rtttU8 fuerit tir eju$^ eoluta est a lege 
vtn*. Sed qaomodo sit mortuus pervidendmn est : 
poiest quidem etiam în hoc videri mortuus, cum 
spiritualis intelligentia excludit, et Tclut interimit 
corporalem, et oslendit refugiendam esse occiden^ 
tem litteram, et sequendum vivificantem spiritum. 



facit mors, cum peccatur. Nune autem eoluti $umu$ 
a lege morti$, Id est, dum remissionem accipimus 
peccatorum : non enim habet in nos potestatem, 
infidis autem et peccatoribus dominatur. Lex autem 
mortis ideo dicta est, quia punit reos mortis. 

Nune autem soluti $umui a lege mortis. Hoc est, 
nos mortui cum Ghristo per baptismum sumus, nisî 
enim quis mortuus fuerit cum Ghristo, ab ista lege 
non soWitur. 

Ut sertiamus in notitate spiritus, Hoc est, spiritua^ 
lis gratiae praeceptis, non litterae legis. Lex enim 
vetus non criminis nomen est, sed temporis vel aeta- 
tis. Senuit autem, quia cessavit. Lex autem spiri- 
tus est ipsa lex fidei, quia fides in animo est, nec 



Itaquej fratres mei, et vos mortificaţi estis legi. No- B operibus addîscitur, sed corde creditur, et mens ipsa 



luit juxta comparationem legem illis dicere mor- 
tuam, sed quod inter Judaeos dicere non audebat, in- 
tellectui nostro reliqnit per corpus Ghristi. Quomodo 
Salvator corpus suum zabulo crucifigendum permisit, 
sciens esse pro nobis contra iUum : idcirco per cor- 
pus Ghristi salvos nos dicit factos. Gui ergo dimit- 
tuntur peccata, moritur legi, hoc est, Hberatur a 
lege. Mori autem legi, vivere Deo est. Per corpus 
itaque Ghristi hoc consequimur beneficium. Tradens 
enim corpus SaWator, mortem vicit et peccatum 
damnavit, id est, diabolum ; in ipso enim peccavit 
diabolus, cum illum innocentem occidit per corpus 
Ghristi, in quo corpore iniquitates nostras tulit, et 
peccata nostra portavit, et qui exuit principatus et 
potestates, triumphans eos in semetipso. 

Ut sitis alterius, qui ex mortuis resurrexit^ ut ţru- 
ctificetis Deo. Iile fructiCcat Deo, qui operibus ju- 
stiţia, in pomorum roodum, primitus in florem, 
deinde operibus in fructum, postremo ad summam 
pervenit maturitatem : nulius enim fructus semper 
in flore est. Ut sitis alterius. Hoc dicit, quia ideo 
mortui sumus, ut de cîetero Ghristi simus servi so- 
lius, et hoc inerit fructificare Deo. Acquiritur enim 
qui in gratia ejus permanet, dignus resurrecfione 
promissa. j 

Cum enim essemus in carne. Hoc est, cum essemus 
iu carnali conversaUone, passio concupiscenliae ope- 
rabatur in oculis, et in caeteris membris caeterse pas- 
siones, quae tamen per legem ostendebantur esse 



intelligit, naturae su» esse quod credit, nec oculis 
cernitur, nec manibus palpa tur. Est et alia interpre- 
talio legis spiritus, ut quia prior lex ab opere malo 
inhibuit, baec cum nec in corde debere peccare dicit, 
lex spiritus vocatur, ut totum hominem facîat spiri- 
tualem. Non idcirco nos Ghristus abstraxit a lege 
peccati, ut velustati litterae serviamus, id est, ut 
circumcisionem accipiamus, et csetera quae vetustas 
legis litterse continet, sed ut legi Dei in spiritus no^ 
vitale serviamus, id est, ex omnibus quae in ea scri- 
pia sunt spiritualem sensum Spirilu donante capia- 
mus, sicut idem Apostolus alibi dicit : Quia velamen 
est positum in fade Moysi : cum autem conversus fue- 
rit quis ad Domîntim, auferetur velamen. Dominus 
G spiritus est : ubi autem spiritus Domini f ibi libertas 
{II Cor. iii). 

' Quid ergo dieemus? ^On ergo peccatum est lex, 
sed index peccati. Bona autem et justa est lex. Osten- 
dere enim imminens periculum bonum est, sed hic 
magis gratias agit, qui ereptus a periculo vivit. Nam 
concupiscentiam nesciebam. Non dixit, Non hâbebam» 
non faciebam ,' sed nesdebam, hoc est, nesciebam 
concupiscentiam esse peccatum. 

Occasu>ne ergo accepta per mandatum. Omnem 
dicens concupiscentiam, cuncta peccata significat. 

Sine lege enim peccatum mortuum est. Hic duplici 
genere intelligendum est, ut et zabulum in peccato 
sciat significalum. Mortuus dicitur fuisse zabulus, 
quia cessavit ab illusione hominis, quia securus erat 



peccata vitiaque. Per legem erant, hoc est, per le- T^ de possessione eJus. Peccatum autem mortuum dixit. 



gem enim ostendebantur : per legem ostendi, non 
per legem fieri monstrat; index enim peccati lex 
est, reos faciens peccatores. Quaenam ista lex est, 
per quam vitia peccatorum operantur? Nunquid lex 
Moysi, etiam si secundum litteram observaretur , 
vitia generat peccatorum? Sed in aperto est quod 
illam legem dicat membrorum quse resistit legi 
mentis. Ista ergo lex est quse facit in his qui secun- 
dam camem vivunt, vitia peccatorum abundare, 
ut fructificarent morti : ad hoc namque esi ista in 
membris nostris, ut resistentes adversum legem 
mentis, captivos nos ducat peccato, et hos fructus 
oiferat morţi, sive ut fructiflcaret morţi, hoc est, ut 



quia putabatur quod non imputaretnr apud Deum, 
ideo apud liominem mortuum erat, quasi impune 
peccaretur : sine lege enim pene lex în oblivionem 
ierat naturalis, quae suggerebat quid esset pecca- 
tum. Idcirco lex litterae supra dicta est, ut comme- 
moraret oblitos. Quid est sine lege vixisse, cui lex 
semper sit? nam quia sine timore Dei virebat, 
securus quod non esset Dens judicatarus actus ho- 

manos. 

Sed ubi venit mandatum^ peccatum revixit. In fine 
oblîvionis recognitum est peccatum adveniente man- 
date, ut omnis qui iUud fecerit mortuum se esse 
cognoscal. Peccatum autem revixit, quia vixcrat per 



67 SE1>0L1I SCOŢI dS 

scientiaip naturalem^ ei mortuum Tuerât per oLRtîo- A ^om nan operor iUnd^ ied qnod habitat m Me pee- 



uem, idcirco dîcîtur revîxisse per tegem. Ego Autem 
mortuui sum, Morluus est bomo, quî \îdel se ream 
apud Deum, quî ante se putabat lion fu(arUAi ob- 
Doxium ex bis quae peccabat. 

Kam peceatum occasione accepta per inandaium 
9edusit me« Peccatum boc. loco zabulum inieUige, qui 
auctor est peccati» quique decipiţ bominem şugge^ 
stioDibus lualîs, ne faciat quod lex praecipit. Itaque 
lex quidem sancU»» Ut mhii suspicionis perversae re- 
nunerel ia lege» sic Ulaa commendat» ut uon soluw 
justan^ &&J et sanct^m et boiiaw prouunliet» eţ 
mandatum bonum : quod eniofe probibet malow» bq^ 
num est. Quod ergo bonum eii, mihi (actim e^ mon? 
AbtU. Non eniiH mibi ipsa lex causa mortis existiţ» 



eatum. Nunquîd qul invitum hominem dicH peecare, 
immunis debet lideri ? non ntlque, ipsias eiifni yî- 
il<f et desîderio haee coepta stmt ; qoi nisi maneipas- 
sef se per assensiim peccato, mm Hfios donîmtre^ 
tur. Primnm enim soadet ut tieto domineftuf. Ith- 
venio igitur legeim PoienH mihi facere bonum. L^«i 
Meysi asseril tolimtoti mse dare coMcnsmm tcmitet 
peccatum quod in carne baMCat, qiiad alrad coffk 
Ikeere quâm tuli lionio el lenL Bte alecMiofles în- 
leifne nou ^dentvr, 0e<l tali qncNlffM ordine legem 
^bemns, ut iHtdlecttt» IvelcHor iat : Brgo qaia 
Miabiiii Hiikl a^aeet Tolenti fiMme kMMini^ inyenio 
lef^tii Del, €Ft eoAdeleetor ei seoMiduai ktbm U nem 
bominem. F«r qnod eslcndlt qmd faitarior bomo. 



sed ego qui peccando invenio morlem. Sed tU peccd- fi *^ ««'^ volunias, el propoeftum, qiio iarhlan Ht^ 



turn appareat peccatum^ per bonum operalum est 
mihi mortem* loimicus, boc eşt diabolus, quem in 
-peccato significaty ut appareat esse inlmicus, per 
bonum accepit occasionem operări bomini mortem : 
dum enim ad illicita illum suadet, apparet esse inî- 
micus< Ut fiat stipra modum peccans peccatum per 
mandatum% Ante legem modum babebat per igno- 
rantiam» supra modum est cum scienter admlttitur, 
Scimuţ autem quod lex spiriiuaiii est. Quia spirituatia 
mandat, ardua praecipit opera spiritus, probibenş 
peccata, et i4co non potest impleri. 

Ego auto» cammlis wm* Eîgo quicunque legem ao- 
dfiiMi» 61 cftrnalitttr \ivere consuevi. Quod enim ope- 
rat, iioc esW wrv^ sive carnali conenpisoentia. Nou 



pte eon?eni ad DomioHm, legi M eoiiMnil^ et ile- 
leetatur 'm ea, se<i, «t diilmvs, imd 9liAim ut t^ 
Imiâtem qnis baNerit eaDvetH ad boM^ etiam 
uM9 boms oj^ria seqnitvr 3 eita anim Fti aat t^ 
lODtaa, et sine impedimearlo TertitST, epvatevoi 
tardnm est, qura el asum, at ariem, al laborem re^ 
quirH operand. Tarbj gra^ : falt aHqols sapîeaa 
ieri, nee taflMn slatim ut ¥0iait ftrptena ei^etoa 
esl : Yolufltaa qnkl prttceasil, nee şina TolaBtaie 
riiqvia sapiens fieri potest. Sed tameft c«m Privata» 
faerh, adbibendm est labor, studiam, salllellado, 
tigiK», doctrina, inslitalio; et yii aliqaaiida osii 
tengc^et meditatiene continua sapiens. efOciitifr. Iste 
ord» de pudIetUa babendus, el de mandaaiadiae, et 



inteUifio. Nou inleUigit quod operatur, q«tt Tkjet se ^ Pf ««|i». «» do s?i.g0lisqHllPWţ»« TirlM>ta# Mi». 



aftiad aaire ei alwd agere. Si mUam qm>d noh Ulud 
foiia, eanăenUo lef^ £et, quia bana e$t, Si ipsum ma- 
lam Bolo facere quod coounitto, utiqua cum lege 
Mntio» qt» mala non Yullf sed probibeu Nune ani' 
tem nmk e§a operor iUud. Hoc eat« sacundum spiri- 
tuale desîderiiim nan ego ilkui operor. Non ego ope- 
ror illud, qui yelut inviiua operor « sed consum 
Uido peccatii quam tanen aecessilaiem ipse mibi 
paravi. 

8eâ quod habitat in me peccatum. Hoc est, consue- 
tudo peecandi, ab Adam Iransfusa, Habitat autem 
qoaai boapas, et qnaii alisd in alic, noa quasi aeeî^ 
daatia tcilicet non naturalia. Skol, terbi gratia, si 



dtfs est, bl qufbus omnibas did ooftreBit, qafa een- 
deUetor legi Dei, boc est, Tirtalibo^, ieeundmn in- 
teHarem kominem. Video atdem atimn legem ttpMh 
gnantem in membris mei$* Aliam legem desideria 
eonsueta diett, vel persaasionem ifiimiel. Repu^am- 
tem legi mentie me», G^mscienti» acUicef nataraH, 
Tel legi divime, qfne in mente eansfetil, qaad sapra 
dîxit r velle enim bonum adjacet miAI, ble velunta* 
tem bon? legem mentis nominal, quae lex menlîg 
convenit cum lege Del et consentit ei. Sed rarsam 
motas corperis et desîderia eamis, legem membro- 
rum dicit, quae captivam dueil animam, et peeeati 
!egibQS snbdit. Et sreut lex mentîs, quse eonsen- 
tit cum lege Dei, si animam potueril obţinere, ad- 



9iis jam din jurare vel hrasei consuevit, etiam cum D ^^^^ ^^ ^^ legem Dei, iJa et lex qme la membris 



Adi optat, inearnl. Seio emm quod non habitet in me^ 
koc eetfin carne mea^ bemm. Mon dixii, Non est 
caro mea boiia, sed qaod non habitat in carnet boc 
est, in earaali concapisceatia, virtutis bonum* Nam 
eakwmas benefaoiendi adjacet nM* Esl volontas, sed 
nan est cffdctus, quia carnali» consaetudo vobu^ 
tati re$istil« Perftcere autem benum non imtema. Boc 
«al, slae adminicalo griti» non me video Cacere 
bonum. Non enim quod volo fado bonum. Semper 
repelit ut dilacidei : hoc er§o est qaod praedictnm 
esty qaia ui capllvua per supradîctas causas illud 
eegitar Tăcere quod aan vaU, peccatam duod illius 



est, et concupiscentia earnis, si seduxerit animam, 
peceati eam legibus subdit. Gmii baee Panius, as- 
sompCa fragîKore persona, intra bomtnem baberi 
eertamina docmsset, exelamatioae ulitar adhac ei 
persona llHns quem descrîpsit, et dicit : Miser ego 
homOf qmi me tiberaktt de cofpare nibrtk hujue ? 
Vidit se miserum, Intra qoem tot leges stbi bivicem 
repugnant, tot praelia comnoventar, pagaat caro 
adfersua spiritum, spiriiua vero advarsus camem. 
De eorpore moriis hujus ? Merito corpus mortis ap- 
pellatur, in quo babitat peccatum, qaod est mortis 
cansa» banc dicit mortem, quam oslendit in necebo* 
ffiinis per peccatum inventam apud Inferoa. Corpus 



69 X COLLECT. IN EWSt. AD ROM. 70 

aulMi mortift ciuicU p«cc^ significat : urnita euim A rat, per hominem condemnarit, sfcut ad Eehmog 



unuia c^rpua suot, secimdum ungula ^^ua&i membra 
uno auctore inventa, ex quUius l^mo ereptus gratia 
De secmidam mortem evaşit. Graţia Peu Quem 
lex non potuit liberare. Nunquidpam Paqlus noA- 
dum erai gratia Dei liheratus-? Uqde probator quia 
ex alterius persona loquitur ; MetUe $ervio legi Dei. 
Legi Dei cum dicit, Hoysi signiflcat legem ei Gtiri- 
&U. Eqa ipte^ Id e«it, qui liberatul &um de corpore 
morti&t Cagtiâ amtem U§i peccaiu Id est diaboU, qui 
per e««n^ gibîectaw aibi suggestiones malas luţe- 
ritaiMm». 

CAPUT YHL 
NitM. er§o mtuu damnatianu $M his qui tuni in Ckn" 
»toJe9UfŞui nou ucuudum eamem atnbulatU. Yerum 



dicit : ut per mortem dettruereţ eurUi qui habebat 
morţiş imperium (Heb, ii), peccatum. ţţeccato proprio 
condemna^it : Christus enim a peccatp crucifigitur, 
damnavit peccatum in carne : ibi enim damnatus 
est ubi peccavit, sicut et aho loco ait : ŢriumphaM 
illos in semetipso [CoL n). Hoc itaque peccalo reus 
facluş Şatanas, amisit dominium' refeutarum ani- 
marum, ut jam signatas siguo cruciş, in quo victus 
est, in secunda morte tenere non audeat. Damnaviţ 
autem peccatum, dum irrita fecit deFicta remissioqe 
peccatorum concessa. Pro peccato^ inquit^ damnavit 
peccatum in carne sua. Ut justificatio (egiş impUre- 
tur in nobis. Ut quomodo in iliis, repugnante car- 
nali con^uetudine» iropleri noQ potuit» in nobia sal- 



est quod nuU^ erit damnatio eorumqui sunt in Chr^ ^ tem impleatur, qui exemplo Gbri&ti mortificamua 



ato, animo legi Dei servienles. Lex spiriius vitse 
ipsa est lex fldei qu^ dum mortis peccata dimitUt, 
lex lîisR est» non per lltteram constans, sed per 
^irkum : quia corde eredilur, et spiriius esi qui 
credit. Hsec itaque lex iu Cbriato Jesu, baeestper 
fidem Gbristiy liberat credentem a lege peccaU et 
mortis. Lex pecoati e^t» quam in memJbiris dixi( ba- 
bitare. Lex vero mortis Moysi lex est» quia pecca- 
tum augebat» ut reum faceret bomin&ooi apud legeM, 
ut daqoiareiur ab ea» Ideoque lex reia mor» est, 
bonis ter^ spirituali^ est« AUis enim est odor vitm 
ad rt/aftt, aUis odor morţii ad mortem {II Cor, ii). 
Ctrumţue conUnet lex» et litteram occidentem, et 
spirîtum vivificantem. Unde eonaidera ne forte hu- 



carnem. Damnatum dicit peccatum» ut impleretoc 
in nobis jusUQcatio legis datae a Moyse, Quomodo 
impleiur ? nisi cum datur remissio peccatorum^ ut 
sublatis peccatis, justiflcatis appar^t^ mente ser- 
vlens legi Dei, hoc est non secundum carnem am- 
bulare, sed secundum spiritum. Qui enim secundum 
carnem sunt. Homo ex spîritu et carne CQijstru.ctua 
est ; quando ergo carnaţia agit, totus carQ dicitor : 
quando spiritualia, Cotus spiritualis appeUatur ; una- 
quaeque enim substantia» cum eam altera in auai» 
ditionem redegerit, et vim quodammodo prcftfiam 
et nomen amittit. 

Qu(B carnis sunt sapiunt, Id est» carnalla bona pia 
summis bonis cpncupiscunt. iVon wim qmd voia 



jus rei fornuim teneat et iilnd lignum, de quo seri- ^ fîoc ţado bonum^ sed quod odi malum hoc ag»* Multi 



ptum eat» sciendi bonum et malom {Gen4 n). Utrum^ 
qiie in iiqo» sicut in lege^ a»nlinetur« Nam quod 
m^ossibUe ^qi legi. Hoc dicit ut baptizatoa securos 
Teddat, quia a peccato liberati sunt ; quia quod im- 
possibile eraţ iegi. Cui impossibile ? nobis scilicet 
impossibile erat mandatum legis implere, quia sub- 
jecti eramus peccato. Ob hoc misit JDeut FUium suum 
in $$militudine carnis peccati. Aliter impossibile erat 
legi ut homines carnales faceret cu^todire justitiam 
mortificând» carnis, exemplo non dato. Iu quo i»» 
firmabatur per carnem. Hoc est» in eo quod lex in- 
firmabatur non in se, sed in illis iufirmabatur. Un- 
de subinfert per carnem^ hoc est : per carnalem 



hune focum ila intelligi debere diffîniunt» ut hoc^ 
ipsum Apostolum non ex sua, sed ex peccantiiua 
persona dixisse conlirment. Quid enim boni quod 
iile non posset implere ? et quid e contrario quod 
malivolens et odiens admiserit? Ad quam vero pec- 
cati legem lUe vas electionis, in quo Ghristua loque- 
batur, potuit captivus abduci 1 Non intelligentes, 
qui hoc difihiiunt» quod supradicta testimonîa uon- 
nisi ad soios pertineaut perfectos, et eorum tantum 
qui apostolorum merita subsequuntur, congruaat 
sanctităţi. Gseterorum quo pacto, id est» peccatorum 
personae poterit convenire quod dicitur : Non quod 
volo hoc fado ? Quis enim delinqueutium aolens 



concupisce&tiam. Quod dixit : t» iimilitudium car- ^ adulteriis fomicalionibusque contaminelur ? Qui« 



nis peccatis ostendit nos babere carnem peccati, Fi- 
lium vero Dei similitudinem carnis peccati. INam 
naturam quidem corporis noştri haimit, pollutionem 
peccati, quse ex concupiscentiae motu conceptis ira- 
ditur, omnino non habuit. 

Et de peccato f vel ut verius habetur apud Gne- 
cos, pro peccato^ damnavit peccatum in carne. Ho« 
atiae quas pro peccato offerebant in lege, peccati no- 
mine vocabantur, cum ips» delicla nescireni, sicuţ 
scriptum est : £i imponent manus super caput pec- 
cati sui. Sic et caro Gbristi, qu9e pro peccatis no* 
stris oblata est, peccati nomen accepit. Quidam sane 
dicuut quod peccalo Judseorum, quo Doininum oc~ 
ciderunt, peccatum diaboli, quo hominem decep^ 



invitus proximo tendat insidias? Quis necessitate 
cogatur, ut falso testimonio hominem opprimat ftir- 
tove decipiat, aut alterius spolium concupiscat? vel 
sanguinem fundat, et csetera mala perficiai ? Supe»- 
est Igitur ut haec sententia non ex peccatorum per- 
sona, sed ex Apostoli, ipsiusque similium dicta esae 
intelligatur. Sed tamen diligentius indagensa quid 
sit principale bonum quod Apostolua no& peierat' 
periicere cum vellet. Multa enim novimua baaa qwe 
beatus apostolus Paulus omnesque illius mmti ha- 
buisse credimus, id est, castitas» continentia, pn^ 
dentia, sobrietas, temperantia, miserieordia« îustitiat 
quie omnia in Aposlolo ejusque similibus fuiss^ nou 
dubium est. Quod ergo unum optat facere, scUicet 



71 



72 



SEDVLD SGOTI 
theorica, pro qua viu Măria pnefcrtur Marih», ut A Hic apparet qood non cârnem, sed opera carms ac 

uicvajv«9 p»v ^ m. . . -, *u^-.-' * ''-* ,~^«« ««»/* AC» • /\mnA Anim Tiftihllf 

est . Măria optimam partem elegtt. Hac ergo theori- 



ca, id îst, contemplaţie Dei, omnium justificalionam 
genera vel merita praecellit, et illa quidem omnîa, 
qua in Apostolo fuisse pradiiimus, noii solumbona 
et utilia, verum eliam magna atque praclara sunt. 
Sed sicut, yerbi gratia, stanni meUllum, quod ali- 
cojus utiliutis et gratia pulabatur, fit argenti com- 
paratione yilissimum ; et rursum, auri contempla- 
tione meritum evanescit argenti, aurumj quoque 
coUalione gemmarum, gemma vero claritate marga- 
rîtarum contemnuntur : ita illa ornamenta sancti- 
tatis, quamvis non solum ad prasens bona et utilia 
sunt, verum etiam donum atcrnitatis acquirunt, 
tamen si divina contemplationis meritis comparen- 



cuset. Totus mundus caro est : omnc enim visibile 
carni deputatur, cognita enim sunt carnis, ideoque 
qui mundanis rebus obtemperat, în came est. 

Vo$ autem non estii in came. In carne positi, di- 
cuntur non esse in came, sed in spiritu, hoc est, spî- 
ritualibus occupati. Si tamen ipiritut Dei habitat in 
vobis. In illo spiritus Dei habitat, in quo apparent 
cjjus fractus , sicut ait ad Galatas : Fructut autem 
spiritus est gaudium^ charilas^ etc. {Gal. ii). Hoc 
ideo ambigue dicitur quia in legem inducti, non ad- 
huc perfecta fidei erant , sed spem în eîs videbat 
perfectîonis, unde aliquando quasi perfectis loqui- 
tur, aliquando quasi perfecturis, hoc est, aliquando 
lăudat, aliquando commonet. Qui enim in came sunt. 



tur. Tilia censebuntar, el comparatione theorica B I>.o p««c«« «o» poi«.«<. Id est qui jolupUtibus car- 



daritatis fuscantur : multum enim sanctos, quam- 
Tîs bonomm operum, terrenis tamen studiis occu- 
patos, a contemplatione illlus boni retrahunt ac tar- 
dant. 

Nam prudentia carnis mors est. Ipse dicit, pru- 
dentiam humanam esse, pro malo vicem reddere. 
Taiisergo pmdentia mortemparit transgrediendo 
praceptum. Spiritus vero pmdentia pacem habet 
non reddendo vicem, et vitam in fuluro percipiet. 
Pmdentia vero a providendo est appellata. Pmden- 
tia ideo dicitur cum res stulta sit, quia industria et 
astutia illorum in eo est ut peccet. Sapere enim 
sibi videntur, si istud diligentius curent. Est et alia 
prudentia camis qua, mundanis rationibus inflata, 



nisjacquiescunt : ne quis enim de his dictum putaret 
qui de hac vila nondum excesserant, opporlunissime 
subjunzit : Vos autem in carne non estis, sed in spi- 
ritu : utique adhuc in hac vita constitutis loquitur. 
In spiritu enim erant, quia in fide, spe et charitate 
spiritualium remm acquiescebant. j 

Si quis autem spiritum Christi non habet j hic non 
estejus, Spiritus autem Christi, humilitatis, patien- 
tia, omniumque virtutum est , qui dilexit inimicos 
etpro cis oravit. Spiritum Dei, nune spiritum Chri- 
sti dicit : quia omnia Patris Filii sunt. Hoc ergo di- 
citur, quia supradictis erroribus qui subjectus est, 
ad Christum non pertinet : spiritum enim ejus non 
habet, qnem ut Filius Dei esset, acceperat. Hic non 



negat aliquod fieri quod mundi careat ralione, unde ^ «»« «i««- Cum in Psalmis dicat : Me(e sunt omnes 



ridet Virginis partum, camis resurrectionem. Pru- 
dentia autem spiritus vita et pax. Vere hac est pm- 
dentia qua vitam requirit, et pacem sequens spiri- 
tualem, contemptis illecebris vita prasentis, habe- 
bit vitam cum pace, id est, sine inquietudine. ., ^ 1 
Quomam prudentia carnis inimica est Deo, legi 
enim Dei non est subjecta. Ostendit quid dixerit ini- 
mica, ne quis putaret ex adverse aliud venire 
principium, subjungit et dicit. Legi enim Dei non 
est subjecta f nec enim potest. Ergo facere contra le- 
gem, hoc est inimicum esse in Deum, non quia Deo 
aliquid nocere potest, sed sibi potest nocere, quis- 
quis resistit voluntati Dei, hoc est enim calcem mitr 



ferce silvarum^jumenla in montibus, et boves (Psal. 
XLVi). Et si fera et jumenta ejus sunt, quomodo ho- 
mines ejus non sunt ? Potest et sic intelligi quod 
qui non habet spiritum Christi , hic non ejus est : 
nam hic creatura quidem ejus est , sicut silvamm 
fera, et jumenta în montibus, et. boves, sed disci- 
pulus ejus non est. 

St autem Christus in vobis est : corpus quidem mor- 
tuum est propter peccatum. Si Christum imitamini, 
camalis sensus quasi morluus vobis non resislit. 
Yel propter peccatum, etc, hoc est merito peccaiî. 
Peccati causa corpus mortuum asserit : corpus 
autem dicens, totum hominem significat mortuum 



tere adversus stimulum. Sic est dictum : Legi enim ^ I>eccali causa. Spintus vero vivit propter justificatio- 



Dei non est subjecta^ neque enim potest. Tanquam 
si dieeretur, nix non calefacit , sed resolvi potest 
et fervere ut calefaciat, sed cum hoc facit, jam nix 
non est. Sic et prudentia carnalis, cum anima pro 
magnis bonis temporalia bona desiderare coeperit 
contemnere, et spiritualia desiderare, desinit esse 
carnis pmdentia, et spiritul non resistit. Ea nam- 
que anima cum inferiora appetit, prudentiam car- 
nis habere dicitur ; cum superiora, pmdentiam spi- 
ritus, non quia pmdentia carnis substantia est, qua 
induitur anima vel exuitur , sed ipsius anima afie- 
ctatio est, qua omnino desinit cum se totam ad su- 
penia convertit, 
finî^tiitn came sunt. Id est, voluntate carnis. 



nem. Hoc est, spiritus vivit, ut justitiam operetur : 
non enim lioc solum quaritur, ut a camallbus ces- 
semus, sed spiritualia faciamus. Mors autem corpori 
peccati causa, id est, ne peccet, imponitur. Quod si 
corpus peccato mortuum est, spiritus necessario ad 
faciendam justitiam vivit. Qui enim in corpore mor- 
tuus nec servit peccato, necesse est ut in spiritu vi- 
vat et justiţia serviat. Sic etidem apostolus in quo- 
dam loco dicit tradidisse quemdam in interitum 
camis, ut spiritus salvus fiat. 
' Quod si spiritus ejus qui suscitavit Jesum a mortuis. 
Qnoniam quidem supra dixerat de his qui ad simili- 
tudinem mortis Christi corpora sua mortificam, ne 
pecceut, necessario tune mentiouem ejus facit qui 



75 



COLLECt. IN EPIST. AD ROM. 



n 



8U8citat!t Jesam a mortois » iit similitudine el pari A per chariutem mortiflcaUif et exatingnitar. Gau- 



ratione, qua commortni sont et consepulti, sciant 
se per spiritum ejos qui Jesum a mortuis suscitayit 
viTîflcandos esse, et ad Gliristi simililudinem resus- 
cîtandos esse a mortuis. Et quatenus id fiat, osten- 
dît; dicit enim : Propier inkabitantem spiritum 
ejut in vobis. Unusquisque sic habere in se spiritum 
Ghristi probatur. Ghrislus sapienlia est : si sit sa- 
piens secundumChristum, et quae Ghrisli sunlsapiat, 
habet in se per sapientiam spiritum Gbristî. Ghristus 
est justiţia : si quis babeat in se justitiam Gbristî, 
perjustiliam habet in se spiritum Ghristi. Ghristus 
pax esi : si quis habeat in se pacem Ghristi , per 
spiritum pacis habet in se spiritum Ghrisli. Sic et 
charitatem, sic et sanctificationem , sic et singula 



diurn similiter fructusest q^iritus; tristitia yero hu- 
jus saeculi, quae mortem operatur, camisest actus : 
haec ergo exstinguitur, si sit in nobis gaudium spi- 
ritus. Pax fructus est spiritus ; dissensio et discor- 
dia, carnis est : sed certum est diseordiam mortifl- 
cari posse per pacem ; sed et caetera vitia cseteris 
yirtutibus mortificantur. Quicunque enim tpiritu 
Dei aguntur, hi filii $unt Bei. Hos dicit spiritu Dei 
agi, in quorum actibus consilia principum et pete- 
statum hujus mundi non videntur : in quorum eoim 
videntur, non sunt fllii Dei, sed Zabuli. 

Non eriim accepistis spiritum servitutis iterum in 
timore, Judaei acceperunt^spiritum qui iilos ad ser- 
vitutem cogeret per timorem. Timere enim seryo- 



quaeque, quse Ghrislus esse dicuntur, hic qui habet B rum est; diligere, (iliorum. Qui ergo opera charita- 



spiritom Ghristi, in se habere credendus est, et 
q>erare quod corporale corpus suum vivificabitur, 
propter înhabitantem in se spiritum Ghristi. 

Et mortalia vivificabil eorpora vestra, Quia supra 
propier peccatnm corpus dixerat mori morte secun- 
da, id est totum hominem, hic iterum propier bo- 
nam yiiam mortalia eorpora Yivificare promisit, id 
est totum hominem. Non autem ait qui suscitavit 
Jesum Christum ex mortuis^ vivificabil mortua eor- 
pora vestra, cum supra dixisset corpus mortuum ; 
sed tnvificabit^ inquit, et mortalia eorpora vestra^ ut 
scilicet jam non solum non sint mortua, sed nec 
mortalia, cum animale resurget spirituale, et mor- 
tale boc induetur immortali , absorbebitur mortale 
a vita. 

Ergo^ fratres, debitores sumus non carni. Hoc to- 
tum ait, ut ostendat eis legem non esse necessa- 
riam, quae carnalibus data est. Spiritum Ghristi ha- 
bitare in nobis, et dona spiritus in nobis collata su^ 
perius docuit : consequenter ergo nune addidit, quia 
debitores eorum sine dubio qux a spiritu consecuti 
sumus. Gami autem, inquit, non sumus debitores, 
neque enim propterea fecit nos Deus ad imaginem 
suam, ut eamis servitio essemus obnoxii, sed ut po- 
tins creatori suo anima deserviens, ipsa servitio ac 
ministeno camts utatnr. Sed fortasse dicat aliquis : 
Quomodo non sumus debitores cami, cum victum ei 
et indumentum providere natura; necessitate coga- 
mur? Non ergo hoc negat nos esse debitores, sicut 



tis voluntale nolebant, timoris vindictse necessitate 
coguntur. Nos vero omnia voluntarie operemur, ut 
filios nos probemus. Hoc ergo est quod docet Pau- 
lus : Qui posteaquam commortni sumus Ghristo, et 
spiritus ejus factus est in nobis, non iterum spiritum 
servitutis in timorem, hoc est, non rursum parvuli 
et iniţia habentes effecti simus, sed quasi per- 
fecţi semel. 

Jam accepimus sjnritum adopttoniSj in quo clama- 
mus : Abba pater. Neque enim pater alius quisquam, 
Bisi filius, vocat : Abba pater. Qui vocal patrem, fiiium 
se proiitetur : debet ei^o in moribus similis inve- 
niri, ne pro uomine quoque in vacuum usurpato, 
msgoripoenae subjaceat. Ăbb'a paler^ hic duo verba 
G unum siguificanlia posuit, propter duos populos in 
unum redactos, ut unum semen Abrahae fierent. 

Ipse spiritus teslimonium reddidit spiritui nostra^ 
quod sumus filii, Teslimonium adoptionis quod ha- 
bemus spiritum , per quem ita oramus : tantam 
enim arrham non polerant, nisi filii accipere. 

St autem filii^ et hwredes. Gum Deus Pater nullo 
modo moriuus dici possil, Ghrislus ejus Filius mor- 
• tuus dicitur. Gausa incamationis quidem est, ut hic 
qui mortuus est, semper viventis haeres esse dicatur, 
cum hseredes ulique non nisi mortuorum sint. Sed 
haec causa humanitaiis est : nam apud Deum, quae 
apud nos haereditas dicitur, donum est patris in fi« 
lios obedientes transfusum. Hxres quis efficilur Dei, 
cun qnae Dei sunt meretur accipere, id est, incor* 



alibi dicit : Et camis curam ne feceritis in coneupi- ^ ruptionis et immortalilatis gloriam, thesauros sa- 
sceniiis, Non utique negat curam camis habendam pientiae et scientiae reconditos. 



in necessariis, sed in concupiscentiis. 

Si enim secundum camem vixeritiSf moriemini. 
Nihil verius quam si secundum camem vixerimus, 
moriemur. Adam enim praevaricans vendidit se pec- 
cato, cami deputatus. Omne enim peccatnm caro 
est, propterea enim quod deforis peccaium tantum 
est. Si aniem per spiritum facta eamis mortificaveri- 
iw, vivelu. Hoc est, si spiritualibiis actionibns camis 
opera subf^oeritis, vivelis. Notandum sane opera 
camis, non substantiam condemnari ; mortificat au- 
tem quis hoc modo actus camis. Fractus est spiri- 
tus charitas ; odium camis est actus : odium igitur 
f . Patbol. Cili, 



Cohosredes vero Christi. Gum transformabit cor- 
pus kumilitatis nostrce, conforme corpori glorice suof, 
sicut Apostolus ad Hebraeos dicit, Testamentum testa- 
toris morte firmatur (Heb, ix) : propterea mortuo 
pro nobis Ghristo, novum testamentum esse asserit, 
cujus similitudo vetus testamentum erat, in quo 
mors testatoris per victimam pnefigurabatur. SI 
ergo quseratur quomodo simus secundum verba 
ejusdem Apostoli cohxredes Ghristi, fiatque haeres 
Dei, cum hsereditas morte decessoris firma tenea- 
tur, nec uUo alio modo haereditas possit intelligit 
respondetur, ipso ouldem mortuo< nos facios essQ 

3 



n samJAstxm n 

kmm/^ ^PM lllil «tiinifiB dteti wam. V(m j^n* A sionum : Ifon enm condigtug iunt pa$tum0i kwius 
9i&Hti iBqtHHy fUH ^dnkf , i^ftfnifii cutH Uih e«r «pdn- temp6ri$ ad futuram gloriam. 



Estteit^ erfo ejti» âic^mtif, qnf a i^llquit nobis 
pads eoelesiasticse possessKmem, quod testatus est 
dioens : Pacem meam do tobis^ pacem relinquo vobis 
{JoăH. xiv). Gohseredes aatem ejos elficimur» quo- 
niam Tidebîmas entn sicuti est. Haeredilatera nos 
ejna patris quomodo morte adipiscimur? quîa mori 
Aoti potesi, qaandoqaidem, tnquit, ipse fit hxredUas 
ttOfitra, Becurtdtifli lĂud qaod scriptum est : Dominu» 
pnr$ haredUatis mm {PmL iv). Sed qaomodo con- 
vocaţi sumQS adtauc parvulî, et ad spiritualia con- 
templând^ mlnns idonel? fisque ad humillimas no- 
stras cogitatlon«s se misericordia divina porrexit. 
Vnm autem venerit qnod perfectum est, auferetur quod 



Jffam exspectatio creatura! retelationem ^Uiarum 
Dei exspeclat. Diverşi hune locnm diversis modis 
exponunt. Sive omnis creatura resurrectionis tem* 
pus exspectat, quia tune in meliiw commulabitur ; 
sive angelica ralionalis creatura : Pelrus enim dkit 
etlam angelos desiderare gloriam sanctonim. Reve-^ 
talionem fitiorum Del exspectat. Hoc ^est, cujn revda- 
buntur ea quae prseparata sunt his qui filîi I>ei me- 
rebuntur esse; aut certe cum, sublato ab Uf vela- 
mine quo obleguntur, manifesti fuerint ipsi şal filii 
bei sunt. Quae autem est creatura qus revalalioBerii 
filîorum Dei exspectat? Haec, inquH, qim vauitoti 
subjecta est. Subjecta autem non ea cooiiiliiMie, 



tx păfte esL Gonvenlenter enim dicitur nAorîturum B ut maneat semper subjecta vanităţi, sed eum qua- 



esse quod auferetur t ut quomodo cum cernere nîte- 
remur quod non evidenter atque perspicue coepera- 
mus , ita nobis quodammodo moritur Pater in 
dMiigmate, et idem ipse fit hxrediias, cum facie ad 
feciem possidetur : non quia ipse moriatur» sed 
quia imperfecta in emn nostra visio perfecta visione 
perimitur, et tamen nisi illa prior nos nutriret, ad 
illam plenissîmam et evidentissimam non eflicere- 
nuf idonei. Qttoă si etiam de Domino nostro Jesu 
-Gbristo, non secundam Terbtim in principio Deum 
apud Deum, sed securidum puerum, qui proficiebat 
(etate et sapietaia ^Ltu. li), pius intellectus admittlt, 
propria illa susceptione sertata, quae communis el 

cum caeteris homlntbus non est, manifestum est ^ ^ 

cujus tanquam morte possideat baereditatem ; non ^ que hominum alunt sc^etes, iructus produMuit ar- 



dam spe. Quae autem spea, ita commenorat, ^kaB§ : 
Quoniam et ipsa, inquit, Uberabitur ^wertkuU» -Quid 
est ergo quod vanităţi subjecta est, nis quia quae 
generat caduca sunt : operator enlm ut fnictos £a- 
ciat Gorruptibiles. Oomia enim quae nafioiiiitur in 
mundo, infirma, caduca, et corruptibiljaf ac per k»e 
vana sunt, quş statum suum tenere non poasuoi. 
Non autem sponte tubjecta est vanităţi, noB enim albi 
proderit quod subjecta est, sed nobis, et pu^r 4um 
qui subjecit eam in spe : quoniam conUradîcere non 
potest creatura creatori suo, ejus causa subjecta egt 
in spe. Vide ipsius solis et lunae, ac steUanim cfldli, 
et toiius mundi ministma, quomodo auli'ec&a aunt 
vanităţi, corruptionique deserviunt. Ad usum 



enim nos cobaeredes ejus esse possumus, nisi et ipse 
baeres sit. Si autem pietas non admittit ut primo 
ex parte vlderet bomo Dominicus, deiude ex toto, 
quanquam in sapientia proficere dlctus sit, corpore 
suo intelligitur haeres, Id est, Ecclesia, cujus cobae- 
redes sumus, qnamvis ex nobis constet. Sed rur- 
atnn quxri potest cujus morte simus nos etiam hse- 
reditas Dei, secundum illud : Et dabo tibi gentes in 
htareditatem {Psal. ii), nisi forte bnjus mundi, quo 
prius tanquam dominante tenebamur. Post autem 
cmn di ci mus : Mundus mihi cruci fixus est et ego 
mundo (GaL vi), possldet nos Chrislus, mortuo illo 
qui nos possldebat, cum ei renuntiamus, morimur- 
qne ttli et ipse nobis. 



bonim, herbamque camporum, atquo eoad^m iaae 
revertenles anni circulos volvunt : rapamot dnim 
quae praetereunt, et praeterire rursum qii» «epartta 
sunt sinunt. Ipsos quoque angelos buia raiiMM 
credo subjectos, etiam non volentM, -aed p rtp U r 
eum qm subjecit in spe : voluntati smm 4fsn qms r»- 
sistit? Ego etiam de arcbaogelis taie aliquiil inleltt«- 
gere propheticis inviior eloquiis. Quid mm tanlae 
vanitatis et tantae corrupttonis invenias, qjâsm hrUia 
gerere in boc mundo, pugnas adversiun me^ fe^nm» 
et geutes commovere? Vide ergo quod in bta i^reci- 
puum archangelici operis babetnr officiiiro» aicut 
Daniel propheta testatur, cum dioîi, quia arabange^ 
lus loquatur ad eiun, qui dicerat «i qood pugnarei 



St tamen compaiimnr. Tldeamus ergo quid sit adversum principem Persarum ; et mmOf iaquity fuit 



compati. Gompati est persecutiones tolerare, et car- 
nem cfOciBgere cum vitîis et coucupiscentiis. Ext- 
siimo enim quod hon sint condigncs passiones hujus 
temporis ad futuram gloriam. Hinc vuit futuram glo- 
riam commendare, ut prsesentes pressuras facilius 
toleremus. Nihil quîdem dignum inveniri vel com- 
parări ad futuram gloriam potest : in quo enim 
mortale immoftalibus conferas? aut invisibilibus vi- 
slbilia? aut selernis temporalia? aut perpeiuis ca- 
duca? Puto quod in proîsenti vila consolatio quae 
datur justis, secundum meosuram cruciatuum de- 
tor. Gloria vero fulura, de qua dicit Apostolus, quae 
revelabitur in nobis, nou secundum mensuram pas- 



mihi in adjutoriOfttisiMi£kaelpri9saBpsvest0f{Umux)* 
Eiyo per singula dqM^ebanditur raiionabilis ^rgatura 
vanităţi esse subjecta, non valenSf sid propUr emm 
qui subjecit in spe, Spes namque est ab bia rebus 
coiporeis et corruptibilibua aliquando cesaandum : 
banc enim babet exspectationam creatura ista ra- 
tionalis, ut xevelatio fiai filiorun Dai, pntpler quoa 
angeli mittuntur in miniatariun^ ui«t ipai «um bia 
quibua ministraverunt haşredilatem capiant aabuia, 
ut coalestium et terreatrium fial unua grex et unua 
paalor, ut sti Deus qmnia in emnibus* Ottmi» enim 
creatura cangemisdl^ et £amparturit^ 4l doUt* Şicul 
gaudent angeli auper paonHentai» ita dolentaupec 



n GOLLtiet. frf BHSt. AD ROM. % 

MWWH MidMM; Rf^idfftiMliifli «9t cer hi superfo- A qnwî jam aeoeperit, ita secim c«t de nondom acce- 

pti9, sîcut âkit adHebraeos : Patientia ooNsiiecesta- 



rR)u9 Boninaverit ereaCaram, ef Dun^am dixerit, 
mnMi cpeatun, a4 ultininm ▼ev<^ dieat : &fmiM 
«mm ^0m<im amms creatura eongemiscit^ et cendO'- 
let, hoe est, qn» neeessitatl eorniptibilis eorporis 
stibjacet. Omnis aulem creatura est, qo» dolenti- 
bns eetidolet, et qu« gementibos eongemlscit. Om- 
nis aatem ereatura svj^rîer agonesret certamfoa 
Bostra speetal, et eondolet etnn yinctmur, enm v»»- 
cimus congaudet. I^a igitnt elementa cum sollicitU' 
dfne epera siia exbibent, qnia et sol et hma non 
shie hdxrre stătuta sîM spatia implent, et spiritns 
ftnimaKiim magno gemita arctatur ad exbtbendia 
sertHta, satîs de nostra sahite solKtita sunt, scîen- 
tes ad saam Kberationem proflcere, si modo nos ci- 
fîQs agnoseamus atictorem. 

Non Bolum autem ttta. Non solum angeli, qttî beni- 
gnrores sunt nobis, de hujusmodl doTent, sed ettam 
nosy qiii jam spiritum habemus, de talib\is îngemiscT- 
mns. Primitias spiritns habenies. Hoc ergo quod in 
eos prae cxteris sublimins et pneclarîus collatum 
est, sanctî Spiritns donum appelîavit, et ideo dicî- 
tnr, sed et nos ipsi, în quo specialîter desigilare vîde- 
tmr apostoticam dignitatem. Nos ergo, inquit, ipsi, 
boc est, apostoli, prîmitîas habentes^ qui electi su- 
mus ad hoc, ut primitias spîrîtus acciperemns, nos 
ipsî intra nos gemiscimus. In taulum, inqnit, nulla 
creatura est quae dotorîbus et gemitibus vacet, ut 
etiam nds ipsi, qui summa a Spiritu sancto et ele- 



na estj ut voiuntatem Dei facretUes reportetis reprd^ 
missionem {Hebr. x). Spes enim sine patientia esse 
non noTit, perpatientiam exspectanras : hsec exspe- 
ctatio [>atientia est. 

Simititer etHtn Spiritns adjnvat inftmtîtătem no- 
strom, Quia qnse ante petdntur qnam peti debeant, 
et sunt contraria, non sinit fieri. Quâfe âulem sit in- 
flrmitas nostra, Dominus docet eum dicit : Spiritns 
qnidem promptus est, caro autem infirma {Matth. 
xxvi). Ergo infirmitas postra ex camis infirmitate 
descendit. Ipsa enim ^st quae cancupîscit aijtversifs 
spiritum, et dum concupiscentias suas ingerii, vir- 
iutem et liberlatem spiritus impedit, et sincerttateili 
^ orationis sufibcat. Sed ubi viderit Spîrîtus Dei Iab<^ 
rare spiritum in adversando cami et adhserendb 
sibi, porrigvt manum, et adjuvat infirmitatem ejus; 
et velnt magîster ejus suscipiens rudeni disclpuluift 
et ignorau tem penitus littcras, ut eum docere pos^ 
sit et instituere, hecesse babet înclinare se ad dîsci- 
puii rudimenta, et fpse prius dicere nomen Ktterae^ 
ut respondendo discat, eţ-iit quodammodo magfster 
ipse incipienţi discipulo simiOs, ea loquens et ea 
roecHtans quae incipiens loqui debeat ac meditarL 
Quîd orare , quid a Peo petere oporteat ignorai- 
mus : iuterdum enim quse contraria salulf sunt pe^ 
tinras vel cupimus infirmitate cogente. Sîcnt enîm 
quis in aegritudine eorporis posîtus non ea quae sa- 



cta dona percepîmus, tamen exspectantes redemptio- ^ nîtati conducunt, sed ea quse praeşentfs infirmitalis 
nem eorporis noştri, necessarîo dolemus et gemisci- desiderium suggesserit, poscit a medico, ita et nos 



mus. Scrutare iibrum Quaestîonum, ut scias quid de 
hac lecCione beatus Augustinus senliat. Spe ergo 
saivi facH sumus, Hoc dîcitur quia sperando quod 
promisit I)eus in Christo, meritum nobis fecimvs ut 
fiberemur. Ergo in spe liberaţi sumus, quia non 
atîud putamus quam credimus. Spes autem quce vir 
detuty non est spes. Quod videtur, non speratur, sed 
proprium est ac possidetur. Nulla enim in rebus vi- 
sibilibus Cbristianis bpes est, nec nobis praesentia 
promissa sunt, sed futura. Non est spes. Nihil est 
ergo prorsus sperandum in futuro de bis quae viden- 
tnr. Qculus enim non vidit quce prceparavit Dens his 
qui diUgunt eum. VKTet autem oculus coelum et ter- 



în bujus infirmitate languentes, interdum a Beo pe- 
timus quod non expedit nobis. Infirmitatem uostrae 
orationis ignorantiam significare dedaravit : falU- 
mur enim putantes qos poscimus prodes^e,^ <;um 
non sint. Denique eidem Apostolo deprecaQti ut 
tentationes a Deo cessarent, quia crebr^ erant^ 
dictum est a Domino : Suficit tibi gratia tnea : 
nam virtus in infirmitate perficitur (11 Cor. xii). 

Sed ipse Spiritus postulat pro nobis gemitibus m- 
enarrabilibus. Hic gratiam Spiritus Spiritum nominsb 
\it; postulat autem, quia postulare nos facii genutir 
bus qui enarrari non pqssuaU Sicot tentare noi 
dicitur Deus, ut sciat, hoc est, scire nos (acîat qua- 



ram. Non ergo oportet hoc quod videtur credi prae- j) Ies sumua. Sed et usu communl qoo aliqois flen ju«- 



paratum esse a Deo his qui dilignnt eum, sed ccelum 
quidem, inio potius coeios multo eminentiores et 
celsîores quam est istud firmamentum quod videri 
potest. Et terra speranda est, non tamen haec arida 
quse oculis subjacet, sed ilia erit mansuetorum terr^ 
quam oculus non vidit. Spes quae tidetur^ non est 
spe$. Tune ergo erit r^s, quae nuqc spes est, cum 
apparuerît quid erimus, id est,.simiIe»iUi, quoniam 
videbimus eum sicuti est. Hamfeaium est nou esse 
spem quae videtur, sed <|ias noD videtur, ac per hoe 
sperantes praemiis reficiendi aunt, quia quae non vir 
dent sperant. Si autem quod non videmus speramusţ 
per patientiam exspectamus. Ideo fides per patientiam 

(randis est praemii, quia .quod non videt, credit, et 



bet, ipse dicitur operări, ut : iile aedificavît domiun» 
aut, iile oodicem iecit, cum nec iile 8cri|MeriV bac 
iile struxerit Qui aMUm scrutatm corda^ sck quid 
desideret Spiritus^ (pUa secundum Dmtm postulat pr# 
^anctis. Ostendit quideui> son tam vetba nostra iş 
otatione, quam cor mentemqjoe perpendi : ^i^emip 
est qui scrutător est coroi» et reoiim. Sdntmsemm 
q^on$am diligeniihu» Dnan muma cooperaniuf t» Po- 
rnim. Hoc dictt, qţiia ai imperite precati sunt,, nou 
iliig oberii, qui^ prc^situm cardis eonon Bdtmş 
Deaâ, non ilUs imputat quae adversa postalant, se^ 
eaannuit qua: danda sunt a Deo amantibus; nuda 
et Dominus ait : Scil enim Pater vester qtdd opus 
sit vQbis ant^quam fetatis ab eo {Matth, vu). Bis qui 



79 SEDnuiscen m 

ucundum propoikum vocali $unt taneti. Secundam A Btînare. Pneseientit itaqoâ gcrenda pnuilleH» pos^ 



quod proposuît salvare solaflde quos pnescierat ere- 
dituros, et quos gratis yocavit ad salutem, multo 
magis gloriGcabit operantes. 

Quoi pr<escmt et preede^tinaviL Hos quos praesci- 
yit futuros devotos sibi, ipsos elegit ad promissa 
praeinia capessenda. Puto quod sicut non de omni-* 
bus dixit, quo$ prasdestinavit^ ita nec de omnibus di- 
xit, quosprcBicivU. Non enim secundum opinionem 
Yulgi communem putandum est bona malaque prae- 
scivisse Deum, sed secundum sanctae Scripturae coor 
suetudinem sentiendum est. Observet enim qui stu- 
diosus est in Scripturis, sicubi invenit Scripturam 
dicere quod mâlos praescierit Dens, sicut in praesenti 
loco de bono manifeste dicit : Quia quo$ praaciut^ 



modum «praedestinatio retribuenda describiu IDa 
praeWdei merita» baec praedestinat praemia. At ad- 
versum eos qui nobis hvjusmodi suscitant quaestio- 
nes etiam boc possumus dicere : Si quos praescivit, 
iUos et praedestinavit : non autem omnes preedesti* 
naTity ergo non omnes praesdvit, et secundum eos 
erunt aliqua quae ignorat Deus» Si vero pnenoscere 
secundum boc accipiatur quod praediximus, boc est 
in affeclum recipere, sibique sociare, venim erit, 
quod sicut non omnes praedestinavit, ita neque om- 
nes pnecognovit : sic enim et Jesus dicitur non co« 
gnovisse peccatum, boc est, qui nescierit homici- 
dium, vel adulterium, et bis similla. An neque ad« 
baesit ei peccatum, sicut scriptum est : Qui tervat 



preedestinavit conformei magini» Filii Dei, de bonis B manda/tcm, non cognoicet verbum malum^ boc est, 
tantum dici ; caeteros vero non praescire, sed nesci- 
re dicitur Deus : NovU enim Deus qui suni eju$. 
Adeos autem qui non sunt digni ut sciantur a Deo, 
Salvator dicit : Ditcedite a me, quia nunquam cogno- 
vi voif operării imquitati$ (Matth. vil). Non quod 
aliquid potest illam naturam, quae ubique est, sub- 
terfugere, sed quia omne quod malum est, scientia 
c|u8 vel praesentia babelur indignum. Fortassis ab 
attentis lectoribus etiam boc requiri videbitur, cur 
non dixerit conformes filii, sed conformei imaginii. 
Et quamvis arduum boc videtur et diffîcile, tamei 
vide si possumus iiiud dicere : Quia specialis et pro- 
pria imago, quae eam totamatqueex integre suseipit, 
et in semetipsa formabitur, ipsa Jesu anima dicenda 



nonrecipiet verbum malum. Illos vocavit. Yocare est 
cogitantem de fide adjjuvare, aut eompungere eum 
quem sciat adţjuvare. 

QM ergo dicemu$ aa hmc î floc est beneficia 
quae praedicta sunt. Deus quomodo pro nobis sit, mat- 
nifestum est ex bis quae supra exposuit, id est, quod 
spiritus Dei habitat in nobis, et quod spiritus Gbri- 
sti, vel Gbristus, in nobis est, quod tpiritu* ^u$ 
qui suscitavit Chrittum a mortuii habitat in ho^m. 
Yel spiritu Dei agimur. Vel quod spiritum adoptio^ 
nis accepimui, Yel quod sumui âlii Dei et hteredes 
et coharedee Chri$ti ; vel primitias spiritus accepi- 
mus ; vel quod nobis omnia cooperanlur in bonum 
diligentibus Deum : vel quod $ecundum propoiitum 



est, quae semper omnia verbo ac sapienţi» Dei ita C vocati sunt^ et praccognili, et praedeslinati, et san- 
coaptat, ut nuUo prorsus ab bujus similitudine de- 
color babeatur : ita ut quicunque summam perfe- 
ctionis ac beatitudinis consectatur, ad illius imagi- 
nem ac similitudinem tendat, quae primo loco et su- 
per omnes caeteros Filii Dei imago est : ita ut sit 
Ipse primogenitus in mullis fratribus, in bis videli- 
cet quorum conformatione imaginis Filii Dei prima- 
tum tenet. Similes ei erimus, id est, Deo, sed tan- 
tummodo Filio, qui solus in Trinitate corpus acce- 
pit, in quo mortuus fuerat, et resurrexit, atque ad 
suprema provexit. Et in ista parte imago Filii Dei 
facti sumus, quia sicut iile babet, sic et nos confor- 
mes facti immortale habebimus corpus, non Patris 
Imaginis ac Spiritus sancti. 



D 



ctificati, et glorificaţi. Horum omnium memoriam 
faciens, et simul omnia repelens ait : Quid ergo di- 
cemus ad hwc ? boc est ad haec omnia quae supra 
diximus, quia si sic Deus pro nobis est ut baec no- 
bis euncta concesserit, quis esse adversum nos po- 
tent ? Non quod omnino neminem nobis dicat ad- 
versum, alioquin quomodo stabit quod dictum a Pe- 
tro : Adversarius vesler diabolui sictit leo rugiens 
circuit f quoBrens quem transdevoret (1 Pei. v). Sed 
boc est quod ostendit, quia, Deo agente pro nobis, 
contempUbilis et nullus eflicitur adversarius vesier, 
dicenle David : Dominat iUuminatio mea^ et »alus 
mea : quem timebo ? {Psal, xxvi.) Qui etiam proprio 
Filio suo non pepercit^ sed pro nobis omnibus tradi- 



Ut $it primogenitus in multis fratribus. Recte prt- ^ dit itlum. Pro omnibus ergo tradidit cum, non so- 



mogenituSf qui ante creaturam non factus, sed na- 
tus est. Est et primogenitus in regeneratione spiri-* 
tus; est primogenitus ex mortuîs, cujus natura mori 
ignorat : est primogenitus, post victoriam ascendens 
in coelos ; primogenitus igitur in omnibus frater no- 
ster dicitur, quoniam bomo dignatus est nasci ; Do- 
minus vero, quia Dominus noster est. 

Quos autem prosdestinavit^ hos et vocavit. Quos 
praescivit credituros, bos vocavit. Yocatio autem 
Tolentes colligit. Ergo vocantur per praedicalionem 
ut credant ; credentes justificantur per baptismum, 
florificantur in virtutibas gratiarum, sive in resur- 



lum pro sanctis, non solum pro magnis, sed pro 
minimis omnino, qui sunt in Ecdesia. Tradidit Fi- 
lium proprium Pater, et ideo etiamsi minorum aii- 
quem et infirniornm laedat quis percutiens infirmam 
conscientiam, in Ghristum peccare dicitur, quo- 
niam quidem scandalizet animam pro qua Gbristus 
mortuus est. Quomodo non per Uium omnia nobio 
donavit f Quid potest habere cbarius quod nobis 
negel, qui Filium suum non negavil? Quis accusa- 
bit adversus elecios Dei ? Multa sunt in Scripturis 
quae nisi proprio modo enuntientur, in contrariam 
recedunt sententiam, sicuti est : Quis aceusabit ad- 



rectione futura. Aliud est praescire, aliud praede- versus eleetos Dei? Deus, qui justificat. Quod s\qu2is\ 



ai GOLLEGT. IN EnST. AD ROM. 82 

conflrmătiTe obsenrato genere proniintiationis sua A tiatur, nec si in pwesentî honorem conferat, nec si 

poUiceator gloriam futurorum, neque si virtutea 



dîcatur, magna perversitas oritur. Sic ergo pro- 
nuntiandnm est ac si diceret . Deasne est, et subau- 
ditur, non utique, sed justificat. Quos ergo Dens 
elegit credentes, ac signis et virtutibus justos os- 
tendit, quis de pristinis audebit accusare deiictis? 
Tel pro contemplu legaiium mandatomm? Yidetar 
mihi quod ait : Quis accu$abit adventu eleetos Dei f 
• de dial)olo dicere : nullus enim electus, et ita ma- 
gnus, quem iile non audeat accusare, nisi ilium 
solum qui peccatum non fecit^ qni et dicebat : Nune 
venit jnincep$ muhdif et in me nihil invenit {Joan, 
xii). Sed diligentius intuere quod pon dixit Apo- 
atolus : QuÎM aeeusabit advenmn vocatos, sed ad" 
wenum eUcto$; nisi enim fueris electus, et in om- 



operetur, nec si coelum promitlat, et in infer- 
no 'deierreat, vel profunditatem scienti» sua- 
derte conetur, unquam nos poterit a Ghristi secer- 
nere cbaritate. 

Neque creatura alia. Omnem pene creaturam no- 
minavit, et non fuit hîc contentus, nisi ^dderet : 
eliam si sit alia creatura, nec ipsa poterit separa- 
re. Nimirum hyperbolîce lioc dicît Apostolus, boc 
est, non solum per ea quse accidere possunt, sed 
nec per ea quidem quae evenire omnino non possunt, 
ullo pacto a Dei cbaritate deflectemus : verbi causa, 
ut si alia nobis daretur vila quam baec quae a Deo 
data est, aut si futurorum spes alia nobis promitte- 



Bibus te probabilem exbibueris Deo, habebis accu- B retur, vel aliitudo, vel etiam creatura, quapro no- 



aatorem. Si enim cauaatiia mala est, quid tibi prode- 
rit advocatus, etiamsi Jesus sit qui interpellet? Je- 
8US enim veritas est, non potest ergo pro te veri- 
tas Adiere. Deus qui justificat , boc in Isaia propheta 
esl, quod bic quasi suum ponit quia omnino est 
alius, qui quidem nos arguet, ne forte nos ipse 
Deus accuset, sed non potest quos justificat accu- 
sare simul. 

Ie$us autem Chtistuâ qui mortuui e«/, imo qui 
et feturrexit^ qui est ad dexteram Dei, qm etiam 
interpeilat pro noH$, Ut cum ipso simus ubi ipse 
est. Solent Ariani ex interpellatiouis causa movere 
calumniam, dicentes : Quod qni inlerpellatur, in- 
lerpeliante sit major. Quibus respondendum est, 



bis congemiscit, quod fieri ulique non potest, nec 
haec quidem a cbaritate Dei separare nos possunt. 
Cum pro bis, inquit, omnibus beneficiis, quae con- 
secuti sumus, fixi et rădicaţi sumus in cbaritate 
Dei, quis nos ab ea poterit separare? Tribulatio 
si venerit : In tribulatione dilatasti me (P$ai. iv). 
Angustia si fuerit mundi, et ex necessitate corpo- 
ris veniens, sapientise Dei et scientiae laiitudinem 
requireinus, in qua nos angustare non potest mun- 
dus ; ifames si adfuerit, turbare me nou potest : 
babeo enim panem qui de ccdo descendit, et reflcit 
esurientes animas, nec aliquando potest panis iste 
deficere, est enim perfectos et aeternus; et nnditas 
non me confundit, indutus sum enim Dominum 



Deum oblivionem non pati, ut cum illis moveatur ^ nostnim Jesum Cbristum, et babitaculum nostrum 

quod de coeio est semper indui spero. Oportet enim 
mortale hoc induere immortalitatem (/ Cor. xii). Pe- 
riculum non timebo : Dominus enim Uluminatio 
mea, et salu$ mea, quem timebo f {Ephet. v.) Gladius 
terrenus terrere me non potest : babeo enim meum, 
gladium epiritus, quod est verbum Dei, qui est pene- 
trabilior omret gladio ancipiti {Hebr. iv) : si ergo 
gladius mundi venerit super cervices meas, ma- 
jorem mibi conciliat cbaritatem. Dicam namque ad 
eum, sicot scriptum esf : Propter te mortificamur 
tota die : dum enim illius amore pendimus poenas, 
sensum doloris non recipimus : illius enim charitas, 
qua nos dilexit et nostrum ad se "apit affectum, 
cmciatum corporis et dolorem sentire nos non fa- 
cit : ideo ergo in bis omnibus superamus. Item : 
Neque creatura alia. Quod ita potest intelUgi, quando 
quidem sciebat Apostolus, multas et innumera- 
biles creaturas Dei, quarum etiam ipse non om- 
nem, sed ex parte ceperit scientiam, quanimque 
non solum specios, sed et nomina in praesentisaeculo 
ignorarentur 

Confido enim. Gonfidentia est enim baec de spon- 
sione Ghristi, quia promisit in tribulatione adju- 
vare se dedicatam sibi fidem. Neque angelus, boc 
est, nec si se angelus nobis ostendat ad seducen- 
dos nos, subomatus fallaciis patris sui diabdi, prae- 
valere debebit adversum nos. Neque si virtus ab 
allquo facta sit, sieut dicitur d^ Simone Mag» iH 



semper quos elegit. Sed boc est interpellare eum, 
dum semper Patri faominem quem suscepit quasi 
nostrum pignus ostendit et ofiert, ut verus pontifex 
et aBtemus. 

Qui$ ergo nos separabit a charitate Deif Post 
tanta praedara beneficia vel promissa, quae poterit 
tam gravis esse pressura quae nos ab ejns charitate 
dîveUaţ? Tribulatio? idest, omnismalorum perpes- 
sio. A)i^«5(ta .' Garceris. . 

Perieulum î Maris, sicut scriptum est in psalmo 
▼idelicet quadragesimo terlio« Quia propter te mor- 
tificamur, hoc est, non propter aliud crimen, sed 
propter eum qui dixit : Beati estis cum vos oerse- 
quuntur, etc. Tota die : non enim sufficit mibi una 
hora; moiri pro Ghristo vel cruciari , sed tota die, 
hoc est, oinni vitae meae tempore ; et ideo : in his 
omnibus, inquit, superamus. Non nostra virtute, sed 
propter eum qui nos dilexit, sed in his omnibus su- 
peramus, hoc est, bas tribulationes pro nihilo du- 
cimus. 

Qui nos dilexit. Etiam ut moreretur pro nobis, et 
quando pro ejus nomine morimur, tune maxime 
triumphamus. 

Con/ido enim quod neque mort, neque vita, neque 
angeli, neque principatus, etc. Pro certo confido 
quia nec si mihi quis mortem minetur, nec si vi- 
tam promittat, nec si se angelum dicat a Domino 
tkat&iiatum» nec si se angelorum principem men^ 



B 



79 SEDDUI SCOn M 

BeeunduM propoiUum voeaii iunt ianeti. Secundam A stinare. PraMdaitît tauiod (ţeraida pr aaU c i t, pos^ 



quod proposuit salvare sola fide quos pnascierat cre- 
diiuros» et quos gratis Tocavit ad salutem, multo 
luagis gloriOcabit operantes. 

Quot prascivit et pradestinamL Hos quos praesci- 
vit futuros devotos sibi, ipsos elegii ad promissa 
prsemia capessenda. Puto quod sicut non de omni^ 
bas dixit, quo$ prasdeninavit^ ita nec de omnibus di- 
xit, quo$pra!$civit. Non enim secundum opinionem 
Yulgi communem putandum est bona malaque pne- 
scivisse Deum, sed secundum sanctae Scripturae con- 
saetudinem sentiendum est. Observet eoim qui stu- 
diosus est in Scripturis, sicubi invenit Scripturam 
dicere quod mâlos praescierit Deus, sicut in praesenti 
loco de bono manifeste dicit : Quia quo$ prascivU^ 



modum •praedestinatio retribuenda describit. IDft 
praeyîdet merita^ baec praedesUnat praemia. At ad- 
versum eos qai nobis hujusmodi suseitant quaestio- 
nes etiam boc possomus dicere : Si quos praescivit, 
illos et praedestinavit : non autem omnes pnedesti* 
nayit, ergo non omnes praescivit, et secundam eos 
enint aliqua quae ignorat Deus» Si yero praenoscere 
secundum boc accipiatur quod praediximus, hoc esl 
in affeclum recipere, sibique sociare, venim erit, 
quod sicut non omnes praedestinavit, ita neque om- 
nes praecognovit : sic enim et Jesus dicitor non oo^ 
gnovisse peccatum, boc est, qui nescierit homici- 
dium, vel adulterium, et bis similîa. An neque ad* 
haesit ei peccatum, sicut scriptum est : Qtit $ervai 



prtBdestinavit eonformes imaginis FUii Deiy de bonis B tnandatum^ non eognacet verbum tnalum, hoc eat, 
lantum dici ; caeteros vero non praescire, sed nesci- 
re dicitur Deus : NovU emm Deu$ qui $unt eju$. 
Ad eos autem qui non sunt digni ut sciantur a Deo, 
Salvator dicit : Discedite a m«, quia nunquam cogno- 
vi vo$f operării iniquitatis {Matth. vii). Non quod 
aliquid potest illam naturam, quae ubique est, sub- 
terfugere, sed quia omne quod malum est, scientia 
^ns vel praesentia babetur indignum. Fortassis ab 
attentis lectoribus etiam boc requiri videbitur, cur 
non dixerit conformes filii, sed conformei imaginii. 
Et quamvis arduum hoc videtur et difficile, tamen 
vide si possumus illud dicere : Quia specialis et pro- 
pria imago, quae eam totam atqueex integre suscipit, 
et in semetipsa formabitur, ipsa Jesu anima dicenda 



nonrecipiet verbum malum. lUos vocavit. Yocare est 
cogitantem de fide adijuvare, aut oompungere eum 
quem sciat a^juvare. 

Qt^d ergo dicemut aa hac ? floc est beneficia 
quae praedicta sunt. Deus qaomodo pro nobis sit, ma- 
nifestam est ex bis quae supra exposuit, id est, qaod 
spiriius I>ei habitat in nobis, et quod ^iritus Ghri- 
sti, vel Ghristus, in nobis est, quod $piritu$ ^u$ 
qui iuscitavit €hri$tum a mortui$ habitat in nobU. 
Vel spiritu Dei agimur. Vel quod $piritum adoptio' 
nis accepimus. Tel quod $umu$ hlii Dei et hwredes 
et coharede$ Christi ; vel primitias spiritus accepl- 
mus ; vel quod nobis omnia cooperantur in bonum 
diligentibus Deum : vel quod secundum propo$itum 



est, quae semper omnia verbo ac sapientiae Dei ita G vocati sunt, et praccogniti, et praedestinati, et san- 



coaptat, ut nuUo prorsus ab hujus similitudine de- 
color habeatur : ita ut quicunque summam perfe- 
ctionis ac beatitudinîs consectatur, ad illius imagi- 
nem ac simililudinem tendat, quae primo loco et su- 
per omnes caeteros Filii Dei imago est : ita ut sit 
Ipse primogenitus in multis fratribus, in bis videli- 
cet quorum conformatione imaginis Filii Dei prima- 
tum tenet. Simile$ ei erirnuB, id est, Deo, sed tan- 
tummodo Filio, qui solus in Trinitate corpus acce- 
pit, in quo mortuus fuerat, el resurrexit, atque ad 
suprema provexit. Et in ista parte imago Filii Dei 
facti sumus, quia sicut iile habet, sic et nos confor- 
mes facti immortale habebimus corpus, non Patris 
Imaginis ac Spiritus sancti. 



ctificati, et glorificaţi. Horum omnium memoriam 
faciens, et simul omnia repelens ait : Quid ergo di^ 
cemu$ ad hwc î hoc est ad haec omnia quae supra 
diximus, quia si sic Deus pro nobis est ut haec no- 
bis euncta concesserit, quis esse adversum nos po- 
terii ? Non quod omnino neminem nobis dicat ad- 
versum, alioquin quoroodo stabit quod diclum a Pe- 
tro : AdversariuB vester diabolus sicut leo rugiens 
circuit, qucereru quem transdevoret (/ Pel. v). Sed 
hoc est quod ostendit, quia, Deo agente pro nobis, 
contemptibilis et nulhis efiicitur adversarius vester, 
dicente David : Dominus illuminatio mea, et talus 
mea : quem timebo ? (PsaL xxvi.) Qui etiam proprio 
Filio suononpepercît, $ed pro nobi$ omnibu$ tradi- 



Ut sit primogenitus in multis fratribus, Recte pri- ^ dit illum. Pro omnibus ergo tradidit eum, non so- 



mogenitus, qui ante creaturam non factus, sed na- 
tus est. Est et primogenitus in regeneratione spiri-* 
tas; est primogenitus ex mortuis, cujus natura mori 
ignorat : est primogenitus, post victoriam ascendens 
in ccelos ; primogenitus igitur in omnibus frater no- 
ster dicitur, quoniam homo dignatus est nasci ; Do- 
minus vero, quia Dominos noster est. 

Quos autem prcedestinavit, hos et vocavit. Quos 
praescivit credituros, hos vocavit. Yocatio autem 
Tolentes colligit. Ergo vocantur per praedicationem 
at credant ; credentes justificantur per baptismum, 
glorificantur in virtutibus gratiarum, sive in resur- 



lum pro saiictis, non solum pro magnis, sed pro 
minimis omnino, qui sunt in Ecclesia. Tradidit Fi- 
liuro proprium Pater, et ideo etiamsi minorum all- 
quem el infirniornm laedat quis percutiens infirmam 
conscieniiam, in Ghrislum peccare dicitur, quo- 
niam quidem scandalizet animam pro qua Ghristus 
mortuus est. Quomodo non per Uium omnia nobi$ 
donavit f Quid potest habere charius quod nobis 
neget, qui Filium suum non negavit? Quis accusa- 
bit adversus electos Dei ? Multa sunt in Scripturis 
quae nisi proprio modo enuntientur, în contrariam 
recedunt sententiam, sicuti est : Quis accusabit ad- 



rectione futura. Aliud est pnsscire, aliud praede- versus electos Dei? Deus, (jui justificat, {^uoă si quAs\ 



ai GOLLEGT. IN EHST. AD ROM. 92 

eonfinnadre observato genere pronuntiationis sua A tialur, nec sî în praesenfi honorem conferat, nec ai 

poUiceator gloriam futnronim, neque gî virtutea 



dîcauir« magna perversitas oritar. Sic ergo pro- 
nunliandum esl ac si diceret . Deusne est, et subaa- 
ditur, non uUqne, sed justificat. Quos ergo Deas 
degil credentes, ac signis et yirtutibus justos ofr- 
tendity quis de pristinis audebit accusare delictis? 
▼el pro contemplu legalium mandatorum? Yidelar 
mihi quod ait : Quis accusabU adventu eleotos Dei f 
» de diabolo dicere : nullus enim electus, et ita ina« 
gnus, qnem iile non audeat accusare, nisi illum 
flolum qui peccatum non fecit, qoi et dicebat : Nune 
venit ţmnceps tnulufî, et in me nihil invenit {Joan* 
xii). Sed diligentitts intoere quod pon dixit Apo- 
atolos : Quis aceusabit adveremn vocatos, sed ad" 
unumelectot; nisi enim fueris dectos, etin om- 



operetur, nec si coelum promittat, et in inler- 
no 'deierreat, tcI profunditatem scienti» sua- 
dere conetur, unquam nos poterit a Ghristi secer- 
nere charitate. 

Neque creatura alia, Omnem pene creaturam no- 
minayit, et non fuît hic contentus, nisi ^dderet : 
etiam si sit alia creatura, nec ipsa poterit separa- 
re. Nimirum hyperbolîce boc dicit Apostolus, boc 
est, non solum per ea quae accidere possunt, sed 
nec per ea quidem qu« evenire onmino non possunt, 
uilo pacto a Dei charitate deflectemus : verbi causa, 
ut si alia nobis da retur vita quam haec quae a Deo 
dau est, aut si futurorum spes alia nobis promitte- 



aibas te probabilem exbibueris Deo, babebis accu- B retur, vel aliitudo, vel etiam creatura, quapro no- 



aatorem. Si enim causa tua mala est, quidtibi prode- 
rit advocatus, etiamsi Jesus sit qui inierpellet? ie- 
sus enim veritas est, non potest ergo pro te veri- 
tas fallere. Deus qui justificai^ boc in isaia propheta 
est, quod hic quasi suum ponit quia omnino est 
«liu8, qui quidem nos arguet, ne forte nos ipse 
Deus accuset, sed non potest quos Justificat accu- 
sare simul. 

Jesiue autem Chrietus qui ntortuus e$t^ imo qui 
et resurresitf qui est ad desperam Dft, qui etiam 
iMerpeilat pro nobis. Ut cum ipso simus ubi ipse 
est. Sdent Ariani ex interpellatiouis causa movere 
calomniam, dicentes : Quod qui interpellatur, in- 
terpellante sit major. Quibus respondendum est, 



bis oongemiscit, quod fieri ulique non potest, nec 
haec quidem a charitate Dei separare nos possunt. 
Cum pro bis, inquit, omnibus beneficiis, quae con- 
secuti sumns, fixi et rădicaţi sumus in charitate 
Dei, quis nos ab ea poterit separare? Tribulatio 
si venerit : In tribulatione dUatasti me (Psal. iv). 
Angustia si fuerit mundi, et ex necessitate corpo- 
ris veniens, sapientiae Dei et scientiae latitudinem 
requiremus, in qua nos angustare non potest mun- 
dus; fames si adfuerit, turbare me non potest : 
babeo enhn panem qui de coelo descendit, et reficit 
esurientes animas, nec aiiquando potest panis iste 
deficere, est enim perfectus et aetemus; et nuditas 
non me confundit, indutus sum enim Dominum 



Deum oblivionem non patt, utcum illis moveatur ^ nostrum Jesum Gbristum, et babitaculum nostmm 

quod de coelo est semper induî spero. Oportet emm 
mortale hoc induereimmortalitatem (i Cor. xii). Pe- 
ricuium non timebo : Dominus enim illuminatio 
meay et salus mea^ quem timebo ? (Ephes, v.) Gladius 
terrenus terrere me non potest : babeo enim meum, 
gladium spiritus, quod est verbum Dei, qui est p«n^- 
trabilior omni gladio ancipiU {Uebr. iv) : si ergo 
gladius mundi venerit super cervices meas, ma- 
jorem mihi conciliat charitatem. Dicam namque ad 
eum, sicot scriptum est : Propter te morti^eamur 
tota die : dum enim illius amore pendimus poenas, 
sensum doloris non recipimus : iUius enim charitas, 
qua nos dilexit et nostrum ad se ^apit aifectum, 
cruciatum corporis et dolorem sentire nos non fa- 
cit : ideo ergo in bis omnibus superamus. Item t 
Neque creatura alia. Quod ita potest intelilgi, quando 
quidem sciebat Apostolus, multas et innumera- 
biies creaturas Dei, quarum etiam ipse non om- 
nem, sed ex parte ceperit scientism, quarumque 
non solum specios, sed et nomina in praesentisacculo 
ignorarentur 

Con/ido emm. Gonfidentia est enim haec de spon- 
sione Gbrisli, quia promisii in tribulatione ad|jo- 
vare se dedicatam sibi fidem. Neque angelus, hoc 
est, nec si se angelus nobis ostendat ad seducea- 
dos nos, subomatus fallaciis patris sui diaboli, pras- 
valere debebit adversum nos. Neque si virtus ab 
aUquo facta sit| sieat dicitvr d« Simone Maf» bl 



semper quos elegit. Sed boc est interpeUare eum, 
dum semper Fatri bominem quem suscepit quasi 
nostmm pignus ostendit et oflert, ut veros pontifex 
et aetemus. 

Qttis ergo nos separabit a charitate Dei ? Post 
tanla praedara beneficia vei promissa, quae poterit 
tam gravis esse pressura quae nos ab ejns charitate 
divellaţ? Tribulatio? id est, omnismalorom perpes- 
slo. Angustia f Garceris. 

Periculum? Um^t sicut scriptum est in psalmo 
videlicet quadragesimo tertio. Quia propter te mor- 
it/iMmiif , hoc est, non propter aliud crimen, sed 
propter eum qui dixit : Beati estis cum vos oerse- 
quuntur, etc. Tota die : non enim sufficit mihi una 
hora; mori pro Ghristo vel craciari , sed tota die, 
hoc est, oinni vitae meae tempore ; et ideo : in his 
amnibuSf inquit, superamus. Non nostra virtute, sed 
propter eum qui nos dilexit, sed in bis onmibus su- 
peramus, hoc est, bas tribulationes pro nihilo du- 
cimus. 

Qmi nos dileant. Etiam ut moreretur pro nobis, et 
quando pro ejus nomine morimur, tune maxime 
triumphamus. 

Confido enim quod neque mors, neque vita^ neque 
angeli, neque principatus^ etc. Pro cerlo confido 
quia nec si mihi quis mortem minetur, nec si vi- 
tam promittat, nec si se angelum dicat a Domino 
dastinaUuD» nec st se' angelomm principem BMn^ 



D 



83 SEDUiil SCOŢI 84 

aere volasse; necsiin altitadine şe aobis ostendat, A^I^î^ ^f^t vuU ammam tuam uiiMm ţauHş ffinUi 



de qua didt Apostolus : &jk ignoratis altitudinem 
SataD»? a juvatioae dos Domiui Jesu debebît au- 
ferre. Neque si per phantasiam profundam, qua 
sedueere neditatur, nobis ostentet honorem mi-- 
randnm. Neque si futura nobis spondeai, quae pro- 
misit iE^ae, assensum dabimus illi. Nec si arte et 
subtilitate astutise suae aliam creaturam aiQuii- 
gat adorare, sicqt junxerunt Jamnes et Mambres 
palam Pharaone, couTeniens est ut per haec » 
Peo creatore nos eyocet, quem ignoravimus crea- 
turam condidisse in asternum eustentem. Qui- 
busdam Tidetur aliam creaturam de idolis dictum, 
sed non est yerum, quia banc debuit signifiGare 
quam sub admiratione seductionis videtur fingert 

Satanas. 

CAPUT IX. 
Yeritatem dieo in Chri$to Jetu, Contra Judxos 
acturus, primum ilUs satisfacit, non se odii causa 
bxc dicere, sed amoris, eo quod doleat iilos Christo 
non credt^'e, ad quos primum salvandos adveneril. 
Yideamus quare dixerit Yeritatem in Christo^ quasi 
ostendens esse aliquam yeritatem quae non sit in 
GhristOi et vide si possumus tali modo yeritatem 
quas in Christo est ab ea quae non est iu Christo 
distingvere : yeritas ergo Cbristi esse credenda est, 
ubi et reliquae yirtutas, quae Christus esse de- 
soribitur, id est, ubi justiţia, ubi pax» ubi est 
yerbum Dei, ubi est et yeritas Cbristi. £st autem 
yeritas et injusta, ut si, yerbi causa, dicamus : Da&- 



etm; ideo etmihi yidetur iile haec omnîa praemi* 
sisse, quod nulla possint a M charitate divelle- 
re, ut cum se offert anath^ua pro fratribus suiş, 
noB lapsam ^us passibilem judicesi sed sicui Ule 
qui in^eparabilis a Patre est per naturam, ei im* 
mortalis hi raortem yenii, ei ad inferoa descendii» 
ita el iste imitando MagistruBi cum separări a Cbri- 
sti charitate non possit, a Ghrislo anaibema fiai 
pro fratribus suiş, deyotione uiique, non praeyari- 
caiione. Hicronymus i» libro Qu«stioDum ad Aiga» 
siam : Oplabam enim anaihema elie pr» frtUriffUB 
md$. Cerne Apostolum, qaant» charitatis in Chri* 
sto sit, ut pro iile cupiai mori, et solus pertre, dum- 
modo in illum credatomne hominum gesus : perîre. 
B etiam non in perpetuum, sed impnesentianim. Yuli 
ergo Apostolus perire in came, ut aiti salyeBtur in 
spiritu ; suum sanguinem fundere, ut multorum ani- 
mae consenrentur» OptaboMf inquit, non opto, qui 
scit fieri nonposse eflbctum, iam^adilectionem circa 
genus humanum osteodit. 

Qui $unt cognati s$eundum earanti. Qui propin- 
quos et fratres appellat secundura carnera, in spiritu 
a se ostendit alienos. Quorum adaptio est fUi^rmm. 
Quae signiGcantius Graece dioitur vcoiOirâi, de quibus 
quondam Dominus loquebatur s Ptimogemiuâ mem 
IsraeL Adoptaţi enim sunt fliii Israel a Deo tune 
cum divid^ret ExceUu$ gttUet, et diipergerei filUm 
Adem secundum num^rum angelorum [filiorum /«- 
raet] , et facla e$t portic domui Jacob fkniculuă to- 



monium illud Pithonis, quod iq Actibus apostolo- ^ reditati$ ejus hrael (Deut, xxxiii). Adjeclt adhue ui 



ţum refertur in ancilla quadam habitasse et cla- 
ma$so ad apostolos quod hi seryi Dei summi sunt, 
qui annuntiant hominibus yiam Dei. Erat yeritas 
iu bis yerbis, yerum enim erai quod dicebatur, 
sed non erat ista yeritas in Christo, et propter- 
ea conyersus ad eam Paulus dixit : ObmuteBceyefexi 
4^ sa. £t ideo Apostolus ad distinctionem yerita- 
tis ejus» quae extra Christum est» in Christo lo- 
qwtnr yeritatem* Sed et hoc quod dlcii : Testimo- 
mm mUA perkâbenU eomcienUa mem in Spiritu mu- 
^» frimUem mîbi yidetur habere intetligenliam: 
reiJUHttiia tesiimoninm eonseientia etiam geati- 
hUp MMdum quod ui snip^oribus idem Aposto* 
littail t TeHtmomtHii ndâmite m, Nam nqn poteai j^ 
did 9iod in «Mtia «clibua in Spiritu aancto con- 
nftwtiTi lestiiMNuiHn reddai, ubi cogitatioaes inter 
wk iunfiem suni aocuswtfts» In Apoalolo yero, 
idiî ciiiialîo jam noa habet qvod acaiaei, re- 
«!• ciQMfifnlîi ha Spitte sanOo tesiimoaium 



Quomam triUitia mhi ett, et continuu$ doior eordi 
flifo. Eala, hibea» irialiliam, esto, dolofem capias 
d% perdtlîene fr«tnm taonw, qui snni cognati 
secundum camem» Bunqmd eo usque ut optes anar 
thcMi fieri a Chikio! Ei quid lîbi predeal illo- 
nam aalos» si iu a salate separaberis ? et quod 
sakiravaris alioa, ii ipaa pereaa? Non, uMiDit, Ua 
est, «M eşa a MafistM ei Dowino neo fdîdici} 



et alios pro bis dolere facial, dicens : Et glbria^ ei 
t0$tamentum^ et legislaţia^ et obuquium, et pranussa* 
De gloria datae legis sa^pe jam dictnm est, sicut el 
ipse Apostolus dicit : Si enim quod eyacualur per 
gloriam est, hoe est Tetais Testamenium, mulio 
magis quod manet &n gloria eal, Eyangdii scilicet 
praedicalio. Sed quod didt, Testamenium et legisla- 
ţie, unum fortasae dicere nonnuliis yidetur: lex 
enim quae data est ipsa etiam Testamentum appel- 
laiur. Sed ego bane eaae dislinctioiiem puto, qnod 
legislatk) qoidem una fuerit»ei semel habiia per 
Moysen. Tesiaraeata yeio freqaentei stătuta suni : 
quoties eaim peceaverani ei ah|eeiî soni, lolies 
exhaertdati yideifttur. Et rursus quoties repropiliaias 
diciiur Deus, reyocayii eos in faaereditalem suae poa- 
scasionis, toiies repaffaaae testameata, et haeredea 
eos scrîpsisse credeadas eal. Ohaequiam saeanNla- 
tafia dkoAtar attcîa. PromiasîoMa, quai pairibaa 
factse soni, ei separtlin dandae hi& tp per fldem iUî 
dicunlur Abrabae. 

Quofum patres ect ^ibus esi ChrisHu setundum 
cmmem. Hoe est, Abrabam, Isaae, Jacob el caeieri. 
Qui est super amnia Deus benedictus in saetUa* Super 
omaia, ut in momine Jesu omne gam ftectatuty C€sle^ 
stimmf urrestrîum^ et infemarmm (PtnL n). Hsec soni 
omnia super quae dîxil Dens, Christua est : nalia 
anlem discreţia eei, qşia qai adotai FUium adorai 
ei PaMaa : ei qm senei fiMieivil ei FiKa. Km 



COLLEGT. IN EPIST. AD ROM. 



86 



excUit verbum Deu Ajiostolns haDO senteniîam A bilu Isaac geminos concepissott nondom parta edito, 



proferi da reprabaiione jQdaeonim» ot de electione 
gentlMD in fidem seeos. Judaeos ; qnoâ pkngit Apo* 
stolya dic^ng : Quoniam tristUia esl mi/ii. Hic etiam 
iiicî^t raţîocîiiartt guare» alto et jufito judicio Del 
repuis» Judseig, goites siat uUromissae ; quia supe- 
ri«a diiertl doWre se cpiod genus Israel proprio Tilio 
eieludeveCur a regnot qaodrum hsec omnia fuerant : 
hk OBlendit ttloa qui non crediderunt, non esse filios 
Abrahae» ne omnibus Judaeis praedicare putaretur et 
ol^ieereUir iUi ; Nunquid ergo Deus menlitus est 
Abrah»? 

Nm imm omne^ qui «uni ex hrael ^ hi sunt h- 
raMdg* Ho€ est qaod yuU iutelligi, non ideo dignos 
posse ornnes quia filii sint Abrahae : sed illos esse 



neqoe uUis actîbus puerorum bonis malisve inter 
homines habitis, erga Jacob divina habetur electb, 
et dieitur, quia major semeţ minori : Jacob dUexi^ 
Esau autem odio hfibui : Seir, pilosus ; Edom, &an« 
gnineus. Ad hoe tempus vemam. In Genesi ita legitar 
b»c sententia, trium Abrabae loqnentiam in yalle 
Biambre qai dixerunt ad eum : Vbi est Sara uxor 
iua ? Iile respondit : In tabemaculo est. Cui dixU : 
Revertens veniam ad te tempore isto, et habebit filium 
Sara uxor tua , et erit Sara fUius. Hic ostendit po- 
steriorem populum more Isaac esse promissionis, 
boc est, in Genesi^ quod pnefiguratum în Ghristom 
est, ut futuras Ghristus promitteretur filius Abrahae» 
in quo promissionis yerbam impletur, ut in Gbristo 



dignos qai filii promissionis sunt, id est , quos scit B benedicerentur omnes gentes teme. Quando enim 



Deus promissionem suam suscepturos, sive ex Ju- 
daift sive ex gentibus : bi enim digni sunt dici îs- 
raeiit», id est, videntes Deum. Nam de Isaac utique 
omnes bi filii sunt Abrahse, quia omnis propago ge- 
neris Jodaeorum per Isaac est : sed quia, sicut dixi, hi 
sunt vere filii Abrahse,. qui promissionem sequunlur 
qjua» in Isaac facta est. Ac per boc reliqui filii non 
snnl dicendi Abralue : Abrabam enim credeţs Isaac 
aooepît propter fidem, quia credidit Deo, in quo 
mysieriiun futurss fidel designatum est, ut illi esseiit 
fratres isaac qui eamdem fidem haberent in qua 
Isaao natus est, quia Isaac habuit typum Salvatoris. 
Natas est ex repromissione, ut qui credidit Gbri- 
9tiun Jesum promissum Abrahse, hic filius sit 



promissîo focta est Abrahae, in qua promissione et 
audivit Abrabam : Quia tu semine tuo benedicenlur 
omnes gentes terrce^ Ghristus utique illi promissus 
est ex traduce Isaac, in quo boc completum vide- 
mus. Non solum autem ilti, sed et Bebecea ex uno 
concubitu habens Isaac patris noştri. Hoc est, non 
solum Isaac et Ismael, qui quamvis unopatre, diversa 
tamen matre generaţi sunt, non sunt unum apud 
Deum, sed etiam Jacob et Esau, qui ex ano sunt de 
Rebecca nati concubitu,- an tequam nasoerentur, 
apud Deum fidel sunt merito 8q)arati, ut propositio 
jam maneret. Ita ergo et nune quos praescivit da 
gentibus credituros, elegit, et ex Israel rejecit in- 
credulos. Non tantum ergo Sara in typum didtur 



Abrahfle» frater vero Isaac. Sed in Isaac vocabitur ^ generasse Isaac, sed et Rebeccam uxorem Isaac. 

Sed alia causa est in Isaac, alia in Jacob et Esau , 
quia Isaac in figura Salvatoris natus est , Jacob et 
Esau duorum populorum habent typum, id est cre- 
dentium et non credentium. Ut ex ano sint diverşi, 
sint tamen unum. In singulis enim et gens signifi- 
catur, ut unius generis dicantur, qui in causa fidei 
unum sunt, vel perfidise, unus enim significatur in 
multis, non per traducem carnis, sed per commu- 
nem causam, quse ex Esau et Jacob laudatur. Om- 
nes ex eo nati, filii cjus merito dicendi sunt, aut 
quia Esau displicuit, omnes ex ejus origine reprobi 
sunt, cum videamus el de Jacob traduce natos lactos 
perfidos, et Esau fideles, et Deo charos. Nam quia 
de Jacob mulţi sont perfidi, dubium non est. Onmes 



tibi t$m$n. Itt baac solo vocati sunt etiam tune filii 
AinralwBi, noQ etiam in Ismael, cum et ipse ex ejus 
•iirpe desoendat : Ismael enim secundum asum car« 
Mleia natoa est ex ancilla, Isaac vero super natu-* 
nm ex ienibus» e% repromissione Dei est generatus. 
Ila Bonc Ghrislianos promissio facit filios Abraha)| 
qui meruit fide ut pater sit plurimarum genlium. 
PramJtmmui mkn wsrbnm hee est. Proposuit ergo 
Apoatokis peraeqoi, quia licet repudiatus sit populas 
Israel per iafideiitatem , aon tamen promissio&es 
JM qo» erga om habiliB loerant, decident et fru- 
fttralsB sim : dooetque quia cam mulţi fuerint filii 
Abraha» ift solo Isaae sit taeta promissio. No» enim^ 
iaqnit, qm filii eamis^ ki iunt filii. Gontendit osteo- 



dere ^lomod» Isaae non filius sit carnis, sed sit fi- 1^ enim Judaei non credentes ex eo habent originem : 

et quia de Esau sunt boni et fideles, probat Job, qni 
est filius Esau, quintus ab Abrabam, hoc est, n^jMs 
Esau. Ex uno concubitu habens Isaac patris noştri. 
Quae intellfgitur prima geminos edidisse, in eo qaod 
quasi novum aliquid accesserit, praeterita Deam in- 
terrogaret. Ut secundum electionem proposUum Dei 
maneret : non ex operibus, sed ex vocante dktum e$t 
ei : qma major serviet minori. Pnescientia Dei flagi- 
tator ÎD his cauaîs, qoia non aliad potest evenire 
quam novit Deus futorom. Uiam elegit praesdientîa 
6t alteram «provit; d in illo qaen eUgit, proposi- 
turn î>€i nanet, qiiia aimd non potest evenire qoam 
sdt, et pfopoBoitt ot «aliite dignos uU £t iu illo 



In» Dei, et redit ad ea qu« de ipso in Genesi scripta 
sont. PromMoniSi inquit, verbum hoc est : Ad hoc 
ttmfms fietâmm-f et 4rit Sara filius. Non ergo, inquit, 
per «rdineai nativitalis caraalie Isaac nascitur : 
Quippe esm et Abrabam emortui jam corporis habe- 
retur^ et vulva Sar» eoMriaa esset, slcut sapra di- 
ctam est, sed per vinulem ^s qui dixit : Ad hoc 
tmnpmt «Mtoait et etît Sbara filhts. Merito ergo aon 
camls, sed Bliae dicitur, qpii ek adventa et sermone 
naflcîtar Dek flsc tlrgo« impiit, ratio, non sobim de 
Isaac, ied el de Jacob reeiidenda est : Nam et Re- 
becca, inqtdl, non aeeundiim canalis aativitatis 
ordiiiem protdit pariam. Gm eain ex ano ooncu- 



87 



SEDuui stion 



88 



quein sprevit, simîli modo manet propositam, quod A eam Deus : Miierebor eujui mitertui ero. Quod si 



proposuit de illo, quia salute indignus erat. Sciendo 
enim quid unusquisque ilioram esset facturus, dixit : 
Ule erit dignus qui erit miDor; et qui erit major, 
erit îndîgnas salote ; hoc quasi praescius, non per- 
sonaram acceptor, dicit : Nam nemînem darouat an- 
tequ'am peccet, et nulium coronat antequam vincat. 
Praescientia enim diflinitum habet, qualis uniuscu- 
jusque futura voluntas sit in qua mansurus est, per 
quam damnatur aut coronatur. Denique quos scit 
in bono mansuros, frequenter ante sunt mali : et 
quos mâlos scit permansuros, aliquoties sunt prius 
boni. Unde cessat querela, quia Deus personarum 
acceptor non est. 
Major serviet minori, Majorem populum Judaeorum 



ita est, inquit, non ergo volentis, neque eurrenti$ est 
salus, sed ejus cui miseretur Deus. Nam et Pha- 
raoni inquit Deus : Quia ad hoc ipsum te suicitavi, 
ut ostendam in te virtutem meam^ et ut annuntietur 
nomen meum in universa terra. Ut ex hoc videa- 
tur ostendi quia si ad hoc electus est Pharao ut 
per eum virtus Del omnibus declaretur, non fuit 
in sua potestate quod periit. Et addit post baec 
omnia : 

Ergo cujut vuit miseretur ^ et quem vuit obdurot. 
Hoc est , inquit, quod asseverasti qui contradicis : 
quod sine causa conqueritur, et arguit homines 
Deus. Si enim ipse quem Tult eligit, et quem vuit 
abjicit, Voluntati eju$ quis resistel ? Per quae omnia 



minori Ghristianoserviturum dicit. Aut major, id est, B iHud sine dubio contradictio ista molitur, quod in 



Idumaeus populus, serviet minorit id est Israelitico 
populo. 

Jacob dilexi, E$au autem odio habui, Quid minim 
est si justiţia diligat innocentiam, et si respuat ini- 
quitatem apud quem etiam futura sunt facta? Sed 
requirendum quare hoc dicatur, cum alibi scriptum 
sit : Non est aceeptio personarum apud Deum (Ma- 
lach, i). Si quishabet duos debitores, et alieri vuit 
dimitlere debitum, ab altero exigere, cui vuit donat, 
sed ueminem fraudat. Ambo gemini natura filii ine 
nascebantur : nuUis quidem operibus propriis, sed 
originaliter ex Adam vinculo damnationis obstricli. 
Sed quod dixit : Miserebor cui msertus ero^ Jacob 
dilexit per misericordiam gratuitam, Esau aulem 



hoc non sit libertas arbitrii, nec liabeat unusquisque 
sui potestatem ut salvetur, aut pereat. Yelle et cur^ 
rere meum est, sed ipsum meum sine Dei aoxilio 
non est meum. Non volentis^ neque cutrentis, etc. 
Cum procul dubio si homo ejus statis est ut ratione 
jam utatur, non possit credere, sperare, diligere, 
nisi velit, neque ad palmam supemae vocationis Dei 
pervenire, nisi voluntate cucurrerit : quomodo non 
volentis, neque currentis est, nisi quod ipsa volun- 
tas, sicut scriptum est , a Domino praeparatur? Ei 
in alio loco Apostolus dicit : Deus enim^ qui operatur 
in nobis et veile et operări, Aiioqui si propterea di- 
ctum est, non volentis^ quia ex utraque sit, id est, 
ex voluntate hominls et Dei misericordia. Ut sic 



odio habuit per judicium debitum. Sentiens autem ^ diclum accipiamus, non volentisj neque currentisy 



quemadmodum hoc quod dictum est permoveret eos 
qui penetrare inlelligendo non possunt hanc altitu- 
dinem graUae, 

Quid ergo dicemus î nunquid iniquitas est apud 
Deum f Absit f Iniquitas enim videtur, ut sine ullis 
bonorum malorumve operum meri tis, unum Deus 
diligat, alteram oderit. Qua in re, si Aitura opera 
vel bona ejus , vel mala illius , quae Deus utique 
praesciebat, vellet intelligi, nequaquam diceret : non 
ex operibusy sed diceret ex futuris operibus : eoque 
modo istam solveret quaestionem : Moysi enim dicit : 
Miserebor cui misertus ero {Exod. xxxiu). Hoc in 
Exodo dictum est, quando ad rationem vituli Deus 
In populum vindicare proposuit. Hxc elocutio ita 



tanquam diceretur, Non sufficit hominis voluntas 
sola, si non sit etiam misericordia Dei : non ergo 
suliicit sola misericordia Dei, nisi sit etiam voluntas 
hominis. Ac per hoc si recte dictum est : Non vo- 
lentis hominis, sed miserentis Dei est, quia id vo- 
luntas hominis sola non implet, cur non e contrarie 
recte dicitur : Non miserentis Dei, sed voluntatis est 
hominis? quia id miserkordia Dei non implet Porro 
si nullus dicere Chrisiianus audebit ; Non miserentis 
Dei est, sed voluntatis hominis, ne Apostolo aper- 
tissime contradicat, restat ut propterea recte dictum 
intelligatur : non volentis, neque currentiSy sea Dei 
miserentis, ut totum detur Deo, qui hominis volun- 
tatem bonam praeparat ad adjuvandum, et adjuvat 



inlelligenda est : Gujus justitiam esse cognovero, ^ praeparatam. Praecedit enim bona voluntas hominis 
cujus promptam fidem videro, quem praeceptis meis 
obedire perspexero, quem meam voluntatem facere 
probavero. 

Et misericordiam, inquit, prtestabo cui miserebor^ 
Id est, cum collatam a Deo misericordiam subdita 
et sollicita mente servaverit, ampliorem conseque- 
tur. Ig^ur non volentis , neque currentis, sed mise- 
rentis est Dei, Ex persona contradicentis sibi dicit 
Apostolus: Nunquid iniquitoM est apud Deumî et 
initiis respondet : Absit, ut ad omnia caetera, quse 
ex persona contradicentis objicienda sunt, ab Apo- 
stolo semper responderl videatur : Absit, Iste ergo 
l|ui coDtradicit utitur Moysi verbis, quibtts dicit ad 



multa Dei dona, sed non omnia : quae autem non 
praecedit ipsa, in eis est et ipsa : nam utramque 
legitur in sanctis eloquiis : Et misericordia ejus prw- 
veniet me', et misericordia ejus subsequetur nu; no- 
lentem prsevenit ut velit, volentem subsequitur ne 
frustra velit. Cur enim admonemur orare pro ini- 
micis nostris, utique volentibus pie vivere, nisi ut 
Deus operetur in eis et velle? Item cur admonemur 
petere ut accipiamus, nisi ut ab illo fiat quod vo- 
lumus, a quo factum est ut velimus? Oremus ergo 
pro inimicis nostris, ut misericordia ejus praeveniat 
eos, sicut praevenit nos. Oremus pro nobis, ut mise- 
ricordia ejus subsequatur nosi Item non volentis, 



89 



GOLLEGT. IN EPIST. AD ROM. 



W 



ikeque currentit ; nam libero arbitrio male utens A ei per jndicium, quem vuit obdurat, nec tamen ini- 



Domo, et se perdidit, et ipsnm. Sicat enim qiii se 
dccidit, utique vivendo se occidit, sed se occidendo 
Don vivit, neque seîpsum poterit resuscitare cum 
occident : ita cum libero arbîţrio peccaretur, vi- 
ctore peccato amissum est liberum arbitrium : a quOf 
enim quts devictus est, huk et $ervus addictus e$t^ 
sed ad benefaciendum ista libertas unde erit bomini 
addicto et vendito, nisi redimat, cujus illa vox est : 
St w>$ Filiui liheraueritj vere liberi eritis : Ego plan- 
taţi, ApoUo rigavitf Deu$ autem increnientum dedit, 
Qui vuit et qui currit, hoc videtur esse quod est iile 
qui plantat : et eum qui rigat nil esse dicit Aposto- 
lus, non quo nihil babeant, sed quoad comparatio- 
nem Dei qui incrementum operi vel effectum dat, 



que aliquid facit. Tis scire quia divina moderat» in 
Pharaone causam induratse mentis operatw : id est, 
ipse Pharao in decern plagis positus cum pereotere^ 
tur, mitigabatur; cum relaxareiur, ingravabatur, ae 
impium divina severitas inclinabat, bonitas obdur»- 
bat : castigante I>eo populum, dimittebat, parte re- 
vocabat. Perspicue quomodo rebeliem spiritum coe- 
lestis lenitas obdurat, accedentibus mitescit flagellis,. 
recedentibus insolescit. Dei patientia indurâtus est 
Pharao, cessante enim plaga Dei durior fiebat; et 
quamvis sciret eum non converti, tamen eiiam in 
ipso suam clementiam voluit demonstrare. Et %t an- 
nuniieiur nomen nieum in univer$a terra. Ut în hoc 
caeterae gentes addiscerent non esse alium Deum 



illi nihil esse ducantur. Quia in hoc ipsum te exci-^ B praeter hune qui Judaeorum erat : ad hoc ergo serva^- 



tavi ut ostendam in te virtutem meam. Hoc autem 
fecit Deus more sapîentissimi patrisfamilias , qui 
nnicuique servorum suorum opera virtutibus et ar- 
tibus eonim convenientia proponit. Si quis vero In- 
obediens et rebellis corrigî verberibus noluerit, 
poena digna ei promittitur et mors, ut caeteri servi 
illas poenas vîdeant, et terrore correpti similia com- 
mittere non audeant. Sic nimirum Pharao rebellis, 
decemque plagis percussus, corrigi non valuit, do- 
nec iram judicis emeruit, per quam suum populum 
emendare Deus voluit. Ponamus ergo patremfami- 
lias istum, id est Deum, vel regem, vidisse tempus 
quo emendari deberent hi qui in ejus mores ac di- 
sciplinam multa commiserant, et eis dedisse aii- 



tus est Pharao, ut multa signa et plagae ostenderen» 
tur in illo, quasi jam mortuo : suscitatus autem dicit 
ei quia cum apud Deum moriuus esset , modicunv 
tempus accepil ut vivere videretur. Quid igitur gue^ 
ritur adhuc ? Tanquam propterea non videatur esse 
malus culpandus, quia Deus cui vuit miseretir, et 
quem vuit obdurat. O kamo , tu quis es qui respon-- 
deas Deo ? Hoc loco quidam stulti putant Apostduin 
in responsione defecisse, et inopia reddendae rationis 
repressisse audaciam contradictorîs. Sed magnun» 
habet pondus quod dictum est : O homo , tu quis es^ 
etc. Et ut in talibus quaestionibus ad su9e capacitatis 
oonsiderationem revocaret hominem': verbo quidem 
sed reipsa magna coiiredditio riitionis ; si enim haec 



quem durissiroum, et his ipsis qui corripiendi sunt C q^h capit, quis est qui respondeat Deo? * si capii, 



multo duriorem, qui pro sceleribus suiş jam non sit 
dignus emendatione, sed morte. Volens vero inie- 
ritum ejus ad emendationem proficere caeterorum , 
mittit eum ad illos quos morte ejus corrigi cupit, et 
dicit ei : Quia ad hoc ipsum excitavi te, ut ostende- 
tem in te virtutem meam. Yide enim quod non dixit, 
Ad ipsum te feci , ne ad conditorem referri culpa 
videretur, sed aii : Ad hoc ipsum te susdtavi, ui per 
animi tui malitiam, quam infrenis et sine Dei timora 
vivendo quaesisti , et in alios irrogetur utilis ac fru- 
ciuosa correctio, et in te ipsum, ad posteritatis 
exemplum, famosissimus conferatur interilus. Cum 
Dei misericordiam commendasset, in eo quod aii : 
Non volentis^ neque currentis, sed miserentis est Dei, 



magis non invenit quod respondeat. Vide enim uni- 
versum genus humanum tam justo jndicio divinoque 
in apostatica rădice damnatum , ut etiam si nullus 
inde liberaretur, nemo recte possei Dei vituperare 
justitiam. Et qui liberantur, sic oportuisse liberări, 
ui ex pluribus non libera tis aiquedamnatione jusUs- 
sima dereliciis, ostenderetur quid meruissei universa 
conspersio, quod eiiam justos debitum judicium Dei 
damnaret, nisi in ejus debitum misericordia subve* 
niret, ui volentium de suiş' meriiis glonari omne os 
obsiruatur : et qui gloriatur, in Domino glorietur, 
Nec Apostolus hoc loco sanctos prohibuit a quse- 
rendo, sed eos qui nondum sunt in charîtaie rădicaţi 
ei fundaţi , ut possint comprehendere cum omnibus 



deinde, ui etiam commendarei judicium, quoniam in ^ sanciis latitudinem, longitudinem, altitiidinem ei pro- 



quo non fit misericordia, non iniquitas fit, sed ju- 
dicium debitum : non est quippe iniquitas apud 
Deum 9 continuo subjunxii atque aii : Didt enim 
Scriptura Pharaoni : Quia in hoc te excitavi. Quibus 
dictis utraque concludens, id est,, ad misericordiam 
et judicium. Ergo, inquit, cujus vuit miseretur, et 
quem vuit obdurat, Miseretur scilicei magna boni- 
tate, et obdurat nulla iuiquitaie , ut neque liberatus 
de suiş meriiis glorietur, neque damnaius nisi de 
suiş meriiis conqueratur : sola enim gratia redem- 
pios discernit a perditis , quos in unam perdiiionis 
coucreaverai massam , ab origine ducta causa corn* 
muni. Ergo per misericordiam^ cui vuit miseretuTi 



fundum, q\m in eodem loco exsequitur. Non ergo 
prohibuit a quaerendo qui dicii : Spiritualis autem 
omnia judicat , ipse autem a nemine judicatur* Quos 
ergo prohibuit, nisi luteos atque terrenos qui, non- 
dum inirinsecus generaţi atque nutriţi, imaginem 
illius hominis portant qui primus facius est de terra 
terrenus? Talibus dicit Apostolus : O homo, tu quis 
es qui respondeas Deo f nunquid dicit /igmentum ei qui 
se fingit^ Quare sic me fecisti? Quandiu ergo figmen- 
ium es, nondum perfecius filius , quia nondum hau- 
sisii plenissimam gratiam , qua nobis data est poie« 
stas filios Dei fieri, qua possis audire : /am non ai^ 
tam vos servos {Joan. i)| Tu quis es qui reepondeaâ, 



gi SEMIA SGOTI ^ 

et wlift aosfie Dei FiBiim? Leginms et ia Evangelio A finxU, Quid me ^ciui m? (iwt. xlv.) Hoc de Isaia 



ees qpii proterve et iofideliter inqakebani a Domino 
in qw poUHi^e hwc facerel, et qnh ei dedisset po* 
testatem hanc (MaUh. \u), re^ponsione quidem indi- 
giMS ItM^QB. ^militer qwxţae et Id pn&senU loco, 
iiioUMii Tidemft Apoelokim, et adversum insoleotes 
qiMeslioBee per ea qax respondit proponentU con- 
turaaoîaiii ooBfudiase s O komoy tu qw$ et qui respour 
dea$ Dee f Certe hoe est hoino apud De«m quod apud 
figiiliwi ittttigi ; et aicnt servas nequam, si forte vide- 
Uit domino fieri debore aliquod opus, quod et raiio- 
mt et utilitali» pieoum sit, iile autem operări nolens 
ea qiNe Îs )ubel, discutere incipiat, et requirere a 
domino ut quW hoo opu» fieri jubes? cui prodest? 
lAi necesearium est? contumaci servo qua erit tam 



propbeta est, quod hic proprium qnasi ponit, per 
quod ostendit» contra auctorem opus ejus non posse : 
iu potestate enim auctoris est qualem veKt condere 
creaturam. Quid sibi vuit horoo de hac massa perdi- 
tionis t nt Deo respondeat , et dicat : Quare sic me 
fecisti? Si vis iU coguoscere, noii esselutum, sed 
efiicere filius Dei per iilius misericordiam , quî dedit 
potestatem filios Dei fieri, credentibus in nomine 
ejus : non autem^ ut Ui copis, antequam credant dl« 
vina nosse cupientibus. 

Aliud quidem va$ m koHorem^ aliud in coniume- 
Ham, De Pbaraone facile respondetur, prioribus roe- 
ritis, quibus afflixit in regno suo peregrinos. dignum 
efifectum cui obduretur cor» ut nec manifestissimis. 



dUma responsio, nisi ut dicatur ei : Tu qui$ es qui » signis jubenlis Dei cederet. Ex eadem enim matsa 



re9pondeă$De0?it» i^acet, ita Domino videtur. 6i fide- 
Ut servog el prodens interroget, volens intelligere et 
mirări sapientiam Domini* quod dicalur ei : Tu qui$ 
09} desiqiie eom Daniel propbeta voluntatem desi- 
derasaet agnoscere : unde et vîr desidemrum appel- 
latua eeti non eai ei dicUim, Tu qui» e$ î sed missus 
est angelus , qui eum de omnibos Dei dispensationi- 
biis et judktia edoceret {Dan. n). Et nos si altquid 
de secretis Dei et reconditis desideramus agnoscere, 
desideriorom et non contentionum viri sumus , oc- 
cultiua in divinis litteris inserta Dei judieia fldeliter 
et humiliter requiramos , propterea namqne et Do- 



Id est, peccatorum et miaericordiae vasa protulit, 
quibus subveniret cum deprecarentur filii Israel. Et 
va$a irm, Quorum suppUcio illos erudiret, id est, 
Pbaraonem et populum ejus, qui quamvis essent 
utriqoe peccatores , et propterea ad unam massara 
p^rtinerent, aii ier tamen tractandi erant, qui uni 
Deo ingemueraut , ut eis subveniret : aliter illi, quo- 
rum ii^usUs oneribus ingemuerant. Quod ei volens 
Deu8 ottendere iram, et notam facere potentiam ttiam. 
Quia illum diu sustinuit blasphemantem,et durisope^ 
ribus suum populum afiligentem; praeterquam quod 
innoxiam aetatem parvulorum crudeliter jusserat ene- 
cari. Yasa autem misericordiae IsraeliUs dicit , quî 



minus dicebat : Scrutamini Scripturae {Joan. xv). . ,. . . j ■ . 

Legentem bec meminisse convenit attenlius simili- r ^«^^ erant misencordiaquia et mmora admiserani, 
tudinis iilius, quia in superioribus Ubris apostolici ^ et graviter fuerant afflicti. S^pe de mcomposiiis elo- 
UmonisdispLnltioneposuimus <^^^-^^' ^PO^^^^^' defectibusque earum commo- 



cufnedam domas, que multiplicibus sit ingressibus 
egrMsibuMpie distincta , et ex uno in aliud conclave 
ita transeatur ut vix ingredientis indicia aut egre- 
dientis appareant : ita etiam Panlum diviuoram se* 
creta paululum quidem subaperlentem videri, non 
tamen plane aperteqne pandentem. Denique corn pro 
bi6 quffi snperins dixerat de Isaae, et de Jaeob, quid 
per electionem exposito Dei antequam aliquid operia 
boni malive gessissent Dens dixerit, vel de illo : 
Aâ hoc iemfut itemam , et ork Sarce fUius. Yel de 
boc : Jaeob dikxi , EeoM. autem odiâ kakui. Cum in 
pnesentî aotem capitule introdnxisset aliquam per- 



nuimus , quod in praesenti loco nihilominus inveni- 
tur : non enim redditur ad aliquid hoc quod ait in 
principie capituli, quod si volens Deus, verbi causa, 
ut in aliis ipse dixit : Quod si primitiv , sancta est et 
ma$ta. Nihil mortale reddit, sed quasi vagam con- 
junctionem islam reliquit, quaî etiamsi non assuma- 
tur, lucidior absque ea dabitur intellectus. Verbi cau- 
sa, ut ita legamus : Volens Deus ottendere iram et no- 
tam facere potentiam suam, sustinuit in multa patien- 
tia vasa trtc, in perditionem apta^ ut notas faceret di- 
vUias glorice su(e in vasis misericordice. In quo vide- 
tur intelligi quia , dum sustinet Deus et pati^nter 



imseaii amem capimu» inirou«i»« .«qu-m por- .^ ^^^^ ^^^^ j^^^.^.^^^ ^^ 

aonam, velut contradieenlem sibi, et qu»st«)nea mo- © ««JIL;! .. .^.nti.™ « «m. P^tieniiam . dum diu 



▼eatem, et diceret : Nunquid imquitas eU apud 
Deum ? et si non voleniit, neque currenUs^ sed mise- 
fentis Deî €sf ; et si Pbaraonem propterea elegii, ut 
in ipso potentiam au» virtalis ostenderet, et si ipse 
cujus vuit miseretur^ et quem vuit indurat : utquid 
de omnibus, inquit, queritur, et cur qui peccat cul- 
patur? cum ulis de uno quoqne ipsius volontas ba- 
beatur. Haec ergo et bis similia eommoventi, atque 
in hujusce mysterii cubiciiiiim protervius et impor^ 
tunius ingerenti, cum increpatione dignissimâe ex- 
damationis ooearrit : O komo^ tu quis es^ qui eontra 
respondes Deo î qnasi dieeret, Tu quis es^ qui te in an- 
laiu regis immergis, et interioris eubfeeHli anaua es 
secreta penetrare! Nun^id dicU fiţmintum HqmH\^ 



patientiam et potentiam suam. Paiientiam, dum diu 
suslinet si forte resipiscant et converuntur ; poien- 
tiam» dum aliquando punit. Et rursus in vasis miseri- 
cordiae, boc est, qui semelipsos emundaverunt, no- 
tas facit divitias gloriaî : qua vasa non irrationabili 
aliqua , aut fortuiu gratia , sed quoniam a peccatî 
sordibus se expurgaverant praeparavit in gloriara. 
NoUm ergo facit Deus potentiam suam, dum impios 
câştigat et corripit, ut secundum Scriptura senlen- 
iiam, dum flagellatur pestilens, innocens astutior 
fiat {Prov. xix). Quidam vero a superioribus repe- 
tunt : O homo, tu qui «, qui respondeas Deo ? Quod si 
volens Deus ostendere iram , etc. PaUentia et longa- 
jumitas est Dei, qua sicut malps pr«parat ad inter- 



to 



COLLEQT. IM EPBT. AD ROM. 



M 



itnm , iu M bonoft prapar^it ad coronam : diTîtiaQ A suft pauoos juatos perire «om aMdtkiidiBe inpio* 



auteiu gluriae fiUBt> dignitas multiplex prasparata 
crcdentibus. £o ipso qiiod ait : In muUa patietuiaf 
aalia sîgaiflcavit priora eonun peeeaia, in (piibHS eoa 
pertHlU , ut oppprtune tanc Tiodicar«t , qaando iile- 
rum vindicta subveaienda erai : bis qui liberantur 
kuiotesciuit divitiae Dei, cum erga eos qui inter ho- 
miaes spernunUir» et humiies sunt, misericordia ^us 
OStcnditor quod non in divitiis snis» nec ia pot^tia» 
sna» Md in Domino sperant : eiciii et tune Hebr»^ 
Tţmi gena dliperaa inter hominea et alijeeta, a hm 
miaericordiam conseenta eat. Ita er%o etiam pepulua 
gentium qni spemebatur et desperabatur sJi) bis qui 
in eircmnelaioiie gloriantur, misericordiam consecu^ 
tna eat* Yecabo nou ţ^bem meam^ ptebem meam» 



rum. Quod semen Isaias Domino dictt dimlietum t 
iUud sine dubio quod idem Apostoius eqioail in alii^i 
cum dicit ad Abrabam dictum : Tibi dak9 îwr9im 
hanCf et temini tuo : Non autem dkil el «eintm^ 
tanquam in multis^ sed lemim tuo, tunqmm in unei 
qui ett Chri$tu$i Non autem otiose Isaias semen no* 
minavit quod reliquum est : semen namque didtup 
quod seminatur in terra, et înde resiirgenlem fre* 
ctum plurimum totius Ecciesias mvltlludinea prola- 
turum , sicut ipi»e Dominus dicit : Niei grmwum frm* 
menii in lerram ceciderit^ et morluum fuerit^ fructtm 
nen etfferi; aut fnictus hujus semînis est indvlgentia 
peccatorum. Quid ergo dieemui ? quod §eiUe$^fum non 
sectabantur jutlitiam, appnkenderunt justitiam. Quo« 



Aperium est de gemibus dicUun» quia prius non erat B modo bic dicit quod gentes non sectabantur justi- 



pkba Dei , postea autem ad opprobrium Judseorum 
misericordiam aceipientes voeatse sunt, ut in loco ubi 
nen voeabatnr plebs Dei vocarentur ibi filii Dei yivl : 
prius enim nosquam vocabantur £Ui , nisi in Judsea». 
hoG est, in Sieroaalera » ubi domus Dei erai; ut : 
Noluâ in Judtea Deu$ ( PtaL luv )• /mim autem 
proclamat pro hrael^ boc eslî clamat pro bis qui ere- 
dont in Cbristum, bi enim vere Israelitie» sieul dicit 
Dominus ad Natbanael? Eece vere /«me/ita, in quo> 
dolue non eU (Joan. i)« RelitfuiiB ealwB (iant. Panci- 
tatem e(Hvn Greditnram esse demonstrat. Providena 
da futiiris propbeta videbat quod plnrimi ex Israel 
futuri erant vasa irm non credenles vits suâfe, sed 
Dominum majestatis eruciftgentes, Uli qoi non sal* 



tiam, et comprehenderunt justitiam? Vide ergo si 
boc modo possimus req|K>ndere : aliud est aeetarii 
allud est iasitam babere. Sectari dicitur^ qui <kH 
ctrina et lectione multa assequi aHqnid cupit : undo 
et a sectando sectse appeUatae sunt htqnsmodi d9« 
ctrinae qu» hominum traditione diaeuntur. Geolea 
ergo quae legem tabulis vel litteris scriptam non ba-> 
bueruni, non dicuntur secute esse justitiam, babil^ 
runt tamen insitam, quam lex eos aaluralU edocnît i 
idcirco ergo proximi Cueronl justilisa ei qo» eu fide 
est, id est, Cbristo. 

hrael vero ieelane ioşem juetiHm^ in legem nem 
perveniu Et bie loeos, aicut capra dlximoe^ obser 
vandus ; in nno eodemque versieulo diverse ncmiităt 



vantnr, tanquam arena maris sunt : reliqui^ vero l^n^* GerMun est enim quia sectabatnr legem Jmni- 



sahss fiant, lanqBam stell» c<Bli simt : utnimqne 
enim promissionis, qu» ad Abrabam facta est, eonti- 
net sermo : erîf , inquit, semen tuum meut arena mărita 
Yerbum enm eomummane el breviant in aquitau. 
lilstoria& babei boc sensua ) Sicut ego verbnm ab- 
breyio el dto dlfiinio, ita Deus boc orani velocitate 
perficiet« In propbeUa autem breviatnm verbmn No^ 
Tum Testamentum accipitur, quîa iu eo omnia brevi* 
Ier eon^rebensa soni et clauaa. SaWari bos pronit- 
tU, quos reliqooB dieil per verbnm quod breviavit 
Dominus siqper terram, boe eat* per fidem, cam svb- 
latls omnibus neomaniia» et sabbato, et drcnmci^ 
sionci et lege escarum, et eUatlonibas peeorum, 



ti» secundum licterâm ^ aed in kgem non perveoit : 
quam legem? sine dubio sptritua. Neqoe enim hoe di 
ceret Apostoius, qaia legem qdam sectabatnr» et 
qnam lend>al, el qnam babdnt, in banc non per* 
venit. Prima justiţia cat eogooaoere Greatotem» d^ 
inde custodire qvm pnecepit 

Qum'e? Quia non ex fide : sed quati en opetibue. 
Reddit cauaam qnare non învenerit Jostitlam, qnla 
fako in qieiibns gloriati credere nokieraitt* 

Ofenderunt etdm im lapidem offenelofds. Id est, in 
Cbristnm ^ quia non credidenini in em. Iden lapla 
oiensionis est : cal videre lioet lapidam mm oifendit ; 
qai aalem csecus împingi t se, qood eonilgit ivMt§f 



sola fides propesiu eat ad sabitem que abbreviatn «. qoos sua raatttia excaeavit , ut Cbriatnoi non agno^ 



eatex Ifiş/d ; quia qae in iide simt babentnr^ dicente 
Salvatore : De me enim seripsH Moffees. Sive verbum 
breviatum est tolîus doctriiise, ut quod prius lex et 
propbeUa continebaBt In latitudine praeceptoram, vo- 
niena Dominua pronimtiarel, et diceret : Diligee Do^ 
numum Demn es teto eorde tue , et proatimum tuum 
aictH te ipeum ; in kk dHk^ue mandătis pendet mnids 
lex et propk^of {Matth. xxii),in qoo evideaier pro- 
pbelas et legem dnobns bis sermonâras bi^evltfvit. Po- 
test et breviatam verbom did sjrmboli, quod creien- 
tibua ttaditur, in qno totins mysterit snmna paocia 
eonnexa sermeidbas eontiaeivr. 

JVist Dmmnme snkmA tel^qmu^mM mmen^ ekm 
jSodaifin f«n& fsainwa^ ala (M* ^» Qaia noii aat pao' 



scenles enidJiferent. Sed ideirco lapis ofii^nsloMa el 
petra scandal! praedietoa est Cbristns, qnia muHI in 
nattvitale ejoa et passione seandalnm (latitiiilat. Eec9 
pono m Sion lapidem ofeneionte et.petram itaUdăli^ 
Seiendmn est quod in Isaia prc^rbeia boc testlmo» 
niom scrqrtom sit* Gompertoai ost in petra tel in 
lapide Gbristom esse dgnifieatam. Danie) enim pro- 
pbeta lapidem bone dieit, qui abeetâsus a nwnte sine 
manibus , pereuseii et eomminuit mrnin regna , et re~ 
plemt omnem titram {Dan. u), qnod evidenter de 
Cbristo dictam est. Et in lege petra , de qua fluxe* 
rant aqnae, Gbristas est appellatns : Petra autem i 
vMfmkf ânt Chtktne* Offpwmo ergo posita In Slon 
Chtkimenit ; SâNkvmvdliMfr aat^ mw eMm ipea 



Â5 SEDUUI SGOn 90 

Rienisalem, ţa» propter notitiam Dei non immento A dseis teslimoniam perblb^t Paiilas qaod aexnulatio- 



exceJsa dicta est, in qna Salvator a Deo Patre posi- 
■Ins pnedicator, offensio factus est Jadaeis , dum se 
Fiiium I>ei praedicat, natuin de Spiritu sancto ex mu- 
liere. Per corpus autem contra scandalum passi sunt, 
et dicebant : Nonne tnaUr ejus ei fratres ejus apud 
nos $uni (Marc, vi)? quomodo ergo hîc dicit, quia de 
coelo descendit? Haec ităque petra scandalum est Ju- 
daeîs et petra offensîonis, quse petra sine dubio' corpus 
intelligitur Salvatoris, haec excisa sine manibus, pro- 
pterea quod sine viro de Spiritu sancto nata est. Om- 
ni$ qui credit in eum non confundetur. Non Judaeus 
aolus, sed omnis qui crediderit, de pristinis delictis 
Bon confandetor. 

CAPUT X. 



nem Dei, licet non secundum scieniiam, taraen quia 
utcunque habeant causam docet AposColus, qua ob- 
secratione pro illis offerret Deo : metius est enim 
habere zelum Dei, licet non secundam scientiam, 
quam penitus non habere. Sed non securidum geien- 
Ham. Yeteris sciiicet iegis, quae prophetavit quod 
crederet tolus mundus Christo adveniente : sed non 
c«»gnoverant quia Ghristus advenit. Ignorantei ;«- 
ttttiam Dei, Ignorantes enim hune esse Ghristum 
quem prumiserat Deus, alterum ex^tectaiidum di- 
cebant, huic justitias suas quas ex lege habebant 
anteponentes, qui est Dei justiţia in fide : justiţia 
enim ipse est, quia quod promiserat Deus, in ipso 
implevit. Finis enim Iegis Christus, Hoc est, perfectlo- 



Fratres, voiuntoi guidem cordis mei, etc. In his ^ nem Iegis habet qui credit in Christo ; cum enim 



quae nuper exposita sunt, muitis testimoniis ad- 
versum Israel usns est prophetarum, Ita ut profer- 
ţel de Isaia : Ni$i Dondnus Sabaoth reliquisset se- 
men^ etc.» propterea solari nune rursus populum 
^olens, et per hoc invitare ad fidem, dicit : Fratres^ 
valmntas guidem cordis, etc, et causam cur voluntas 
ana et obsecratio pro illis apud Deum babeatur, 
ostendit. Testimomum enim , inquit, şferhibeo t7/t>, 
guoa esmulationem, etc. Quamvis, inquil, tot et tan- 
lis sint involuti peccaiorum suorum malis, tanieu, 
quia ineflabilis zelus et aemulatio Dei est apud illos, 
hate me commovit causa (ri)6ecrare Dominum pro 
ipsis, ut vel in ibie aliquando perveniant ad salntein : 
habentenim xelnm Dei, sed non secundum scieniiam. 



nullus justificaretur ex lege, quia nemo implebat 
legem, uisi qui speraret in promissionem Ghristi^ 
fides posila est, quae crederet pro perfectione Iegis, 
ut in omnibus praetermissis fides satisfaeeret pro 
tota lege. Moyses enim scripsit, Ipse Moyses distinxit 
inter utramque justitiam, fidei sciiicet atque facto- 
rum, quia altera operibus, altera sola credulitate 
justificet accedentem. Quoniam gvi feeerit ea met in 
eii. Id est, vindictam Iegis e£fiigiet et bona teme 
accipiet. Quidam ex hoc loco putant Judseos prae- 
sentem tantum vitam ex Iegis operibus me- 
Tuisse, quod verum non esse Domini verba de- 
clarant, qui de vita interrogatus aetema, mandata 
Iegis opponit, dicens : St vis in vitam venire, serva 



Et probat quomodo non secundum scientiamzeluîK Dei mandata {Matth, xix). Unde intelligimus-quod qui 



habeant : Quia ignorantes, inquit, Dei justitiam, suajw 
slitus obtemperant. Non multum ergo prodest habere 
zelum Dei, et non habere scientiam zeii. Denique Judaei 
putantes se zelo Dei agere, sacrilegi exstiterunt in 
Fiiium Dei, quia non secundum scientiam zelaii sunt : 
sicut Phinees, filius Eleazar, qui secundum scien- 
tiam zelatus interemit Madianitam pariter et Israe- 
litam fornicantem cum ea. Poterat autem dicere et 
de aliis Apostolus qui charitalem Dei habent, sed 
non secundum scientiam : si enim habeat quis affe- 
ctuih erga Deum, ignoret autem guia charitas pa^ 
tiens est, benigna est, non invidens, non perperam 
agenSf non infiata, non est ambitiosa, non guwrens 
guw sua sunt, haec et his similia si m chariute non . 



suo tempore legem servavit, aeternam vitam habuit. 
Qum autem ex fide est justiţia, sic dicit. Id est Moy- 
ses. Ne dixetis in eorde, etc. Hoc est, nec de pas- 
sione, neque de ascensione ejus, quia a semetipso 
factum est, in corde tuo debeas dubitare. Quod 
ergo ait. Ne dixeris in corde tuo, exceptis his 
quae media interserit, hoc est Ckristum dedu- 
cere, vel a mortuis reducere, de Deuteronomio vi- 
detur assumptum , ubi hoc modo scriptum est : 
Mandaium hoc guod ego mando tibi hodie, non est 
superexaitatum a te, nec longe a te : non est in cmh, 
ut dieas : Quis ascendet a nobis in aelum, et accipiet 
illud nobis, ut audientes faciamus itludf negue tram 
mare, ut dicas : Quis transibit nobis mare, et accipiet 



hâbeat, solo affectu dilîgat Deum competenter, et ad ^^^i ^ audientes faciamus illud f Verum juxta te 



ipsum dicetur quia charitatem Dei habet, sed non 
secundum scientiam. Simiiiter autem dici potest et 
de alio qui fidem Dei habet, sed non secundum 
scientiam, si ignoret quia fides Dei sine operibus 
mortua est. Potest et de alio dici qui castltatem ha- 
bet, sed non secundum scientiam, quippe si ab ho- 
minibus laudari vuit. Et alius abstinens potest dici» 
sed non secundum scientiam, si propterea ut homi- 
nibus appareat. Et sic per singula quaeque quae ge- 
rimus. Denique et apostoli dicebant ad Salvatorem : 
Auge nobis fidem {Lue. xvii) : hoc est, habentes cam 
fidem quae non est secundum scientiam, habeamus 
tam fidem quae est secundum scientiam. Interim lu« 



est vatde in ore tuo, et in manibus tuis , ut ţadas 
illud {Deut. xxx). Justitiam banc dicit esse fidei, si 
non dubitet de spe Dei quae in Christo est, quia ideo 
passus est, ut exspoliatis inferis, virtute Patria de- 
vieta morte resurgens, cum animabus ereptis in cceh 
lum ascenderet. Sed guid dicit Scriptura? Hoc est, 
ut] ascendamus deducere Christum, confitendo eum 
nostro ore, quod est quasi coelum nostrnm, et in- 
tremus in abyssum noştri cordis, de quo oportet 
nos revocare Ghristum , ut quod corde credimus, 
ore confiteamur. Hoc scriptum est in Deuteronomio, 
quia non est longe ab animo nostro vel ore, quod 
nobis dicitnr ut credamos: qoamvis enim oeulif 



n COLLECT. IN EPIST. AD ROIL W 

Don videator» a natm tanen anioiorum et loqnendi A crcdideruni, ei ideo nec invocant enm io qnem nou 



ratione non disoordat quod credimus. In ipsa enim 
natura inserta sunt relut semina, quae audiiu et to- 
luDtate ex cultura fructiiicant testimonium creato- 
ris, boc est, verbum iidei. Nullum opus dicit, sed 
solam fidem dandam in causam Gbristi. 

Qwia ti confitearis m ore tuo Dominum Juum, Quae 
superius locutus est , bic illa manifestavit : banc 
esse regulam fidei, credere Dominum esse Jesum, 
et non erubesoere quia I>eus illum ex mortuis de- 
duxit in coelum, coniiteri Q^od Deu$ Uium suscitavit 
amortuU. Gertum est quia suscitavit eum, adjusti- 
flcationem sui credit : alioqui quid proderit scire 
me et credere quod Jesum Deus suscitavit a mor- 
tuiSy si in me ipso eum non babeam suscitatum? 



crediderunt. In boc autem arctissima eos conclu- 
sione constringit : Salus, inquit, non est nisi invo« 
canti ; nemo vero invocat qui non credit : ergo quia 
non creditis, non invocatis ; et quia non invocatis, 
non salvaminî. 

Sed quomodOf inquit, credetU ei quem non audie- 
runt? Possumus sic intelligere, ipsum in came po« 
situm, vel Apostolos eşjus praedicantes de eo audire 
noluerunt. Potest autem et boc intelligi, quia etiam 
nune Ghristus semper tanquam verbum et ratio uni- 
cuique loquilur in corde, et de pietate docet, de 
justiţia, de castitate, de pudicitia, et de omnibus 
simul virtutibus protestatur, sicut et ipse dicit : 
0\)e8 mece voeem meam audiunt {Joan. xxx). Sic 



Ego si in novitate vit» non ambulo, et vetustate B denique in corde Pauli Joquebatur, ila ut iile dice- 



peccandi consuetudinem non fugio, nondum mibi 
Gbristus resurrexit a mortuis. rAd bune autem sen- 
sum ea conveniunt qw£ sequuntur. Dicit enim Scri- 
ptura. In Isaia : Quia omni$ qui credit in eum^ non 
erubescit (Isa, xlv). Erubescit autem omnis qui 
peccat, sicut et Adam peccavit, et erubuit, et abs- 
eondit se. Qui ad bune rul)orem peccati incurrit, 
credere non videtur. 

Corde enim creditur ad juttitiam, Ergo si fides suf- 
ficit ad justitiam et confessio ad saluiem, inter Ju- 
d»Bm et Gentilem credentes nulla discreţie est. 
Omni$ qui credit non confundetur, Gum examen coepe- 
rit fieri omnium rerum in die judicii, et omnia falsa 
commenta ve^ dogmata in confusionem deduci, tune 



ret : An experimentum ejus quneritis qui loquitur in me 
Chriitus? Sequitur : Quomodo autem audient tine 
prcedicante? In boc magis pnedicantium sermone 
Gbristum ostendit audiri, in quibns secundum ea 
quae supra diximus, Gbristus loqui et docere mon- 
stratur. 

Quomodo autem prcsdicahunt niti mittanturf Difil- 
cultas mibi quaedam in boc sermone videtur exsur* 
gere. Si enim ita intelligamus quod proplerea non 
praedicent quia non mittanlur, nullo autem praedi- 
cânte non audiant, non credentes enim non invoca^ 
bunt, non invocantes non salvabuntur, coUigilur ex 
bis, ut causa qua non sunt salvaţi, ad vitium redeat 
auctoris qui non miserit pnedicantes. Sed magis ad 



in Gbristum credentes gaudebunt videutes omnibus ^ illum nos, qui rectior est, in intelligentiae tramiteni 



manifestări quia quod crediderunt verum est : aspi- 
cient enim inter caeteros se gloriosos et prudentes, 
qui aestimati fuerant contemptibiles et stulti. lllîc 
enim est vera probatio, ubi et remuneraţie et con* 
demnatio. Non ett enim dittinetio Judcei et Grad. 
Generaliter autem confundi propier diffidentiam 
dicit aut sublimări causa credulitatis, quia sine 
Gbrîsto apud Deum nulla salus, imo poena est. Divet 
în omnet qui invocant eum. Unus Dominus omnium 
et abundantlam misericordise et salutem habet unde 
largiatur. Non dixit, Dominum divitem credentibus, 
sed invocantibus illum : credentibus enim sola datur 
remissio peccatorum. Sequitur autem ut precibus 



deflectamus, et quod dixit, Quomodo autem prcedi^ 
cabunt niti mittantur? sic accipiamus, quasi dicat 
Apostoius : Nos prsecones et praedicatores Gbristi 
non possumus praedicare, nec annuntiandi nobis 
virtus ulla subsisieret, nisi adesset nobis ipse qui 
misit. Quod si praedicantibus audire non vultis, 
vestra jam culpa est; et si audientes non credilis» 
et non credentes non invocatis, salvi esse nequitis. 
Quia ergo missi sunt ad praedicationem, idcirco de 
bis qui ab ipso missi sunt scriptum est : Quam tpe- 
cioti tunt pedet evangelizantium pacem, evangelizan-- 
tium bona ! Hoc propbeta dicit Nahum. Pedes dl- 
cendo, adventum signiflcat apostolorum circumeun- 



deditus liberetur a malo, et possit consequi quod -^ tium mundum et regnum Dei praedicantium : ad- 



promisit Deus toto corde vigilantibus. Hae sunt divi- 
tîae tiomini, si justiţia nobis, et veritas, et eapientia, 
et sanctiflcalio, quod totum est Gbristus Dominus, 
dominetur. Hae enim sunt ejus divitiae, utpote in 
quo sunt omnes tbesauri sapientiae et scientiae abs- 
conditi. Tidelur mibi grande aliquod in Scripturis 
divinis sub invocatîonis nomine designari : non 
enim de qualibuscunque viris, sed ingentibus et prae- 
cipuis scnbitnr, quia Enos primut ccepit invocare no* 
men Domini {Gen. iv). 

Ommt enim quicunque invocaverit nomen Domini 
m/viu erit (Joel. ii). Apud Joelem propbetam boc 
scriptum est : Quomodo ergo invocabunt eum^ in 
quem non crediderunt? Cbristum enin^ Judaei ,no;^ 



ventus enim ipsorum illuminavit bomines, viami 
ostendens qua itur in pace ad Deum. Aut certe pe- 
des in boc loco pro sensibus posuit : de bis pedibus 
et in Evangelio Salvator ait : Sicut ego Dominut et 
magitter lavi pedet vettrot^et invicem lavatepedet alteţ'- 
utrum:exemplum enim dedi vobit (Joan. x]]i).Tidea- 
mus quod sit istud exemplum, quo magistri discipulo- 
rum lavare debeant pedes, aut de qua aqua lavare. Si 
quis inveniat aquam vivam, et si quis accipiat de 
baptismo, et aqua illa fiat in eo fons aquae salientis 
in vitam aetemam, iste de hac aqua doctrinae spiri- 
tualis potest lavare pedes discipulorum, et omnes 
ex animo ipsorum immunditias sordesquediluere; 
et boc faciens, datnm a magisUro implevit exeoh 



M 



SEDQLIISeon 



IM 



plmn. Qux autem bona sînt quae evangelizant (quam- A tales non solom tocIs, $tâ Terf» ei ratfon^m perref- 

Tia hoc ipsum quod dicît evangelîzare, jnterpretaiur, 

bona annuQtiare), quae sint lamen bona quae bonis 

addidît, requiramus. Unum et venim bonum est 

Deas» cujus imago bonitatis est Filius» et Spiritul 

Clîus qui dicilur bonus : illud ergo unum, quia in 

Deo Patre, et Filio, et Spiritu sanclo est, bona no- 

minavit; boc est enim quod annuntiant evangelistae 

secundum praeceptum Deî et Salvatoris noslri dî- 

cenlis, Ite^ docete omnes genles, baptiiantes eos in no- 

minePatm, etFiliiy et Sjnritus sandi (Matth. xxvui). 

Eiemplumvero boc de Isaia videlur assumptum; 

sed ibi propbeta axi ipsum Dominum evangelîzandi 

officiqm retulil, Ita enim ait : quia ego ipse qui la- 

quebar ecce adsum, Quam pulchri in montibus ut pe- 



nisse pronmitiat : quod utîqire audientes sermonem 
Udei etiam perscrutari possunt. Sei dieo : Nnnquid 
israel non cognovit f Qentes scilicet esse Tocatas ad 
fldem. Tidetar ea quae snperius diicit de Gentibns 
prolocutns : nrnic vero, ut sibt moris est, etiam de 
Israel subjungit, et Tult quod inexcusabiî!s sh fsrael 
testibus Idoneis comprobare. /p<e, ingult^ Moyses 
dicit^ ex persona Del : Ego ad {Bmutationem tos ad- 
ducam in non gentem, de Ghristîanfs sine dubio df- 
cens, qui a Deo ad semulationem prioris populî in- 
creduli concept! et assumpti sunt. Ad fBtnutationet^ 
vos adducam. Quia per se Jildae! in ira mtssi excrtr- 
ciantur, quando audiunt propbetas et îegemi ad nos 
pertinere qui Gbristum credîmus. In gentetii înst- 



des evangelÎMntis auditum pacis, ut evangelizantis ' pientem. Hoc est, sine lege et non ndbrant^m Deunj 



bona {hai ui) ! Yerum mihi videtur Pauius, quia 
propbeta dixerat, ut pedes evangelizantis bona^ et 
boc quasl ex alierius comparatione commemo- 
fasse , velut si dfceret : Ita adero, ut bomo qui 
evangelizat pacem et evangelizat bona. 

Sed non omnes obediunt Evangelio, Ergo si nec 
iOi omnes obedierunt ad quos işti missi sunt, quanto 
minus işti ad quos nemo est dcslinatus. Quis credi- 
dit auditui vestrof Firmavit exemplo proplietico 
Judseos esse contradîctores evangelicae veri la li s : 
bune autem numerum tangit qui Adem non recipit» 
quod ponit Apostolus, quia Tsaias di xerit : Domine, 
quis credidit auditui nostro 2 Quts pro raro dictum 



Terum. Isaias auiem audet et dicit. Dicît Apostolus 
de Isaia quia audet et dicit : hoc indicat, quia mor^ 
tem contemnens et persecutîones quae Inferebantur, 
quamvis sciret sibi imminere periculum, aude( ta- 
men et praedlcat Yerbum Dei. Et ex persooa Chrîsii 
dicit : Hîc Israel carnalis est, boc est, Abrahae 
fllius, sed non secundum fidem : nam Israel \eru8 
et spiritualis est, qui credendo videt Deum. bivetUus 
sum ab his qui me non interrogabant, Quia noQ 
Detim sed daemonia interrogabant, per augures et 
astrologos, atque aruspices idolorum. Ad Israel aur 
tem quid dicit? Superlora quidem ad 6enle$, se^ 
quentia vero exponit ad Israel esse referenda. Totd 



est« Et observare debemuş quod sermo hic in Seri- ^ die expandi manus meas. ffoc est, tolo tempore mi<- 



pturis interdum pro raro, interdum pro nullo omni- 
no ponitur. Verbi gratia, ut cum dicilur : Quts sa- 
fiens f et tntelligit hac ? Ubi vero dicilur : Quts 
Qscendit in eedumf hoc est, Christum deducere; vel 
quis descendit in abyssum, hoc est^ Christum a mar^ 
tuis reducere? Bic quis nullus intelligitur : nuUus 
enim est qui ascendit in coelum Ghnslum inde dedu- 
cere. Nune ergo Domine, quis credidit auditui no- 
tro ? quod dicit Isaias, rarum quemque significat. 
Yidetur lamen Isaias liaec ex persona 'apostolorum 
propbetare, quibus credilum fuerat praedicationis 
ofBcium ; nam et ipsi cum rarilatem credenlium d^ 
populo Israel viderent, dicunt ad Dominum : Do- 
mine, ^ttîs credidit auditui nostro? Ergo fides ex 



rabilia vel plagas extendi : nec sic crediderunt Ger^ 
tum est autem quod gentes erant quae Christum neţ 
quaerere noverant, nec de eo interrogare didicerant^ 
invenenmt tamen quem non quaesiverunt, quia ips^ 
eos quaesivit prior. Pastor enim bonus et ovem qua^ 
perierat requisivit, et sapîentia est quae drachmaii^ 
perditam quaerens invenit. Judaei autem interro^gaat 
Scripturas de eo, et inveniunt quia crux ejus Judaeîf 
est scandalum. Ideo dicit adeos : Tota die expandi mâr 
nus meas, hoc est cum penderet in cruce» illi non ao- 
luminvenerunteum, sed insuper dixeruntei : Si Filiu$ 
Dei eSf descende nune de cruce, et credimns. In exem 
plaribus autem Hebraeorum non babet contra dicen- 
tem , Apostolus autem secutus LXX interpretum 



auditu est, auditus autem per verbum Dei, Quia nisi ^ veritatem in suiş Scripturis, sicut illi iolerpretati 
dicatur aliquid, nec audiri potest, nec credi. In om" sunt, ponit. 



nem terram exivit sonus eorum, Hoc de Psalmo xviij 
assumitur, ubi ait : Non sunt loqueluBy. neque sermo- 
nes. In quo pro linguarum et scrmonum varietate 
Gentes sine dubio inteiliguntur, et dicitur quia apo- 
stolorum Ghristi in omnem (ţuidem terram sonuş 
eiîeril, in fines vero orbis torrae, non sonus, sed 
verba pervenerînt : quod \ta intelligi potest, quia 
terram imperitos quosque ^t Uidocibiles omnes dlr 
cat, ad quos non verba, in quibus ratio fidei com.- 
monetur et explanatio sapientiae, sed sonus iidei 
communi et simplici praedicationt pervenerit. Finem 
vero orbis terne, eruditores quosque aq>pellaverit; 
finis euiin perfectionem indicat rerom, Ad boa ergo 



GAPUT XI. 

Dico igitur: Nunquid repulit Deus hwredttatem suam? 
Quia sa tis iilos bumiliaverat , modo quasi bonuş 
doctor coosolatur eos , ne illos nimium exacerbare 
videretur. Absit. Non omnes, ait, repulît, niai illos 
qui non crediderunt. ITam et ego Israeli^a sum. Quîa 
non idcirco expulsi sunt , quo^ genus sunt Israell 
Non ergo repuKt Deus plebem suam , quam praesclvit 
esse credituram. Et ut boc probaret exemplo, sub- 
jungit, dicens : iVam ^ ego Israelita sum. An nesci- 
tis in Elia quid dictl Scriptura ( III Reg. xix ][? NÂ 
videretur parvum quorf exemplo sui non esse repul- 
3am plebem Dei docebat Apostolus, Talidiora rcqul^ 



iOl COLLBOr. JM CMÂt. At) ROM. lOi 

rit tktmşl^f ilicit ( Ân tmckkt 6U. Ir qvfbos 4<»* jl mandata contemnerent, ande ă Salvatore arguimtur: 



cet» ţuod .praplista alfqttando D«e repleUis, ehm 
apud Oeşm qatrelMi pepoli pf^varieaferis expone- 
ret« qui bob Mlaa ptophetas ^ddisset et altaria 
std^vertMMst, ▼erun et Eiiaiii, qui ?idebatur so!us 
ftuperefiie ck ^ophetis Domini, conaretnr exstiu*- 
fttere, BoaAn» dioebat * Et ego relietuB stfm «o/tc», 
tfl futffnim animam m$am, 8ed quid dMt ilii divi- 
num regpofuum î BtHqui milu se^em vnitUa virorum 
qui non ^tripmmnmt genua anu Baal, Âperta sunt 
hflee. AMepdil ^iim aoii s/olmm Eiiam vetnantaisse, 
qui devoUis fiM non a^oraveril idok , sed multos 
qui ÎB iide Dd pcraiaB«erant. Haic rei et historiae 
coogffiiit qiiod amlti per upekiBcas ooeottati sint, por- 
pter A^Amh regem fiMaari» et iezabel uKorem ejus , 



CuHeem linquenteSy camelum qutem glultentes {Matth^ 
XXIII ). DeditiUis $piritutn compuncţionis. Hoc est» 
spiritnm erroris vel iniidelitatis, sea jnvidiae. Oculo$ 
nt non videant, et aures ut non audiant. Qu^stio 
Bobîs quomodo de bono digne diclum videatur, quod 
ipse dederit oculos residuo Israel quîbus non videat 
et aures quibns non audiat : et vide ne forte haec 
magis relribulio sit et merces incredulilatis , se- 
cundum ea quae in superioribus exposuimuSi ubi 
quia non probaverunt Deum babere in notitia, tra- 
dîdit iltos Deus in reprobum sensum : hinc etenim 
oculus et auris cordls , non corporis dicitur, quibus 
excxcati sunt, et non audiunt, hi utique Christum 
videntes in corpore , et audientes doctrinaţn ^us , 



qoiper^eudoiMPopbetMcredeiilcgD^prophelasptr- B nec credere operlbus quae videbant^ nec verbo quod 



«eqitftbaiitvrt el popnbim Ad ldololatri«n cogebam. 
Quid aitfeai H ipce niMHfin aeptera miHia virorum 
iodioet, videmos. SeptOBarius numeros ad reqniem 
perciuti : îb 8eptBB% eaim reqvlevît Dens. Audi ergo 
qiioiaod«€hrittHS cvedrates sibi invitat ac^requiem , 
ei dicU: Venita ad me, omiMt qui iaboradSf et egorefi- 
tiam «o<. Ad iatum ergo aeptenarium nomenim per- 
Uset oBNiifl f«i vMdeBS ad Chrialum deposnft onera 
peecati» ^ reqnîoni adotia iavenit. $k igitur et hoc 
Umpore reliqidai ^emmdmm eieedone^ grafice Dei 
saiwB fâotm $mt. Bciifaiaa diceits «os qui ex cir- 

lam apostolorum quibus 



eumciaMMie 



M quiNiBe aBDBBMrat, qaftm ^ cteleros qui cum 
işm seeBli svbI iklem €hri<>ti, Quod dicît seenndtm 



audierant obedire volnerunt. V^que in hodiernuţfi 
dietn. Hoc est, usque converlantur, sicut de vela- 
mine cordis ad Gorintbios dicitur {II Cor. m), Yel : 
€$que in hodiemum diem , hoc est , u^ue a4 con- 
sumiuationem sseculi. Fiat meMa eorţim coram ipsU 
in iaqueum, Quia in passione Ghristi Jaet^ti suQt 
pascha comedentes : hoc enim de ii^s prophfitaUir 
qui Salvatorem aceto et felie potabant. Quod dicît» 
fiat mensa eorum in Iaqueum et {^ti^nemf mu ha- 
betur scriptum în Psalmo, neqnş in ^oslrîs Septua- 
ginta iulerpretum exemplaribus^ ne^uQ ia Uabo^D^ 
rum. Sed rursum in Psalmo )iabeiur '• Fifit menm 
eorum coram ip$i» in Iaqueum ( P$qI. Lţvyi ), Apo- 
^ stolus autem non posuii , coram iprit* Et%o scîftBdnw 

eleetiânem gvmke 3ei m^wm faetăs e$$e rdiqwia^^^ ^ quod auctoritas apostolica aunquaoi Itebrasorum 

exemplaribus fidem facit, nec verbia semper iar 
terpretum servil, sed Scripturarum seosuia yerbî9 
quibus copipetit explicat. Omne quod appelUtor Yop 
tos Testamentum mensa eştjsrael» ip qna mens^i 
si quis volebat edere verbum Dei» appoAîtis sibi 
legls et prophetarum sermonibus j)aacebaUir* £4 
banc puto esse mensam, de qua dicit Salomon : Si 
redieris ccenare ad men$am potenţii , intelligibUiter 
intellige quce apponuntur tibi^ et mitte munum tuam, 
mens quia talia te parare oportet ? Omnls «i^o Şcri-^ 
ptura mensa est sapientisB* Alîter, fiat mensa ^o* 
fum coram ipsi$ in Iaqueum; hoc implelum est 
quando occîsi sunt in vindictam cruciş pascha mant 

ex qBibvf dktt BOBlaem potoisse salvări , et de qui- ducantes , în Iaqueum scilicet obsidionis ? Sive ia 

iMis îb' pneseati iooo 4fcit, quia non ex operlbus, ^ Iaqueum mensa divinae Scripturae Judsîa jefiicitur» 

Bte. Alk^qui ^natkt u^ eei gratia. Hoc est, si ex 

«maritala lahai lactae 4Mnit, non erit gratia, sed 

Bi«roe« 0pcffi8 : qsîa a gratuit» mnnere gratia ap- 

peliBtur. Qmd £ăim? iftUfA-^î/efebăt hrael^ hoe wm 

eU cmmenom; ^UcU» Mmâm comeenta ett , casted 

twrtf excmmti mnL ia his Apostoloa Israel in duas 

divîfiit pailei, ifruifvtti uasm ^ectionem voeat, qu» 

oeaaeetttâ ^U ^B«d qa^nhat ; aliam «eteros appd- 

lat, fai a^a solam coaaeeati noa saot quod quxre* 

baaft 9 -aed eKG«»ti soni apîrîtu companctionis. Ideo 

autem lotus Itfael nen est conseaitus justitiam, 

quia Hlafli non «l fide qaaerd^Dt, sed ex solis ope- 

ribua legia ae justificări putabaati x^wm maxima le^is 



uoB milH videair ease auparflniB lectionis adjectio : 
potuit emm dioere, rettqui» per gratiam, et sine 
electkaae» et «am aieotfoae. Naai ooines quidem qnl 
l^er lideai «alvaatur, per gratieai sine dubio saivan- 
tar : qui autem per e&ectioBem gratie salvantur, 
perfeetîofM anmua mtlâ videntwr wtendî. St autem 
^mtia^ W9n ea aperite». Seiendum est opera que 
Paulas MpmMit et frequenier vituperat , non esse 
apena juatiftise qu» maadantur in lege ^ sed ea qui- 
bua hi| qui secundam earnem legem custodiunt, 
glerianturt td ^eat, vel cireumcisionem , vel ritos 
BacrificioniBi 9 vel ekaerfatîoBem sabfoatorum et 
a e o e i e a iecBnu H»e et i^uamodi ergo sunt opera , 



quando ea qnse de Ghrlsto prophetata sunt, non ai«i 
ad lltleram perverse interpretantur, in captionem 
scilicet transmigratlonis, quae sub Tito et Yes^^ 
siano facta est. Potest aiţt^m et lila captîo neviav 
hujuş videriy quia Domlnus eos cepit« cumad eoa 
dixit : ^uid vobi$ videtur ie Chruto ? Sequiţur ; E$ 
non potuerunt ei respondere verbum (Lua. iv). & in 
retributionem. Uoc est, in maU operje ariodietaai : 
fit autem et in scandalum mensa JHofC modo. Ei^ 
Scripluris didicerunt iudaBÎ, quia CkriUuş în frter^ 
num manet ; Jesum vero videntes in caj:^ , /H ae^ 
soluiu iu carne, sed in morte, et morte jcri^is, ecan- 
dalizabautur in euoi , nescientes ^a et^ pa$$u9 eş^ 



io; SEDDLn SGOtI iOi 

ex inftrmtaU camU^ ud vM^ ex xiH^e bei. Donum A utetiHa pura ( / Ttm. ni ) » bon jam bODom graiide, 



eorum curvatum e$t temper. Neqoe eoiin debeot ultra 
coeliim despicere, qui in escatoremcoeli peccayerunt: 
sed dorsum signiGcat fortitudinem Judîeornm ad ser- 
vitulem redactam extraneis gcntibus. IHcoenim, nun- 
guid sic offenderunt ut caderent ? Id est , non ita pro- 
pter improbitatem suam caecati sont , ut curari non 
possint : sicut et Zabulon legimus cecidisse, dicente 
Isaia propheta : Quomodo ceciditti de ccUOj^ Lucifer 
( hau IV ) ? Casum apostaticum significavit : non 
ergo bos sic offendisse dicit ut caderent, sed offen- 
fiionis suae causa ad tempus obtusos. Sed illorum 



sed jam malam sibi poenam oonquirit , tanquam qui 
contumeliam fecerit divino ministerio» qaod simili- 
ter de caeteris et omnibas ecdesiasticis gradibas in- 
teliigendum est. St quo modo ad (BmuUmdum eamem 
meam provocem, Hoc est, ut omni modo talem me ex- 
bibeam, quatenus me desiderent imitări. Si enim 
amissio eorum reeoncUiatio est mundi. Unde Gentibus 
assumptio, nisi ei illorum viverent morle, ex Ju- 
daeis mortuis? Ghristus vel apostoli vita fuerunt 
Gentibus, si quos inde liberavero, ad vestram pro- 
ficient vitam. Si ergo, inquit, Israelitae bujus genlis 



delictosalus est gentibus^ ut illos annulentur. Quo- * a^jectio reconciliationem praestitit mundo , et tanu 
modo ex illorum delicto salus gentibus detur osten- fuit erga gentem istam gratia, quae sublata ab ea 
dit, boc est, ut coDversiooem gentium videntes, et universum mundam Deo reconciliare sufficeret , 
lestamentum Dei, quod ipsi prius acceperant, illis B quantum putas tune merebit mundus, cum eliam 



traditum , et legem et propbetas apud eos majore et 
digniore baberi observantia , zelum capiant etîam in 
novissimis saltem temporibus. Et sicut nune illorum 
lapsus salutem gentibus dedit, ita gentium fides et 
conversaţie Israeli a^mulationem conversionis et sa- 
lutis conferat : usque adeo illos dilexit^ ut propter 
salutem illorum gentes vocaret, quo eas videntes ad 
regnum Dei admitti , vel sic facîlius convertantur. 
Quod si delictum illorum divitue sunt mnndi , et di- 
minutio eorum divitice gentium , quanto magis pleni- 
tudo eorum. Si delictum illorum tantum vobis pro- 
Itiity ut sine operibus legis vos illis faceret cob^ 
redes ; et si pauci eorum credentes omnes vos ad 
salutem vocarunt» quanto magis si omnes crederent 



gens ista reconciliari meruerit? Et quid aliud sit, 
quod ex reconciliatione Israel mundus acquirat bre- 
viter ostendit , dicens : Vita ex mortuis. Tune enim 
erit assumptio Israel, quando jam et mortui vitam 
recipient, et mundus ex corraptibili incorruptibilis 
fiet, et mortales immortalitate donabuntur. Absurdum 
namque videretur, si cum offensio ipsorum reconci- 
liatiouem mundo donaverit , assumptio ipsorum non 
msjus aliquid mundo et praestantius largireUir. Quod 
si delibatio sancta est^ et massa» Hoc est, si qui 
credidenint pauci sancti sunt, el omnes sancti si 
credant. Quod unius substantiae est, unum est; 
ideoque ostendit non posse indignos dici ad idem 
bos quorum jam pareutes adepţi sunt fidem : quîa 



prodesse vobis poterant per doctrinam. Considera ^ si pars Judaeorum credidit , cur non et alia pars 



in bis Dei sapientiam , quomodo apud Deum ne ipsa 
quidem delicta et lapsus inutililer cedunt : sed cum 
unusquisque ex propositis in voluntate vel liber- 
tate delinquat, dispensatione divinae sapienţial hoc 
Ipsum , in quo illi damno suae negligentiae pauperes 
llunt , alios divites facit. Vobis autem dieo gentibus : 
Quandiu quidem ego sum gentium Apostolus. Quan- 
diu in coipore fiiero constitntus, Honorificabo mtitî- 
sterium meum, Dum exemplo meo plures eorum sal- 
vare contendo. Ostendit gentibus, quonam affectu 
âiligat JudaDos ; nam ministerium suum , quod Apo- 
stolus gentium est , bonoriBcat , si propter aifectum 
generis sui data opera etiam Jud;eos acquirat ad 



posse credere dicatur? Et $i radix sancta est, et râ- 
mi, Immutatis verbis eadem repetit , ut sensum com- 
modet duobus exemplis. Radix patriarcbarum , hoc 
est, primi et novissimi sancti ex ipsis. Radicem vero 
banc quidam Abrabam, alii SeUi, alii unum ali- 
quem ex patribus ponunt. Ego autem radicem allam, 
qux sancta sit , et sanctas primitias nescio, nisI Do- 
minum nostrum Jesum Christum ; ipse est enim pri- 
mitiae omuium, vel delibatio secundum id, quod 
alibi de eo dicitur : Qui e$t primogenitu$ omhis crea- 
turaf ( Col, 1 ) , huic namque rădici , omnis qui sal- 
vatur, inseritur : et hac deliberatione saneta omnis 
massa bumani generis sanctificatur. Et sicut radix 



fidem : bonorificatior enim Gt , si et illos , ad quos ^ sancta manentibus in se ramis sanctificatis pinguetu- 



non missus est, Incretur ad vitam. Patribus enim in 
hude maxima erit , si fratres invenerit qui perierant. 
Quid tam dignum quam ut unusquisque ministerium 
suum , quod Dei providentia suscepit , exornet ? 
Exornat autem et iUustrat ministerium, qui bene 
minlstrat : sicut ex contrarie dehonestat ministe- 
rium suum , et notabile facit, qui negligenter et in- 
digne ministravit. Yerbi causa , ministerio Ecclesiae 
diaconus , inquit , bene ministravit , bonum sibi 
grande acquirit , et mulţam fiduciam in fide Christi 
Jesu : si vero non bene ministravit, hoc est, si non 
se talem exhibuerit qualem describît Apostolus : 
Gravem , non muUo vino deditum , non turpis lucri 
0ippetitorem , sed habentem ministerium fidei in eon- 



dinem praebet, dum per Spiritum suum sanctum 
adbserentes sibi vivificat, verbo excolit, sapientia 
floridos reddit, et in omnium virtutum plenitudine 
afferre fnictus uberes facit , ita et ipse dtcat de eis : 
Ego autem sicut oliva fructifera in domo Dei ( PsaL 
Li). Etenim si râmi qui fracti sont, propter incredu- 
litatem fracti sunt; et qui staut, flde stant : qui 
salvi erunt in quo stant, nisi in Jesu Ghristo? et quis 
alius est, a quo per incredulitatem fracti sunt, nisi 
ipse cui non credidenint? Sed tamen ex tempore 
adventus ejus multus oleaster inseritur huic radîei , 
vel ramis ejus, apostolis scilicet et prophetis , et qui 
inseruntur eis , socii fient radicis pinguedinis Chri- 
$ţi. Quod si aliqm ex romii fracti sunt. Hoc est uon 



.*-^ ■»*.. 



i06 COLLECT. IN 

propter te ifli fracti sunt , scd propter illos tu inser- 
tus es, quia illi fracli. Iu autem cum oletuter esses. 
Oieaster, olca quidem, sed inculta ac silvestris. Noii 
gloriari adversus ramos. Hoc est, nolL de illorum 
perditione gaudere , alioquin audies : Quia non illi 
per te stant, sed tu per illos ; nec illis vium pray 
staSy sed illi tibi. picis ergo : Fracti sunt râmi ut 
ego inurerer. Dicis illos ideo fractos, ut tu insera- 
rîs :• videamus si propterea , et non magis propter 
incredulitatem suam ceciderunt. Tu autem fide sta. 
Quia Judaei per diflidentiam lapsi sunt, hos fide 
dicit stare, quia cum prius jacerent, credendo stare 
coeperunt. Noii altum sapere, sed time. Id est, noii 
dicere quod fidem Abraha; habeas, ultra populum 
Jfudaicum fidelem. Quidam bune locum non intel- 
ligentes , nec attendentes causam vel persouas , de 
qua et de quibus loquitur Apostolus , putant hic 
sapîentiam esse pit^hibitam : quod si ita est , se- 
cundum illos iuTcnietur sibi ipsi esse contrarius, 
cum bic vetet quod alibi , ut Ephesii et ca^teri ac- 
cipiant, magnis supplicationibus a I>omino depre- 
catur. Noii ergo altum sapere , boc est , noii contra 
eos esse superbus, sed cave ne tu offendas. Me- 
meato quod omnis qui se exaltat , humiliabitur : nam 
possibile est etiam te peccare. Si enim Deus natu- 
ralibus ramis non pepercit , ne forte nec tibi pqrcat. 
Hoc est , si illis non pepercit propter incredulitatem , 
quia ex rădice sancta sunt, quanto minus tibi si pec- 
caveris?Ftd6 ergo bonitatem et severitatem Dei, Bonum 
I>eum gentibus esse testatur : quia cum idoia seque- 
rentur, et nec sic requirerent, ipse ultro yocavit illos, 
et peccata remisit eis. Judaeis autem severus est , et 
eicaecavit illos , quia donum Dei şpreverunt ; potest 
enim Deus iterum inserere illos. Apud homines qui- 
dem impossibUe est aridos surculos reformare, apud 
Deum autem omnia possibilia atque faciUa. Nam si 
tu ex naturali excisus es oleastro. Quia jam olim pa- 
tres eorum per naturalem legem degeneraverunt a 
natura , et per successiones peccandi consuetudine 
permanente , quasi naturaliter amari et infructuosi 
esse coeperunU Et contra naturam insertus es in bo- 
nom olivam. Contra naturam olivae est inserere olea- 
slrum , quia magis solet ramus radids vim mutare, 
quam radix ramorum in suam vertere qualitatem. 
Ideo insertum dicit oleastrum , ut surculus fructum 
radicis afferat , socius ejus effectus. Olivam (Idem , 
per quam Abrabam justificatus est, accipiamus: 
oleastrum vero, quia sterilis et infructuosa natura 
est, perfidiam significat. Ac per hoc si bi qui sem- 
per inimici Dei fuerunt , conversi in fidem Abrah» 
inserti sunt ex cujus origine non sunt , quanto magis 
Judaei, si post dUBdenliam credant, paternse reddendi 
sunt uaturae , inserti iterum in suam promissionem ? 
Sed nec boc quidem lateat nos in boc loco, quod non 
eo ordine Apostolus olivîe et oleastri similitudinem 
posuit , quo apud agricolas habetur : illi magis oli- 
vam oleastro inserere , et non olivae oleastrum so« 
lent , Paulus vero apostolica auctorilate ordine com- 
niutato, res magis causis quam causas rebus aptavit. 

patrol. cui. 



EPIST. AD ROM. 106 

A. Nolo enim vos ignorare, iratres, mysterium hoc. Adhuc 
ad eos qui ex gentibus crediderunt, quasi elaios et 
superbientes adversum ramos qui fracti sunt , et pu- 
tantes quod boc non Dei bonitate et ineffainli di- 
spensatione sapientiae ejus, sed suiş meritis conse- 
cuti sunt , ut , illis detractis , ipsi cum essent olea- 
stri insererentur in bonam olivam. Mysterium autem 
dicit arcanum, quod hominibus ignoratum est, quare 
salvatae sunt Gentes, quia occasionem eis salutiB 
etiam csecitas praestitit Israel. Est mysterium quod 
ignorabatur ab bis qui insultabant hujusmodi , quo- 
modo in dispersione filiorum Adam , oeteris quibus- 
que gentibus secundum angelorum numerum distri- 
butis, propria quaedam pars facU est Israel , ad quos 
et repromissiones bonorum, et testamenta, et legisla- , 

B tio facta est. Manente ergo illa parte Domini in stata 
suo, possibile non. erat nos, qui eramus gentes, 
iulroire in bxreditatem Dei , et in sceptri ejus jura 
succedere. Sequilur : Ut non sitis vobis ipsis sapien* 
tes. Hoc est , ne secundum humanam sapientian 
dicatis : Nos Deus elegit , et illos abjecit. Quia insul- 
tare lapsi s et gloriari adversum ramos qui confracti 
sunt, non fit per Dei sapientiam , sed per huma- 
nam , routabilem et ignorantem mysterium Dei. 
Quod enim secundum Deum sapit , in beneficiis 
Dei non insultat abjectis : sed cum timore gratias 
agit misericordise largieutis. Quia caeeitas ex parte 
Israel contigit, Id est, non omnibus patitur Deus, 
sed aliquibus ex Israel fieri csecitatem. Aut in tan- 
tum Israel et delicta et perfidia occupaverat, ut 

C veniret tempus quo gentes omnes admitterentur in 
vitam, et ita omnis Israel per fidem solam salvare- 
tuT, quomodo gentium plenitudo, ut aequales essent 
in Ghristo qni aequales fuerant in delictis. Donec 
plenitudo gentium intraret, Id est, multitudo creden- 
tium ex omni gente. Non omnes omnino gentes , 
juxta figuram synecdochen. Sicut scriptum est : 
Vemet ex Sion qui eripiat et auferat imquitates ex 
Jaeob (Isa, lxxix). Quod si vis, inquit Apostolus, 
scire quomodo etiam post caecitatem salvandus sit 
Israel, audi quomodo scriptum sit : Veniet ex Sion 
qui eripiatf etc. Sciendum sane est quod de propheta 
Isaia unum testimonium istud Paulus assu japsit, pro 
eo quod dixit Apostolus : veniet ex Sion , scriptum 

^ inveniet, propter Sion. Et quod ait hic, cum abstU" 
lero peccatum eorum, ibi omnino scriptum non est, 
sed nec apud Hebraeos quidem. Apostoli taroen an- 
ctoritate sumptum est. Venim meminisse debemus . 
quod pncsentem locum Apostolus quasi mysterium ' 
haberi voluit : quo scilicet hujusmodi sensu^, fldeles 
quique et perfecţi inter semetipsos velut mysterium 
Dei sileutio tegant, nec passim imperfectis et minus 
capacibus proferant. Mysterium regls, ait Scriptura, 
celare bonum est (Tob, xii). Et hoc illis a me testa^ 
mentum, cum abstulero peccata eorum. Novum sci- 
licet Testamenium , quod promittit Jeremias , quod 
non nisi novi, abolitis per baptismum peccatis, acci- 
piunt : Fratres secupdum Evangelium inimici propter 
ros. Causa incrediilltaiis inimici sunt Evangelio, uţ 

4 



107 



sEDCLn scon 



!08 



gcntibtis error et delîctam Itlonim âperlat viam ante A pervenire , unoquoqne tempore decrevit qnid esset 



tempos intrandi ad fldem , sicut supra memoravi. 
Hoc dicît ut non însnltet hîs quorum dclictum pro- 
fâlt genllbuâ : illis enim insultandum est quorum 
pectatum obruîl aliquibus. Eadem persequens,adhuc 
de Israel el gentibus Apostolus , et ramis oleasirî , 
qui îDSuItabaiU ramis olivrc , defractis , imputans 
etiam hoc addidit : quia Israel secundum Evangelium 
quidem inimicus factus est Deo, quia non credidît 
Cbrislo : quantum autem spectat ad honorificentiam 
patrtim, electus et charîssimus habetur apud Deum, 



prsdicandum, ante tamen permitţens unumqueroque 
sibi : quia natura ipsa duce, cognitio justiliae obtor- 
puerat , consuetudine delinqueudi data lex est , ut 
humanum genus terroris metu lege frenaretur : quia 
non se cohibentes reî tcnebantur a lege pnedicta. 
Misericordia est, quse ad se confugientes salvaret. 
refugîentes autem csccaret ad teropus, ad promissie- 
nem eorum gcnies, qux prius justitiam Dei datam 
per Moysen sequi noluerant, advocans, ut horum 
i^aluti dum invident, ipso zclo ad radicis salutaris 



Sed et quod dicit : Propter vos; quorum saluţi sci- -^ Crîginera se relbrmarent promissi in lege. Haîc est 
licet Invident, probibentes apostolos gentibus loqui, attitudâ divitiarum 8apienti(e et scientice Dei , qui 
etpersequentesquiannuntiantChristum. Secundum tam Judaeos quam gentes manifestata providentia 
rellqtijas vero, quoe salvând» dicuntur, in quibus acquisîvîi ad vi tam. Gonsiderans sanctus apostolus, 
electio credentiuin sabsecuta est ex Israel. Charis- B tantas esse bonitatis Dei divitias, et tanium divitiis 
«imt propr^r pa/ res. Quorum scilicetfidem sequen ies, sapien tise opus erga rationabiles agi creaturas, et 



credunt in eum qui suscilavit Christum Jesum a 
mortais. Sic enim aliquando et vos non credidi$ti$ Deo. 
Post h;£C etiam latentes et profundiores incredulitatis 
eorum aperit causas, et dicit : Quia sicut vos Gentes 
quondam non credebalis Deo, nec tamen idcirco 
penllus reliqult vos Deus. Sed aliquando ad ultimnm 
misericordiam consecuti estiă propter incredulitatem 
illorum. Occasîo tamen confercndae in vos miseri- 
corJise populi Israel incredulitas exslilit , ita eiiam 
nune bi qui de populo Israel non credidcrunt, nofi 
usque relinquuntur in incredulitate sua. Poslquam 
pleiiitudinis geniium impieta fuerit dispensalio, 



quod tantum Deus dires fM in misericordia^ et dives 
in omnes qui invocant eum , et lantae sunt bonitales 
ejus , et longanimilates , et sapientix , repente ut 
interioribus eas cordis oculis intiiens, immensitatem- 
que earum perspiciens, stupore simul ac pavore 
perculsus, exclamet et dicat : O aUitudo divitiarum 
sapientias et scientio! Dei^ quam inscrutabilia sunt 
iudicia ejus ! Judicia Dei 4ibyssus multa, ad iiqui^ 
dum enim comprehendi non possunt. JnâcrutabiHa» 
Ut scrutări judicia ejus, quil.us unamqnamque ani- 
mam atque naiuram rationabilem dispensat , nemo 
sufficiat. Sed requirendum quare dicat ifiscrutabilia 



etiam ipsi misericordiam consequentur. Sine posni- esse judicia Dei^ cum Psalmograpbua dlcai : /n la- 



tenlia enim sunt donationes et vocatiofies. Si cre- 
diderint, illîs non poterunt imputare peccata, quia 
Deum non poenitel Abrahae âeraînl proihisisse. Con- 
duşii enim Deus ofnfila in incredutitate, ut omnium 
misereatur. P^fotl vi inclusit, ^ed falione, quos inve- 
nit In Incredulilaie, hDC est ludxos omnes et gentes 
cbncUislt, quia ante ludsei peccatores tantum erant, 
non elîam perfidi. Postquam autem Ghristo non cre- 
didcrunt, gentibus surit xquales, ut omnes simillter 
misericordiam consequaulur. Hoc est, omnia con- 
clusisse in incredulitate, ut tune decretum donum a 
Deo veniret , quando omnes difDdentia laborarent ^ 
ut gfatia muneris esset gratissima. Itaque nemo 
se jaclet : misenim est enim superbum esse eum 



biis meis pronuntiavi omnia judicia oris tui. Ad quod 
ita respondcndum est Nam addendo oris tui qu» 
scripta sunt a prophetis, et qux facilia sunt ad in- 
telllgendum signiticat. Et investigabUes viw ejut^ 
hoc est cogitatio dispensationum ejus, sive vi» Do- 
mini , scilicet misericordia et judicium. Quis enim 
eognovit sensum Domini? An nemo cognovit? Nam io 
pnesenti ipse Paulus sciebat , qui aliis ostendebat : 
sive sine lege ipsius per se nemo cognovit, boc certe 
de creaturis dicit : quippe cui nihil sil cum cieatura 
commune. Quis enim cognovit sensum Domini f hoc 
in I&aia scriptum habetur. Hanifestum est , soluoi 
Deum esse qui novit omnia consilia » et hune unuia 
esse qui nulii us eget, quia ab ipso sunt omnia» et per 



cui ignotum est: O allitudo divitiarum sapienti(e et «^hoc consiiium ejus a nuUo nec metitur, nec corn- 
scîenticB Dei. Miralus tantum profundum , nullis prebcndilur, quia inferiora superioris seusqm capere 



pn]eceJenlibus meritls gentes introniissas , et in 
perfîdia Judxos derelictos ; unde exclamat dicens : 
O allitudo divitiarum sapientice et scientia Dei. 
Lăudat sapienliam Dei, quse tam diu exspectavit se- 
cundum prxscientiam , donec omnes misericordia 
indigerenl; ut bominibus de falsa jactanlia gloria 
toUereluT. Excelsnm et immensum Deum in divitiis 
sapieutix et scienliae suuî, cum omni laude gralîarum 
aciionls teslatur : est enim consiiium et judicium 
ejus incomprehensibile. Nam ab initio sciens con- 
versatioiies et opera bominum , quia neque sola 
Kbvcritate Jaslili;£ salvări posset humanum genus, 
neque sola misericordia ad profcctum meritprum 



non possunt, Denique Judaeis non credentibus im- 
possibile videbatur, consiiium et voluntatem Dei esse 
ad redemptionem gentium. Simill modo et gentibus 
arduum et incredulum Judaîos, qui non crediderunt. 
Salvatore posse converti, et credere ut salvarentur. 
Aut quis consiiiarlus ejus fuit ? Hoc est, quasi minus 
ipse consilio sufiiciens, indigeret alterius, sed con- 
silii participem nullum quidem inter creaturas esse 
pronuntiat ; consiiium vero sapienţi necessarium in 
sapientia sua est , qui est Ghristos, et in sanctitate 
est Spiritus sanctus. Aut quis prior dedit tV/t, et re* 
tribneiur ei ? Nemo enim aliquid faclori suo prior 
contulit, quippe cum etiam boc ipsum iinusquisqne 



409 COLLECT. IN EPIST. AD ROM I !6 

aConditore suscepit. Quoniam ex ipso, et per tpstim, A corpora sua exhibednt hoitiam vtventemf tafutam^ 



et tu ip$Q sunt omnia. Vides quomodo in ultimo 
QSlendît quod in omnibus quae supra dixerat segre- 
gaverit mysterium Trinitatis, nam cum dixît : AUi- 
ttido divitiarum^ Patrem ex qao omnia dîcit esse» 
sigiiiOcat : et sapientiae altiludinem , Spiritum san- 
ctum, qui eliam alta Deî novil et declarat. Verum- 
tamen quod dicit, ex ipso^ hoc ipsum quod sumus 
indicat; per ipsum autem, quod per ejus proviilcn- 
tiam dispensamur in vila ; in ipso vero , quod pcr- 
fectio omnium, et finis in ipso erit, tune cum Dens 
erit omnia in omnibus. Ab ipso omnis creatura ac- 
cipit initiura , et per ipsum regi tur» et in ipso omnia 
conduduntur, nec ipse continctitr ab ullo. In scb- 
cula. Propter boc quod perfectio omnium non in- 



ptacentem Deo. Yiventem dicit hostiam, quae yitam, 
hoc est Ghristuro, in se gerit ; sanctam dicit, iu qua 
Spiritus sanclus habitat , ut Apostolus dicit : ^fi 
nescitis quia templum Dei estis , et Spiritus sanetus 
habitat in vobis ? Ptacentem Deo, tit pote a peccatis 
et vitiis separatam. Hxc autem omnia rationabîlis 
est cultus Dei. Potest enim pro tali cuita reddi ra- 
tio, et ostendi quia dignum est Deo tales hostias 
imroolare : arieles autem , et hircos, et yitulos im- 
mortali et incorporeo Deo ofierri , nuUa ratio hO' 
nesta sinit. Et notiţe conformări ftuic sceeuto. In quo 
osiendit esse quamdam formam hujus saeculi , et 
allam esse saeculi futuri. Tide ergo ne forte cum yenit 
ira in cor tuum , eonformem te faciat buic saeculo. 



tra unum saeculum concluditur, sed in multa proten- B Similiier autem et concupiscentia mala, et avaritia, 



ditur. Amen. Vi intelligamus per illum ad istam 
beatitudinem yeniendum, de qua scriplum est in 
Apocalypsi. 

CAPUT in. 

Obsecro itaquef fratres, per mitericordiam Dei. 
I(on per salutem iliorum , neque per Ghristum obse- 
craty quamvis misericordia Dei in Chrislo sit, tamen 
per misericordiam Dei orat illos, per quam ex mor- 
luis vivere ccepenint, ut memores ejus sollicite agant 
circa obsequium ejus a quo iilis data est , per quem 
ex impiis gratis justificaţi sunt. Cum per omnem 
textum Epistolae in superioribus docuisset Apostolus 
quomodo a Judseis ad gcntes, a circumcisione ad 
iidem, a littera ad spiritum, ab umbra ad veritatem. 



caetcraque quibus praesens sxculum delectatur, for- 
mam tibi sxculi praesentis imponant. Si yero e con- 
trario mansuetudo, palientia, lenitas, continentia, 
fides, veritas ca^teraîque virtutes faabitent in sensu 
tuo, eonformem te futuri sspculi facient, et ita pul- 
cbram animae tuse speciem reddent , ut Terbum Dei 
quo despondet eam sibi in misericordia et fide, dicat 
ad eam : Tota es formosa, proxima mea^ et macuta 
non est in te (Cant. iv). Sed reformamîni in novitate 
sensus vestri. Renovalur autem sensus noster per 
exercilia saptentiae, et meditationem Verbi Dei, et 
legis ejus intelligentiam spiritalem , et quanto quis 
quotidie ex Scripturarum proficit lectione, quanlo- 
que altius inlelleclus ejus accedit, tanto novior sem- 



ab obseryantia carnali ad observantiam spiritualem ^ per efficitur. Quod bonum, et placitum^ et perfectum. 



religionis summa translata sit , et hxc ita ad futura 
propheticis w>cibus ostendisset designata : jam nune 
spîritualis hujus observanlix , ad quam cultus Dei 
ritum docuit esse transbtum, aggreditur mores et 
instituta sancire, et aii : Obsecro itaque vosj fratres^ 
per misericordiam Dei. Et haec doceo, non quasî 
imperans : nihil enim proficit legîs imperium , sed 
quasi qni officium suscepimus reconciliando vos Deo. 
Quid est autem quod yos obsecro? Ut extiibeatis 
corpora vestra liostiam viventem , sanctam , Deo pta- 
centem ; non animalium , sicut in veteri lege , quae 
tamen, licet in figura fierent, immaculata olTerebant 
et yiva. Butionabite obsequium vestrum. Omue opus 



Hoc est , quod bonum sit , et melius , et optimum , 
verbi causa : Bonum conjugium, melius autem con- 
tinentia, optimum virginitas. Dico enim per gratiam^ 
qu(B data est mihi. Prohibitus humana sapientia , 
quse pnâter legem est , non sensu proprio loqui se 
dicit, sed auctoritate gratix spiritualis. H;ec gratia 
perilia intelligitur doctrinx Dominicse , per quam 
humilitati studendum iradit. Videndum est quia Pau- 
lus, sicut et alias dicit, non in suasoriis sapientUe 
carnatis verbiSj sed per gratiam qu» sibi data est» 
loquitur. Est enim multa difTerentia per gratiam 
loquentis, et per humanam sapientiam. Denique 
compertum est, nonnullos eloquenles et erudllos 



bonum tune placet Deo, si rationabiliter fiat : nam ^ viros, cum mulla in Ecclesiis dixerint, et iogentem 



alias mercede privatur : ut pote si quis hominum 
causa ]e]anet, bonum obsequium insipienter facit. 
ObsequiuiQ hic cullum dicit, qui cultus, quoniam 
dudum in corporibus multorum pecorum consiste- 
bat , nune , inquit , in corpore rationabilis homiiiis 
offeratur, et corpora magis vestra quam pecorum 
iiant sacvificiMm Deo. Pro viribus autem explanare 
tenlUtbiloas quoonodo unusquisque rationabiii obse- 
4|uio cultus Dei exhibcatur. Si superbiam corporis 
aoi vi^ca^ imnudat viMJhun ; si iracundiam superct, 
arietemîugalai; si Ubidioem vincat , holocaustum 
ofTcrt bircum; si vagos et lubricos cogttationura 
resecci volatus , columbas et turtures immolaverit. 
Nuuo autem Paulus obsecrat in Chrislo credentes, ut 



plausum laudis acceperint » neminem tamen audito- 
rum ex liis quse dicta sunt , compunctionem cordis 
accipcre, nec proficere ad fidem, nec ad timoremDei 
incitări : sxpe autem viros nonmagnse eloqucnti:)^ 
nec compositioni sermonis studentes, verbis simpli-' 
cibus et incomposilis multos infidelium convertere. 
Denique scriptum est quia et Joseph invenit gratiam 
in conspectu principis carceris^ et Eslher invenit 
gratiam apud regem. Beperimus autem nos in quo* 
dam secreiiore libello Scripturarum, quasî angelum 
qiieaulaoi grs^iîe , qui eiiam vocabolum ex gratia 
traherei ? Anachel enim dicilur, quod iDterpretatur 
gratia Dei. Hoc crgo Scriptura illa continet quod 
missus csset a Domino iste angelus ad Eslher, ut ei 



iii 



SEDULU SGOTl 



llî 



Bratiam darel apud regem. Yideamus quid est quod A siudium crga sapientiam Dei el doclrinam vcrbi ad- 



per gratiam quse dau est sibi Aposlolus dicit : 
Omnibus qui suni inter vos, non p/u<, inquil, sapere^ 
quam oportet tapete , ted sapere ad sobrietatem, Vi- 
detur adhuc ad superbienles ramos oleastrî, et in- 
sulUiDlcs ramis qui de bona oliva defracti sunt, etiam 
hune aplare sermonem , et dicere eis : Non debere 
plus, boc est, superbe sapere. Ego autem dico quia 
et hasretici plus sapiunt de Cbristo quam oportet 
sapere, qui ncgant eura in carne venisse, et natum 
esse ex Virgine , sed coeleste ei corpus assignant. 
Plus vuit sapere qui illa scrutatur quse lex non dicit; 
unde et Salomon ait : AUiora te ne scruterit, et 
majora te ne qu<jesieri$ , sed quce pr(eceptt tibi Deus 
illa cogita semper (EccL iw),' Aperte ostendit boc 



bibct, et in meditatione legis divinae die ac nocte 
persistit, et est magni bujus corporis oculus ; alius 
erga ministerium fratrum et indigentium curam ci 
est sancti corporis ejus manus; allus studîosus au- 
ditor est verbi, et auris est corporis : alius ad viden- 
dos decumbentes et requirendos tribulantes, et po- 
sitos in necessitatibus eruendos est impiger, qui pes 
sine dubio ecclesiastici appellatur corporis : et ita 
invenies unuraquemque propensius erga unum aii- 
quod officium et specialius operam dare, csetera vero 
sequentia habere. Quoniodo autem corpus istud in 
Ghrislo sit, id est, in veritate, et sapientia, et jus- 
tiţia, et sanclificatione, quae omnia Ghristus est, sxpe 
jam diximus. Habentes autem donationes diversas. 



noB debere sapere, quod justiliae terroinos non egre- B Cum dixisset singulos quosque credeniium membra 

diatur, sed sapere , inquit , ad sobrielatem , quod in 

Grseco dicitur o-uf/Boo-vvn , in nosiris codicibus , boc 

est, in Scripturis divinis, sobriclas a majoribus in- 

terpretatum est : ab aliis tamen ernditis yiris tem- 

perantia ponitur. Sapere ergo ad temperantlam, boc 

est , ut in omnibus, vel quae agimus, vel loquimur, 

vel sen timus, temperantlam tencamus. Et unicuique 

sieut Deus divisit mensuram fidei. Mensuram fidei^ 

virtutum intelligenda est gratia, quam non nisi fide- 

les accipiunt. Sicut divisit Deus > mensuram fidei, 

boc est, ut sciat unnsquisque et intelligat quae in eo 

sit mensura gratiae Dei , quam consequi meruit per 

lldem. Interdum eulm accepit quis a Deo ut sapiat 

in opere cbaritalis, aut ut sapiat in officio visitandi, 



esse unius corporis Ghrisii, nune quasi divcrsorum 
membrorum diversitalem operis enumerat, et verbi 
causa, velut oculorum, ita roenti, quae est interior 
oculus, propbetiae assignat ofiicium, et alii tanquam 
mânui ministerium ascribit, et alii tanquam Hngu» 
doctrinam tribuit, similiter etiam caetera secundum 
rationem mensurae fidei. Nune autem illa oilicia de- 
putata membris merito fidei enumerat, ut quod vi- 
derit membrorum, quod sibi deputatum' officium est, 
non perstrepat alteri, cui videt ăliud traditum, sed 
congaudeat ut corpus Ecclesiae sit perfectom. Sive 
prophetiam secundum rationem fidei. A propbetia in- 
cipit, quae prima probatioest, rationabilem esse (idem 
nostram; denique credentes accepto spiritu pro- 



aut erga viduarum et pupillorum defensiouem, aut ^ pbetabant pro modo capientis, boc est, causa quan- 



erga hospitalitatis sollicitudinem : haec ergo singula 
divisit unicuique Deus secundum mensuram fidei : 
sed si is qui accipit gratiam ut denuo alicul borum 
sapere velit, et non intelligat mensuram graliae sibi 
datac , sed velit sapere de sapientia Dei , de verbo 
doctrinse , de profundioris scientiae ralione , in quo 
gratiam non accepit, et non tam discere velit quam 
docere quae nescit, iste cum minus sapiat, plus vuit 
sapere quam oportet : non enim sapit ad teroperan- 
tiam, ut custodiat unicuique sicut Deus divisit mensu- 
ram fidei. Verum, ut evidentius adhuc de iis Aposto- 
lus assignaret , inlroducit exemplum , dicens : Sicut 
enim in uno corpore multa membra habemus. Per com- 
parationem corporis eos ad concordiara cohortatur, 
ne vel hinc moveantur, quia dona accipere diversa, 
ei omnia babere singuli non poterant , ne superbi- 
rent nuUius egentes, nec omnes eadem , ut corporis 
Ghristi nobis similitudo demonstretur. Membra aU' 
tem omma non eumdem aetum habent, Non enim 
potest oculus audire , nec auris videre, etc. Sic sin- 
guli alter alterius membra. Ut praestando alterutrum 
quod habemus, magis ac magis charitas confirmetur» 
ordinatissime per haec componens omne corpus Ec- 
deslae : ut sicut proprios actus habent, et officiis 
8uis unumquodque deservit, nec tamen possibile est 
ut non consensu mutuo sibi inyicem cedant; ita, in- 
quit, et in Ecclesia, quae est corpus Gbrisii, diversos 
singuli habemus actus , verbi gratia : alius omne 



tum exigit propter quam datur. Propbetia intelli- 
genda est, quam docet Paulus, non illa per quam di- 
citur, Haec dicit Dominns. Sive ministerium in mini- 
strandOf boc est, ministerium sacerdotale, vel dia- 
conatus olFicii ministratio. Possumus haec omnia ad 
illam regulam revocare, quae superius est dicta, boc 
est, non plus sapere quam oportet sapere, ut verbi 
causa dicamus : non debere eum qui ministrat io mi- 
nistrando plus sapere quam oportet sapere ; et qui 
docet, in doctrina non plus sapere quam oportet sa- 
pere : mnlli enim accepto ministerio vel accepta do- 
ctrina plus sapuerunt quam oportuit sapere, et elaii 
in arrogantiam, vel in delicias resoluti praecipites 
corruerunt. Sive qui docet, in doctrina ? Similiter di- 
citur adjuvari dociorem in doctrina, ut in quantom 
fides ejus est ad docendum, in tantum inspiretur ad 
tradendam doctrinam ooelestem. Sive qui exhortatur 
in exhortando. Qui docet msgor est eo qui exhorta- 
tur : exhortari enim possunt etiam minus perili, la- 
cessit enim fratres ad bonum aut incredulos ad 
fidem. Qui tribuit in simplicitate. Qui tribnit indigen- 
tibii^ et praestat, oportet, inquit, ui in simplicitate 
cordis boc faciat, boc est, ne videatur quidem ben^ 
facere indigentibus, corde vero laudem quxrat ab 
hominibus. Non ergo simplicitas est, si aliud agi vi- 
deatur in manibus, et aliud quaeratur in corde. Qui 
prwest in sollicitudine. Qui praeest in Ecclesia vel 
fratribus, debet esse soUicitus, non de saecularibuş. 



4IS COLLECf . IN EPIST. AD ROM. I!4 

seă de Ecclesis necâsskatibas : qui Ecclesi» prse- A caetene creatune Deom benedîeere jubentur : sed Dei 



sânt, recipiant solUciUidinem, qualem Apostolus di- 
Gît : Goncursus in me quotidianas, soliicitudo om- 
nium Ecclesiarum. Quii infirmatur et ego non in/ir' 
mor î quis scani/ialixaturj et ego non uror ?(II Cor, ii. ) 
Qui mueretur în hilaritate. Yidetur fortassis unum 
atque idemesse, quod supradiximus, qui distribuit 
in simplicitate, et hic qui mîseretur in hilaritate, sed 
mihi Yidetur unum fortasse opus esse, non tamen et 
operis ipsius unum effeclum : aliud est enim dare 
indigenii, et aliud est affectu misericordise cum in- 
digen te partiri in hilaritate : HUarem enim datorem 
diligit Deu$ \II Cor. ix). Dilectio sine simuladone, 
Tota puritas debet esse in Ghristiano, sicut Deus pu* 
ra lux est : Ungere enim servorum est; ut diligamus 



quidem benedictio aliquid muneris semperhis qui 
ab eo benedicuntur impertit. Homines vero Deum 
benedicere, proeo quod est laudare et graljas referre 
dicuntur. Sed iu hoc prohibet Apostolus, ne pro ma* 
ledictis maledicta reddamus, sed faciamus quod ipse 
de semetipso scribit, ubi dicit : Maledicimur et bene- 
dicimns (/ Cor, iv ). Gaudete cum gaudentibuSf fete 
cum flentibus, Non cum illis qui fleni mortuos suos 
jubemur, aut quî flent damna saecularia, scientes 
quia hujns secuii trislitia mortem operatur; non 
sunt ergo lacrymaî cum talibus, sed cum illis fien- 
dum est, de quibus dicit Dominus : Bea(t qui flent ^^ 
quoniam ipsi consolabuntur {Matth, v). Gaudete cum 
gaudentibusj id est, gaudio spirituali, in bono pro- 



non linguatantum, sed opere et veritate, ita ut etiam, B ximi, et in conversatione ejus ad l>enm, Id ipsum 



si necesse fuerit, pro nobis invicem moriamur. Ad' 
hterentes bono, Non magnum dicit vitare malum, nisi 
adhaereat quis bono : nec benignum esse fraternita- 
tis amorem, si non mutuis se obsequiis pnevenerint. 
Observandum etiaro hoc quod sicut in aliis dicit : 
Qui adhceret Domino ^ unus spiritus est (1 Cor, vi), ita 
et hic dicit, adhterentes bono, sine dubio ut con- 
tîngat nobis unum esse cum bono, Charitate fraterna 
invicem benigni, Ita vos diligite, quasi ex una matre 
generaţi. Honore mutuo pravenientes, Hoc est, quod 
et Dominus docuit, cum notaret Scribas et Phari- 
sseos, prima sibi loca in conviviis viudicantes, ut 
cum Tocatus fueris tu ad coonam, in novissimo loco 
recumbas {Lnc, xiv). SoUicitudine impigri. Ne per 



invicem de vobis sentientes, Sermo iste non natura 
sui, sed interpretatione obscurus factus est: hoc est 
enim quod dicit, ut ita de fratre sentiamus, ut de no- 
bis ipsis, et ita velimus proximo, sicut et nobis vo- 
lumus,ut Dominus in Evangelio dixit: Omnia qna 
vultis ut faciant vobis homines, eadem et vos tacite 
Ulis {Matth, vii ). Id ipsum, id est, compati in fratria 
Iribulatione. Non alta sapientes, sed humilibus cott- 
sentientes. Alta sapere, superbe sapere est, ut elatio 
sit in animo utpraesumens forte deincolumitateaetua 
sui, non condoleat fratri, sed exprobret peceatum, 
quod denotat Dominus dicens : Ejice trabem de oculo 
tuo, et tune videbis ejicere festucam de ocuto fratris 
tui (Luc. Yi) ; ipsa enim elatio peccatum est. Sed 



sxculi sollicitudinem pigri in Dei opere efiiciamini ^ humilibus consentientes, id est, ut deposita superbia 



vel inertes. Spiritu ferventei, Quia frigidos Dominus 
non aroat, et in tepidis nauseatur. Tune plane spi- 
ritu fervemus , si sasculo frigeamus. Domino ser- 
vientes, Non ssculo, nec Yitiis, sed omnia propter Do- 
minum facienies. Spe gaudentes, Spe gaudet, qui 
non respicit ea quae Yidentur, sed ea quse non viden- 
tur exspectat, et qui scit quod non sunt condigna 
passiones hujus temporis ad futuram gloriam qwe re- 
vetabitur in nobis (Rom, Yiii). Orationi instantes. In 
quo enim non sufflcit hnroana fragilitas, auxilium 
Dei orationibus implorandum est. Necessitatibus 
sanctorum communicantes, Manifestum est quia qui 
preces suas exaudiri vuit, semulus debet esse vit» 
sanctorum, ut hoc sit memorem esse et communi- 



alienam causam suam faciat, et suam alienam. No- 
lite esse prudentes apud vosmelipsos. Hoc in Isait 
scriptum est (Cap. r), quod hic Apostolus quasi suum 
ponit : Nolite in humana sapientia gloriari, sed stul- 
ti estote saeculo, ut Domino sitis sapientes, sicut seri- 
ptiun est : Beatus quem tu erudieris. Domine, el de 
lege tua docueris eum {Psal, xciii). Qui sibi prudem 
Yidetur, hic cum arrogantia stultus est : nec potesi 
veram Dei sapientiam scire, qui suam stultiiiam quasi 
sapientiam colit. Ergo qui apud seipsum sapiens 
est, non potest esse sapiens apud Deum. NuUi mo- 
lum pro malo reddewtes. Si malum inferre peccatum 
est, et reddere malum^ non ut quibusdam vicjetur 
justum est, sed simile peccatum est, et ut ego ar- 



catorem, imitări actus illorum. Aliler, memores ^ bitror etiam gravius ; nam iile qui malum prior in- 



sanctorum communicantes : hoc est ministrantes eis 
qui, propter Ghristum omnia eontemnentes, alienis 
ad lempus indigent ministeriis. Hospitalitatem sec- 
tanies. Non illud solum ostendit ut venientem ad 
nos hospitem suseipiamus, sed et quaeramus et sol- 
liciţi simus» et sectemur, ac persequamur ubique 
hospites, ne ubi forte in plateis sedeant, ne extra 
tectum lateant.\ Recordare Lot, et invenies quod 
non illum hospites, sed ipse quaesierit hospites, et 
boc erat hospitalitatem sectari. Benedicite persequen- 
îibus vos* Sermo benedictionis in Scripturis diverse 
inveuilur, nam et benedicere inter homines vel C£- 
tera au» creaverit inveoitur DeuSi et homines vel 



tulit, non sentit malum esse qued fecerat; qui au- 
tem reddit malum, eo ipso quod ad ulciscendom 
motus est,- confessus est sensisse se malum esse 
quod reddidit. Nemini malum pro malo reddentes, 
Hoc est quod dicit Dominus : Nisi abundaveril /u* 
stitia veslra plus quam Scribarum et PharisiBorump 
ele. Mandatum enim in lege era* : Diliges proximum 
tuum, ei odio habebis inimicum tuum, Hacc quantum 
Yidetur justiţia est, sed ut abundet justiţia Ghristia- 
norum, docentur non reddere malura pro malo, ut 
perfecţi esse possiut. Proiidentes bona, Providere 
est futura ante oculos hal)ere, ut ea gerantur qu» 
possiot, postquaQi facla fuerint, \n reprehensiooem 



4ift SEDUU SGOn U6 

MW venire, sed magu laudi esse, sive apud Deum, A sericordia, ei pietatis i^^ere cengregaatiir. Aliter, 



sive apnd homines, ne qiiîs existimet quia apud 
Deam illicita non dispHceDt, idcirco ooo curanduro, 
si fratri scaadalo sint. Hoc ergo pnemonet, quia 
illud fieri debet quod et Deo doo displicet, et fratri 
scaiidalum non sit. Goram hominibus providet quis 
bona, ut non piaceat singulorum'vel vitlis, vel mo- 
rtbus, alioquin contraria erit illa Apostoli sentestia 
qa» dicit : Ego, $i hominibm plăcere teHenif ChmU 
$ervM non e^sem (GaL i). St fieri potest quod ex vo- 
bi$ e<f , ele. Quod vestrum est, vos cum oninibus 
pacem habelote, et dicite cum Propbeta : Cum his 
qui oderunt pacem eram pacificut (P$al. cix). Optan- 
tes conversionem eorum atque salutem, sicut in 
vobis est at fieri {tossit. Quomodo potest fieri ui 
pacem cum omnibus babeamus ? et quid faciemus ^ 
de Scriptura qux dicit : Si videbas furem^ currebat 
cum eOy et cum adulterii porlionem tuam poneba$ 
(P$al, XLix). Ideo ergo bene Apostolus addit, quod 
ex vobi$ estf boc est proposito vestro et fidei vestra 
convenit : cum malis enim habere pacem et socie- 
tatem, iidei vestra; proposito fideique convenit. 
Quamvis et alio in loco possit haberi disiinctio : 
aliud est enim crimina amare, aliud bomines dili- 
gere : Qui bomines, creaturam Dei dil^t ; qui cri- 
mina diligit, dîaboli sectatur inventa. Qui ergo per- 
fecţi sunt, boc ipsum quo oderant crimina, bomi- 
nes amant, et odio babentes in eis iiiud quod pec- 
eant, illud quod Deus creavit amare non desinunt. 



si inimicus bona pro malis recipiens, nuUa maliti» 
su;e poenitentia movetur, ipse sibi thesaurizat iram. 
Caput vero principale cordis appellatur, ei merito 
caput dicitur, cujus inteileclu et prudentia membra 
reguntur universa. Noii vinci a malo , $ed wnce in 
bono maium. Yincltur a malo, qui a malis prov<H 
catus reddit malum. Bono autem vincit malura» qui 
acceptis malis restituit bona. Gertum est enim banc 
esse uiali naturam , ut ex siroilibos sui augeatur et 
crescat, sicut ignis, si ei ignem jungas ; sicut noctis 
tenebris si aeris nubilum sociatur. Bonum vero si 
adbibeas, exterminatur malum. Gontraria saraque 
contrariis perimuntur, sicut per aquam jgnis exstin- 
guitur, per lucem tenebr» fugantur* 

GAPUT XIH. 
Omnibus polestatibus gublimioribus subditi e$tole, 
Omnis basc causa adversus illos prolata est qui se 
putabant ita debere libertate Gbristiana uti ut nulii 
boiiorem defcrrent aut tributa dcpenderent. Quo- 
cunque ergo modo eos bumiliare desiderat, ne forte 
propicr superbiam magis quam propter Deum con- 
tumeliam paiianlur. Ideoque docet iilos bumilitate 
tempus redimere. iVoit enim est potestas, nm a Deo, 
Quid, et illa potestas, quae servos Dei persequitur, 
fidem impugnat, religionem subvertit, a Deo est ? 
Ad quod respondendum quod etiam talis potestas a 
Deo data est, ad vindictam quidem malorum, lau- 
dem vero bonorum. Itaque qui resistit potestaii. Non 



ffon voimetipsoâ vindicantes, sed date locum irm. ^ bic de illis potestatibus dicit, quae perseouiîonas 
Aut a fugiendo, aut a permittendo noceri, bi qui iuferunt fidei : ibi enim dicendum : Deoobtemperare 



seipsos mox vindicant quomodo locum dant ine ? 
Yerbi causa : manum mânui non refeiunt, aut con- 
vicio convicium reddunt, irae illius qui feeii injo- 
riam,- pertranseundi ei evanescendi locum dede- 
runt : nemo enim ita rabidns invenietur qui, iUata 
iqjuria, si invicem non recipiat, iierum saeviat, sed 
quasi efiiiso ac digesto furore «ecessario mitescaU 
Est ergo grande lucrum, ubi et multUudo compe- 
/acitur peccatorum, et injuriam passi paUentia pro* 
Imbilis apud Deum. Est autem et boc modo ir» 
locum dare, pro bis quae inferentur iK\|urii8, quod 
hi qui peccant secondum Pauli sententiam, iram 
mbi thetaurizant in die itcey tune reddet Dens uni-» 



magis oportet quam boininibus (Act. v) , sed de istia 
communibus dicit qu» non suni timorî boni operis» 
sed mali, quibus uUque qui resistit, sîIn daronatio- 
nem pro gestorum suorum qualitate eoHquÂrit. Nam 
qui principantur non sunt timori boni operis^ sed maii, 
Malus debet timerc potestatem : nam boBjHS non ba- 
bei quod timeat, quia si juste occidatur, gloriatur. 
Vis autem non timere potestatem^ boc est, aceipe con- 
aflium meum, et nunquam tiinebis. Quod a4item di- 
cit de potestate : Fac quod bonum est ? La die ju- 
dlcii, et babebis laudem ex ea, altius mibi m^^ 
rendum videtur : non enim consuetudo est potesta- 
tibus sseculi laudari bos qui non fuerint criminosi; 



euique secundum opera sua. Si esurierit inimicus t% nam peccantes quidem puniunt , nec peccantes vero 



Itftis» ciba iUum, Moli illi negare quod Deus nulii 
negat, quamvis sit blaspbemiia et impius. Non so- 
Ihiq vindictam Deo reserrari debere ostendit, sed 
et beneficia dare inimicis. Hoc enim faciens earbo* 
nes igms congeres super eaput ejus, Fortassis işti 
«arbones ignis qui congregantur super caput ini- 
mici, in adjutorivm ipsius congregantur. Poteâ 
anim fieri ut animus ferus ac barbarus inimici, si 
beneflcium nostmm sentiat, si humanitatem, si af- 
fectum, si pietatem videat, compunctionem cordis 
căpiat, coraroissî po&nitudinem gerat : et boc ipse 
ignis in eo quidam tuccendatur, qui eom pro corn 
missi conscientia torqueat et adurat, et işti erunt 
«arboiies ignis, qui super capul cjua ex nostra mi- 



coUaudare eis mos est nullus. Ergo sdens Paulua 
quod omnesqui in lege peccaverunt, per legem judi- 
€abuntur,unumquemque enim injudicio iUa lex sine 
dubio arguet secundum quam vixit. Osteudinius 
autem Spiritum sanctum in multis buman» legi lo- 
cum dedisse. Gertum enim est quia ia die judicil 
babebit etiam ex ipsis legibus laudem apud Deum 
is qui nibil contra stătuta commiserit, cum ei di- 
cetur : Eug^ , serve fidelis , intra in gaudium do^ 
mini tui. Et habebis laudem ex illa. Laus ex pote- 
state tune fit, cum quis iimocens invenitur. Si aur 
tem malum feceris time. Nam in te babet oflicium ai 
peccaveris, nec tibi proficit ad mercedem, sive sa- 

cerdotes portanl gUdium spirituatem , sicu( Peirua 



117 GOLLEGT. IN 

percussit Ananiam, et Panlns Magum. Dei enim mi- 
nitter e$t tibi in bonum. Qaia pro tna soHicitas est 
quiete, qaoniam fuliiram jndicimn Dens statnit, et 
ntilluiri perire yuU ro hoc saeculo, rectores ordtnavit, 
ut terrore tnterposito hominibas yelut pxdaţ^ 
sint erudientes lllos, qiios serrent, ne in poenam 
flituri judîett incidant. Ideoque subditi ettote non sth 
ium propter iram, Recte drxit iram, id est, ultionem 
pnesentem : ira enim judicium parît, sed et propler 
judicium fuitinim , ubi accusante conscientia pu- 
nienlnr. Ob hoc miW ridetiir dicere : Ideo neccsse 
est subditos esse, non solnm propter iram, verom 
etiam propter conscientiam. Gonscîeniiae quoqne 
quis subditur, cum hal)et în se quo accuselur a con- 
scientia. His ergo etiam tributa pendimus, dum ad- 
huc secundom camcm mimtis, et quae camis sunt 
cogitamns : nam si vineam Domini colamus, et yi- 
tam Teram, quje est Ghristus, exerceamus in nobis, 
de ista Ţinea non ministris sxculi tributa pendimus, 
sed ipsi Domino fructus in tempore reddimus, se- 
cnndum qnod ipse Salvator in Evangelio dicit : 
Quia colonis malis vineam tulit, et dabit eam 
aliis colonis, qui reddent ei fructns in tempore 
9U0 {Lnc. XX ). Reddite ergo otnnibu» debita. 
Potest etiam eleemosyna debitum appellari, di- 
eenle Scriptura : IncHna pauperi aurem taam, 
et redde debitum tuum. Cui tributum^ tributum, hoc 
est, reddite tributum , cui reddendum est tributum. 
Tributum est quod mânu tribuitur. Yectigal autem 
qnod yehiculis vehitnr. Primum ea qux sunt pote- 
statis regiae debi*e exsolvi jubet, quia major his ne- 
cessitas est. Cui ttmorem , timorem. Potestati timo- 
rem exhibendum dictt, quia timor prohil)et pecca- 
tmn, deittde Domino, parenti terreno, ut gratias 
agat, a fllio, a servo ChrisUano. Cui honorem^ ho- 
norem. Potest hic honor circa eos esse qui sublimes 
TÎdentur in mnndo, ut vidcntes humilitatem servo- 
niro, Christnm laudent potius quam vituperent do- 
(5trinam evangclicam. Nemini quidquam debeath. 
Mic incipit prxdicare charitatem. Pacem vuit fieri, 
si potest, cum omnibus , dilectionem vero cum fra- 
fribus, et hic tamen honore servato. Idcirco autem 
debitores dicit, quia homini qui dignus est honore 
sive praesenti sive futuro, dignum est et justum in- 
dinari. Illi enim quis inclinatur, a quo honorem 
accipit, idcirco debitor dicitur : si enim non hoc fe- 
ceris principi tuo, superbies : aut enim merito quis, 
tul aetate faonorandus est. Qui enim diligit proxi- 
mum, legem impievit. Legem datam a Mojse implew 
bit, qui protimiim diligit ; nam novae legis manda- 
tam est etîam inimicos diligendcs ; aliter secundum 
parabolam Domini sine discrctione cunctis miseri* 
cordiam fieri jubentem, omnis homo proximus cen- 
sendus est. Quomodo possit quis legem in uno ser- 
mone complere plenissimam reddit rationem , di- 
cens : Dilectlo proximi mainm non operatur : et ideo 
pîenîtudo legit e$t ditectio. Ponit enim per singula 
mandata Icgis dilectionem, et vide quam facile cun- 

<ta eompteator. Mimquid euim qui diligit proxlmum 



EPIST. AD ROM. iiS 

A occidere eum potest 7 non etiam. Et ilenim, uuu- 
quid qui proximom saum diligil , la uxorem ejas 
adulterium committilT Nunqvam ]^GboI9« Sic etia 
caeteris. Hoc ipsom iaielligendum est fooe verbo 
restauftUur : quia in proximi dilectione omnis justi- 
ţia recapilukiltir : Ditige$ proăimum tuum sicut te^ 
ipBum, Hoc in Levitico (Cap. xvr) serîptum est. Et 
hoe 8ciente$ tempu^. Hseret oum superiorilMis , ubi 
dixit : Subditi estote. Quoniam hota est jam nos de 
Bomno iurgere. Ut ad perfecliora tendalis : non enim 
del)etis semper parvuii et iacientes esse, Ergo de 
sonmo inerlisp et ignorantix consurgiie , jam enim 
scientia Încet. Nune enim propior est saius nostra^ 
quam cum credidimus. Quotidie propior est nostra 
salus, sicut et Dominus cum consummationis saeculi 

^ signa distingueret, dixit : Cum audieritis hmc omnia^ 
allevate capita vestra^ quoniam appropiat redemptio 
vestra (Luc, xii). Noi prcecessit, dies autem appropin* 
quavit. Comparat diei scientiam, et ignorantiam no- 
cti. Abjiciamus ergo opera tenebrarum^ et induamur 
arma tueis. Cum ignoranlia abjiciamus simul et 
opera ignorantiae, et arma lucis, hoc est, opera lu- 
miniş induamus ; qui enim male agit, odit lucem : 
qui vero veritatem facit, venit ad lucem. Tenebra- 
mm sunt opera vitia camis, arma vero lucis gesta 
sunt l)ona. Boni ergo actus arma lucis sunt ; impu- 
gaant enim tenebras , quae sunt vitia carnis. Qu» 
sint autem opera tenebrarum qiise abjicienda sint, 
consequenter enumerat et dicit : Non in eomessa- 
tionibus. Comessationes autem, sicut inbonesta eC 

^ luxuriosa convivia, ouibus necessario comes est tur- 
pissima temulentia, et quid aliud subsequitur, nisi 
eubilia et impudici tise. Non in contentione et (rmu/a- 
tione. Recte ab his coerceri monet, quia omnis con- 
tentio et xelus inimicitiam parit : hxc enim omnia 
tenebras vocat, quse ad lucis praemia pervenire non 
possunt 

Sed induite tos Dominum Jesum Ckristum. Fro- 
quenter diximus , Christum sapientiam esse, etju- 
slitiam, et sanctificationem » et veritatem, etomnes 
simul virtutes, quas utique qui assumpserit, Chri- 
stum dicitur induisse. Si enim hapc omnia Christus, 
necessario qui haec habet, habet et Christum : qui 
autem bsec habet, camis curam in concupiscentiis 

j^ non facit : Et camis curam ne feceritis in desiderOs. 
Sic Salomon ait : Post concupiscenlias tuas ne eas. 
In hoc necessaria non prohibuit sed concupiscentiac 
resecavit. 
i CAPUT XIV. 

Infirmum autem tn fide accipUe. Hoc est, ludaeum, 
nuper in Cbristum credentem nequaqnam oflendite, 
sed adijuvate, ut arundinem quassalam non confrin- 
gatis {Matth.xxi). Non in disceptatione. Ne dixcritis 
ei, vel ne imputetis, quod non oporteat fieri qua 
carnaiiter observat; nam quo pacto ausi sumns 
f^rre sententiam de alterius corde quod nou vide- 
mus? Qui autem infirmusest^ otusmanduf*^ . dine 
probaiur, quia non de Judasis, ut quidam putant» 
sed de abstiaeotibtts dicat ; noa enim carnes secun- 



119 



SEDULIl SCOŢI 



120 



dum legem mutidas , sed sola olera manducabant. A tiflcant membra sua quîe sun* ' super tenram. 



Qttt mandueat , non manducantem ne spernat. Habe- 
bant inter se scandala : HU illos quasi camales ju- 
dicabant, et iili illos tanqaam stultos irridebanC, et 
supersiitiosos pulabant. Deut enim iUum] as$ump$U, 
Hoc est, ita illum Deus Tocavit in unitatem fidei, 
sicut el te. Tu quis e$ qui judica$ ? Gujus auctoritaiis 
es, ut judices eum quem non judicat lex ? Unde Ja- 
cobus ait : Qui judicat fratrem judicat legera, scili- 
cet sapientiorem se judicat lege. GoBterum ipse Pau- 
lus contra mandatam facientes judicavit, et aliis ju- 
dicandi tribuit facultatem. Suo Domino stat aut 
cădit, Hoc est, sive viTit, sive moritur, quia et iile 
propter Deum abstinet, et iile secundum Deum non 
abstinet. Stabit autem , poiens est enim Deus statuere 



Tu autem quid judicas fratrem tuum ? Docet non 
oportere in hac re judicare, quia nec eonlinetor in 
lege ; propterea Deum judicem exspectemus. Et eon- 
fitebitur omnis lingua Deo. Hoc est , tria genera 
filiorum'Noe, de Sem enim 27, de Gham 22, de 
Japheth 22 linguae, hoc est 72 natae sunt. Sed in 
hoc judicate magis ne ponatis offendîculum fralri vel 
scandalum. Hoc est, ut non camem manduceiis co- 
ram abstinente quoliliet, vel coram inflrmo Judaeo în 
fide. Nam si propter escam frater tuus contristatur, 
Non dixit, propter jejuoium ; sed ne illum qui aut 
infirmatur, aut abstinet, tuo exemplo proyoces aut 
cdmpellas. 

Jam non secundum charitatem ambulas. Quia invi- 



Uium, Qui ires pueros leguminibus păstos meliores ^ t"s mandueat, quod illi non expedit. Etiam non dili- 



apparere fecit quam illos qui de mensa regis ede- 
bant, potest et illos facere diutius in corporc stare 
vel statuere, hoc est, in fide robusta ponere. Nam 
alius judicat diem inter diem, Subaudis jejunare, 
hoc est, modicum edere. Judaei in escis diem inter 
diem judicare non poterant. Ergo de jejunio et ab- 
siiaeniia dicit , qux non sunt sub cerlo modo legis 
redacta : unusquisque tantum faciat quantum po- 
test, et quantum mercedis habere voluerit. Unde 
sequilur, ut unusquisque id faciat in tali causa dun- 
taxat, quod melius judicaverit. Et qui mandueat. 
Domino mandueat. Quia propter Deum mandueat, ut 
praedicando evangelium possit habere virtutem, per 
quam conversi gralias referant Deo, non sux gul^ 
Studeus, sed aliorum saluţi. Eo qui non mandueat. 
Domino non mandueat, Quiaj[)er exemplum illius 
muIti salvantur. Et gratias agit Deo, hoc est, non 
solumlabiis, sed exempliS'et operibus. Nemo, fide- 
lium sibi vivit^ et nemo sibi moritur, Quia Ghristus 
pro omnibus niortuus est, ut et qui vivunt, jam non 
sibi vivant, sed iUi. Gavendum est autem, ne nos e 
contrario aut nobis vivamus manducando, aut pro- 
pter homines moriamur jejunando. In hoc entm vixit 
Chrisius et mortuus est. Adventus Ghristi et vivos in- 
veniet , et mortuos suscltabit, quoniam vivis osten- 
dit viam salutis, et se obtulit pro eis , mortuos vero 
liberavit de infemo, tam vivorum quam mortuorum 
dominatiir; ex-perdltis enim iterum reformavit sibi 



gis proximum sicut te, si non illius utilitatem cogi- 
tas quasi tuam. Noii cib^ tuo illum perdere. Non 
dixit abstinentia tua, sicut quidam volunt. Non 
ergo blasphemetur bonum nostrum, Bonum, hoe est, 
libertas, quam habemus in Domino, ut omnia nobis 
munda sint ; non ea ita debemus uti , ut videamur 
propter gulam et epulas ambulasse. Bonum nostrum, 
hoc est, doctrina Dominîca , cum sit bona et salu- 
taris , non debet ])lasphemari per rem fragilem : 
blasphematur autem, cum dubitatur de Dei creatura. 
Non est enim regnum Dei esca et potus, Hoc est, non 
propter escam justificamur, etc. Sed et hoc notan- 
dum, quia non dixerit jejunium et sobrietas non est 
regnum Dei, sed esca et potus. Sed justiţia et pax et 
gaudium in Spiritusancto, Quae pei ^bstinentiam facî- 
lius custoditur. Ubi vero justiţia, sicu< se proximum 
diligendo, ibi et pax : et ubi pax, ibi et gaudium spi- 
rituale, quia ex dissensione semper tristilia et mo- 
lestia generantur. Itaque qum pacis sunt sectemur. 
Hoc est, ut non invicem de hujusmodi judicemus. 
Et quce cedificationis sunt invicem custodiamus, Hoc 
est, quae fratrem non offendunt, aedificat autem ab- 
stinentia. Noii propter escam destruere opus Dei. Ho- 
minem sciiicet creatum a Deo. Omnia quidem suni 
munda. Repetit quod superius dixerat, ne creaturam 
damnare videatur. Bonum enim est non manducare 
camem, et non bibere vinum. Exponit quid sit per 
quod offendi dicebat inflrmum : ofienditur sensu. 



illos in servos. Puto quod duobus modis constat in j. scandalizatur Me, quae est offensio major. Aut in 



omnem creaturam Ghristi dominatio : uno quo vi 
majestatis et necessitate potentise dominalur ; altero, 
quo rationabilis spîritus exspectat, ut sponte veniat» 
ut voluntate et non necessitate bonum quaerat , et 
docendo magis quam imperando , invitando potius 
quamextorquendopersuadeat. Înde denique usque ad 
mortem dignalurvolentibaspeccato et vitiis immori, 
derelinquere exemplum , et propter hoc in praesenti 
loco ApostoluB dicit idcirco eum mortuum esse et 
vixisse, ut et vivorum, et mortuorum dominetur : 
vivorum pnifecto iUorum , qui resurrectionis ejus 
exemplo novam et coelestem iu terris exigunt vi- 
lam ; mortuorum illorum, sine dubio, qui morti- 
ficatloiiem Ghristi in corpore circumferunt , et mor-* 



firmatur, Sciiicet pudicitia ; vinum enim et' mulieres 
apostatare faciunt etiam sapientes (EccL xix). Quod 
autem dixit : Habes penes teipsum, Jactantiam rese- 
cat, ne magis in ostentatione sit, quam virtute quod 
credimus , vel quod non mordet conscientiam in eo 
quod facit. Beatus qui non judicat semetipsum in eo 
quod probat. Hoc est, qui non suam firmitatem pro- 
bando se considerat , sed alterius infirini salutem. 
Qui autem discernit : Si manducaverit damnatus est. 
Id est, qui se ita dijudicat : idipsum est enim discre- 
ţie et judicium, quia et judicium discernendo fit, et 
discretio judicando ; vel, discernit credens malum 
esse illud, vel illud manducare, et tamen mandueat 
contra fid^ suam, Jam damnatus est. 



i2i 



COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 



Itt 



Quia non es fide. Qu» per charitatem operatiir ; A cut scnptum est : Propter hoc confiubor tibi in gen^ 



quidquîd enîin alium desiruiC, ex fide nou est, et id- 
circo peccatum est 

CAPUT XY. 

Et non nobis vlacere, Id est , ut propria cominoda 
quaerentes, nostram faciamus voluntalem. 

Ad bonam adificationem. Ostendtt modain pla- 
<:endi et causam, ne ad vânam gloriam piaceamus. 
Simul et cum dicit: Bonam adificationem ^ esse 
ostendit et malam, ut est illud : jEdificapitur ad 
mandueandum idolothyta- 

Etenim ChrUtus non iibi placuit. Ideo vos qui 
memJbra Ghristi estis, non debetis plăcere vobismet- 
ipsis. Imitator et discipulus Ghristi non quaerit suum 
commodum : iile enim ob aliorum salutem etiam 



tibu9,,Donnne. Hoc est, faciam gentes confiteri tibi 
in gentibus, Domine. Voi Ghristi est ad patrem. Tu- 
litque Judxis arrogantiam, cum de Gentium salute 
dicit esse praediclum : Ghristus autem in Gentibus 
confitetureos misericordiam consecutos, quia etipsi 
sunt in corpore ejns per baptismum. 

Lwtamini, gentes. Hoc in Deuleronomio scriptura 
est. Cum plebe ejus. Hoc est, cum israel. ErU radix 
Jesse. Radix Jesse est arbor David quse fructum fe- 
cit per ramum, qui est Măria virgo, quse Ghristum 
genuit. Deus autem spei repleat vos omni gaudio, 
Omne gaudium fidelium in spe debet esse futura. 
Deus spet, id est, in quo speratur vita futura. Ibî 
autem omne gaudium, ubi pax est : nuUum vero in 



roortuus est, et improperia amarissima supportavit ^ dissensione gaudium, sed universa moBstitia. In vit" 



dicentium : Vah ! qui destruebas templum Dei, etc. 
{Marc. xxv). Quod si requiras cur exemplum, quod 
e psalmo protulit , ila habeat , quasi improperia, 
qu» improperantur Deo, ceciderint super Ghristum 
{Psat. LXTiii), Ita possumus explanare, quod sicat 
dixlt: Qut me reâpit, recipit eum qui me misit {Matth. 
x) , il^ et hoc accipi potest : Quia qui mihi impro- 
perat, improperat ei qui misit me. 

Ut per patientiam et consolationem Kjcrtpturarum. 
Per Scripturarum consolationem et solatia, spem fu- 
turorum patientissimi exspectamus, sicut scrlptum 
est : Pax multa diligentibus nomen tuum^ et non est 
in illis scandalum (Psal. cxviii). Hoc est, qui con- 
solatione legis utuntur, moveri nuUa tentatione pos- 
sunt, ut per exempla patientiae et consolationis eo- 
rum quse scripta sunt, speremus consolationem et in 
pnesentibus, et sicut Lazarus in futuro. Miigni et- 
enim causa solatii est, si quod nos patimur, Domi- 
num nostrum et sanctos ejus sciamus esse perpes- 
sos. Item et consolationem Scripturarum, id est, ut 
ipsa exbortatione proficiamus ad *8pem, non diifi- 
dentes de promissis, si adhuc tardent. Spem habea- 
mus* Id est, promissionis, ut spes praemii solatium 
sit laboris. 

Secundum Jesum Ckristum. Ut unusquisque quae- 
rat alterius salutem quasi suam, sicut Ghristus sua 
morte omnes salvaTit a morte. In uno ore honorifi- 
cetis Deum. Unum os dicitur, ubi unus atque idem 



tute Spiritus sancti. Si enim qui credit virtute Spiri- 
tus sancti munitur, certum est quod plenitudinem 
gaudii semper habeat, et plenitudmem pacis. Aliter. 
Et virtute Spiritus sanctij quia abundantia apei in 
Spiritus virtulibus consistitet signis. 

Certus sum autem et ipse de vobis. Bonus doctor 
laudando provocat ad profectum, ut embescant ta- 
Ies non esse, quales ab Apostolo esse putabantur. 

Et replefi omni scientia. Hoc est , Yeteris et Novi 
Testament!. Audacius autem scripsi vobis. Ideo roa- 
gis scribendi fiduciara habui, quia novi vos ut pru- 
dentes cilo accipere rationem , sicut scriptura est : 
Argue sapientem, et amabit te {Prov. ix). Tanquam 
rememorans. Hoc est, recordans vos esse prudente», 
sive ut non ignaros doceo , sed ut scientes comme- 
moro. 

Propttr gratiam qum data est. Non propter com- 
moda terrena, vel laudem, sed ut impleam ofilcium 
quod accepi. 

Sanctificam evangelium. Meo exeraplo sanctum 
esse deraonstrans. Quidam enim ut bumanum con-» 
temnunt, quod praedlcant ut divinum , et ita fit ut 
res Maneta videatur esse non sancta, cum non perfi- 
citur sancte. Unde dicitur: Sanctificate jejunium^ 
hoc est, sanctum facite, sive monstrate. Ut fiat obla- 
tio Gentium accepta. Ut exemplo meo Gentes ei&- 
ciantur hostia Deo accepta , non igne sanctificată, 
vel suscepta, sed Spiritu sancto, sicut scriptura est : 



per diversorum ora sensus et serroo procedit. Pro- jy Quia sedit super apostolos quasi tgnss, et visce sunt t/- 

. • • •- • » XV < « »v • • lî_ .. f _ 1* —^ /A A - \ WM L ^ *_;«. _ — / ^•— J._ 



pter quod suuipite invicem. Propter honorem Dei in- 
vioem onera vestra portate, et sic adimplebitis le- 
gem Ghristi : qui nos suscepit in se, cura essemus 
iiupii, quanto ergo magis nos invicem, ut similes no- 
ştri susţinere debemusl Dico enim Jesum Ghristum 
miniitrum fuiue circumcisionis. Iterum utrumqne 
populum ad unitatem hortator. Gonsentio vobis, o 
Judaei, quia Ghristus vobis proraissus, ad vos vene- 
ritprimum, et Gentes propter misericordiam Dei vo- 
catae sunt, tamen unura estis corpus effecti : Non 
enira venit ministrari, sed ministrare^ et dare animam 
iuam in redemptionem pro multis. Ad confirmandas 
promissiones patrum. Ut videlicet impleret quodpro- 
misit patribus ; Cut plus dimittitur, plus diligit. Si- 



lis variic linguce (Act. ii). Habeo igitur gloriam in 
Ghristo. Sciendura sane est quia hic Latini gloriam 
pro gloriatione posuerunt : Qui gloriatur^ in Domino 
glorietur. Gloriam igitur habeo ad Dominum, licet 
apud homines infamer et maculer. 

Non enim audeo aliquid toqui eomm, quce per me 
non eficit Ghristus. Non ausus sum dicere aliquid 
me in bis duntaxat rebus propria virtute fecisse, 
et non omnia per me esse Dominum operatum» 
Signa minora, hoc est sanitates vivorum. Prodigia 
majora, veluti est susdtatio mortuorum-. Signa vo* 
cantur, in quibus sit aliquid mirabile, indicant quo« 
que aliquid futurum. Prodigia vero in quibus tan 
tranmodo mirabile aliquid ostenditur^ 



125 



SEDULH SGOTI 



124 



Sed iieut scrtptum est : Quibu$ non est annuntia- A ^um peregrinationis causa dicitnr. Gencbris portus 



Htm 4$ eo, tidebunt ; ei qni non audierunt de eo, 
inuUigeni (hm. lii, 5). Ostendit saum laborem anie 
prssdictum. YidebutU. Videlor GhrlsUis in aposlolis 
per Tirtutes quas in e}us nomine faciebant. Prapur 
şuod et impediebar plurimum venire ad v«t. Fundavi 
ecclesiaa occupaliooe detentiu in his regiontbus, 
Achaix, et Macedeiii»^ vel ab Hierusalem in lllyri- 
cum. Sed eum profiried cmpeto in Hiepaniam. Utrum 
Tero in Hispaniam veHerit^ ineeruim habetur. &pero 
tfuod prmteriens videam vos^et a vobis deducar illuc. 
Quia iu vos exhibetis, ut nec apud vos locum aut 
neceasitalem habeam diuiius remorandi, ideo et ex 
parte«ilUs foisse dicit, quia credere non indigebant, 
aed tanlttînmodo conArvari; aive ideo ex parte, 



quia nulia magnitudo teniporis faciat charitatem.*^ ruoi pedes lavare. 



Corintbi,,quia omnes qui ad Gorinthum veniunt, 
mansionem Gencbris babent. Ut assistalie ei. Sive 
aumptibus, sive solatio adjuvetis eam. 

Adjutores meos. Id esl in o|>ere doctrinae. Omnes 
autero qoos salutat, iolelligimos ex bominibtis fuisse 
peregrinis, per quorum exempia ac dociriitam, non 
absurde existimamus credidisse Romanos. Quî est 
primitivus Asiw^ Hoc est qui primus ci^didii Gbrisle 
in Ccclesia. Quee multum taboravit in vobis. I>ocei 
et in hoc debere etiam fcminas laborare pro Eccle- 
siis Dei. Nam et laborant, cuib docent adolescentu* 
las sobrias esse, dtligere viros suos, ilios enutrire, 
pudicas esse, castas, donium bene regentes, beni- 
gnas, subditas viris Buis, hospitio recipere, sanete- 



Nune iffitur profidscar in Hierusalem ministrare 
sanctis. Sancti erant in Hierusalem, qui oranibus 
suiş distractis, et ante apostoiloruni pedes depositis, 
orationi, lectioni ac doctriode vacabant. 

Probaverunt emm Macedones, Probaverunt autem 
hoc sibi utile fore, si coUationem aliqoam suiiiptuum 
fkcen^nt sanctîs. Qnod autem placuit Macedonia! et 
AekfAm. Snbtiliter ac vereeunde dum Gorinthios 
lăudat , bortatur Romanos : facîlîus euira devetae 
inentes ad benefaciendum exemplis quam sermoni- 
btts invitaniur. Quomodo si spiritualium eorum par- 
tkipes facti sunt Gentiles. Id est doctrinae et oratio- 
nis. ReUqui doetores ex ipsis babebant, et socii 



Cognatos meos. Potest quidem fieri, ut et aecun- 
dura carnem işti cognati fuerint Pauli, et ante 
ipsum crediderint in Ghristo. Qui eunt nebiles in 
apostolis. Et nobiles habiti sunt in apostoiis Ghristi, 
de quibus possibile est et ilhid inlelligi, qnod for- 
tassis ex iilis septuagiuta duobus, qui et apostoli 
Dominaţi sunt fuerint, et ideo nobiles suorum et in 
apostolis dicat, et in his apostolis qui ante eum 
fuerunt. Concaptivos. Tolerando ab Judaeis perseoo* 
tiooes. Salutate Amplialum. Hune quasl amicum sa- 
lutat, sed in Domine amicum, non tanium qui inter- 
fuerit labori ^us aut captivităţi. Adjutorem meum. 
Adjulor autem apostoli in Ghristo, non alius intelil* 



fuerant pinguedinis radicis : ideoque uausqulsque, p gitur quam apostolici operis particeps. Probum in 



qui qoo abundat, debet alieri imparlire. 

In abunâaniia benediciioms Christi veniam. Quia 
abundantius in adventu nieo Gbristus in vobis be- 
nedicetur : sive benedicttonis, id est gratise Ghristl. 
Obseşuii mei oblatio. Id est eleemosyna quam porto. 
Accepta, Grata. Ut cum gniidio veniam ad vos. Si 
videlioet saudi acceperint hanc eleemosyDam. Ut 
refrigeret vobiscnm, Non corporalem utique requiem 
quttfit Paulos, aed illam qute consolationem habet 
ex DeOy aîcut et ipso ia primis hujus EpistoUe parti- 
bus dixit : Consolări in vobiSt per eam qum invicem 
est fidem vestram atqne meam, 

Deus mktim pacis sU eum omnibus vobis* Deus 
paeis Ghristus est, qui non nisi in paciticts habitat. 



Domino. Hoc est probatum, qui in multis tribulatio^ 
nibus probatus est. Salutate eos qmi sunt ex Aristo- 
boii domo. Quoniam nihil oliosum et in litteris 
aposiolicis additur vel minuitur, istos qui sunt vel 
de domo, vei de familia A.ri$toboli, non frustra, ne- 
que dilectos, aeque probos, neque adjutores ia 
Ghristo nominal, sed forte qui nihil tale babebant 
in meritis, idcirco eos solo titulo salutationis bono- 
ravit. Aristobolus iste inteiligitur congregator fuisse 
fratrum in Ghristo. Salutate eos qui itrnf ex Narcisei 
domo. Videntur quidem plures fuisse ex domo, vel 
familia Narcissi, sed hon omnes in Domino fuisse, 
et idep addidit, eos salutandos esse qui sunt uk Do- 
mino. Salutate Rufum. Huc usque ludseos ^ nune 



Pukhre aolem ki pace finivit, duobus popuHa ad n Romanos salutat. Et matrem ejus et meam* JEtAie 



pacis coneordiam revocaţi» 

GAPOT XVI. 
Cinnmewdo vobis Pluebem sororem nostram^ qum 
est in minisierio Beelesiw, quw est Cenchris. Hoc jam 
qoasi finito lextu Epistote , ut solent, commenda- 
tionis vd salutationis gratia subter adnexuit. Qum 
est in minisierio Eeelesim, Sicot etiam nune in Orlen- 
talibtts locis diaeonissse mulieres in sno sexo mini- 
strmre videntur in bnplismo sive in minisierio verbi, 
quia privatim docuisse feminas fnvenimns , siciit 
Priscilla, cujus vir Aqmla vocabalur : hi dw caîstim 
Pauhim virgis, vino oleoqne, et aliis rebus medicati 
sunt. Hanc mhuslram esse Ecclesiae Cenchris alt ; 
et ,|iiia mMa •<Qtttorio foit, etiam ipsa ad a^juvan- 



non partu. 8a/H/a(e A<yncniiini, ele. De istis simplct 
est saldtatio, nec aliquid cis insigne laudis a<j|iiiBgi- 
tur. Suo exemple nos docet quales amicos debeamus 
nostris litteris salutare : non divites sseculi faeiilta*- 
tibus, vel dignitalibus honoratos, sed graiit ac fide 
locupletes. Herman. Puto autem qnod Hermas iste 
sil scriptor libelli illius, qui pastor appdlatttr, qtim 
scriptura valde mibi utilis videtur^ et ut puto divi- 
nitus inspirata ; qood vero nrhil ei laudis ascripsit, 
illud declarat, post multa peccata ad pceniteotiam 
fuisse conversum. Salutate Philologum. Hi homines 
unanimes iiiteliiguniur fuisse, qnos hac causa simul 
salutat, quorum meritum cx his qui simul cum els 
eraut dignoscKur; sanctos nuncupat eos, ulmerlto 



125 



COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 



196 



Ulos salutare videatur. In osculo uincto. Ex hoc ser- A hoc mundo (/ Cor. iii;. Simus ergo stulti, accipien- 



mone , aliisqiie uonnullis similibus, mos ecciesiis 
tradilus esl, ut post orationem osculo se invicem 
susoipiant fratres. Hoc autem osculum sanctum ap- 
pellat Apostoliis, quo nomine iUiid docet ut casta 
sint oscula quae in ecciesiis dantur, turn deinde ut 
simulata non sint, şicul fuerunt Judx , qui osculum 
labiis dahat et pro.Jitionem corde tractabat. Oscu- 
lum ¥ero fidelis primo, ut dîxinius, castum sit, tum 
deinde pacem in se simplicitatemque habt'at, in 
charilate non (icta. Fratres, obsecro vos, ut observetis 
ees qui dissensiones et offendxcula prcBter doctrinam 
quam vo$ didicistis, faeîunt. Alienus vobis sit, nec om- 
nina recipiatur inler vos qui certamina commovet, 
qui scrit jurgîa, qui lites excitat, et studia contcn- 



les injuriam, el non reddentes, ut sapîenies simus 
apu J Deum , qui dixit : Mihi vindictam ei ego retrif 
buam, dicit Dominus {Ezech. ix). Quomodo potest 
idem ipse et sapiens esse et stultus? Respice ad ar- 
tes islas quae in usu faominum habentur, qnontodo 
iile qui, verbi causa, sapienţi ssirous graimnattcus, 
in arte fabrili insipientîssimus : ¥el nirsus sapien* 
tissimus gubernator, quomodo in arte iaedicin<o 
invenitur insipiens : sic ergo possibile est in bis 
qu3C ad Deum pertinent esse sapientera ct in bis qua 
ad sa^culum pertinent insipientem: Deus auiem pach 
conterat Satanam. Ut est illud : Dedi vobis poîestatem 
calcandi super scorpiones et serpentes {Lue. x). Sft¥ 
pedibus vestris velocUer, Hoc est sensibus mnndis et 



tionis exercel. Qui enim lales sunt, Christo Domino ^ simplicibus. YiJetur mibi in boc loco dixisse Sam-^ 



nostro qui est nostra pax,non serviunt. De illis 
dîcit qui ex circumcisioue illo tcmpore vcnerant, 
Jejunia et abstinei\tiam destruentes, et neomcnias, 
el sabbata, et coeleras ferîas ventris gratia praidica- 
bant, dissenlienles ab apostolica doctrina, et fralri- 
bus offendicula pneparant^es. Vestra enim obedienlia 
in omni loco divulgata est. Hoc est, si illis obcdistis 
quibus obedire non debuistis, quanto magis nobis 
obedire debelis! Subtililer sane Paulus indiscrelam 
el facilem Romanorum obedientiani notat, eamque 
asserit ubique non laudatam, sed pemilgatam : sed 
ne eos nirsum, si pro boc apertius casligaret, in- 
obedientes cflîceret, addidit : 
In vobis igilur gauJeo. Gaudet Paulus super obe- 



nanij omnem spiritum qui credcnlibus adversatur. 
Salanas enim nostra in lingua adversarius imerpre- 
tatur. Quidquid ergo anim» lendenti ad Demn re* 
sistit et adversatur, et quidquid păci ejus contrarium 
est, hoc ei Satanas esse nominatur. Ideo deniqne 
praemisit, dicens : Deus pacisy hoc est, Deus cui pax 
placet, conterat eum qui coi>trartus est paei, et dis- 
sensiones operalnr. Salutai vos Tmotkeus. Huc usque 
salulatos, nune satutantes dicit. Videlar»mihi dei 
bis quos sequestravit ab omni catalogo salulMitium 
plus aliquid sensisse. Deniqne Timothenm adjutorem 
Sttum dicit et omnes simul cognatos suos. Et quidem 
de Timotheo plenissime referlur in Aciibus aposto- 
lorum, quod fuerit Derbensis cujusdam flUus mulie- 



dientes, certus quod cum docuerit eos non vulgari ^ ris Judsene fideiis, ex patre gentili. Lucîum quidam 



obedientia, quam incauie omnibus proebent, uti de- 
bere, sed illa sola qua obedire oporiet Deo magis 
quam bominibus , reliclis cscteris ipsa sola ulanlur. 
Volo enim vos sapîentes esse in bono. Si mile est hoc 
illi dicto, quod ad Corintbios scribit, dicens : Mali- 
ţia parvuli estote, ut sensibus perfecţi sitis (/ Cor. 
XI v). Sed et illud quod Dominus ait : Quia filii hu- 
jus sfsculi prudentiores sunt quam filii lucis in gene- 
ratione sua (Luc. xvi). Huic convenit diclo : Filii 
autem sseculi bujus prudentiores sunt în maliţia, 
pro eo quod aliquid semper profondins ct strbtilius 
invcniunt in ea, unde plus noceant et vehementius 
Inedant. In bono autem stulti sunt : vix enim inve* 



perbibent esse Lucam, qni Evangelium aoripsit, pr» 
eo quod soleant nomina interdum secundam palria» 
declinationem, interdum etiam secundum GrsecaHi 
Romananique proferri. Sosipater vero qiri bis }uvk* 
gitur, suspicor quod sit io Actibus apostoloruro seri- 
ptns : Sosipater pater Pyrrhi Beroensis : hi cognaii 
sunt flde caihobca Paulo, lason autem Thessaloni^ 
eensis erat. Ego Tertius. Proprkim nome» est son 
ordinis, şicul ex Grseco codice evidenter cognoari* 
tur, ubi scriptum est : ^Afriritl^oţiai u/xâc ly^ Tc/>rcof , 
f ut scripsi spistolam in Domino^ id est iu acJiuiauo 
Domini. Salutat vos Caius. Fertur majorum tradi- 
tione, quod hic Caius primus episcopus fuerit Thes- 



niunt quid faciant boni. E contrarie vero Paulus -n salonicensis ecclcsix. //o«pes metu. Cum quo maneo 



vuit nos sapientes esse in bono, boc est semper plus 
invenire aliquid, plus exquirere, et profundius cogi- 
tare quid faciamus boni, ita ut, etiamsi impediamur 
per alicujus maliiiam ab opere bono, nos m sapien- 
tes samus excogitemus quomodo si bonum opus non 
possumus, vel sermonero bonnm proferamus : quia 
si nec hoc licet, votum saltem bonom et animum 
demonstremus. Sic ergo sapientes esse in bono debe* 
mus, sîmptrces in malo, ut si pulsamur maliţia et 
injuria, non simus caHidi et rersuti artes et argu- 
menta quaerentes, quibus reddere malum pro roalo, 
et nequitiam pro nequiiia debeamns. Sed in tali 
loco meminisse debemus illius sentemix, quse dicit; 
Si quis vuit sapiens e$s$ ajmd Dewn^ stuUtis fiat in 



nune in hospiiio. Erastus arcariuş civitalis. Ipsum 
pulo esse Eraslum, quem dicit quia remansit Corin- 
tho, videtur dispensator civiiatis ostendi. Sed non 
pulo quod ex boc ofikio roagoopere Paulus mentio- 
nem ejus In Epislda sua feceril, nisi forte aliquid 
in eo amplius aensit, et areariam eum, Id est dispea- 
satorem illius dvîtaiifr <Kxerit^ ciiyus arlifei et con^ 
dkor Deus ; et ideo nec nomen posaerk cojas* civi* 
tatis, sed tantum eum arcarium nominaverit. Gratia 
Domini noştri lesu Christi. Sciendum sane eat quia 
omne quod babeiit bomines a Deo gratia est; nibll 
enim ex debito babent : qui» enim prior dedit illi, 
et retribuetur ei. Item : Gratia Domini noştri Jesu 
Christi : hatc est subscriptio mănos cfos în omuibiii 



147 SEDULB 

Episktlis, et in ea cdam commemorat beneficia Ghri- A 
sli. Ei auUm qui potem est vos confirmare juxta 
evangelium meum. Subaudis commendo vos, haeretque 
cum superioribus, ubi dixit : Commendo vobis Phoeben 
sororem nostram, etc. Duas mihi causas Paulus vi- 
detur ostendere quibus roborantur bi qui in fide 
evangelii con6rmantur : unam qua eis pnedicatio 
Pauli, quae est et Ghristi praedicatîo, innotescit; et 
aiiam qua reve<ati>r eis sacramentum, quod omnium 
temporibus sseculorum in silentio habitum est. Nune 
vero. Hoc est in advenlu Ghrisli, et prsesentia cor- 
porali manifestom est et apertum, et quantum ex- 
spectat non sine idoneis testibus, sed Scripturis 
propbeticis astipulantibus declaratum existit, ut per 
prxdicationem quidem evangelii, Gentes ad obedien- 
tiam fidei vocarentur; ex revelatione vero sacra- ^ 
Dienti agniti a Dei sapientia gloria et ciarilas soli 
sapienţi Deo redderetur in ssecula saecitlorum. My- 
steril, Absconditae vocationis Gentium ad fidein 
Ghristi. Quod temporibus cetemis in sileniio fuit, 
Quod scirent quidem prophetae ; ex Scripturis enim 
propbeticis manifesta tur , sed hominibus, id est 
Yulgo non manifesta^erint , nec patefecerint, sed si- 
leniio t«erint. Secundum prmceptum aeterni Dei, 
Usquequo tempus adesset ut Yerbum caro ficret, et 
habilaret in nobis, et manifestaretur omnibus Gen« 
ttbus ad obedientiam fldei. Soli sapienţi Deo, Sa- 
pientem Deum non ita accipias , quasi qnem sapien- 
tia fecerit sapientem, ut inter homines habetur. 
Sapiens enim inter bomines dicitur unusquisque ex 
participatione sapienliae ; Deus vero non quasi qui C 
ex sapientia sapiens factas sit, sed qui auctor et 
genitor sapienţii , sapiens appellatur. Mcrito soli 
sapienţi Deo. Solus est enim ita sapiens Deus^ ut 
sapientiam ipse magis genuerit, cum ex sapientia 
factus sit sapiens. Cui gloria, Recte ei gloria per 
Jesum Ghristum refertur, qui ita sapientem' esse 
solum Deum, ut ipse sapientiam genuerit Ghristum 
Jesum qui est Dei virtus, et Dei sapientia, declara- 



scol*! 148 

vit. In siscula sacuiorum, Moris est divinae Scripturae 
immensitatem per hoc temporum designare. 

Amen. Aut quasi ad confirma tionem omnium qnse 
superius scripta sunt in fine posuit, per quod ver- 
naculo Hebrseorum sermone vera et fidelia esse, 
quae sunt scripta signaret. 

Achaia, frater meus, vel Dominus quis. Androni- 
cus, decorus quod standum. Apellcs, congregaris 
eos. ApoIIo, mirabilis. Arethe, .distentio. Aquila, 
dolens vel parturiens. Arabes, huroiles vel camp^ 
stres. Appia, continens vel libertas. Arastus, frater 
videns, vel moiis opcrîs amplioris. Aristarchus, susci- 
tans corouam. Aristobulus, suscitans dolore germen. 
Archippus , longitudo operis. Barnabas, filius con- 
solationis. Bithynia, filia speciosa. Gorinthus, oritar 
ipse. Gorinthii cives, sive decuriones eorum. Glau- 
dius, spes tranquillitatis. Gilicia, coetus, vel luctus, 
vel assumptio, vel vocatio, lamenlabilis. Golceia, 
vox facta. Grispus, sciens. Ghloes, investigantes, 
vel omnes,'sed melius conclusio, vel consumptio. 
Damascus sanguinis potus. Demas, siiens. Erastus, 
frater meus videns. Epaphroditus, frugifer. Epaphra» 
videns, vel recens. Evodiam, apprehendentem Do- 
roinum. Ephesum, voluntas cjus, sive consllium 
meum. Philetus, dcclinans. Philologum, ore princi- 
pium. Galatia, magnifica vel translaiio. Junia, inci- 
piens. Julium, încipientem. Lucius, ipse suscitans. 
Onesimus, respoudens. Philippenses, os lampadum. 
Persida, tentans. Priscilla, agnoscens. Phiiemon, 
mire donatus. Paulus, mirabilis. Quartus, pbngens 
superflue. Saulus, tentatio respicientis vel securitas. 
Saul, expetitus vel petilio. Silvanus, missus. Sodo- 
ma, pecus siiens. Sosthenis, gaudium da mihi. Sosi- 
pater, narrans. Sosipalruus, salvans dispersos. Tbe»- 
salonicenses, feslinantes. Thstrsis, exploratio gaudii. 
Tertius, adjungens vel applicans se. Thessaloni- 
cam, festinam umbram statuere. Tyberius, visio 
ejus, sive bonitas ejus. Tyranni, continentes. Timo- 
theus, beneficus. Tiius, quaerens, vel bonum. Tychl- 
cus, tacens. Urbanus, luce gaudens. 



IN EPISTOLAM I AD CORINtHIOS^ 



CAPUT PRIMUM, 

Pauius voeatus Apostolus. Quod nomen suum prs- 
ponit Epistolis, auctoritalis esse noscendum est: 
sicut reges longe positi bis qui sub eorum potestate 
sunt scribunt, et quia minoribus epistolas mitlunt, 
sua b» nomina praeponunt. 

Voeatus. In via, vel Benjamin, vel in praesentia 
Dei. Porro qaod ait, Apoitolus, cujus autem ? Chri" 
sti Jesu : tale mihi videtur, quasi dixisset : Praefe- 
ctus pnetorii Augusti Gaesaris, magister exercitus 
Tiberii Gaesaris? Ut enim judices hujus saeculi, qui 
nobiliores esse videntur, ex regibus quibus serviunt 



I) et ex dignitate qua inlnmescunt vocabula sortiun- 
tur : ita et Apostolus grandem inter Gbristianos sibi 
vindicans dignitatem, Apostolum se Ghristi tiiulo 
praenotavit, ut et ipsa lecturos nominis auctoriute 
terreret, indicans omnes qui in Ghristo -crederent, 
debere sibi esse subjectos. Et Sosthenes frater. Hune 
idcirco secum scribentem inducit, quia el ipsis do- 
ctor erat, et pro bis valde soUicitus. Ecclesim Dei. 
Notat Ecciesiam quae non est Dei, ut : Odivi eccle^ 
siam malignantium (Psal. xxi). Cum omnibus qui tu» 
vocant nomen Domini, Hoc est, non solum opto at 
gratia et pax vobis multiplicetur vocatis sancliSg 



i%2 



COLLECT. IN EPIST. I AD COR. 



150 



sed omnibos qui inlrocant nomen Domiai noştri. Adebuerunt. Dimtus est Chmtu$f Diyiditar corpus, 



In omni loco. In to(a Gorinthia. Ipsorum. Id est, 
GoriQthioraiD. Et nostro, Quia nostruoi est quod 
ipsorum est. Aliter, invocare nomen Domini proprie, 
est sacerdotum. Unde scriptom est : Et Samuel inter 
tos qui invo/Dont nomen ejus (Psal, xcviii). Quem sa- 
cerdotem faisse probator, quia Heli sacerdoţi sue- 
cessit, et hostias offerebat, et de eo Dominus aii: 
Suseitabo mUii fidelem sacerdotem, Qui licet non ex 
genere Aaron, tamen de tribaLeyi in Paralipooienon 
fuisse describitur.Hieronymus in tractatu libri Isaiae: 
In Epistola quam scripsit Paulus ad Gorinthios, 
cum ad unios scribator populum civitatis, pro va- 
rietate babitantium, id est, sanctorum et peccato- 
rum, nune lăudat eos, nune corripit, nune dolet, 



cum membra dissentiunt. Nunquid Paulus cruci- 
fixus est pro vobis? Ideo in solo Gbristo gloriandum 
vohjs est, quia ipse vobis bsec duo, id est crucem 
et baptismum tribuit, non Paulus, nec ApoUo. Gratias 
ago Deo meo, ^uod neminem vestrum baptixavi, Id- 
circo neminem vestrum baptizavi, ne quis me pu- 
taret in meo nomine baptizasse. Nisi Crispum et 
Caium, Qui se non dicunt in meo nomine baptizatos. 
Non enim misit me Christus baptixare, Non usurpavi 
minora facere, qui potui implore majora. Item : Qui 
ad majora mittitur, minora non agit. Sed evangeli*' 
zare. Quod majus est, ut portet nomen meum coram 
regibus et gentibus. Non in sapientia verbi. Mundan» 
philosophiac, in quai vos gloriamini. Ne evacuetur 



DUDC reprebendit, nune provocat ad continenliam, B crux Christi. Id est, ut non eloquentiae fides cruciş 



nuptias non recusat, retrahit ab idololatria, instruit 
in resurrectionem, digamiae porrigit manum, ne Io- 
cum tribuat fomicationi. Gratias ago Deo meo. Ut 
solei primum provocat profectum laudando, et dicii 
se quidem gaudere de eorum scientia, sed soire illos 
debere quia vera scientia non inflat, ueqne dissen- 
tit. iStciiI testimonium ChrisH confirmatum est in vo- 
bis. Testîmonium Christi est lotnm Evangelium, vel 
illod : Omnis scriba doctus in regno ccelorum, similis 
est kamini patrifamilias ^ qui profert de thesauro suo 
nota et vetera. Ita ut nUiil vobis desU. Unde Salomon 
aii : Veneruni mUii omnia bona cum illa, Exspectanr 
tibus revelationem Domini noştri Jesu Christi. Ule 
vere exspectai adventum Domini, qui in omnibus 



Cbristi deputetur, quia crueem Christi evacuat, qui 
aures hominum declamatione permulcet r quia auri- 
bus sapientium bujus sseculi displicet dicere Domi- 
num, qui fecit coelum et terram, posse crucifigi ; ei 
tamen si boc dici evltetur, evacuatur crux Christi. 
His autem qui salvi fiunt, id est^ nobis^ virtus Dei est. 
Quia diabolum superavit et*mortem. Perdam sa- 
pientiam sapientium. In Isaia sic legituf : Peribii 
enim sapientia a sapieniibus ejus^ et intellectus pru- 
dentium ejus abscondelur {Isai. xxix). Vbi sapiens ? 
Subauditur aj^rebit? Sapiens, ex gentibus. Scriba? 
Doctor legis ex Judxis. Conquisitor hujus stecuU? 
Qui qu'aerit de occullis naturis hujus ssecull. Nam 
quia in Dei sapientia non cognovit mundus per sa^ 



praeparalus est. Ideo autem revelatio dicitur adven- ^ pientiam Deum. Factura mundi Dei sapientia est 
tos Domini, quia modo absconditus est a nobis. 
Qui et confirmabit vos. Sua scilicet doctrina. Usque 
in /ifiem. Vel vestne praesentis vit», sive perfeclio- 
nis. Sine crimine. Principali. Fidelis Deus. Qui red- 
dei vobis mercedem sicut promisit. Per quem vocati 
estis. Ut : Nemo venit ad me, nisi Pater traxerit eum 
(Joan. vi). In societatem Filii ejus. Si enim socii 
fuerimus passionum, erimus socii in gloria. Obsecro 
autem vo$f fratres. Hucusque cum laude praBfatio : 
hinc jam contra dissensiones aggreditur, ut idem 
ipse dicit : Vnum sit verbum^ et unus sensus in omni- 
bus vobis. Schismata. Contentiones pro doctoribus. 
I^gnificaium^ mihi ab his qui suni Chloes. Quaeritur 
quomodo Apostolos credit de absentibus, cum scri- 



fabricala , in qua per sapientiam naturalem , qu» 
ad boc data et creata fuerat, debuit cognosci ipse 
qui fecerat: sed quoniam non cognoverunt homines» 
alia illis succurritur medicina. Ergo per sapientiam 
suam intelligendum, per naturalem sapientiam, qu» 
ad hoc data est ut cognoscatur Deus; qwe naturalis 
sapientia, et Dei sapientia. dici potest, quod a Deo 
sit creata, aut certe Dei sapientia fons est et crea- 
trix naturalis in hominibus sapientiae. 

Placuit Deo per stuUUiam prmdicationis salvm fa^ 
cere credentes. Non quod vere stultitia sit praidicatio 
cruciş, sed quia secundum putâtionem infidellum 
sic haberetur. Quoniam Judcri signa petuni. Ut ad 
Christum dicunt : Quod signum ostendis noH$ 



ptum sit : iVe creiias att(/t/ttivano.. Sed hancgratiam (ifa»A. XIV)? Hoc aut4$m faciunt ex consuetudine 



ipse habebat nt sciret quid absentes agerent, ut ad 
Golossenses dicit: Et si corpore absens, spiritu tamen 
pnesens. Cbloes, civitas Colossensium est. 

Ego quidem sum Pauli. In Apostolorum persiinis 
hoc de pseudoapostolis dicit, qui per sapientiam 
mundi drcumveniebant eos, ut unusquisque se dî- 
ceret esse hiyus, cujus doctrinam ditigebat, cum 
diversas doctrinas haberent. Si ergo de veris apo- 
stolis non permittit dici, quanto magis de falsis dici 
non licebit? Itero. Ego quidem sum Pauli. Hac causa 
prohibiUim est, duos episcopos esse in una civitate, 
ut Uieronyinos dicit in tractatu Epistolae ad Titom. 
Ego autem Christi. Paoci dicebant, quod omocs dici 



prophetarum, qui saepe signa ipsis faciebant Jo- 
daeis. Et Gned sapientiam. Artis scilicet dialectica 
et bumanae sapienţi» rationem. Judceis quidem scan^ 
dalum. Judaei scandalizantur, si audiunt Christum 
a se crucifixum. Sive scandalum ilUs est audire 
Christum mori potuisse, quem illi quasi immorta- 
lem exspectant, dicebant enim : Nos andivimus ex 
lege, quia Christus manei in aetemnm : non intelli- 
gentes, quia primum illum pati oportebat, et sic in- 
trare in gloriam suam. Gentibus autem stultitiam. Hoc 
est, Deum credere crucifixum. /psu vero vocatis. Id 
est, credentibus ex utrisque. Christum Dei virtutem» 
Jud^is petentibus signa, q«9 d^victa morte hom^' 



ISf BEDTOJI SCOŢI 

nem rev&tUA hd'y^m. Et BH iiplenHam. Gnecis A de ctein<»iilmg ftit ! Sdâbmd mtm ipmmiâiu. Si d»» 



quffirentibiis flapienlUm, quae dos a dominaiione 
dîabeli Kberavit. 

Quia quod $$uUum est Dei. Yelle cnieiiigi. Saţnen- 
titt$ est ik^minibus. Quia evux Chrisii cUabolum fe- 
fellit, el vicit« boaiinesque liberavit, quod nemo 
bctininuin per iapieoiiain suam potail. Etquod in fir-' 
îMum 49t Dii, Id est, mctfi forlius est faoniînibus : 
quod enim net giganles eradere potucrunt, infir- 
mitas cnicîfixi evasit. Videle emm vocationem ve- 
stram. Ac si dîceret : Videte eos per quos vocati 
estis ad fideiD, quod dod sapienles, sed stuUî, et 
piseatores eraut, quando et ipsî vocati sunt. AlUer : 
Yidete vocationem vestram, boc est, in vobis ipsis, 
o Gorintliii, probate quod dico, quod stullos vos vo- 
oavit, et nou sapienles. 

Quia non muUi sapietUes. Hoc contra illos oblique 
qni se legis peritos, et forUores apostolis et nobil io* 
res ex sacerdotali stirpe descendere jactabant. Sed 
tpMB stuUa sunt mundi» Stulta, id est, corda, vel in« 
genia. Ut confundat sapienles» Id est, sxculares, 
dttia nou ipsos eiegit. Et ea qu(e nou sunt. Id est, 
sapientia, foriia, nobiUa. Ut ea qu(g sunt. Talia, hoc 
est, sapientia, fortia, oobilia dissiparet. Qui faclus 
esâ nohis sapientia. Qui sibi semper sapientia fuit, 
nobis facUis est sapientia, ut dos faceret sapientes, 
61 justos, et sanctos. In Bwnino glorietur. Mon enlm 
aibi, sed Oeo dona quas accepit reputet. 

CAPI3T II. 

Et eqo eum vemssem ad vos, fratres^ veni non cnm 



niones sciebant, quomodo potestates ignorabantt 
Quibusdam videtur principes et potestates hujus 
saeculi, Judaeorum majores et principes dixisse, qui 
juxta Petri Apostoli dicta, ignoraverunt quod niale- 
iacerent : ait enim : Seio, fratres^ quia per ignoran- 
tiam fecistis hoc maium, sicut et principes vestri {Act, 
iii). Judaeorum principes hi feceront, non lamen 
hujus saBCuli principes dici potuerunt, quîppe qoi ia 
polcslatem redacti fuerant Romanorum, profitentes 
non se habere regem nisi-Caesarem, hi autem prin- 
cipes, quos alio loeo signavit Apostolus dicens : 
Non est nobis colluctatio adversus carnem et sangui- 
nem, sed adversus principes et potestates^ adtetsus 
^ mundi tenebrarum harum reciores (Ephes* vi). Si 
B ergo hi sunt principes, qui nescientes Doininum 
luajestalis Gbristum esse, iihiin crucifixerunt quo- 
modo a dâBinonibus poiuit sciri^ Non aliter scierunt 
dsemones, quam scielrant principes hiijoa aaeculi: 
sciebant enim ipsum esse qui promissus erai Ib 
lege j>er signa prophetiae, non tamen mysterium 
ejus, quod Filius Dei erat, ex aeterno sciebant, na- 
que sacramentum incarnatiouis. Nunquam Domi^ 
num majestatis cruci fixissent. Pro unitate person», 
etDeus dicitur cruci&xus, et Filius hominis esse ia 
C€bUs, cum quando ista dicebantur Dominus easet in 
corpore. Quod oculus non Mit. Ia Isaia sic babeiar : 
A smculo non audierutU auribus^ neque percâperunt, 
oeulus non vidit Deus absque te , qum prmparasti 
exspeclantibus te (Isai. lxiv). Ergo memoratf^rum 



eminentia sermonum, Noluit pomposum doquenlioB G pnncipum mens haec videre non potuit, quia credere 



sermonem jaclare in predica tione divina roysterio- 
rum Dei, boc est, inearnationem Christi, et voca- 
tî#nem Gentium. Et kunc crucifxum. Quod stulHim 
apud homines videtur esse. Et ego in infirmitate, 
Mod jactantia, sed humilitate, seu quod nec plagas, 
et vindietam potenter in aiiquos dedi. Timore. Ne 
vos Ghrisium negarelis. Et tremore. Ne lueo aliquo 
exeniplo offenderem vos 

Et sermo meus, Id est, quotidiana exhortatio. 
Prwdkatio mea. Publica coram populo doctrina. 
Nan tn persuamne humance sapientia, Quia diale- 
ctici erani Gorinthiiţ noUiit apud iilos disputatione 
litl, ne Imo qiioque illis nova aliqua philosopbia 
viderelur, sed magis illis virtules et miracula moa- 



noiueruQt. Quidam sane dicont : Oculus non vidit 
virginem peperisse; non auris audivit illud : Tune 
jusii fulgebunt sicut sol{Matth. xiv). Quikabet, inquic, 
aures audiendi audiat. Nec in cor hominis ascendit 
{Rom. viu), coh^redes Christi futuros. Quid videt 
oculus? Colores. Quid audit auris? Grimina. QuId 
in cor hominis ascendit? Sapientia. PRecelleniîas 
est autem omnibus, quod pnestat Deus diligentibos 
se in vitam seternam. Item quid eat quod Apostolus 
dicit ex Isaia propbela; quod oculus non vidit? 
Hoc sensu Apostolus dixisse credendus est, quod 
carnalibus oculis, et aure eamaK, et ceglutione 
mortali, non possunt qiirituaHa comprehendi, dicit 
enim Apostolus ; NaUs autem revelat Beus per Spi- 



•travit. Sapientiam autem toquimur inter perfectos, B rituu suum (I Cor, in). Si autem revelatum est 



Ac si diceret, ne putetis dos sapientiam non habere, 
quia DOS habemus sapientiam divinain, sed vos eam 
Dunc eapere i»on potestis, quia adfauc lacte nutri- 
mini', et x) tide parvuli comprobamini. Neqne princh 
pum. Hoc est, regum, vel pbilosophorum , quî in 
boc sseculo primatum tenere videulur. Dei sapien^ 
Ham. Qhplsiom qui est absconditus ab increduKs 
et insipientibus. Quam nema principum hujus s(ecuH 
coqnonii. Hoc est, Pilatus, et Gaiphas, et Herodes, 
et principes sacerdotum, vel dsemones. Unde Apo- 
stolus de principibus et polestalihus hujus saeculi 
dicit : Si enim cognovissent^ nunquam Dominum ma- 
iestatis crucifixissent. Et contra Marcus evangelista 



Apostolo, intelligere debemus, quod et Ule aliis i^- 
velavit, nobis autem vevelavit Deus per Spiritura 
suum, hoc est, non merite nostro, sed sua gratia, 
quia per fidera accepîmus Spiritum sananm, qui 
voluatatem hsi ii^ibis osteadit. Sancti videbont, 
quod Paulus lestatur : nobis aotem revelavit per 
Spiritum saactuoi, quod futuri sumqg, ui loannes 
testatur, quia ema videbimus sicut est. Quss anim 
sdt hominum qum homimţ sunt, Id est, qu» cogita* 
tiones versantur in homine. Nisi spiritus hominis, 
Hoc est, coDscientia, ut Hieronymus exponit. Non 
doctis humance safâealup verbis. Quud voois anaua- 
tiamus, non a pUilosophis, vel granuoalicis» sed a 



fS5 



GOLLEGT. liN EPIST. 1 AD COR. 



154 



S^inia Bei erocKli sttmiis. Spiritualibw. Hominibus, A praedicare, praeter Jerara, coi Me flrmlsslma credi- 



qui caşere possunt. SfnrituuHa, Documenta. Com^ 
fgrauies. Praedicantes. 

AmmaIU autem kamo^ etc. Qui spiritiim Dei non 
babec, aDiimlis est, qiri riln anîmaliuni vivit, sola 
carnis seclaos. Asinalis enim habet aoi- 
babet iBteliectuin, ideo non percipit quoe 
tofit spîritus Dei, id est, spiritualia, qu» spiritus 
â^et, Terbi gratia, qaomodo Gbristus incarnatus 
sH, vel qwd ţnâkt credenlibus confert crax Christi. 
Simitkit emm est UH. Primo stuliiUa est llli, qtiando 
aiidll mtam Dominun, et passam, et resurreiisse ; 
secundo, cMtemnere qn» soa sunt ; tertio pFsebere 
■MkxiHan, el csetera simlliter. Spiriiualis aviem 
•mntfl dijudieai. Quia oniaia disoemit, et întefKţit, 



distis. Aurum^ argentum^ iapides pretio$o$. In Ec- 
clesia tria genera sunt bonorum : est bonum, et 
mcHus, et optîmum. Quod autem primo aunim po- 
suit, ut sermo mcllus texereiur, M ad fortitudinero, 
non ad speciem eomparavit : qvia argentom fortius 
anvQ, ideo meliori ponitnr loco. Tria e contrarie 
genera roalorum : roalom, pejus, pessimun, quae 
lignis, feoo, stipul» comparantur. Aut certe avirum, 
poenitentes significat ; argentum conjugatos ; lapt- 
des prcliosi Yirgines. Item, ligna trrgintlas, sed im- 
perfecta ; fenum, irratioBabite matrimonium ; sti- 
pula poenitentia, sed non vera. Item aiinim, cogita- 
tioncs bonas ; argentum, sermones justos ; lapides 
prciîosî, opera pcriecta : Hgna, vana opera, non m- 



et sensns illius rob intettigitvr ab bomine carnali. B tegra materia ; fenum, vanas cogîlationes, quae ma« 



Quk emm coguevit semum Ihmini ? Nisi videilcet 
apiritualis bonou Net amtem tensum Demini habemw. 
Dom spîritiiales svnus? iloc autem dicit, ne puta- 
ff^nl quod iUa defloeret ad doceadun, eum ipsi In- 
beciUet eiteol ad aiidiendum. 

CAPUT ra. 

Ei €§0^ fratreâf non foini 99bt$ ^oqut quoâi tfri- 
tUnaUknt^ sed ^mm samaiitms, Inftrmis in flde, et 
contentiosis. 

Quasi parvulit. Non «late carnalii sed in Christo. 
Si ergo parvuli adhuc iUi sunt qui omnem malitiam 
algecerunt, quia nondum sunt in virtute perfecţi, 
quid de illis censendum est quibns omni maliţia 



teria sunt frucluum ; stipula, oliosa verba, arida, 
sine fructu. Ei uniuscujusqtie opus quale sxt ignis 
probabil, Aurum et argentum non solum non arde- 
bunt per ignem, sed el splendidiora radiabunt : li- 
gna vcro et c^tera concremabuntur. Sed exa- 
mihationem judicii igni yoluit comparare, juxta 
consuetudinem Scripturanim. Sic tamen quasi per 
tgnem, Quia igne purgatorio judicii probabitur. Au- 
gustii^s autem alitcr expohit : Est quidem ignis 
tentaţie Iribulationis, de quo dicilur : Vasa figuli 
probat fornax, et homines justos tentatio tribulatio- 
nis {Ecd. xxvii). Iste ignis in hac interim vita fa- 
cit, qaoă Apostolus dicit : sic accidet duobus fideli- 
bus, uni cogilanti quae sunt Dei, qnomodo placeat 
dominatur? Lac. Rudem doctrinam. Non e<ca»f . € Dco, boc est, xdiflcanti aurum, argentum, lapides 



Obscura mysteria solidamque docurinam. JEmula- 
tiones» In mente telus. Conientiones, Yerbo erga 
inagiâtros. 

Secuadum hominem. Carnalem conversationem, 
non secundum Deuw. Nonne homines estis î Vuit eos 
plus esse quam homines. Quid est ergo Apollo ? Si 
aos nihil sumus, vel quos minislros ipsi constitui- 
uius, quanto ihagis pseudoapostoli quibus credidi- 
stis? Et unicuique sicut Dominus dedil. Hoc ipsuip 
non ex nobis, sed Dei donum est, ut per manus 
nieas sigkia ficreiit, quce vos cxcitarent ad lidem ; 
et Apollo sua vos doctrina firmaret : quia sicut 
plantatio sine aqua, sic fides sine doctrina maree* 
scit. Si ergo et plantatio ct fons Dei est, quid nobis 



pretiosos; alteri cogitanti qtise sunt mumii, quomo- 
do placeat uxorl, id est, sedificantl ligna, fenum, 
stipulam : illius opus exurilur,' quia ea dilexit quo- 
rum amore cruciaretur. Exuritur autem hujus, quo- 
niam sine dolore non perennt qusc cum amore pos- 
sessa sunt. Sed quoniam altcrulra conditione pro- 
posita, eis potius malnil carere quam Christo, nec 
timore amitteudi talia dcsertt Christum, quamvis 
doleat cnm amittit salvus est quidem, sic tamen 
quasi per ignem, quia urit eurti dolor renim quas 
diloxerat amissarum, non subvertit fundamenti sta- 
bilitatem. Nemo vos seducat. Ac si diceret : Dum 
templmn Dei estis, nemo vos vfofet per mundanam 
sapientiam. Si qnis videtur sapiens esse fh hoc sce» 



ascribiiis, quasi aliquid noslra virtute fecerimus? ^ eu/o. In hnmana sapientia. Stultus pat. Hoc est. 



Ego plantau, Fide. ApoHo rigavit, Baptismo, vel 
doctrina. Sed Deus incremenium dedit. In bonis ope- 
ribus. Ua neque qui plantat est aliquid, Nisi Do- 
minus incpemeiitum dederit, sine causa laboramus. 
Noa mercenarii sumus in agro alieno, alieni^ uli- 
niur ferranientis : nihil babemus proprium, nisi 
mîircedem noştri labiuris. Dei emm sumus adjutores. 
PUntantes et rigantes vineam ejus. Dei adificatio 
estis. Hoc est templum Dei. Alius superwdi/icat. Id 
est, Apollo, vel alius quilibet doctor. Quomodo su- 
penedificat? ut diligenter doceat, et rationabiliter. 
Fundamentum enim aliud nemo potest ponere. 
Moa ott alius Gbristus, quem possit vobis aliquis 



credat Deum cruciflxnm, quod stuUltia est Gen- 
tibus, percnCienti prxbere alteram maxillam, non 
reddat malnm pro malo : qn p omnia quasi stulta 
esse videntnr : Sapientia enim hujus mundi. Hiee 
est : malum pro malo reddere : vel pbilosophorum 
inflata scientia atque ventosa. Nescitîs quoniam tem- 
plum Dei estis. Ac si diceret : Ideo aurum, et ar- 
gentum, et lapides pretiosos superxdiQcate, quia 
(emplum Dei estis, et dum non bene sediflcans pri- 
vabitur, quanto magis violanş peribit ? Violat vero 
corpus suum pccrando, sive Ecclesîam per malam 
doctrinam scducendo, sive exemplum perversum 
ostendendo. Rcvrehendam sapientes. Ad elTugieii- 



455 SEDUUI SCOŢI 136 

dam manum Dei DuUa saffiraţabitur ilionim asiutia. A aposlolos novissimos, nos omninm uliimM ad Gen- 



Sive boc sub Cbrislo impletur, quando vincebat 
Scribas et Phariseos, astule tentantes eum in qu^e- 
stionibus. 

Nemo glorietur. Ut est iilud : Maledictus qui ha- 
bet 9pem in homine {Jer, xvii), in doctore Paulo> et 
Apollo, et pseudoapostolo. Sine vita. Dum per il- 
lam servitis Deo, ut mereamini vilam luturam. Seu 
mors. Qoae porta est per quam itur ad regnum. 
Ergo omnia creata sunt propter sanctos> quia cum 
njhil babeaut, cuncta possîdent. 

CAPUT IV. 

Vt miniiiros Christi. Nod ut fundamenium. Hic 
jam. Id est, in ministerio praedicatîonis, vel in prae- 



tes tanquam ad mortem direxit. Novissimos autem 
dicit teropore, non merito. Sed quidam ex yobis 
putant nos esse novissimos apostolos, nec diguitatis 
merito primis apostolis comparandos, qui praesen- 
tem in came Dominum comitat! sunt. Primi autem 
apostoli prophetse intelliguntur, qui missi sunt a 
Deo. Novissimi vero duodecim apostoli, aut primi 
duodecim apostoli, qui ante passionem suam a Do- 
mino electi sunt. Novissimi autem Paulus, et Bar- 
nabas, et ApoUo, qui postea sunt electi. Vel novis- 
simos, non ad ordinem, sed ad ministrationem per- 
tinet, quasi dixisset novissimos esse raiseros, et ul- 
timos omnium, sîcut statim subjungit. Spectaeulvm 
facli sumus. Omnes spectant nostras iiqurias. Et 



senti saculo. Quwritur. A nobis dispensatoribus. B angelis et hominibus. Bonis videUcet et maUs. Nos 



Vt fidelis qui$ inveniatur. Hoc est ut unusquisque 
dispensator fidelis fiat ; ac si diceret : Hoc tantum 
quderimus, ut fideles invenîamur, et non quaerimus 
laudari a vobis : unde subjecit : Mihi autem pro mi-- 
nimo estf ut a vobis judicer. Laude dignus. Aut ab 
humano die. Sed Domini die, id est, die judicii ; 
non ab bumano die, in prxsenti saeculo judicari, 
hoc est, laudari appeto. Sed neque meipsum judico. 
Hoc est, ego qui conscienliam meam optime novi, 
peque aliis meexcellentiorem esse judico. Nihilenim 
mihi conscius sum. Unde super omnes debeam glo- 
riari. Si boc Paulus dicit, quîd a nobis dici debeat 
cogitandum est. Sed non in hoc justificatus sum. 
In quo me quidam laudant : quia ita quisque aliena 



slulti propter Christum. Hoc est, in tormentis posHî 
pro Gbristo. Ironice qux videtur confirmare, negat ; 
et quae videtur negare, confirmat. Vos autem pru- 
dentes in Christo» Ut putatis. Nos infirmi, Dum no- 
lumus reddere malum pro malo. Vos nobiles, Vobis 
nobilitatem tert^nam vindicatis. Usque in hanc ha- 
ram, A quo tempore coepimus praedicare usque 
nune. Item : Vos autem prudentes in Gbristo, boc 
est, vos ita vultis Christiani esse, ut prudentiam 
saeculi teneatis 

Peripsema. Abjecţi, bumiliimi. Peripsema, răsura, 
aut limatura cujuscunque rei. Non ut confundam, 
vos hac scribo. Ac si diceret : Non pro gloriatione 



, . . .^ , . ^ . « operum meorum bonorum haec dico ; sed haec po- 

laude non justificatur, ut nec maculatur mfamia. C *:,« i.n.«,«t^m^^ «« -r.» «i^-.:««,:«- :.»«.. a ^ 

. j rv j j j" • ""^ commemoro, ne vos glonemmi m mundana sa- 



Unicuique apud Deum quod est, non quod dicitur, 
împntatur. OceuUa tenebrarum, Id est, opera quse 
in tenebris aguntur. Propter vos. Propter vestram 
utiiitarem. Nihil enim mihi conscius sum. id est, in 
aliquo criminali peccato, postquam per gratiam Sal- 
vatoris liberatus sum, et ab omni peccato purgatus. 
Sed non in hoc justificatus sum, Licet non sîm mihi 
conscius in aliquo capitali crimine, non tamen ob 
hoc.perfectam justitiam mihi vindico, pTropter levia 
et minima peccata, quibus nulius sanctus in pne- 
sentis vitae eurriculo carere potcst. 

Ne supra quam scriptum est. Ut supra scripsi : 
Qui gloriatur^ in Domino glorietur. Et : Nemo glo' 



pientia. Poterant confundi de sua gloria, si eos non 
relâvaret : non enim ruborem illorum cupiebat, sed 
perfectionem : Decern millia, Finilus nuraerus pro 
infinito. Pcedagogorum, Doctorum, nulrienUum et 
custodientium vos in fide Ghristi. 

Ego vos genui. In novam vitam reformavi. Imita- 
tores mei estoie. Quia bonorum filiorum est bonos 
imitări parentes. Qui vos commonefaeiat vias meas. 
Et meis litteris, et suo exemplo docebit : aliud enim 
sine alio perfeclum esse non potest. Tanquam non 
venlurus essem ad vos. Hinc incipit causam fomica- 
tionis arguere. înfiaţi sunt quidam. In bumaiia scî- 
licet sapieniia : quia omni peccato, et viro acei- 



rtetur tn nomtne. Et : Noltte judtcare ante tempus. ^ ... ... . . », . 

^ . . , j. •,9 41-.- 1. * 1- DPi^nt* uxorem patris SUI vos consentilis. Et m sa- 

Quis emm te dtscermt ? Ahis sciucct meborem esse l » .• u 



aut quis te dlsceruit a massa perditionis, nisi Dens ? 
non merita tua, neque scientfa. Et tanquam respon- 
denti : Fides mea me discernit, merita mea, pro- 
positum meum : statim occurrit Apostolus : Quid 
autem habes quod non accepisti ? Quid habes ex te- 
ipso nisi peccatum ? Jam saturaţi estis. Doctrina. 
Divites. In sapientia. Sine nobis regnatis. Non indi- 
gentes nostra doctrina, exempioque. Nos stulti. Iro- 
nice loquitur : aut increpantis afiectu pronuntian- 
dum est 

Vtinam regnaretis ! Id est, utinam non essetis falsa 
gloriatione decepti ! forsitan simul regnassemus. 
Puto enim^ quod Deus nos. Non ut vos qui regnatis 



pientia humana vos contenditis, quasi non peccata 
essent. Virtutem. Operum et fidei. Non enim in 
sermone, Nibilenim prodest doctrina sine justiţiar 
operibus, ei qui non facit quod faciendum docet. 
Regnum Dei, Id est, acquisitio regni Dei. Quid vul- 
tis, Benignus magister est, qui discipulorum corre- 
ptionem in eorum posuit voluntate. 

In virga veniam. Id est, vindicta : quali virga Pe- 
trus ad Ananiam etSapbiram, et ipse Paulus ad Ma- 
gum usus est. 

CAPUT V. 

Et vos inflati estis, Quia vana scientia inflandni, 
et curam de bis qui pereunt nou babetis, ut aut 



IA GOLLEGT. IN EPIST. I AD COR. fSS 

corrigantory aut âb Ecdesia s^rentar. Ei non A ctonim hominiim ad acijairendiim multos ad Titam 



magi$ InxUîU. Quia boni pastores semper pro po- 
puli peccatis flenU Prasem autem tfnritu. Praesen- 
tem didt spiritu, ne ex solo audita absentem dam- 
nare puiaretar : secundam illad Efisaei dicentis ad 
Gîezi : Iforme cptrif u« met» tecum erat in via î Cum 
virtute Domni noştri. Qiii pro me erat prsesens, lit- 
terarum meamm auctoritate, per qnam Domini quo- 
qne virtas assistere jadicetur. Tradere hujusmodi 
honunem Satana. Id est, tortori diaboii, ut tormento 
camis spiritus salvaretur : oportebat enim ut per 
diabolum sanaretur, qui per Diaboium pecca^it. 
Non bona gloria vettra. Dicendo, Ego $um PatUi^ 
etc. Non bona, dum non corrigitis adulterium. To- 
tam ma$sam. Ecclesi». Corrumpit, In Graeco, fer- 



per coelestem doctrinam. QtU eoniemptibiUt ntntin 
Eccletia. Hoc est, qui minimi sunt in Ecdesia» aut 
certe qui ii^urias suas contemnunt ; ac si diceret : 
Qui minores sunt in ecdesiis, et nuUis magnonim 
donorum pollent, ipsi de terrenis negotiis judicent, 
quatenus per quos nequeunt majora, minora bona 
suppleantur, quos contemptîbiles nominat^ et tamen 
sapientes vocat, cum dicit : Si non est inter vot sa- 
friens quisquam. Qua ex re quid aliud coUigitur, 
nisi ut hi causas terrenas examinent, qui exterio- 
rum rerum sapientiam aecipiunt ? Qui autem spiri* 
tualibus addicli sunt, terrenis non debent negofiis 
implicări. Ac si apertius diceret : Qui penetrare in- 
tima sapientiae nequeunt, saltem necessaria foris 



mentat [(ufiot]. Vetus {ermentum. Fomiaationem. B operentur. Item contemptîbiles, qui minores sunt 



Vt sitis nova compersio. Ut in gratia sacri baptisma- 
tis conspergamini, sicut conspergitur farina aqua. 
Axgmi. Sine fermente peccati. Etenim pascha no~ 
strum. Ideo debetis azymi esse, quia Judaei quando 
agnum immolabant, azjma comedebant, sic et nos 
debemus. Sed in azymis sinceritatis. Similitudine 
Hebneorum: quia ipsipostquam immolabatur agnus, 
et post diem Paschae azyma comedebant per septem 
dies : sic nos vero agno immolato, tota vita nostra, 
qu» septem diebus peragitur, azymis bonorum ope- 
nim vescamur. Etveritatis, Id est, aequitalis judi- 
cil. Si enim lactuea erat cum filiis Israel pro fer- 
mente, ne dbum insulsum comederent pro celeri- 
tate ambulandi, sic sequitas judicii et sinceritatis 
cum Ghristianis. Scripsi vobis. Pro scribo. Vel ideo 
prseteritum dicit, quia cum legerent, tempns scri- 
bendi praeteritum esset. Non utique fornicariis hujus 
tnundi. Quod luce clarius est. Ab illis enim oiim 
separai! estis, et idcirco nolite iterum illis commi- 
sceri. St quis frater nominatur. Id est, solo nomlne 
appellatur cum fomicator detegatur, aut far, ab hoc 
separări jubemur. Qui foris sunt. Infideles extra 
Ecdesiam. Qui intus sunt. Hoc est, ildeles intra 
Ecdesiam. Eos autem qui foris sunt Deus judicabit. 
Foris Ecdesiam sunt haeretici, Judaei, Gentiles. 

CAPUT VI. 
Audet aliquis vestrumy negotium habens adversus 
awterum, judicari apud iniquos. Notandum quod all- 



in doctrina, quos dona spirituaiia non exomant. Vel 
contemptibiles,idest, sanctiqui avobisdespiciuntur. 
Ad verecundiam vestram dico. Nam erubescere 
debetis eo quod nemo sit inter tos tam sapiens, qui 
noverit causas inter fralres discernere. Et hoc apud 
infideles. Duplex peccatum est, et quod judicio con- 
tendilis, et quia apud infideles ad jurgiai provocatis. 
Jam quidem onuUno delictum est in vobis. Ideo hoc 
iterat : nam potuit putare, judidum habere adver- 
sus alteram non esse peccatum, sed tantummodo 
peccatum esse extra Ecdesiam velle judicari, nisi 
adjungeret : Jam quidem omnino delictum est inter 
vos, quia judicia habetis vobiscum. Et ne quisquam 
hoc ita excusaret, et diceret jusium se habere ne- 
gotium, et iiiiquitatem se pati quam vellet a se ju- 
dicum sentenlia amoveri, continuo talibus cogita- 
tionibus vel excusationibus occurrit, et ait : Quare 
non magis injuriam accepistis '? Ut impleietur illud : 
Si quis vuit contendere judicio tecum^ et tutdcam 
tuam toUere, dimitte ei et paUium(Matth. v). Sed 
tamen Alia negotia per infirmos judicari in Ecde- 
sia secundum indulgentiam concessit fratribus inter 
fratres judicantibus : extra Ecdesiam yero judi- 
cari terribiliter vetat. Sed vos fraudatis. Cum iJla- 
tam injuriam secundum praeceptum Evangelii et 
Domini exemplum patienter susţinere deberetis, 
TOS e contrarie non solum non suiTertis, sed etiam 
non fadentibus irrogatis. Et hoc fratribus. Id est. 



quando Apostolus in media causa quam agit, quos- j^ "^obis, quibus nec quidem Ticem reddere inimicis 



dam inserat sensus, et de latere jactet : quibus ex- 
plicitis, rursum reTertitur. Audet ergo aliquis ve- 
srrum, etc, contra scilicet praîceptum Domini di« 
centls : Si quis Tult tecum contendere judicio, tu- 
nicam tuam dimitte ei, et pallium. 

An nesdtis quoniam sandi de hoc mundo judica- 
bunt. Sicut Dominus apostolis promisit, dicens : 
Sedebitis et vos super sedes duodecim^ judicantes 
duodecim tribus Israel {Matth. xix), omnibus hoc 
promittens, qui apostolos fuerint imitaţi. Si ergo 
sancti de hoc mundo judicabunt, cur de minimis 
Testris negotiis non judicant? In vobis judicabi- 
tur. Id est, per tos. Angelos judicabimus. Illi an- 
gdi judicalNmtur in judicio, in comparatione san- 
Patrol. GIU. 



concessum est. An nesdtis quia iniqui regnum Det 
non possidebunt f Ac si diceret : Dum iniqui regnum 
Dei non possidebunt, nolile tos ipsi iniqui fieri 
fraudando, et ii^uriam faciendo. Nolite errare. Hoc 
est, seduci, existimantes de multis, et non etiam 
de uno peccato puniendos. Aut nolite errare tos- 
metipsos et alios iniquos putantes regnum Dei pos- 
sidere. Et hoc aliquando fuistis. Sed nune non estis. 
Nolite ergo timere de praeterilis, tantum ne post 
bapiismum criminosum aliquid committatis. MoUes 
sunt, cum quibus ririle perfidtur scelus, et quo- 
rum Tirilia in pueritia castrabantur, ut semper es- 
sent imberbes, et muliebria, hoc est, mollia cor- 
pora haberent. Hi erc^o apud gentiles in honoreiu 

6 



IM SBDULH 

Matris 4iMmm eâst w fc a ator t 91 Anflintîniig to Mto> A 
fleptfuM 4« Cfftete l>^ i^tamăA ăuum$ : Mm miUm 
nupuMmr «ItUUm, iit bm «MnreMotwr in toir 
Ham, aec viii Bo ii iyM ai w , El itenm 4^ ■aaiihMi { 
Ei4«Bi Mairi «Mgii» oaulM emaem wmnam mur 
liwummy ««mfswidiaa c*Mecra|i muH, qiiî iiiiii«« 
in ^xttmmm [bidşUMimm] 4itfa midMi^ ^cafiiiU^ţ 
al iMle lifaihatifl Atfnlifaiia aMtiihrin tMftffigii Si^ 
miAM per fiftaiaaf râcaaqna Car tiaif im, lei^iw » p(9- 
pialîa» nade UMpiter vmneni, exigebajn» j|fJW V^iw 
cHeara «olitfl» Me iMpiam iegiaae am <&aiîtfnwnia<* 
Oahcil telerpvalatio, «robMl laila, <UMHJqwl vatia* 
0ai< 0fkkui 0UU. 46cili€al pat haptiaouim. S^ $(m^ 
etificoâ aKia. Ber Spifilaua Bamiam ac verlHua. 
fiaif ju$li(uati eău. io jMMBÎa ^Bpierîlwa. li^ i^owim 
Damkâ. 14 esi, io caafefigtoae aoninis Amiw. I 
Omnia tmki lUtmt^ ad wm ^mma 4»pe4mtf' Qm 
de foma^ne Iraotai, vuk n^lariajoa fernkatiow^ 
id esi, gulae îBieBipâKaiiiiian oâleo4^]af awM») mue 
dc^fitniava. Lifiei aiffo oobia iw^ifîgye e| bifc^Ra ; 
aad ai aulfeaerioMia fios /Q(M(ie«aa*kMMbu9 , ip^w 
lîfiilutt iMurdueal Dosad lUioitiMV, toe ^, ad C^mt 
xsaiîttaan c ica^ ilfi omobiia ? i ri ffffi B^ pd * w iEiC^ jfmav 
«HBfae pefiaaia nan «iMt, iM^oasiâoaa DK^ttWBl (aJN^ 
4Moe deiklflniiD. jS«ii .#^a st^ ,nnUm$ r&ii^r n^t^r 
Uatâ. id aat, cîk ^ j»i Âioitţ ie«digar poiMiaMe, boţ 
Afli, noB anţi Agilnrtfailiar v xion aoin ^c cwuccuittr 
ban «II sarnan. Paulii» «ui oinoa lieeat, «ub nul? 
HiisiMMbqglale «e AuAigil, ^pia Auuelipaiţ m a llciUa 
•MfltdMogaftda, aaipe ^dabouu pcAttkAreiH, 4espe- 
•OfiMiiiftGfijadit. £ica »mri,Umţ^ CQnvoDÎIvdG 
40»^ amu j$e^ fiomi^o. Qoc eşt, ^4 fic^iendun» 
Aqii4d9» *xel ut ^ .(tewlw» JE^umoo.. V^ ^minuţ 
A^ntori. ^Qiiaş fii^Brio .laoapto. Z^^iu 41^4111 âMioiCa- 
«î^ Aa«»iAU9» /<«»».. âuia oamut «aatrumau^ci^vii, 
^ nQs aiMHixi.e «ftfUXMu'a ejus, ai per aancfiutejoi 
ipeâpi^ş, ,msciji^biţ. E^^ det)emu« memtO^ MQstni 
/mţUAqure, ut ^ eo joapexa mer^mur. fiorpor^ 
xeştra sumbra fi^nsti $^ut, .Qu|ji |(mmu^ Eic^si^ 
ssm^ pstiQwisii; şipgujţ aute^a «Dj^rjii.cîiput 
.j^utfup .Qurisl^ e^. Mle^ e^gofnqftpff fihrist^, 
t^fm m^rfl piereipcis^ ^fcij94an^ jne î^ coiy 
,pore Q\)fis\l, Haci^^Q ^emţ^ra i^eretrjţi^vş ? l^qn dixit 
ro];iucatprid, \it o^^nderet eum ^j^i^d^ ^^ cri- 
luinis et nomipis, cvţjus iUa eşţ ; apu4 iiopiinei^ 
âpim ţpînus vi((Qt\ii^vi^ qu^ş ipuUerisadaus^iUD.. Aş'^ 
ne^citis gţ^oniam gpki adkjceret meretric^^ MIH^W corpup 
eficilur ? iCoq^rî^ unitate pc^ imj^,ujp<j[i^^iaio. flrunt 
fiţwn^ ^uit, dMQ in carne fina. B\»c est perima pro- 
pţuQlia A(1^9^* Quon^odo auteni cum.uxore licita, sic 
et cuip ii^eretriqe una caro eificitur, prqpter amorem 
il\icituia. In carne fina. Propter cQnjugalem conne- 
xioneu), aut in geperando et concipieiido filio. Fu- 
gite fpmicationem. Id est, luente, et loco, ut fu- 
git |(oseph. Omne peccatum quodcunque fecerit 
homo. Nune ostendit quantum reatura fornicalio 
liabet, quae iUis per consuetudinem levis videba- 
tur. Quid si homo seipsum occiderit ? Quid si 
^ Yidetur hic aliquid deesse. 



ictm i|a 

ebrMSVjl et tpOm^ f^^l IiFW^4 ^r*f.**f'm 
al» upo «pnmlfiff m "> (^i yffi xli^ #M^$f« Wfx 

qnf im f^^ Si^Aewtt 1^ i!K)fiuP^' Viii^^ ^^P 
grj^iar^ ft yp p e ţto^iş pau#jH«, q^i^V^f ^J^\^ 
M^imq^ )iţyi^smaL i^id^b;^^ A^ţ Î9 f^n?«4 ll'i''?» 

v^i^ ; qm l¥>f' 'j^w jufgÂs yoi)^444^ mm 

prjs^sf^t, /)^m /QiB(e^^ yi^, l^.^gjişfJAţup. jpi^f- 
ppş s^K) lepipLiw <?ei ^t { peuH^ ftr|» ^ece^ fc^i- 
ţ^.e iş jjppiq apa, iu)p fecc^lujp, p^p d^J9|^pl|ip), 
ftuod si iu yfĂ>is ,Spif jljwş fim^l'^ AJij «^.i? fiujwj 
P(Oi) ad IJorpicatiopjSip X^pfţi svpţppi^rţ yeştra^ şed 
a4 J^deg) JleÂ* ve) a4 ţe^iejo4ţişi I^eo. ^00 e^s/îj 

ves^ri. Qfxi i^fx ^Sfin^^ flpfi 4efePJ #* yiy.e»? s^ 
illi icijus ^an^^uiii^ ejspj^iuş ^^t. ^t^tt e^m es/u* 
iSoB ^iuro, uWE».aJ|[eiM,Q,^(il şaujj[sin.e Cj^rfeti» Saa- 

dmn redjBmit. iflprjificaţfi fiefim^ ^(^ ^ţ, ^pie ui 
H^piiceţUŢ De.us j^sr P»er,j( îp^rj. E;f f^oriqtţ./^ţi 

CAjppŢ yu. 

De quibuf fiut^m icrip^isti^ mihi. P.u.c u^qm^ ţraiis 

îOji^pil fit coiyugiîş trasare; aoAe jef^n^ ^¥f>uynavijţ 
iJV4Ha, q^api de Jicilis Ipqueyetuf. ^prÎAlhii ^jjjjy- 
gf^ .a(J f auVv" epistolap^ WŞe Wt, ^ţ ffio^ dpcef et, 
p;pof^^cc.epf;wAdemlicitvna ,e^et i^yfff^ ^ipiii- 
te^e^AUt.qupmft^pujLore^ J^cite jj^abf^tiir. ftopjKgt 
est fiomiiii mulierem nonfofigerchqp}^ fuerjit^Uud 
quod yobis ip priuiordio p;'9edicayj^ |iOC ^t, şecy.ţ^- 
dum copji^ii usuoa nou tangere ^i^fcreip : sejj qu.o- 
niaiu multos contiuentes huic doctrina loco scripsi- 
stiş refragariy concedatur remediujp ne ţprfiicando 
moriantur. Ergo Apostoli hpjQ exemplo jn primus 
yirginiţaş et coutiueAlia pjr^^i^^ji^^ ţj^f . ^^ pj^era 
ani^itoţes JlujcuriijB solpjţ^it : .ÎJt (j^uid .erj|o p/'in^^ jjej 
benedictfo GjreţcUeet ^Iţlplţc^tnipi^ f99!^fi^tl .L't 
terra scilicet repleretuf . Qui^ ja^ impieta est, debe- 
pius ab inco^tinejQLtia fi(^ teip(^ţ;*}i;<9. S,^api» Non 
şdieoaip. U^orem. Nou Af?<Qf€ţ* Şiipj|ţit^r aq|,|&/p et 
uxor viruţu. Jiu hoc Q^iiowm legU^fljjfŞftq^e |cpnju 
gium yi^eiur» qu^do bi .ajQ(K^ sepupduiţ ^<)Moluiii 
in spa volualaie Ciunt. Mufier su^ cotpom potestateni 
non fiabet, Scilicet ai} CQptinentiajn ^carniş, nişj ,ex 
consepsu viri. Nolite fraudare. A î^^pj^o f 0i\jugii. 
Ad tempus. Hoc e^t, q^cişilib.us all^er^i^q^e djebus^ 
aut quadrageşimali tempore, yel acj .t^9)p.vş oraii<>- 
nis, sive per dies puriiicationiş. Nefentet vqs Satq- 
nas. Ne uno se subtrahe^ţite a^ter ^ornicetur,et Saţa- 
nas tenţandi locum ipv^iat. 

Secundum intelligenl^am. Infirmis hoc .u^^ulgep. 
non perfectis praecipip , qui omne^ ţţooj^ine^ yelira 
pie imijt^ri. Sicut m^psum. 14 ,e^t, viduiunji, ^y ,c^- 
sluip, YÎrginemque, qpod magis credilur. Mus gui- 



(OLLECT. |]S pPţST. i ^D COR. 442 

diHf«ii^.}n/(ş|ţi^. 4J|ji^ ţqrţ ftţ. 1q ^aţrîiPPnio^ ^ ÎDstar cirpuincişipiiis est pon habere uxorem, dum 
|f«/tif| ^^ fnfffi libere, ^jati^ v,otuj]y|. ^iciţ auţ^m mulier quasi men|l)rum con>oris est Tiri, et ni 
m^ljuff ^ţfHfî^rpi ip ponţparatioiţţ dejţ^rioris ac sunt carp. At yepp uxoţeîn habere instar'pnepui 



şi fjşaeş oop^ rn^m ieypverujif, q^an) «n yel 

^pkaljflpij, Hji^ttf^ dtfo, ^ttt maţrimpniq. Pro- 

PWlWpi^M«^H8.^fff?^ P^ dipiiterenl uxpres, 
eţ alidf *^efef)f , aij^ l^^lt^h ?uţ A^y^^-^s, sic.ut 
!«*» f%4*aftf; .% fflS? <^^ A^»»«W- QW djxit : 



ana 
pneputii 
est : quia siciit plenitudo corporis est in praepntio, 
ita in conjuţaiî cpnsortip. Non adducat prcepuHum, 
Id est, uxorem, ut dixjmus. Aliter : Non putet se 
superflue circumcisum , ne de boc poeniteăt : fuit 
ei^im necesşarium suo tempore. Şfve boc modo : 
Von adducat praeputium, ut quis sine legis ceremo- 
niis yiyat, quia tiţin quibusdam apostoli permitte- 



Qnţ (ţitnfţfţft ^xflTe1^ ifgţ ţ(ţu^a, f^if fam macharţ bant oi>era legalia cpstodiri, ne sabiio a'lege re- 



«Jtf HWf 4« m "miiilm- ^ Pelmş eşţ, si ad 

yiw» mm ff ff*w>F? v^m >?! .î'I' ^fo nia)au 



tracti scandalum paterentur. iVon circumcidatur. Hoc 
est, non dimittat uxorem. Circumcmo mhil est, Id 
est, yirginitas, yel castitas, sine bonis openbus. Et 
prfBputium nihil fsL Gom'iigium absque operibus. 



si^vQ!4l9BR(>ţ(i^?ŞpUic^t jţţ jdiţ^jUţtqr p^^nju^ in-^^ Serviuvpcatus es.ld est, conjugatus. De libeHate 
fijdeliş» uţ ^ qi^j^qi^nfibpş 4BP^^9Wf 4ip|ţ, qiţpni-: Id ^st^ de continentia. Sed et si potes liber fieri. Hoc 



nisi cau^ţ ţf(ţfi]0l(fţ^. FSrnicşfio şjf etiajfj ips;f 



est, si potes babere dissidii occasionem, et repel- 
lere cam abs te, magis utere legitimo coiqugio. Servus 
copjugatus, libertus est Domini ; quoniam enim fuit 



infideUtas. Dicimus ajff^ {]y&ji]|u^it causa fomicatio- p conjugio, in paganismo tune seiVus fuît, quia non 



*** l^Wn AWff ojft ^o^epiJi, ţjx quî yplpţf it ppp 
idi)Ufşe(; # M»f ţfeţjepf yjfuij Jna^eleiţi ,c^ filiis 



legiţiipo usus est conjugio : quoniam vero âdf fidera 
jCShnsti Tocatuş est, libertus "Domini est, dum leţ^- 
timo conjugio utitur : nam libertus est liber de- 
servo factus. Simiiiter et quilibet. Id est, a conjugio 
servus est Cihristi, quia virgines et conjugales ser- 
Viunţ Gbristo. tfoUte fieri hominum servi. Dum scl- 



l]9jyi^ (Şl^sţ^. It^l^ ^ ^j^qJ^o l^fi^^^ licet Christi sanguine empti estis. Be vîrginibug 

rio)&jjf'VQ^işiiîar|eptuf; f^C/9L^te^ £ţpi^ aţitem prfBceptum non habeo, Scriptîs r^pondet; 

jjpitj^aatuţ. 2V/^ fll^ţ^ Pfffft l^^f: P^^l^ ^d.eleş jjuia ilS (ţţcebant ' Ubi praecepta est virgfmtas? ut 
per prqedjx^t^nem^r/ifjod f|^^^i\ţff^. ^fjţfk jSIi^ y^ G superfluum demonstraref, quod siib praecepto non 
ftU| i/)?'pyf»^<fi ^ş^^niţ si j^c^eiem f ^arenteig comită- est. Ita virgihit^tem prsetulimus, ut tanien nuptfarum 
xisnlufj^m ^Q ^;^zţţji, aujf^ sip^fy^)^ eşsenl, prdinem seryemus : quia si Dbminus virgihitatem 
^ QffţsUgf^if^ p igigapijflffjn f,TS^ţirffffţ infime- i^perşret , condemnare videretur conju^um , et 
« j mt . V . . j. şeminarium bominum exciieret^ unde vii*giiiitâs pro- 

creată est. Quare pneceptum Domini de' vifginfbus 
Bop habuit, quia majoris mercedis est quod non 
jşilj^ j^jljg^s /^ io bujujs^odi causa, qi^asi vere cogitur, sea offertur. Extsttmo enim. Hic exittimo 
M., . ,. 1 .... jadn prp dubio ponitur, sed pro certo. Prop/cr îwton- 

tem necesstlaiem. Id est, dolorem partunendi et 
servitutîs in matrimonio. Quonidtn bonum est Aomt- 



^ WTia^ pt fn^fpsy j^jppj^ jlleruj^ ^delem ; mţi 



Mii ş^ryife flgftşgsţ şi^, ^ prp^eţ jf^.^r^i^ /pterif;^ 

ffiifpcefitffjn ppcgpip Ţffs. (^^Xfiifx ifffn ad dişsidium 

ff^^s yppa|^; ;iltf^ ^rgp ,*5ce(Jejrp j^on .(Jebţgijiş. 

Ad y fflfeg? r,# /J/ip.(J p.c^djx/^, n^ di^qe^denăi jrge- 

JWptlV ftî^ŞW; ^^'f* uifimqi^e sicnţ pomf^us di- 

visit. IHJus hţţ UAM^ ^9^' i^^od ,unicuiţue eşjl şicut 

Pominus /JiU ,divi$^. Şicuj focavif Dens. Sive cuîn isV a6 uxore. JPer continentiam, vel morte fpsîus. Et 

/i4pU cppjugţ^, slye ejtf^^ Qupl infldţli, şiye ţJLper << accep^W^ uxorem, non peccaxii. I<l est, ante votom 

uxore, şi^ve i^ pr^j^utjio, sive }ţx pircoijici^ione» sive virginitatis. Et si nupserit virgo^ non peccabit, Id 



;tî. Duplex bonum est, eţ sollicitudinibus mundi ca- 
rere, et virginitatis prsemlum etspectaire. Xfo/t ^tt«p- 
rere so/ti(fonem. Nisi forte ex consensii UHus. Soluiut 



şeryj|j§, sijjB 1^, fţa ţmbulef. poc ?st, cpuyeysetjor. 

<^immmip^m vps^l^^&i Iflfrrt ,subito nr^ 

^ <^'<Wfflâ»» i^nJ.c»' âei'yi? ^ Uberi, et spb .me- 



est, antequamvpyeritTirginitaiem, quianuptise per 
se peccatum non habent, sed per şollicitudihein sae- 
cufi ssepe peccatum incurrunt. Aliter illos dicit non 



.tţp^oi^fi ^lym de nupjtj^ c^işputat et innuptis. Ac peccare si nubant, quia nondum voverunt Deo casti- 



priu^Miiţ ^uţa no)Dţpullo$ bşpc ^leUigeptiam rejjf^e- 
hensuros a^itror, ^terfogarş li^et, quae şit con- 
sequentia, ut de marilis et u^oribus dişpiitans re- 
pţnte transirţt ad comparationerp fudx/, et cth^ici, 
sei^yi et liberi, ^t rursum hac disputatipne finita, 
redifet ad virgines dicens De virginibus autem pras' 
ceptum Ifpmini npn habeo. £rgo circumcisus aliquis 
vocatus estf id est, caştus sine muliere, quoniam 



tatem, cseterum qui vei in corde suo promisit, si 
aliud fecerit, habeyiiamnationem,qiiia primam jidem 
irritam fedt; quod enim eratliritiim, |ler votum sibi 
fecit illicilum, siciit Ananias et âapphlra. Tribufa- 
iionem carnis habet. Maledicto Evse subjacentes per 
sollicitudîhem ssculij tribulationem et tristitiam 
patientes. Bujusmodu id est, virgines nubentes. l^go 
autem vobis parco. Hoc suâdeo' vobis, quoii minus 



145 



SEDlJLli hCOTi 



144 



laboris, eţ qaod plus praemii habeL Itaque dieo, fra- A Sute voluniatii. Ut faciat qnod'volaerit de filia sna. 



tre$. Hic omnes ad continentiam hortatur. Fraires 
autem dicit, at Ubentius audiant Tempus breviatum 
e$t. Dicamns breve, eliamsi nongentis viveremus 
aunis, ut antiqui homines ; tamen breve putandum 
esset quod haberet aliquando flnem ; nune vero quod 
brevis sit non tam laetitia quam tribulaţie nuptia^ 
rum, quid accipimas uxores quas cogimur amit- 
tere? Quannonhabentes. Iile uxorem babens, sed 
quasî non habet, qui sic studet plăcere conjugi, ut 
tamen non displiceat creatori. Flet quoque, sed tan- 
quam $i non (leat, Qui sic temporalibus damnis 
aflOligitur, ut tamen de aeternis lucris semper ani- 
mum consoletur. Gaudet quoque tanquam $i non gau" 
deat. Qui sic temporalibus bonis bilarescit, ut tamen 



Judicavtt. Praefatus pater. Aliter ut Hierouymns 
exponit : Si quis, boc est, quisqnis bomo; super vir- 
ginem, id est, carnem propriam suam ; quid vuit ipse 
homo, id est, virginitatem an coqjugium ; quia iibe- 
rum arbitrium habet, non peccat, quia matrimonium 
non est peccatum. Statuit. Id est, permanere in 
virginitate. Non babens necessitatem, quia non co- 
gitur a carnali voluptate. Potestatem habet, id est, 
facere'quod vuit. Mulier vincta est legi. Nune indpit 
de digamis et viduls. Liberata est. A vinculo conju- 
gali libera facta secundum legem post mortem viri, 
si nec tune potuerit se continere. Cui voluerit nubat. 
Tantummodo Ghristiano, non Gentili, tantum in Do* 
roino propter continentiam. Pnto enim quod et ego 



semper perpetua tormenta consideret, et in boc quod B sfnritum Dei habeam. Ideo sic loquitur, quasi dubie, 



mentem gaudio sublevet, banc continuo pondere 
providi timoris premat. Emit quoque quasi non pos" 
sidens. Qui et ad usum terrena prseparat, et tamen 
caută cogitatione praevidet, quod baec citius derelin- 
qnat. Mundo quoque utUur^ sed quasi non utatur, Qui 
et necessaria cuncta exterius ad yiisb suae ministe- 
rium redigit, et tamen baec non sinit suae mentî 
dominări, sed ut subjecta foris serviant, et nunquam 
intentionem animi ad alia tendentis frangant. Ali- 
ter : Sunt qui patiuntur labores et pressuram in 
praesenti quasi non paterentur : quia ista in brevi 
spatio pertransibunt et fmientur. Sic et sequentia 
exponi possnnt. Praterit enim figura hujus mundi. 
Hoc saeculum quasi umbra pertransit. Nolite ergo 



ne jactanter de se loqui videatur. Spiritum Dei ha^ 
beo. Hoc est, nolite contemnere, quia non ex me 
boc ipsum est quod dico, sed spiritus Dei est» qui 
loquitur in me, quem contemni non expedit. 

CAPUT Vffl. 
De his autem quce idolis immolantur. Subandis^ 
dico, de quibus scripsistis mihi. Hic autem Paulus 
scriptis Gorinthiorum respondet, quia illi epistolam 
scripserunt ad eum, ut sciret quid facerent. Nam 
alii eorum in templis idolorura idolotbjta manda- 
cabantt ut contemnerent idolum ; quidam vero qui 
erant infirmi in fide et conscientia, non audebant 
manducare, et contristabantur valde alios videntes 
coram se manducare, qui dicebant : Quia omnîs 



de eo multum esse soUidti, ne possessionem perdatis G creatura bona sit, et nibil sit idolum; et hac imagine 



aetemam, et figuram quserentes incipiatis amîttere 
▼eritatem. Hic enim mundus imago futuri est. Si 
ergo talis est imago, ipsa veritas qualis est? Unde 
si IfDc tam impense diUgitis, quanto magis illud im- 
pensins amare debetis ; nam secundum boc nos di- 
missuros quotidiana morientium exempla testantur? 
An forte nos soios esse credamus immortales, quasi 
non simus ex hominibus generaţi. Item, Praiterit 
enim figura hujus mundi. Si mundus transit, quo 
universa clauduntur, imo figura et conversaţie hujus 
mundi quasi nubes praeterit, et inter caetera mundi 
opera, et nuptiae praeterîbunt. Si enim mors finis est 
nuptiarum, cur necessitatem in utilitatem non verti- 



magis quam ratione veritatîs errabant. Idolotbytum, 
id est, idolum occisum, vel immolatum. 6vo Grae- 
ce, occido. Itaque solas cames immolatas hoc no- 
mine significabant. Scimus quia pmnes scieniiam ha- 
bemus. Hoc est, non plus illi sciunt qui inflati sunt, 
quam vos. Scimus. Id est, quod nihil sit idolum. 
Scientia autem sine charitate inflat per superbiam. 
lUa scientia inflat, quse ex sensu proprio et huma- 
no descendit, et quae coi^ecturis magis utitur quam 
exemplis. Charitas vero cedificat. Quia non quaent 
quae sua sunt, sed quae aedificant fratres. Illius ergo 
charitas aedificat qui dicit : Licet me non impediat 
manducare idolothyta, tamen propter idolum , ne 



mus ? Divisa est mulier et virgo, id est, disslmiles ^ ^^^^ displiceat, non raanducabo. Quod si quis se 
sunt. Ut sit sancta et eorpore et spiritu. Quid pro- «««^«««^ *cire aliquid, nondum eognovit. Hoc est, si 



deşt carnem habere virgînem, si menti quis nupse- 
rit, ut sit frequens oratio ? impedit enim conjugium 
jugitatem orationis. St quis. Id est, pater. Turpem 
se videri existimat. Turpis videbitur, si cum ad per- 
fectam aetatem pervenerit, neutrum deliberet, vel 
virginitatem servare, vel nubere, si nubere volentl 
non permittat, et illa fuerit fornicata. Quod vuit. 
Id est, pater vei filia faciat, id est pater non peccat, 
si ipsa puella nubat. Qui autem staiuit in corde suo. 
Id est, si pater quisque disposnit. Firmus. Id est, 
dom consentit ei filia sua. Non habens. Id est, pa- 
ter. iVeceMtlolem. Quia non cogitur a filia sua, ut 
daret eam viro* Potestatem autm habet, Ipse pater. 



quis sibi videtur sapiens, et si quem inflat scientia. 
Quemadmodum oporteat eum scire. Id est, sine e|a- 
tione, cum humilitate et charitate. St ^tits autem di- 
ligit Deum. Iile diligit Deum, qui aediflcat fratres. 
Hic cogniius est ab eo. Hic diligitur a Deo» ut est 
illud : Novit Dominus qui sunt ejus (II Tim. n). De 
euis autem qum idolis immolantur, scimus. Nune re- 
petit quod superius dixerat , et quid sit evidentius 
ostendit. Quia nihil est idolum. Sive in coelo, id est, 
angeli; aut sidera coeli, ut Saturnus; sive in terra» 
ut idola. Sed non in omnibus est scientia, Non omnes 
sciunt quod propter contemptum idoli hoc fiicitis, 
sed putant vos propter venerationem hoc facere. In 



448 ^ GOLLEGT. IN EPIST. I AD GOR. 146 

eonttleniiă mtfue adhue Mo/t, ^luiit idotothyhm mott- A tabernacalo. Quw de sacrario $utU eduni. Qaia qu» 



dueant. Adhuc si faabentin conscientia idolothytam, 
quoinodo anteqaam crederent mandacabant. Et con- 
iâentia ipiius, cum $it infirma^ cainquinatur. Decli- 
naodo : ad idololatrîam per raalum exemplum ve- 
stnim, aut putaado aliqfoid religîonis essc in Tescen- 
dis idolothytis. Esca autem no» non commendat Deo, 
6ed cbaritas sedificans fratres. Qui habet scientiam 
in idolo. lloc est, quod idolum nihil sit, et quod 
munda sit omnis visibilis creatura, nonne conscien- 
tia ejus id putabit, quod idolis immolare sit iicitum ? 
^difieabitur. Gorroborabitur , suscitabitur. JEt pe- 
ribit infirmui. 0um contra fidem et conscientiam 
manducat. Omne autem quod ex fide non est pecca^ 
turn est. In tua conscientia* Quia firmiter credis ido- 



offerebant fiiii Israel ad templum, hi qui in templo 
erant manducâbaht. Et qui altari desertiunt. Id est» 
sacerdotes et leviUe. Gloriammeam. Praemium quo 
gloriatus sum, non comedere de evangelio. Evacuet, 
Si necessaria ministrel. Si enim evangelixavero, non 
est mihi gloria. Hoc est, si evangelizavero ut ista 
fiant in me, id est, si propterea evangelizavero, ut aid 
illa pervenlam, et finem evangelii in cibo, etpoto, et 
vestimento locavero. Sed quare nou est gloria ? Ne- 
cessitas enim mihi, inquit, incumbit. Id est, ut ideo 
evangelizem. Vas enim mihi, inquit, <t non evangelh- 
Mvero. Sed quomodo debet evangelizare ? scilioet 
ut in ipso evangelio, et in regno Dei ponat merce- 
dem : ita enim potest non coactus evangelizare, sed 



lum non esse. Percutientes consdentiam eoru-n infir^ B volens. St enim, inquit, volens hoc facio, mercedem 



mam. Nondum validam in fide GhrisU. Non man- 
ducabo camem in eetemum. Dat exemplum de se, 
sed'tamen quod licitum erat non facit , 4ie aliis oSen- 
diculum făceret. 

CAPUT IX. 
Non sum liber? Liber sum omnia visibilia roandu- 
care , dum apostolis dicitur : Manducale quce apud 
illos sunt, Non sum apostolus ? Ita legendum est : 
Nunquid non sum apostolus ? Suum illis exemplum 
replicat, quod cum habuisset onmîa in potestate, 
Doluerit facere quod ilU llcebat, propter aliorum sa- 
lutem. Opus meum, id est, apostolatus mei opus. Etsi 
aliis non sum apostolus. Id est, Judsis, ad quos non 
sum missus, sive c^teris gentibus prseter vos. Nam 



habeo : si autem invitus, dispensatio mihi credita est. 
Id est, si coactus inopia earum rerum qu» tempo- 
ralis vitae sunt, necessario praedico evangelium, alii 
per me babeni mercedein evangelii , qui evangelium 
ipsum me pracdicante diligunt : ego autem non ba- 
beo, qui non ipsum evangelium diligo, sed ejus pre- 
tium in illis temporibus consUtutum, quod nefas est 
fieri, ut non tanquam filius ministret quîsque evan* 
gelium, sed tanquam servus, cui dispensatio credita 
est, ut tanquam alienum eroget, nihil inde ipse că- 
piat prseter cibaria, quae de partidpatiohe sustenta- 
culum miserx servitutis dantur extrinseCas, quan- 
quamalioloco et dispensatorem se dicat. Potest enim 
et servus in filiorum numerum adoptatus, eam rem, 



signaculum. Indicium apostolatus est, quod vos per C in qua cobaeredis sortem meruit, fideliter dispensare 



me credidistis, signis et virtutibus provocaţi. Mea 
defensio. Mea defensio apud illos qui dicent : Qualis 
estPaulus^ utrum apostolus est, an non? Hic re- 
spondebitur quod Paulus apostolus sit Gorinthiorum. 
Nunquid non habemus. Ego et Barnabas ? Potesta- 
tem. Nobis a Deo concessam. Manducandi. De ve- 
stris, ut dignus est operarius mercede sua. Mulieres. 
In Graeco sorores [«SfiX^^o], non mulieres legitnr. 
Circumducendi. Per provincias ad ministrandum. 
Sieut et costeri apostoli, Nonnullos contemnit, sed 
suum dat exemplum. Illi enim fidelioribus praedica- 
bant : el apud Judeds antiqua consuetudo erat, ut 
necessaria doctoribus a discipulis praeberentur, quod 
gentes adhuc rudes poterat scandalizare. Quis plan* 



participibus suiş. Sed nune ubi ait.: Dispensatio mihi 
credita est, talem dispensationem intolligi voluit, qui 
alienum dispensat , unde ipse nihil accipiat. Ut non 
abutar potestate mea. Sive, ne utar potestate qui ac- 
cepi vivere de fructu evangelii, sive dum voluero ac- 
cipere, vilem faciam potestatem meam, cum propler 
ventrem docere existimor. Nam cum liber essem. Id 
est, licita edendo propter doctrinam. Ab omnibus. 
Id est, necessitatibus. Omnium me servum teci. Om- 
nibus compassus sum. Et iactus sum Judais /ti- 
dofus. Grcumcidendo scilicet Timotheum, quod tem- 
pore gratise sdebat esse superfluum. 

Tanquam sub lege essem. Id est, capot radendo» 
et purificando se in templo. Tanquam sine lege essem. 



tat unquam ? Per comparationem vineae et gregis, ^ Quia non tam legalibus doctrinis quam raUonallbus 



populum vuit inteUigi, sicut scriptum est : Vineam 
de JEggpto transtulisti {Psal, lxxix) : Et : Dabo vobis 
pastores secundum cor meum {Jer. iii). Non alliga- 
bis os. Hoc est , non fraudes doctorem cibo et vesti» 
mento. Bovi trituranti {Deut. xxv). Id est, doctori 
triticum virtotum a pălea vitiorum separanti. Quo- 
niam in spe, Debet fructum laboris sperare. Qui arat. 
Id ast, pra^cat St alii potestatis vestrce participes 
sunt. Pseudoapostoli, qui nihil utilitatis praestiterant. 
Ne quod offendiculum demus evangelio Christi. îie 
per nos pseudoapostolis occasio cupiditatis detur, 
aut ne alii dicant, quod causa avaritiae jpraedicemus 
evangellom Ghrisli. In sacrario. In temţ4o, vel in 



argumentis illos ad fidei credulltatem provocabam , 
sicut dicit in Actibus apostolorum : Circuivi aras ve- 
stras, et inveni aram in qua scriptum erat : Ignoto Deo 
Act, xvii). Gumque de eorum superstitione aermo- 
nem fnisset orditus, tanquam et ipse sine lege esset, 
sub occasione profani illius Utuli fidem Ghristi intu- 
lit, dicens : Quod ignorant es vos colitis, hoc ego an* 
Jiuntio vobis. Et post pauca, velut si divinae legis pe- 
nitus esset ignarus, gentilis poetae versum potius 
quam Moysi aut Ghristi maluit proferre sententiam : 
Et sic quidam, inquiens, vestrorum poetarum disdt : 
Ipsius enim genus sumus. 
Factus sum infirmii infirmus, Dtoens de matrimo- 



ut SEDUUl 

nio, tevertltiir In îdipsum ; et sic propter nArmos A 
olera hiatiducâvl, cum possim securus carnibus yescî. 
bihnia omnibu^ factu$ iiim. Ac si diceret : Ut iîi 
hreVt bomprehendatri quod per partes dixi, Omniă 
oMiiKtuk Ţacini sunt, non mentieriiiâ aslulia^ sed 
kdlifpdli^htls dCTectU ; id esl, noii omnia mala homi- 
hhm fatldcitei' âg^nd^), ^ alidnim trialiâ tânquaîn 
gi kna bssent, miserlcbrdem nlbdicifialm pr86urando, 
fixe aliis facienâ tjiiâe âlbl â» dM fleH Idlei, si M 
fllî djiiii csset; Ut phrikep$ ejns, td est, m^tccdis 
^ju^ ^fficiar. iVeibItii ţuod hi qui ÎH stadia curtunt: 
Sbdiiilii cât dbtâtâ i^arâ billldrii, 125 (faiâsus hă- 
lieUi^ : passus Vtirb {{bidqiie hăbei ped^s. Hic auieifi 
strtîîlb cnr^tti jdstiH* Vel ftdcî compahVit. Sravium 
e.a Mrnbî ill^ntea SH ^HM iiietl^tirdiil; qnab â r^ge 
iiiltiUbus dâtttr : Hi ^! S&mb Crâcni; jle ctfrrlr^. B 
t>brviaiîi ioandatortim iii abstiheritîa, fecterisque IfW- 
tHtlbil>, §i^t iU Ihyih) titiid(!iii dmfits biifrditt, l^e<) 
nihis Sbeitlii f^lftiâm. tdrriidilîS cr^d^hdif , §ti(j- 
MH(M$ de«ldijhnd8, cbtiiu^ ca^tigahdo. tfi cofnprii^ 
n}^dmk. GordnâM Vit^ îi^ierntt^, dd (|tti^ ip^e dicit I 
B^po^tă eit mifiî ebrdnd iMlHcB. Nbn (jUhki In fnc^f*- 
litrn. Ntfn ^lilth IH incertum burHI; ({iH dd cdblesteni 
flie^bsblyiMam resiitiat; Inc^riiihi Veto fih, qoi IU 
stadib (Ârhiiit; titraid ţ)^fbip!aHt t)!illl]hnl, ati nm: 
i?l>i)^blfderat*^tf6nil; Hdcesi^ lioU iiianlâicdtlsectăiii^i 
siciit (ittiiif Mfcone (idnl^Udil, ăerem sMtHi t^liâ. 

CAPtJt i. 

diidS tn^be^; tdKH^ Tldelitet et Nbrt teâtattieml, et , 
«x^t^l» t)KdHS Iterret ^ecanddih t^dpuldtn. tfhdd d 
pMirei mUH dfnnel MB nhb\i fuefint. Ideo hoc diclf i 
n^ qdi^ ^dedăt in bd Mld ({tiod bat)lizatas est, ânt 
ift es^ ^fitUili ; ft«t ittlid; ^i ))iitet ilibi Dediti tiSt'^ 
€6r^» di ^HfiiîiiflsttiH alfitnld 6biditiikefit. AlileK Pâ-' 
iHuM pH»lnittil ei^tn^liiiti; Hin4< !§til merito ţlrOrd^ 
t«rti ii pi«eetitft MH^arSlittii': 9IHi§ ^nitil de Jl!^- 
{Ito II fteiirlidtd Phdi^ădnis t^i'â^l libefâtus esi, kiih 
•iitite » id Mo^se bat)tif atd^ kii; ac in dfîsertdlh V^- 
ik\iî M io§ i tehebri^ pbcfcârtorutn liberstti â sehrl^ 
idte f Sdifthisl, aiqb^i ^tib tinbe; hbc ^st, ditînb âllii - 
m Mmh, Eî binm ih «Hi/si». Id ^^, id mefritd et 
potestate Moysi, VA^%ik% in CfiHslb. 

Bd^lfl;aH lli^ tif h^â^. BdptizătI âildt flgufâliler, 
^tiia M^ ^to^mfA humbhsiii pdrtâbat ; mjnxlbe : ^ 

jii bat)li^b. EităM hfUrilumHi, Ided liiăhitâ ^ţilM^ 
tdalis eibns dicUdf , ^dlâ §piHttta1lt(fr ^.b kn^elb^ 
mihlltt'atiim foit : dl : PdHbm M^hrkih iiiândktti^ 
vit fimhd i site qdl« fi[$Ul*»tlt spiHldalia, \Q 6ni ccd^ 
pds €hr\ii\. Similitet et {Idtds dic^ltUi' IpiHiuaiiS: 
Bi0»6fffit tfii(«m de ăpiHlUali eot^sttjiieHtts eoi peira, 
Quid ChristusposkmOdum et'ât seeuturbs, cdjbs figd- 
tdin tdhc petra gerebat, idcirco diilt, eon^tfuetile ^di 
petrai Alii |)iitadi, quod fltilrius beeutUs Sit Cos pef 
tK^serUim; Stcut Uli coMHpierUtUi Gdrheiii, bt i Ad^ 
hnc euă idtmi em in ete ip$9tumi Et ^rredsiihiflt 
tudere {Exod. xxxii). Id est, Tiidldiii A&Qfite. Et ck- 
MerHM ( J^tiHi. iiti). Kt ângdIiiM Ude fflidtdm est. 



SCOTi lift 

^^^u^ /^i}(emui Vominum. Dicenles : riunquid potesi 
bem parare memdm In deserto {PsaL urnii) 1 Et a 
ierpehtibus perieruni. t^ropter quos seneus serpens 
Tactiis est. Neque inurmurdiienih. Iii tribiilâtionibus 
pro Chfîsto. Ab exlermiriatore. li est, âb âiigelo 
perciiliente eos iii eilremîs casîris per ignem, cui 
ţita^aesiiccurrît Aaroii ciirii Auribulo oflerehspfo eis. 
Ăa correciidhem hdktram. Sî enîm parviilis âdbuc 
et ^adîbufif non pepercît, quânto iriâgls rioits , (jui legeni 
pei-rfectioniS accepîmiis nori pafcet^ si lâlla lecerî- 
irilis ? în quos finis stsculorum devehit. U 4st, ih quos 
tbia ^rfeclio (empbrdni ca(Jit, vet qiii sumiis id line 
^deciili. îlaquequiseexisiiîiiâtstdre, Id est, torti con- 
scîeiitia maiiducâildo îdolotliyiâ , iiîinc (ocipit re- 
verii âd superiora. tidedt ne câdai. Olfeiide'ndb in* 
uftbum. Tentaiio vos non apprehendttt nisi liurndna, 
Id est, quae per fragililateiii, ei iixscientiam fit, et 
tibn ei consilîo £t per^eVerahtiâ : buinâiium est enim 
peccăre, (iiâiiolîciim esl perseverare. AlKei : fenta- 
tio vos non apprehendit nisi humană» lîficituf îidbis 
pugnam caruis non ' Jt^tiiierilibus per beatum Apo- 
slolum, cum his îhler ^îios foriiicatld nomiiiiiu'r : 
hniatio voi h8H appfeUMxi nisi kuimna : rion fenîm 
toetertiof tnebUs fdbdre cohquîsiCo graviores piignas 
bequîtlărunt ctelestium experirî, (jiii cămeiii fragî- 
lehi resistentera ^pirituî iiostro subjugare iion qui^î- 
niiis. Qiiod Apostoli testiiiidniuiri fion ihtelJigentes 
quidam pdsuerunt prt) indicaţi vo 6ptâtivum raoJuin, 
!« fe^, ieniMd tos hoH appfrehehdâl nist Humana^ 
tjJiod ^b îpsd dici iriâ'fijfestum esl, nori op/aritis, seif 
pt'bnt/htiaritîi, tel expfdbrahUs, afectu. Fideiis au^ 
UfH DbM m. Cîui id pbill^iitus est suî hominîs causa 
in tHBuIatlbiilbd^ adfntufiifti , til ibl : ttuttis lAbiilâ-' 
îlbnek jusldhm, kt di bMlbus *His bbemil eos Ho-' 
ihînui (PsaL ixlhf). Sed f^acîei cuni ledldtiohe eliaiH 
piroieHtUm, Uliii tici€i pfdtenîi'e, H^iioă possîlis sus - 
libere. Fdgite Hb idoldi-m cuttM. lH6d vescehdo 
fddtdlHylis. Ouâsi plrildetilibilă U^tibr. Siiădct ut pru- 
d^litibiis, quo ifbebllus âUdi^ltUr. Nonnă comniiint" 
edUd Ht kaftgninik ChHsti f ^icul i^se iii : (jut nian" 
idtat bdrhefH fHeăm, tfi bibu ydn§UiHbnl meum, ih me 
munei, }it ţgb iH ba. Qd^si dixlsi^^t : ^\6n\ 6 eori- 
ihHtf ^M fdddfdri) dd^titdihitt 6dmnluiircdtid, Ha 
^t |)anis Idoldtlijfii (fe^ttldrifmi p^ft!cl(ia{i6 fesse mon- 
stbtkr. tluoiltAfh (rniii pdhis. Sifdt dnlm pani^ ex 
flibltis granis cdpdlatUr, sid nos ex multiă ^etitîbifs, 
fid^llbdsqdâ in ddlirit con^tis Christf coii^f^ţ^^mut. 
Vnuhi to^iu Miti idmns. ii cdm idblolatflâ de bno 
pane cddedirtitf^, ununi cudi itiis borpu^ ^(Acidiiir. 
Yidete Istael iecundum cărHetn. Id est, lidspiiatis 
UHti , camalls t^răel, carnale^ tidstidi ofierebai ; 
spiritualis spirtluălla SăcHdciâ bdeft Cbristo. Nonne 
qni edknt hostiai paHicipes iiihi dlţdrijif âiciit 
1111 edentes hostias pdrtteipes fifetalit diViilf ^Itarid, 
i(â işti similitef (doiorutii. Qttîd bf^6 dî66 f f^ve- 
ilit, ne quis dlcef^l i Etgo dlci^ Vlili ătiqiiilnl tikberc 
iddlditi,velposâpei)o11d^re. Nbd, til^dit, Idblbifi hiseii- 
«ibiie twHifit, 9iă dJl^mbhes qut iUmpm {ihJMddHt ki 
hhâW^es â«IHkhMndd§ » 8ia dertHio ibaUClpâflAft; 



f» COLLECt. W EttST. I AD COR. 150 

Ân mntttăiWr Mn^MnM f Mtt^isid n<m Irfifânms A flem. Aut prophetans velato capiu. Id esl , futura 

•iraî Mft seim* MItINI n^^ t!i a9 H^ăciindiam provo- praedlcaas ; ideo autem non Telatd capîte vir prae- 

caoii» b^ AMeiilI»» Ifmqwd fbfihfei Hlo iumu$ t 

Hoeeet 9flMţiMpo«Rito«h» ftitMin ^qis snstin^fe 

piv iMC inAp fiM fti^tflfM ? Afitei^ f An cBtMtămnf 

Dmnifmmf a ail| fcm^piM etahphfli Soffifti! hâf^ 

bmotf : ipi «HiTWsciM in Kmrae f MnqiM târne- 

dfft idoMiyttil JfwMfttld fmiwtâi m âufttns, Me «i 

BdWtî% •! fmktkm ŞăM MttHK» i^^ itcm ^cM, 

CNbmW mili llMii. w IS^ ihnftf^ <jfi8e feţc^ iidil^ pfoM 
iMbaMdn tttni f IfM per W Mu IHHMIM pM^om; 
sed MB mmşet •tp«4iiiflt , qtth^ oeieiMfonein non- 
iHfiiqtakgeiMalit Mlitqftfetld), vel (^nd^tfi frâtfes. 
Ornam 9ăbem qidA «qiedît lk«t, hffk omne qrit^d (fcet 



cipituf Oriare, quia nulla potestas mulieris debet esse 
mpet vîrum. Mulier vero velato capite, Dum illa sub 
potestate tiri est. Deturpat eaput «num. Notat ccm- 
suetudinem GorinthioTum, qua mulieres eonim uite- 
cto căpiţe ad ecclesias Venlebant, gloriantes in cri- 
Hlbtis r (Jpiod hon sotum intionestum erat, sed etiam 
coDcupi^centiae fomeritâ praestabat vîdentibus : et 
Tiri comam murirent fndifferenier, et vescebantwr 
in lemplis, et inflati sapientia speculări, resurrectio- 
neni carnis negarent. Quonxam imago e$i ei gloria 
Del, Ergo, âicnt int^r Itnagiheni et eum cujus imago 
est nullmn velamen intarponitur , fta vir non debet 

^ velatn^rt habdrc, qnîa nuda cneatura inter ipsum et 

expedit. Omne quod in macello venit manducate. St ^ Dwim iMerf^osita est , si g^nerâîitei* ad naturalem 



▼ultis mandacare cardeă, Mt^m de macello cpmpor- 
latoţ tniioB w in idofii^ e^m^d^fo, (^ nofite hitcrr- 
rogwv tttta» ImfMmm sini ; n^ ^Aoseent^s tos, 
onmia ionnoliMi eMe respoitdealiir «t iiroit pmsiiin 
prey nr tnngAoktiâm iiandcieare. Domini est tetta 
e$ pknhitd9 i^m {P$M, xxm). SI Demim snnf, 
smik&tL sttot etttnift siHuplidt^ trtefitlft^s; et pTeni- 
tiido n^, id-^f, mM qrtSR in UffĂ $tint. Et ibitls. 
Urni diiH ft^« qtrta ttiftc «Mbet CIHMamis ire ad iii- 
fidelm^ M Hb^K ^(^pi^fectdm, îâ c^st, ^ scit posse 
e«if IterM/ Nf^f&nîttndneate. R& qois {Hitef illa 
vMipiafti MiMf<^ coliii<»teit. Prifpiif ^itm. httidefetfi. 
iV#* IMi«l< Qdi fbfti^ es. Sal âttipHuL Mrmi, nid 



Th»l gIbrfatK respexeHs. Sed mulier propter virum. 
lâ cat, ă^tttttrhtm Yîrî, dt : Faddmui eî ădjutorium 
$imHe 9tbu Proptir angelos. Id est, skiierdoles, vel 
mitristros Altiirls, vel oradeiii cleruiii, (juî t)eî prae- 
ce^lă dffiifmitiat, sicuC scriptimi est : Quia angelm 
D4mim exercituum esty ne videficet carnali concupi- 
se^tia eoram impediantuf sensQS : sire propter ho- 
nofefli angelorum , qoi Ecclesise assistei'e perbiben- 
iar. Itenv Hieronymos in eiposttione Ezecbieiis : 
Cnmtfue ingredienlnf portas atrH in interioribug ^ ci- 
dâreâ Hheas kabent euper copita $tia. Si tfrorum est, 
s#Guodtiifl A{k>3totnitt hon operinâ capot, videtur esse 
conirarium quomddo itone sacerdbtes capite tenns. 



▼d to»bk«pli*f»ct,itefi^îdoiîsllBmdlata comodat. pV«îcidar» operti tidcntnr- 9^ si legamts diligen- 
VUfnidefOmUhertasfHeiindieatitta^ aliena conscierh ^ *«»* ex priortbas softentirf praesentia : sopra enim 



lift T H^Mf ad qttenl profectmn mar libertate mea,' 
al m§ Htm rtpW i wHtfa t f Ak htjldeH cdnscientia. Vi 
est , tflupMhailM; Jnâketur. Id eM, Maspbem«ftar : 
Si eMiii Idflii MeMMvr, ţ^are îiiDlfKlfytit vesci- 
vmtl 9i 4^ fraHee paHidpo^ N<tii \âei6 snb gratia 
snfiiM, M IflterCffIia specie oeeastonem demus inft- 
deKbd» MwiilMfiHih^. 

QuU Mâu^ $tiupheniot f Id est, frritando contra 
m» blaspliMlânl^ iidft mt oportet îrlaspbemiam prse- 
bere de Mteieiiii Del. Ptd et> tţaod gratias ago, id 
eei, mtodeoiF IMothyUt txtm gratiaram actione. 
Onmki in ghtitM Bet fadti. Hoe est, nthii faciatis, 
nîai fel 4tie flofifldeiar D^i». Sine affignsione estote, 
QoiaeiMbM tanqiiam de^ idelolatriis scandalmn pa- -^ 
tiesM, eteăei^ tm mdth&fii : Gentes tero cttm in 
colendls idolm AhUsONihiNf^, et €brist(atri tall de- 
stm^MiiKir etettpto. 

Sieut ei ego amnUms plsceo pet omrtia. Car alibi 

dicH i Si ^mnabtts plttettein , serviu Chriâti non 

es9ilâ{Gal: ijf Piicet ergo Panlns ^ non t)(acet : placet 

eihibâido pieldlHm ; et lion placei , qooniam nnîii 

coflsentil iti mftfi^. ^id tMki ndle est. Id est car- 

nalilNia eMniedIs. 

GAPUT XL 

ImiîMms mei essote. Suie offsnfteiie ^stote, siCQl 

el ego iUBa. Ln^e amem «ei. Qaid cel quod sabito 

laudaift quee aste viti^penvit? Uem ubi legiă prg&- 

ce^ IMB MM^ K^nuiiBeiiiis pieivocai ad ratie- 



dicitor, qnando miniMraiit in (k^rtfs alHi fttterîoribns 
el înlrfnseees : st ehinl ingrecRamnr ad maneta, et ste- 
rnul îA con^pMâ Domitti, (^ia hOstrâ operire de- 
bemtis i(piiâ nen'fneHfieuMiut fH âtmspeetu tuo om- 
nis ^tifm. Miiiqtie el fiAhiealibiil mimiir ihtrinse- 
c««, ne ulkl ifi ebnspeettr Dhmini^lltitâ^ eonscientide 
et Operis nftplillHs tdrpHndc» ăi^pareai. 

. fetumtămâh Mfuă ifit s(M ni^liere , neqnt m^ker 
siwB i4fâ fti i^9mim, C($l»elaMrr eas, ne tiimium nm- 
li«M frrairagse tideatti» : el didt qdod nec alleHiîti 
taimtiii Deiie ele^fit ut adterum ret)robaret, quia 
nefi pr» oii»^ Md pro ttireque lexd Gbristus pa»- 
soseai. 

in DamiM, Id est, In flde et imilale l>Mlia}. Aii- 
ier t Nce vit sine iiitillere, fiee mulîef feine viro nasc! 
potelit et loe tu Deoiino, id eâl, in pelestate Domi- 
m. VoiipajUâieăte. VA ^rmn judicio ponil, ut ex 
saa conadentia eoavincantttr. 

Ignomhâa ess Uâ. C<MnĂm tidelicet nutrire ad ai- 
roHitodiiiem ttiulierts, iicet Naiaraeii , tit comâhi hu^ 
tnrenl, ex Dei pnteepie devmissime tiadebaht. Si 
qm$ autem videtur ceMeniiosns esse. Pneveilil iUos , 
ne quis diceret, Ubi boc acripiaîn esl? v«I ne aliia 
argumeotis buic rationi redsteredt, ac se diceret: 
Noti diximas qiiss nobis honeM Videbanttir el Justa : 
si qois amemviifeTMiacqoirscor: rjrilati,quan'it quid 
respondeaty scial ie responsiofieindignum, qui ma- 
gia contendere paratas eat quam do<ieri. Totem eon- 



451 



SEDULD SCOŢI 



152 



iuetttdinem. Sive conteodendi, sive talia faciendi. A tar; sed putamus eonsuetuduMm esse potfa» quam 



Hoc autem prcecipiens. Id est , qui primus hortatar 
de ordine Yirorum et mulierom. Non laudo. De con- 
sequenti caosam dicit. Sed in deterius convenitis. 
Hic enim tria principalia peecata in eis reprehendit, 
ut io sequenlibus demonstrat, quod cibum corpora- 
lem in ecclesia sumebant, quod ante communionem 
corporis Ghristi ipso cibo yescebantur, quod nihil 
pauperibus dabant, et quod contentiosi erant. Opor- 
tet enim h<sre$e$ esse. Non quod bxreses Deo pla- 
ceant, sed quod per eas fldeles exercentur, ut qui 
Deo noti sunt, hominibus manifestentur : unde enim 
gubemator laudabitur, si navis iaportu vel in tran- 
quiilitate consistat? Ut et qui probaţi sunt. Sive 
doctores in resistendo, sive fideles in permanendo. 
Suam contam prmiumit. Quia ante sacriUcium ede- ^ mentiSi 
bant, et pauperibus nihil afferebant» neque imper- 
tiebaut. Apud Gorinthios quondam, ut alii asserunt» 
prava invaluit consuetudo, ecclesias passim dehone- 
stare conviviis, in quibus vescebantur ante Domini- 
cam oblationem, quam coeuam noctibus adorieban* 
tur ; cumque divites ebrii ad Eucharistiam venirent, 
vexabantur inopes fame. Mos vero iste , ut referunt, 
de gentili adhuc superstitiooe veniebat , unde etiam 
in quibusdam locis per ifigypti vel Syriae loca , die 
Sabbati nocte» post coenam dicitur ad ecdesiam 
conveniri. Aut 'eccletiam Dei contemmti$ f Facientes 
eam triclinium epularum. Accepit panem. Id est, in 
convivium, ut tos facitis : hinc jam de sacramentis 
quasi oblitos commemorat, quam magnum sit hujus 



culpam. Tribus sane causîs inflrmitates adveoîunt 
corporales : aut ex tentatione, sicut Job et Tobi» ; 
aut ex peccato, sicut Assa regi, qui dolore pedum 
aegrotans mortuus est, quem ei Dominas immisit, 
quia amicitiam Benadab regîs Syria habebat : aut 
ex aliqua intemperantia , ut Timotheo et bis qui 
jubentiir medicum honorare. Huic tantum causse hu- 
mana potest succurrere medicina. Dum autem judi- 
camur a Domino. Id est, per aiiquam pracsentem in- 
firmitatem corripimur. Gorreptio patems pielatis 
est, ut poeniteamus, ne cum infidelibns mundi dam- 
nemur. Judicem exspectare. Id est, usqoeqao sa- 
crificium accipiatis. In judicium. Id est , in vindi- 
ctam , Cetera vero. Id est , de ipsius mjsterii sacra- 



GAPUT in. 

De epiritualibue autem. Nune de divisioDibus gra- 
tiarom prgedicit, et de volentibus novis loqui linguis. 
Ad simulacra muta. Hoc dicit ut oognoscant , qai 
ante misericordiam illius fuerunt, muta adorando 
idola : et ut sciant quanla munera illis per Spiritum 
sanctum coUata sunt. Prout ducebamini. Id est, a 
magistris et aruspicibus et philosophis. Nemo in 
tpiritu dicit anathema Je$u. Quia fortasse alii per 
spiritum diaboli dixerunt anathema Jesu, quasi dixis- 
set, Si aliquis dixerit anathema Jesu , non spiritu 
Dei, sed spiritu diabolico loquitur. Anathema, per- 
ditio, detestatio interpreta tur. Jesum tamen în spi- 
ritu Dei [non] loquitur, quandiu paganus est. Et ne-- 



mysteriî sacramentum. Hoc faciu, et dixity accipite, C mo potest dicere Dominum Jesum. Id est, corde,ore. 



hoc est corpus meum. Quasi Paulus : Gavete ne iiiud 
iorpus indigne comedatis , dum corpus Ghrisli est : 
indigne hoc comedetis, si pauperes confundatis, si- 
que escam aiiquam ante spiritualem et Dominicam 
coenafii sumatis. Boc tacite in meam cammemoratio- 
nem. Suam memoriam nobis reliquit, quemadmodum 
si quis pelagre profidscens, aliquod pîgnus ei quem 
diligit derelinquat , ut quotiescunque ilIud viderit , 
possit ejus beneficia et amicitiam recordari,quoniam 
iile si perfecte dilexit, sine ingenti desiderio et fletu 
lllud non potest videre. Hic est caii» Novi Testamen- 
ti. Quia Tetus hoc per sanguinem brutorum anima* 
lîum portendebatur. Ideo autem calix testament! 
vocatur, quia testatus est, post paululum passionem 



opere. Mos est Scripturarum dicta pro factis ponere : 
ergo dicere, invocare est , vel credere Dominiup Je- 
sum, hoc est, ut ipse sit servus Domini Jesu, ac Do- 
minas ejus Jesus. Nisi in Spiritu sancto. Id est ia 
dono Spiritus sancti : Unde statîm disserit, quibus 
et quot donis Jesum quisque fateatur, dicens : Divi- 
siones autem gratiarum sunt : idem autem epiritus. Ne 
tot putarentur spiritus quot sunt dona. Gratiarum 
vocabulum spiritul gratis inspiranti omnia dona 
convenit. Et divieiones mimstraiionum $unt , idem 
auţem Dominus. Dominns , qui servis suiş diversas 
ministrationes et ecclesiastica oilicia hirgitur. Et di- 
visiones operationum sunt , idem vero Deus , qui ope^ 
ratur omnia in omnibus. Id est, insignium virtutum 



futuram , et nune testificatur factom. In meo san- ^ ac miraculorum Deo nomen competit , qui potenUa- 



guine. Yetus et Novum per sanguinem dedicatur, 
quia sine morte firmum esse non potest testamen- 
tnm, secundum Epistolam ad Hebraeos. Reus erit 
corporis et sanguinis Domini, Quasi illum occiderit, 
ut Judaei, qui tanti mysterii sacramentum pro vili 
despexeront. Probet autem. Id est, mundet : nam si 
in linteum, vel in vas sordidum nemo iUud mittere 
audet, quanto-magis in corpollutum? Non dijudi- 
cans corfnu Dominu Id est non discemens ipsum a 
cibo communi. Ideo inUr voi muiti infirmi. Id est, 
dolore totius corporis. Et mgri. Id est , imbecilles 
quibusdam membris, ut cseci et claudi : erat igitur 
prff'sens correptio et nune est, et mulţi talia patiun- 



liter haec per snos eleclissimos operatur. Haec itaqae 
tria nomina, id est, spiritus , et Dominus , et Deus , 
Spirilui sancto conveniunt, qui gratis et non merito 
cuncta spirando ac servus ministrat et poteniialitcr 
quasi Deus perlicit. Manifestatio spiritus. Unum- 
quodque donum, per quod se manifestat. Ad utilita- 
tem. Non ad inanem gloriam], ut vultis variis loqui 
linguis, sed ad utilitatem incredulorum et infldeiiam. 
Sermo sapienti(e. Sapientia pertinet ad inlellectum 
stemoruro. Scientia vero ad ea quas sensibas cor- 
poris exprimuntur. Gratia curationum. Ut quis curet 
segros. Operaţie virtutum. Opus virtutum est dsemo- 
nes cjicere vei mortuos susciure. Alii discntio sm- 



485 COLLECT. IN EHST. I AD COIL I54 

fiUmm. Ut qolMpie idat quod spiritos 'BD^gerit aii- A ra pravidet. Ut non iiiU ichwnaia iu CQrpan. Id est, 



quid agendam esse vel non. AIH interpretatio iermo- 
num. Hoc est, ex alia in aliam lingaam aat difficiiium 
sennonam explanatio. Operatur unm atque idem 
spiriius. Poiest udqs esse, licet diversos, ut ynus 
luibi illaro rem beri donavit, vel ministravil, et nnus 
liodie : nam talis localio etiam de diTersis personis 
potest conTenienter intelligi, sed ne diversus spiritus 
aliqua saccessione temporis, vel sui mutatione in* 
telligerelnr, signanter ab Apostolo hoc additum est : 
Atque idem epiritu». Ne quia diversa sunt dona, dir 
versus spiritus ac Tarius puiaretur. Sed unus et 
idem semper sine uUa mutabilitate cum Patre et 
Filio manens prout Tult, non ait, ut bomines meren» 
Iur, quia dona diversa et indignis tribauntur, ut est 



ut pro invicem 8<^iciti simus, dum altero indigea- 
mns. Sive Uxtatur. Incolumitate. Cougmuient omma 
membra. Ut Sallustius ait : Gorde Isetaute vultus 
floret. Yoi autem estis eerpui Christi, Nune pbysicam 
similitudinem mystice explanat. Secundo prophetas. 
Novi Testamenti, ut fait Achab et filii Pbilippi. 
Detune «trtor6«. Fadentes msgora signa, ut mortuos 
snscitare. Graţios eurationum. Ut leprosos mundare. 
Opituiationes. Id est, eleemosynse erga paoperes. 
Gubematianee, Ecclesiarum Dei. Nunquid amnes 
apostoli? Sîcut nec totum corpus oculus est. Quod 
enim in singulis bominibus universa dona Spiritus 
sancti esse ncHi possunt^ non Spiritus sancti, sed bo- 
minis inflmitati deputandum est. jEmuleminu Id 



illttd : Nonne in tuo nomine dcsmonia ejecimus B est imîtemini Charimata meliora. Id est , dona me- 



{Matth. vn)T Et sicut alibi scriptum est : Spiritus 
ubi vuit epirat {Joan. in). Sicut enim corpus unum 
est. Per c4Hnparationem corporis ostendit, non na- 
turam memlnrorum, sed officia esse diversa, et ne- 
minem curare debere cujus sit oiOcii , dum omnes 
eodem spiritu animentur. Et omnes unum spiritum 
potateruwt. Id est, doctrinam spiritus, quam Gbri- 
stQS fluminibus aqu» comparavit dicens : Qui credit 
in me, flumina de venire ejus fluent aquce vivm (Joan, 
vil). Ita et Christus. Notandum quod tota Ecdesia 
cum suo capite Gbristus appellatur : nam ut corpus 
non est unum membrum, ita non potest totum cor- 
pus unum officium agere, boc est, ut totum corpus 
vel vtdeat, vel audiat, sed unumquodque membrum 



liora quam loqui linguis. t!t adhuc excellentiorem 
viam vobis demonstro. Id est, charitatem, per quaîn 
pervenitur ad I>eum. 

CAPUT MI. 
Si linguis hominum loquar et angelorum. Idest, 
non solum ogmium linguis, sed etiam si quae ange- 
lorum linguae. Et n&verim mysteria omnia. Id est, 
notitîam omniumsecretorum, hic et in futuro. Et 
omnem sâentiam. Id est, Yeteris et Novi Testamenti. 
Et «t distribuero in cibos pauperum omnes faeultates 
meas. Hoc est, si non propter Deum, sed propter 
gloriam bumanam. Et tradidero corpus meum ita ut 
ardeam, Id est, in martyrium, si in ipso martyrio 
adversus fratrem reţineam iram : contemnens eum 



suum offidum babet. Si dixerit pes^ quoniam non ^ qui jussit nos malitiam proximi oblivisci, et in ipsa 
Mm manuSf non sum de corpore. Pes Ecdesise dici 
solet, qui ad interoedendum egreditur ; manus, iile 
qui operatur; os, iile qui docet vel qui loquitur lin- 
guis. Num ideo non est de eorpore? Decebat enim 
non esse de eorpore Ecdesiae, qui banc, quam alil 
SLceepenattj gratiam non babebant. St totum corpus 
oeuius. Hoc est, si omnes doctores sunt. Ubi audi" 
tusî Id est, ubi suntauditores? Si totum auditus. Si 
omnes sunt auditeres. Ubi odoratusf Hoc est, quis 
erit boni odoris malive discretor ? Nune autem posuit 
Deus membra* Id est, in prim) conditione bominis. 
Non p^ttst oculus. Id est, vir tbeoric» vitse. Dicere 
mânui. Homini actualis vit». Ideo invicem indige- 



etiam morte praevaricator existens. Ckaritae patiens 
est, Quia multa mala «quanimiter tolerat. Benigna. 
Etiam inimids. Ckaritas non esmulatur. Bona alte- 
lius. Non agit perperam, Id est, contra rationem, ut 
Gennadius dicil. Vel perperam , vitiose , corrupte. 
Non quterit qum sua sunt. Non quaerit quod sibi tan- 
turn utile, sed quod multîs. Non irritatur. Ad jurgia. 
Non cogitat malum. Non solum non fadt , sed nec 
cogitat. Congaudet autem verităţi, Quia ut sft dili- 
gens, caBterum per boc quod rectum aliis conspicit , 
quasi de augmento proprii profectus bilarescit. 
Omnia suffert, Suffert injurias , satisfacienti credit. 
Omma sperat. Ejus emendationem, et donec eorri- 



mus, ut magîs ac magis cbaritas confirmetur : nam ^ gatnr patienter exspectat. Aliter, omnia sperat, id 



si unus omnia baberet, adversus caeteros inflaretur. 
/tt/lrnitora membra. Yenter et caetera intestina. Ne- 
cessariora. Id est, dum vitam corporis custodiunt. 
Itaque membra quae spemitis in Ecclesia , majoris 
utifitatis approbantur; si in coipore sinemanibus 
pedibusque vivitur, sine intestine omnino non vivi- 
tur. Abundantiorem drcumdamus honorem. Dum 
cantim vestimentis et diiigentius custodiuntnr. Qum 
autem honesta sunt. Id est, quae per se pulchra sunt, 
ut capul et manus. Et cui deest. lă est, bonestas. 
Abundantiorem honorem tribuit, Hoc est, minoribus 
Eeclesiae membris majora dona concedens, ut qui 
houore minor erat, gratia abundet. 5t dixerit auris. 
Id est, sai^ens auditor. Oculus, Doctor, quiqueAitu- 



est, prsemia. Omnia credit, Promissa a Deo, ac retri- 
buta malis et bonis. Omnia sustinet. Id est , promis- 
sa. Ckaritas nunquam excidet, sive prophetite evacua- 
buntur. Superveniente enim completione , cessabit 
propbetîa, quia nibil futurum eiic. Sive lingue ces- 
sabunt, quia tune non necessariae erunt. Sivescientia 
destruetur. Id est, imperfecta et dubia. Cum essem 
parvulus, loquebar ut parvulus^ sapiebam ut parvulus, 
cogitabam ut parvulus: Cum autem factus sum vir^ 
evacuavi qwB erant parvuli. Hic pbysice loquitur. 
Nam praesens tempus aetati parvuli comparat, Aitu- 
rum vero tempus viro perfecto. Videmus nune per 
speculum. Nostrae scilicet mentis, vel divinae Scri- 
pturse. In aemqmate. Id est, obscuritate. Tune autem 



SEDIOA SGOTl 

ffioiţi Mortro meiiiii. Ad fa^iem. Del. Ttuu amem A rum, qoid proâehiJ cdm «iMlhi ia a«r« MT«M«r^ 
6«fii^iMAmf Doum^ eţ şoA soni Dek fai tantn» co» 



gA09M, ffiimtuR ^oMM <le Deo iucm Mmnnta ca* 
şMitecre : jnMs Miii D^îinif sidul esi, ddre pdiesiv 
Itom^ tttaie mffiio^cstmi boe esty riovi me perfocMr 
Domîlnm DOtît» ha ttmc ego, in qtantmi treaturt 
p^^ledl Mt^MictiiftlU, qftae sunt dlTina cognoscam. 
TuM €0gM9pamm^$ itceţnkui ntm Noo ait^ hi l»»' 
titm cogBOMiwi^ ^uăAtwni a Deo «ogniini^ smn^sed, 
ii£utet€e§ni$u94umiein0ut Bon^nklUM^^oisiM*- 
Uiu4» 09teii4iUlf . JHa hote. Ia ^rsisenti* Irui Ai^«» 
in fotiure stM eharila» pernan^t* Maflt9 nti. 
Eije qaod semyer «ii, ^uaiA «pi^d aU^naoiâ) cd»' 
sabii. 

UPUT XIV. 
^mul0mini ăf^riiuaHa^ \d •»! , «pirllualut dt>a» B ten sffînlu» t» fpHBdMd wmam mthte nMîor, 



et bkIM prefieiavt I 6t nihâl eiMnam sine YMeâtfi} 
proprhim esi eoîHBi«Bias€iijttBqae Ikifia kabtfe vo« 
oent. Ero cui lo^uar t^rbafHs, 0auii» enin Mme 
<|n Bon ioteUi^rUlr b«rftan»iu4iotlQr« B$ ide0 ţm 
loquUur (itigfwr. lĂ eti^ ignOta. OiM nt tmeipnutmr. 
Ohitio hoe toc# oria elatoiio kitdiîgiian fiie ary» 
lequatar^ ut graBurtatâca VerMi ifw» «UaUwua Mi 
hitelligamdr ,. vel dret vi ilK iaievpieltadi graiia 
(ibtMtfr. IfUNi H Btem Hhgâa. MM îgnouu Naoo 
^eilil ^rlMKB ai scipBUHi : Si Mi» «M freeM 
Af . Ilnis te ipsd limitiei si âlMnte meiiie et nrtel- 
teetit ipiritoa aret, ^tâa magia q«âl»igiMNraBtur ab 
a«dftaribfiieâioifiOD|yfad6il? M«fi« «iii^m inaa tine 
/hwttf cMt. Dmb nou. krtcitigd qaei toqiior t est 



yea ^asBrere noa pgobObeOi td aat ^ eOâm loqai Iuh 
gaia* SmI m^ «I prăphetmii ^xh^rtw, Id aM^ pna* 
dicetis. Ideo aulem praedicatio prafihelia dieUarţ 
siciit enim prophetii iM (Villtia tamporibiis eontine- 
i\frf iltf el pnadicalio in prasemi eerri|it^ el praetfe- 
rllag pasaîantfs tanotorim m mehnoriam r^(NM, ei 
i^ poaAs phmnsşM iamti» tertet iic eelaiitr^ 0ai 
fnim ia^vHinr itn^d. |d eel, ipiota ^aattbei UIh^ 
glia. NQnhUmmhu toqvAm, Dani mm InMifani, 
qnia bail>affa est. iSfi^ De9. Qii mieWgti^ ilvi^ 
dpm par hea ^psa fliagitiioaiiir. JVaik^ #iiim oMlit. 
Id eau îmaUiiîli Bprilu mâtâ laşukur niyMeHB. 
SpifiliMli âoAo ptfsdiliisy tel suo gpifjttt laq«&« 
iar. LaqfaiNMr ladî/lipaltcmem ^ âtfmrtttHonim » f aa<» 



Qor^aUaia renimiiBHlilodineBaaq[>riftiiMiw. Ordia 
«jnriia. Oraiia iiae.lac«» oria narraUor iatelHgiUir. 
Kf«D araba apirto, Ifac eal» igaoM Uagm-ui afPirilB 
meo aiprasea atoqaan Qfabb w$ nmth^U aea« niel 
laelo memia mM aliia pnadicabo : <tuî e«u» imar- 
pt 6i«tir» oeeeese asi at Ip9e priaa tttaiy«al qmd 
aliia dieliBrus eei^ Non ergo tutteit al (fufistala epi* 
rlHi aHâDă lii^a lo^uaiiir^ mei masa al ultattactaa 
aocaaMrtijf ^italeniia ipie aognosM ^ijdd ia^auir^ 
apt aBia ialarpraiafida patatoiaw C^ieram d beim 
di^MfU $piriti^* ki:6alj gine iAlerpraiaiiaoe^qiiataiuia 
aliia clareieal 4«od laqaerîa. Qm$ HipţU$ locumiăM- 
ta ? Qttad ipea dkeral idial»» îd esty aaper baplizati* 
el qui aa&lam praeter propriam intaUigii Uagnaoit 



sşlationem. Vu^Mt qaol inadii intettîgaada ^l^ YuadprapriaiDealauditoribua. Qaamadadm^ilfMii. 



profdialîa» Qulâiiiqne ergo ha» faabei^ prophaia 
dkeadaa eai. ^di^imm^i SuadelNla idam» 
Extwrialiimem» Exempla saodonim . Palnttv pro^ 
ponendo. €o$uolati9Hem» Pnepiia e^dleslia regolpjra^ 
inUiaudo, Se^ptnm «r((t/ieal< Dom 80hi3 ipfte îdtelligif 
vel ^tqrîficalur. EeeUtiam wdificah Dum nroUişpro- 
ficit. Aut iniarpf«tetor« £ţ ignoU Itagua in ali%aam 
n«)Uni. Jlojar ţit enim (fui pr^eM ^umn ^ Uh 
quUun Liagua» Sicm pffofecitt aic ai merito joajar 
eşL Nuno aysum fralreg m venero ad «o« Un§na Io- 
quem. Sao ei^eaipla hartaiur eos, iUad non pro na^ 
giM> querera i|uad nan predeal Eedeaiae. Qoid Yi^bîs 
pradeiociuai Yobis loqaar, aal îa rerelatioiia, aul In 



Qoe ealt «(aomodo Iu» benedklioAi perbibebil laa* 
limankirot vel aowaiiaui]^» aun igaacat ipaiua lin- 
guşi qualilaiem? Nam tuqnidem ben% frtdm agU, 
Qaad soperioa diseral^ $i bemdwm* 9ftint^t \mc 
ipMn exponii : tiam banedkere spurîHh aal j(iatiaa 
agera^ Ikei ignota idiolia lingua. Graţios afa Dea, 
qudd omnium ve$trum iiitpai» /aşuar. Bac îdaa 
dlali, ne pularam ^od ipae linguas ignorare!, al 
propterea Hnguas aoBdamoarel^ Sed in EeeUua 
vata Benâu mee quin^ue urbu igqui. Mavult pauaa 
verba lueida seasu reoto loqaU <iuam ianumera- 
bilia al)scura ei inoogaila » quie audUerea noD 
sedilkjaifl } qoîa maliora sunt pauca varba , quae 



scieniia, aut in propheţiaţ aut ia doctrina? In rere^DproeuiH» qpMMi nuila qjue nan prosunl. ^4)Uu 



lalione. In aUagericor senaa, oum atiqaid ei fuiurja 
revelatur, siculIpM Paula» dieît i PtUre$ noHri wb 
nube fuerufUfffiMd aignifica» bapUemi sacram^iciin. 
Aut in sdeţttiiu Id e»i, tropologieo vel morali aensu» 
ut omnit vir 9ran$,vel prapfieţani ««^la capitet da- 
turpat caput $uum. Aut in proph^ia. Id esi, anago- 
gico »engu» ut aat iUud: i^o/amaaattMmvoi tynararft 
fratreSf d$ dptmknUbutf abi futuram aorporum ra- 
surrecliouem propheut. >«l tada^lrina* Id est^ in 
hisţoria eecunduin lilterain, ut e»l, In hoc enim 
vixit Chri$tu$^ et mMuue mtf et reeurretnt^ utvivet^ 
tium el mortuorum daminetur^ ubi nuda bisloria 
ducetur. Eritis enim in aera ioquentee. Hoc aal, si 
eciaiQ tam aauba laquaaunii ui genera auni lingua- 



putri efiâ Hmibm. Ae ai diearat : Fuarilia eal 
variarum linf aarum eupidîlaa» bi qw a<^ delael»- 
tio est, noB utiliiaa» aisi accedal biterpraialio» Aut 
notiţă pueri efid ăenHbu9f sed seire debetia quare 
dalâe suBi Uagu»« In i#<^0<eripliffli(i«at-aKVui). Le- 
gem vocal propbeliainlaaiai. Quoniaminalii$iin§m$^ 
Ideo boc dicii ut osleadal «mod in ista leapore 
linguls alna nan indi^atur, diMu inalti fidelaa auB.l» 
et «Daqutfcque Imgua doctoram babat es ae* Nam 
lingu» in pri&cii^ Ideo daua sttnt^ ui iafideiea ere* 
dareni ^aruai adikiiratîaae, aique aua lingaa doee- 
rentur. Unde iaquUur : ItmpU lingum in dpmifli 
Bum non fidi^m. .Hlc ergo oaieDdiiur creaaanie fide 
aigna eeaaara» quaado biMaUam eausa daoda esse 



iâ^ 



COLLEC+. JS E^/St. f AD CQR. 




iphint et cfedijiii. Hahne dicent jj'ubH 
nitii f ^iciit Jiidxi ÂpOstoJis dixerunt : Nonrie itiui' 
io repleii siint işti [AcL ii)i Occullă cordts ejiis. ^no- 
iiiam ejus conscieritiâ per doctrinâm puisatur. Ma-^ 
nife'siâ fluid, sim Ipsi iii suâ coiisci^titîâl, âili ^lil^ 
piij'e cbrititenîfo. \)uid ergi eU, f^âtrH. U 6st, itli 
^rgd lacîSndfiiti, yfel ^tild diAnlditls bâ^e tetendiimf 
PiatrhM kUieL U S§i, Ifit611e61am pOAfbU vd itfhll 
Iiăbfel DJsi ăiilÂH psalinum. AodriHârîi hdheL tîis- 
tori^a şesllk iiafrăh's, ni s^riilolic ({UothJîâfio itititki 
corrigit. ApOcali/psih kâBbt. tl^t^Idlibheth itiy^ielrio^ 
riitu, aai St ăfl^tiă ylsib llij re^eîettir. tHU^ntHHb-i 



fliH>, qnl se ledkttti^ M sf i((6ha DwnM nou 
siirdm pad<5te/ usqtfefqiîo Yid<$fcli OMfta» miir*. 
gMtm? sft^ ifi Ef itilIeUd 9eMiMb JM^^ le- 

^^bftttfr. tMi Ml it mk§i fii ♦!«, v«l to tonif id 
Ki<!^f itsslem. Hob id^ (Rtii, fte fivKaHfift «nM Mdiw 
pt^M <tthifa ^M itSiMiih.râeUă rm fMf. Id «M/ 
m»e ftîidii a MfOtof dfil «URUIt^,^ 9l«tft iftiliO qtil 
9{^£oii(dH tâfeiribm fh tefM; iSă piits mi$ 9fiMlhM 
ItthfăfH, Utoi ^{4 {fim ^W tm^miA Btfin- 
%iS^o pt^dleaif^, Aeqfie UMwii âb Etiing^d titum 



TMii ide^t, Vat-DS ^lietiMIb^l^. 1:/ ^Aui inier- B t^i pra^ditkivimg, Id esi; qîi^d CbfT^s re^tfft^xftj 



pmătuf. tuni 4u!Hkt et ipsis tHbd^. SiH Mteifi l(h 
ifUaiUK td tist, fn ddst cotisrcMhtHl. ti beb. Qu! ^cii. 
dtidd iii ' itâ{ fmialiim fdiHl. Si ^«htti i^di^iis pm 
^\\m ifiâ # pf!fe<ficat. Vi banei ălsedni. Taeedd6 
^/ Vfnn^ e^othhiUt. f r^llfctoidd. F< <}Jlrt/!<l prth 
pheIdrUrH pYbpnstU Hiijettui etî. Qnii ^prfltdaHd g^a- 
tid, (^ul siii$[qtiie fujf] iii j[)t'Ophe(tâ, ^6cl9 d^t nbMs 
dpnsioHs, et âpdătelitis tlrfe, âripf^dîcatofttras. Slt*, 
^lrita$ btaiilfiatf^ et dhdi^iiati^, (|ui ^^t iH prophe- 
fis, id 6^, {ffi&dit;^tdHi)ds[, debel siibje^tif^ ^^ liHts 
frrbpbMs, fd tf^, i)i^didă(dffb(i§, ^t Id^ii'ctT ^Hi^r- 
mrdtti sfM liitketii <;eddrit : \H uiid ImjiiiMte irtioir 
Idtiâiit, 4nfâ 0ea^ (|tti Iii {^^ ^t, Hdi< eiff df^seMâld- 
n\i, ^'d i^^ctS. Kâqtie ^^r h^6 omHta tibffcittir 6bs 



mrlttoHtht n6HBiî{ mi(M UMihi feiUff^u iUt»^ 
Vdih alb Aim ptod»! : Ml ««Nlm^ «^««^«y i«l 
^ffMr^tfe eoftft^rt iMfMsS^» es^ M irmr oApvi re^ 
iMmYft, <|«tofflOd» MenOmi imd rerarşufil Mi^ut 
mntîiM f^ăktreum. Cttut IpM noftBt» egiMiMNiiioi 
Wfimk. Ădttne Mm e$il9 h pţâMh nMrin Qint 
iMh }iikUf9 y6n eUldit re^mtkf OhrMf d« ^a 
TSMtiâ ^eil : AeâUfreiAt pfopUf f^sHfikăUanm no*- 
tf^ [Roni. iy)s Um «stift cfnilA Mbuol Ih peooattt 
fd^in», quHi 9i flieiitildil efsl p9sf trNMm rMnmi- 
'tAfiift/taetitfttiflf edt M «tHmt peeeAta dUsiitirei ^iMl 
tlbjft: £1 qni d&HiHerUm in Chtiâtâ. Id ^siy ^« te Ckii- 
9tO iiidHiii ^unt t (9iM eaifta ««lia hami Tiiaili ^di- 



ad coticdfdiaM, ne triagaiiddin^ donoi-airi ^f sapîeit- G dei^t, fti tltoi» seternam ium hab^filj JflMriHlia- 



tiî^ iias^titu)' discoi'âis^. in a «o^/« VefBHiit Dti prth 
csMtt NUbqtiid ă VMMs do^tritia Chff^tl iiirtlldih 
inititiMt? Adt în Moi m deieMt f Id Mt', W tmi- 
hciri TOS ^Itlktife pi^iedîcîire? Prdpketa. Id fe*f , {rt^fedi- 
Catof. Attt ifHrHUâliL Id^st, liiî^iâ locfti^iil!. fll/;ttis 
tff^/^fii ijrtd^dl, ijÂofdhkur. Gi hod t)fobati8 rdhim 
e§Sd pfcfpbetâih, ^i bia (id^nbt^Ht. Si qui^ adteih 
lgij<^m h^, igiiot'âbîtdf , ^i a ficd)i!( ^t a 6ed^, II- 
<!^fiie d§ qtfi 66 tu 6]u8 nbilliilb t)i^phd(dft&tf dfcrent : 
tfeicioM (Mntrh. t). Omniu kiezird hdneste. ifflMl 
peftetstf di'dhiA, âoi ]^(if (^tofntlonem, aut Mhkix 
gldfiatii fătiitiâ. Jlr«/i^^<^^ mcean/. Stipra diiit. 
P^i^hitd! dua dUi tM dtJHdietnt i «c8i6M tt& ^Id- 
HtftuT telttiMe ih W eofieiddl, Ideo itAii\tA^ H 



tei iUHtnă oiHnibnt hemiiMbin. 9i in ka€ tifa tantim 
if^rdftteS 5aitids,hiltlaprMlia ăp0fdmefltll«fMlinB. 
i^Um; dutm OhUsiH^ HikUmty ff tMdtVuli. Id M, 
qdOd hdUtt» CfaffUii^tiitt dtlMtM. PHiHW^^ ifo^lM- 
<li<^. ^ik (riitH id iMc«li'rtipiiMi0 Mri^H ; Si eir|t) oft- 
^e f estîrfeiit, Of^iiid el^ bflâfid Ol M fIMmbMl M- 
1^1^ âtbs^qudmdi'. titit^im UMm b*km mHH^ 
iM, Otite Mcirt lUd idoriMtldift f6m¥i l^%i ii« aliate 
te^fţfenth/ni. In «iid oHMfe. Ift ftiMF MK^M 1m»1HM«, 
fel c^nfhit^, (0b{H)fc! a^ii»ia, \m pfiMMafrCftrfetOI. 
9eîfltf^ M ^at nunt C/Hffif. IH (futt) tâ^Mr d« 9«MN 
iiS6tiotie Mmddhtiii irilqiKfraril, ţttii ii«Măd |Mb- 
ft^rit t!tadi ^d^tif^nl Dmd6 jmii Minimi â« Hittt- 
daiidlr 6bfiTdt^â<idni». CaM ffam^K^; Gofli quaBl 



dicil f mi«/feYei {«^^fffii. iStettt dt tel fliclf Ut ttr 17^ ^ tâ[N6f^ ef dpti» sddffi. Regd^tfni 19 e^, Ebckftitt 



ilesi : IJt^t^ tlri ţmisKdh efii, H etit ttveHio inâ flU 
tîrrnn lunm, et ip$i tui domihdbitut (Gen, in). Tuf- 
ţe ^t dtiliil matieres in ^ecl^âta loqtiit Alibi aokîm 
eoncedM eKi tibtet^ mum (rrfidmitiatti dl HiiMatîM, 
aed hoe (llitâlitit. 

CAPOT «V. 
Notm HUim vMă fadd. Ndnc de resarretitlorie 
fdcf()it di&^f^l*e, qtiam qilidahi Goiinthioroni nega- 
bant. QUod et accept. Pttr fetclaiioncm. Hecundufn 
Scriplardi. Pirdpbetias, tlt : tthdîtus ea ptopter ini- 
tfditalii hdUfai (Ital. xr). Hi 4Utd kepUltui. Vi fest 
illud, Et erit sepHlonm ^ gt9HnHm. St iţiUa <ar- 
rexU tertia dte. Sicut in Osee : Yiviâcubit no$ in 



tk!6 ă^slgnaterit, et in illiua (iontt^lâtionain per- 
dtixerif . Ded Patri. Deo ChtHio sd^briduiti huitiani- 
iatem, H t^alil ^eetindnih deiiat^/ tl^dilid fegni 
hdsiha t^i pMhtilb^ 6\in\ etiăiii et irit«gfo fllil enie 
Meruerimnâ» ut loanne^ : Yid^bhtiUi, inqiiit^ eum 
(Joan. V). llegthiitt Dei tiattirâlKei' |titdefli per om- 
nia ed(, iied ttiftc proprie regndrer dieilttr, cUitl itli 
iiomines fâei^ht tbldntiite ijifldeci! ,' i^cut regnum 
diabollcuni, toffi iili se hdiniin^ âpMkte HUbJeet^rim. 
Cum emcUHit imnem pritklpatnin. NăiiI etAdoatis 
{fedcati^, etdctiabuntur a iMbid Mned edntraHs 
fiDlMales» Qmnmn prindpatumk 14 eal^ ab ea qu| 
nobia sequentibus principaUir. Et poAMfiMlMii Qiia 



159 SEDULO SCOŢI i60 

DM eomm dominatul subjecti sumus. Et virtu/em. A rectionem negantium. Jgmrantiam DetMdest,pu- 



Qaa BOS Ticerunt : yirtus enim eonim nostra pecca- 
ta sunt Oportet enim Uium regnare. Istud de homioe 
dictum nonnegamus, de eoqui passus est crucem, 
qui postea şedere jubetnr a dextris. Quid sibiyult 
hoc quod ait : Oportei enim Uium regnare donec po- 
nat ontfMs xnimieoe eub pedibue eju$ ? Nunquid tam 
diu regnaturus est Dominus, donec incîpiant inimici 
sub p^btts ejus esse, et postquam illi sub pedibus 
fîierint, regnare desistet? cum utique lunc magis 
regoaro indpîat. Donec panat omtiei inimicoe eub 
pedUms. id est, aut voluntate, aut necessiute sub- 
jectos. Sub pedihis ejus. Aut sub Ghristi bumanitate, 
aut sub apostolis» quibus mundum peragravit. De- 
ilruetur mor$. Id est^diabolus, qui auctor est mortis. 



tantes Deum nou posse suscitate. Sed dicet aliquie. 
Ipse sibi ex contradicentium persona proponit. Qno- 
modo resurgent mortui ? Id est, dum corpora in pul- 
verem redeunt. Quali autem eorpore redeunt ? Hoc 
est, utrum ut sepeliantur, sic resurgunt ? yerbi gratia : 
Si caecus et leprosus sepelitur, utrum idem ca>cus 
et leprosus resurget? Atque bis duabns interroga- 
tionibus statim respondet, dicens . Imipiens tu, Quia 
nou altendis quid quotidie coram tuis oculisgeritur. 
Quod seminae non vivificatur nisi prius monatuff et 
quod Beminas f non corpus. Ad illud respondet quod 
praemisit : quali autem eorpore Teniunt? Non corpus 
quod futurum est. Ac si diceret, Non spicam semi- 
nas in terram, sed granum et sicut cum grano se- 



sive mors corporis destruetur sorbente immortali- B cundior cum granis resurget arista, ita et incomip- 



tate : potest hic excludi baereticus, ne ipsum pa- 
trem subjiciendum Gbristo dici putaret. Tune et ipu 
subjectus erU UH, qui subjecit nbi omnia. Hoc dicit 
pro parte bumanitatis, vel pro membris Ecclesi». 
Aliter, subiectio non semper ad diminutionem bono- 
ris pertinet, sed etiam ad cbaritatis oQlcium, maxi- 
me cum et spiritus prophetarum propbetis dicatur 
esse subjectus, ut nonsit Deus dissensionis, sed par 
cis, cum et ipse Dominus Joseph et Mari» scribatur 
fuisse subjectus. Ut sit Deus omnia in omnibus, Sa- 
Ittf , vila, Tictas, et copia, gloria, et honor, et pax, 
et omnia bona. Alioquin quid facient qui baptixantur 
pro mortuis f Quicungue in Christo baptizati sumus^ 



tibile corpus in gloriae resurget augmente. Deus 
autem dat illi corpus. Id est, ab initio disposuit ut 
omnia semina cum putruerint, in amplius reformen- 
tur. Proprium corpus. Non alienum, sed secundum 
genus suum proprium : ut pote triticum de tritico, 
bordeum ex hordeo, sic hommes sua propria corpora 
recipient, non aliena. Non omnis caro eadem caro. 
Tota comparationis bujus diversitas ad boc valet, 
ut credas unum genus facile reparare posse, qui 
tanta fecit ex nibiio, sive tantam meritorum ostendit 
esse dîstantiam justorum a peccatoribus, quantum 
distant coelestia a terrestribus : et ipsorum inter se 
justorum in tantum distare fulgorem ostendit quan- 



în morte ipsius baptizati sumuSy id est, ut jam quasi tum differunt luminaria a luminaribus. Corpora c«- 
commortiu cum illo simus, quid ergo prodest nobis ^ lestia. Ut sol et luna, ita et resurrectir mortuorum, 



mundo mori, si bune contemptum voluptatum vita 
non sequitur «tema? Aliter, pro mortuis^ id est, 
operibus quae generant mortem. Ut quid periclite- 
mur? Si nihil esset in futuro, nonne eramus stultiut 
tanUs tribulationes pro aliis pateremur ? Quotidie 
morior pro vestra gloria «. Id est, causa vestrae glociae : 
semper enim sum paratus, et quotidie me exspecto 
pro vestra gloria moriturum. Per non semper signi- 
ficatio juramenti est : nam si dicam. Per puerum 
misi, non statim per puerum jurasse putabor. QtMifi 
habeo in Christo, Bonus enim doctor parlic^s est 
gloriae discipulorum. Si secundum homtnem. Hoc 
est, si nihil remunerationis a I>eo pro hoc cerUmi- 



non omnium, sed tantummodo sanctorum. Semi- 
naturincontumelia» Quid tam ignobile, ut cadaver? 
Seminatur in infirmitate. Id est, doloris et mortis. 
Surget in virtuu. Sanitatis et immortalitatis. Semi- 
natur corpus animale. In corporibus resurgentium 
tanta feiicitas erit, propter quod et spiritualia dicta 
sunt, cum procul dubio corpora sint fulura, non spi- 
ritus. Sed sicut nune corpus animale dicitur^ quod 
tamen corpus anima non est, ita tune corpus spiri- 
tuale erit, corpus tamen non spiritus erit. Proinde 
quantum atlinet ad corruptionem, quae non aggra- 
vat animam et vitam, quibus caro adversus spiri- 
tum concupiscit, tune non erit caro, sed corpus. 



ne spero. Quare pugnavi Ephesi contra bestias Md j^ quia coelestia corpora perhibentur , propter quod 



est, haereticos, et saevos homines. An ut hominibus 
placerem? Manducemus. Increpat exemple prophetae 
(Isa. xxii), gute deditos desperatione futurorum. 
Nolite seduci. Id est, ab bis qui talia dicunt. Cor- 
rumpunt bonos mores eolloquia prava. Hieronymusin 
expositione Epistolar ad Titum dicit : Ad Corintbios 
quoque de Menandri ^ comcedia versum sumpsit iam- 
bicum : Cwrrumpwu mores bonos* Hos est apostolis 
de mundana sapientia accipere testimonia, et si non 
ad auctoritatem, tamen aedificationem, ut illud Yir- 
gUii in Aclibus apostolorum : Ipms enim genus su- 
mus. Sobrii estote. Non seducă tvosignorantiaresur- 

• Sedulium legisse per vestram gloriam patet el 
eummentario. 



dictum est : Caro et sanguis regnum Dei non pos9i- 
debunt. Et tanquam exponens quid dixerit, neque 
corruptio incorruptionem possidebit, et quod prius 
regnum Dei, hoc posterius incorruptionem; quan- 
tum autem attinet ad substantiaro, etiam tune caro 
erit. Idem in libro de generibus visionum : Coipus 
quod futurum est in resurrectione mortuonun, spi- 
rituale appellat Apostolus, ubi ait : Seminatur cor- 
pus animale ^ surget corpus spirituale^ eo quod roiris 
modis ad omnem felicitatem et incorruptionem spi- 
ritul subdatur, et sine ulla indigentia coiporaliom 
alimentorum solo viviflcetur spiritu : non qiaod in- 

i> Menandri Araţi in Phoenomen^^ 



IM COLLEGT. IN EPIST. D AD COR. ^ ieS 

coTpoream substantiam sit habitanim, Deque enim A commissam* Victoriam, Vei peccalî contra leţem 



et boc corpus quod nune habemus anim» babetsub- 
stantiam. Sieut âcriptum est. Id^est, in Genesi (Cap, 
]). Et ţactut est homo in animam viventem. In spiri- 
turn Tivificantem. Novismius Adam in sfnritum vtvt- 
ficaniem. Npn prius» sed quod spirituale est : sicut 
prior est terrenus Adam , et posterior coelestis, ita 
prius animale, posterius spirituale corpus accipimus* 
De cedo ccUesti*. Non quod corpus de cceloattulerit, 
sed quod conceptus sit de Spiritu sancto. Sicut por^ 
tmnmus imaginem terreni. Peccator'imaginem Adae, 
portat justus TCroimaginem Gbristi. Ergo sicut por- 
tavimus veterem hominem ante baptismum, ita et 
post baptismum portemus noTum. Caro et sanguis 



commissi, vel illam qua mors absorbebitur in vic- 
toria. Statfiles. Id est, in fide resurreclionis perma • 
nentes. Abundantesin apere Domini. Id est, ne sit 
fides vestra mortua. Non est inanis. Propter spem 
resurrectionis. 

CAPUT XTI. 

Nam de coUectiSf qum fiunt in sanetos. Nune in- 
cipit de sumptibus qui, per singulas ecdesias col- 
lecti, 1(1 Hierosolymam sanctis pauperibus mitte- 
bantur. Per unam sabbati. Una sabbati, Dominica 
dies est, ut Dominica die semper paulatim congre- 
garentur per tempns, ne plus gravarentur : ideo 
autem in Dominico boc permissum est, quia non 



regnum Dei non possidebunt. Id est, vitia et opera ^^^^ ^^ ^^^ eleemosynam congregare. Gratiam. 
carnalia,quîe postea nomînecorruptionis appellat : B ^^^^^^^^^^^^ ^.^ ^^^^^ ^^^^^ ^^^ ^ ^.^^^ 



(irequenter enim Scriptura camem pro operibus 
camis nominat, ut alibi : Vos autem non estis in 
carne^ sed in spiritu, Sed non omnes immutabimur. 
In gloriam et vitam stemam : quia de morte in 
mortem transire non est immutatio : nam gehenna- 
lis poena mors secunda est, ideopeccatoribus immu- 
tatio non deputatur. Et in ictu oculi. Per.ictum 
oculi nimiam brevilalemvult significare momenti, ut 
quanta sil pstenlîa c& rAsurrectione cognoscas. In 
novisMima tuba. Id est, voce arcbangelica, ui' Media 
nocte 'ilamor factus est (Matth, xxv). Et mortul re- 
surgenS incorrupti. Id est, quia mortem camis ultra 
non babebunt, aut cum integritate membro^m 



fuerit. Ut eos ad largiorem provocaret collationem, 
infert : Quod si dignum fuerit^ ut ego eam^ mecum 
ibunt, Id est, si talis fuerit oblatio vestra, quae mea 
quoque mereatur prosecutione deferri. Ostium enim 
mihi, etc. Hoc est, aditns prsedicandi, fideique ipsorum. 
Per Epistolas hos mitto» Ad commendandos eos in 
Hierusalem. Cum ţratribusl Id est,' mecum exspe- 
ctantibus, sive commeantibus. Vigilate. Oculis sci- 
licet mentis, ad astutias diaboli praecavendas. Sub- 
jecti $itis ejusmodi. Id est, ut consilium eorum vos 
regat. Laboranţi, In ministerio praedicationis. Quod 
vobis deerat. Id est, quod mihi a vobis deerat de 
necessariis, ipsi suppleverunt. Maranatha, Syrum 



suorum resurgent. Oportetenim. Id est, necesse est ^^^ ^j interpretatur, Deus noster venit, quasi ergo 



fieri, quod Deus promisit. Absorpta est mors, Hoc in 
Osee prophetia scriptum est. Vbi est mors, Jam vi- 
vemnsyjam non moriemur in illo qui pro nobis 
mortuus est et resurrexit. Aculeus autem mortis 
peecatum, Stimulus*vel sagitta mortis peccatumest, 
per quod anim» jugulantur. Virtus vero peccati iex. 
Dum fortius et violentius fit peecatum per scientiam 



aperte Apostolus diceret : Qui non amat Dominum, 
sit perditio, id est, pereat in adventu Domini. Cha- 
ritas mea, Id est, ut quomodo ego vos diligo, ita et 
vos invicem diligatis. In Christo Jesu. Id est, nou 
secundum saeculi charitatem. Amen. Goufirmatio 
benedictionis. 



mmm 




IN EPISTOLAM II AD CORINTHIOS. 



CAPUT PRIMUM D 

Ptiulus Apostolus Jesu Christi per votuntalem Dei. 
Non bominum voluntate. Simul et ostendit, non sine 
Patris voluntate se missum a Cbristo, ut : Nemo 
venit ad me, niH Pater trqxerit eum, Ecclesics Dei, 
Signanter dixit JE>d , quia est Ecdesia qu» non est 
Dei, id est, baereticorum et malignantium. Pater 
misericordiarum. Id est, a quo est omnis misericor- . 
dia. Multas dicit autem misericordias, quia mnltae 
suuthumanae miseriae. Sed requirendum quarede 
misericordia et consolatione in primis didt, quia de 
misericordia et consolatione eorum banc Epîstolam 
scripât. Totius consolationis. Perfect» consolationis : 
nam homo ex parte consolatur. Ut possimus et ipsi, . 
Propterca consolamur et liberamur, ut et nos allos 



consolări et de tristitia liberare possimus. Aut ita 
formam dat nobis allos consolandi. Per exhortatio^ 
nem, Qua ipsi a Domino consolamur : agnoscimus 
quod Deus timentium se neminem derelinquat, et 
multo magis in futuro remuneret, quando nos in 
praesenti etiam non deserit. Abundat etiam consolatio 
nostra. Ut : Dominus mortificat et vivificat. Ut Petrus 
de carcere liberatus, ut îpse Paulus in visione Do- 
mini voce confirmatus in templo. Pro vestra exhor- 
tatione, Quia vos ad salutem hortamur : sive ut nobis 
exemplum toleranţi» pr»beamu8. Sive exhortamur, 
Ideo liberamur» ut ipsa re confirmemini non perti- 
mescere tribulaUones, sive ut vos bortemur patienter 
ferre illa, qu» et pr»sentem consolatiouem obtinent 
et futuram. Non enim volumus ignorare vos. Suas* 



pafistone» âamt, al Wi m ad iHarâni cam^mtiâmat A fO) difi ^}m^ 9t u^ »ef^^ifff^ţ ; ^if^iiţ j^jQ iile 



parra pati cognoscanl. Oturaii f umiu. ipso po&dertt 
passioDiun. Sti|»ra «tm. Nisi Doniaus a^jovassfit. 
Uî tadereî no$ etitm viterg. lâe§i,9l non MDoi da- 
siâerio <)iip«renius; An^oimiit moifM hubuimuş^ efc. 
Id est, ipsa mors docuit nos omne humww f^U" 
lium defecîsse, et ab JtQ.sQiMiMlom esse remedium 
cui .eUam jjuscitare poşsibilţ est. Aliter, morlem quasi 
aîite oculog habete se dicit, deiiique erîpi de ipsa 
pressura, reşuscitatum se asserit : autcerle îninantibus 
eisiuortejip, respjOQSuiQ.mortis habuerunt. E^ adhue 
eripiet. Scit se multa passurum, qui sperat se etiam 
liberandum. Ădjuvantibu$ etiam vobisper orationem. 
Multum valet oratio Ecciesiae, quae etiam Petnim de 
carcefe liberavit. Ut ex multarum personis faeierum, 



iUg e$t et şon. Şf in ChŢfSi^ pop f^^^ est ^ţ tion, jjuare 
cyfiţ prQfpişiş$ef $e ire ^4 cQpt|ţf jpfţiş piţenin^, i^oii 
p^^exU? &e4 adfu^t ţt9ir|fuafj (grafia, ^^j uqu adfuî^ 
c^rporaU pi^^t^a: qm^piim ^ Pţu|(> s}|pij.iier 
djcere )d0^»«iifmţ9. IS^ efţ in jlio fuiţ. ftojf cgj, jn.- 
commuta})iJiş if^tii^. ftic^fî Ulu^' ^py.şi : ^ui eu^ 
mu^ m. Ple ^pjşţ yerp eşf , ^i pşţjper jdenj 

«f. fiuj^ ^ţ aijjpi ipai^lel^ şplj fdeo et per 

fi»ir^on/53 Ifijjiş, ef pr9missj9n.es pei yer» sunt et 
iWrf^^C; 4»f% Ve^w^ y^l eşt amen^ id est^ yerî- 
tjXiş implel^o. A<f gipţiarn, ftj nps. Omniţ yeritas 



ejusqupd inpobj^ est donatipnis per multos pro nobti ţ pro^^JApif fatff^ îij Cbr^j^tţ est, (juae ger nps ad 
.. — , w».. jî.î* -.*.* u^.,.». i^g. giQ^jana pra.dicştur. Qui confirmat nps. Ac sj 

4iceret ; ţîo|i ^ppşşumuş ire ad voş et pr^dicaFe yo- 
bi3f J^sţ ,9^^^^ Don^nuş yplu^riU £ţ ideo non leyi- 
is^ţe jiwus ^uţj pon yepien'^p ad yo^. Şt fjm uţixiţ. 
Şpixil^v jancto. £f pi ««gnat/r. Şi^no cruciş in 
ftoflte ; jJJttd A^^llf /nfnatur. ^cjLuod al; juid intriii- 
şecu3 coni^neţ |^r<et^^Q^m ; ^pde şi^bjuneit : Et dedit 
pţ^nifii ^Şpirituf in cordibjfs posţris. Eqq auţem ţestem 
Dfium invocq. Reddit causam non impleti promissi, 
l^c ^t, non suae (evitaţi, sed illprup infirmităţi 
asserit dejpi^^aţdum. fajrţem vobis. Ne in vobis 
acxius vindicarem. Non veni ulţra, A Macedonia, in 
,ţU9 Ş.cripşit banc Epistolam. Et ^ic disponepdp, non 



graţios reffrantur, Hoc dicit sensus, ut cx mnltonim 
cpovenlu nro eo quod vobiş donamur^ Domina gra- 
fix referantur. Aliter per multos, qui sunt ejus do- 
nationis el g^ati.ae participes, quae in nobis est. Nam 
glpria nostra hcec est, ideo in ipsis passionibus g!o- 
riamur, qpia conscientia nostra minime nos repre- 
heudit^ quod nec ten^poralis gloriae, vel lucri causa 
docere vij^eamur. Iji simplicitate, Non sdiud ore di- 
eentes, et alîud corde retinentes. Abundanfius autem 
ad vos, Id est, dum necessaria ab aliis accipimus, a 
yobis autem nibil. Non enim alia scripsimus. In hoc 
apparet quia non iqi carnali sapîentia, sed in simpli* 
citaie .et sinceritaji^ et gratia Dei prsedicayi vobis, 
dum' non aliud legistis in Scriptura sacra; qui enim 



veni Corinthum ultra. Ergo ire distulitj ut tune iret 
habeţ ca;;nalem sapientiam commutat quod verum 5f rmando em^daUoreş essent. jyom ^^^ 
est, causa placendi hominibus et cupiditatis. Ex ckf.minaunurvestrxţdeiysed^diu 
parlţ. Quo^ quaedam pars ex vobis intdligit nostram * *'" "*^'' * 

doctrin'an) et' sijoiplicitatem, sive quod etiam nune 
Qiultî yestrum integre et perfecte non sapiunt, sed 
ex parte. GUtria testra sumus. Sie gloriantur dîsci- 
puii de bono magistre, quomodo et magister in bom& 
discipulis gloriatur. Unde Salomon dicit: Gloria 
•emim fHn fUwrum, et giofia {iUorum patres eorum. 
In die Domini. Quando et veri magistri et boni disci- 
puli probabontur. Et hac confidentia. Quia gloria 
v6âtra Bumus. Ut secundam gratiam haberetis. Quia 
priorem in priorc m^o (i^^i^tf^ .^f y?W> siyp ut 
secundam gratiam prsesentise meae post lilteras ba- 



C^PUT 4. 

5f erwm ego contristo vos. Duriter iucrepando tos. 
Şed propterea boc facio, ut possim gaudere de yobis. 
Et quis est qui me IcBttficet ? NuUiis est. pişi quos 
contristo : et tune me tetuin facjetis, s| emenda- 
veritis ea pro quibus contristo vos. Niti qui eoni rt- 
9lalur exme? ^ enim contiutaiur^ .inteUigUfie pec- 
casse; sicaegerqui dolorem sentit potest percipere 
ş^itatem, et ad medici laetitiam pertinere. Trişti- 
tiam. Non emendandi vos. Super tristitiam. Meae 
pre^sarş jş ^isia. £offid/snf. Confldo quod me taliter 
diligiiis^ ut meum gaudium vestrum esse ducatis. 



beatiş, aut ^ratise poenitentiam post baptismum. Per multas lacrgmas. Flens vestra peccata. Si quis 
Nunquid leviţate usus sunii Quia promissum i^on^ contri 



impleyerat, ne levitatis putarclur excusat. Aut quce 
cogito secundum cqrneni cogito ? Secundum cama- 
lem sciUcet voluntatem : carnale est enim nuUa ma- 
jore causa existente, pn facere quod proniittitur, 
şicut miilti car^ales hpmines facere sotent. Ut sU 
oDud me est et non. Ou ia qui secundum carnem co- 
igltat, fit apud illum est et non, id est, venim et men- 
dacium. Gamalis enim cum aliquid proponit, si ei 
aliud ajiquid supervenerit quod magis commodis 
earnis proderit, sno proposito non constringitur : 
uou sic qui spiritualiter cogitat. Est autem et non 
dicitur, quajido quod spondendo promittilur, non 
impleudo denegatur. Dei enim Filius, Ac si diceret : 



contristavit. Filins, qui thorum patris polluit. Nonne 
conlristavit. In qnantum ipse tristis poenituit. Red ex 
parte. Ex ea sola parte qua sibi nocuit, bon ea qua 
tristificus poenituit. Ut non onerem omnes. Ideo scril>o 
vobis eum recipi, ut non oneremini, et multum con- 
tristemîni, si per durissimam increpalionem ifi sa- 
lute sua desperavit. Suffleit. Cum poenituii. Ne forte 
abundantiore tristîtia. Hoc est; ne forte per dispen- 
sationem indulgenUae. Ăbsorbeatur. Gurgite vitiorum, 
et a diabolo persuasus, ad inftdelitatis et blasphemie 
majora praecipitia deducatur. Ad hoc enim scripsi. 
Hanc secundam Epistolam. Ut cognoscam experi- 
mentum. Id est, ut videam si quomodo Deo obedi- 
stis in vindicando, ita obediatis indulgendo. Propler 



Iffir GOLLEGT. IN EMMT. fl AD COR. ttft 

vos. Id est, ne tos grayemim vel coftirfslemlBi. in A Bpun^ia ektUH. id^, inu#» ChiMii nitr OQ» inff^ 



penona Chrisii, Qaia vice fangimnr Gfarîflii, vel in 
persona €bris(i, qui dixit: finoifrRfi^tf «o^vmflt 
super terram^ erit $o(vtum et in eeeU». 04 eum cîr- 
etimvenhmur a Satana, Per nkniam fnerepationem, 
oi peo^atofes desfierent. Nec enhn versuHwtfm t^o* 
raniur. Ăstutia diaboH est «I aiib ^^e juglM» 
farHai MMmtea, id est, yertendo bonun Ui tnakm, 
hee esţ, fCwEteiiti^m in desfiefatienen. C^m anum 
MiifMMi Wteadem. tiodo IHis mik ^probate, (Jmiiio 
asAplkffi eos dWfat, faoran eansa taDium 8oUieka« 

esi,4HewniUi«flMFftafro^»e^aBi«(»milai9 leqniBBi 
habuatit, i^ik Yic«tt ^ue» ad eos iriaendes «liserai, 
MU iMsattit, Iteens «cUtoel ^iiod eos mf nins eon^iris- 
set, ^lia aondnm ei ^dqnam reniifitiaverat Tiins. 
Omum. 6pportiii^tas pnedieandae fidei, (|ii4a Dens B ennqne bofi veţ îHiid jCj^mvoiMrit» «MM MOiiM^r ; 



BMkta, »it flicot fMts^^is imapnmi Mir^» î<# ^ 

portenMi« imanjinem OBifistâs. Mimftffl^ § fHiUh 
Fer {MraadicatuMieai. iV^s /$kanmSfi* Sta^t ^MWJiMK*^ 
datUi» epistoltt. ^«d t^ laimfh ipnUi, 1H l Â^bffffk 
« VăbU căr iapiâsum, et Mq uMi m fişfBivm 
{Buch. ii). Fidiuiăm mum -Mm^ ^m m» fm^ 
qaiâ npariiqus yas por mas cioedMiw^» <y/9) /w-^ w^ 
non banaiMi epalsla, «ed fratia M ^nuni^d^t. 
ttfd suHUientta nosUra. id M^ dA€lirio»> qiw» ^obis a 
Deo donata est. Mmn TâUmMi» Es^fHtfiVn. Hon 
iiturti. id e6t,kgis.^«d $inrilu$. li mfgn^m m: 
fdstranies y iitfsra enim Qccidii. Qim^^0Wr^W^ 
diok iegen «sse spint»aton? fied «fririm^Mutf w? 
esi. fisimoi ŞiweaUMyş .oţfcUJi, Nf, /gpî- 



corda eommaperait. fio qtuxi non imenerim Tiiwn, id 
esl,q!iod non ledissel ad me, qnatemis me de vobîd 
laeeret eeitiorem. Sed val$dieens eis. Qtmmvis iia« 
buerim occasîoneni prsedicandi in liacedonia, per 
qnam a Tobis Tiias erat ntique fediturus : vickrior 
est enim Macedoma Aebain qnam Troadi. Denîqne 
dm ibi «sset, Tkum postea advenisas dîdt. JHum- 
pkai ^9. fior est, triompbare nos fack d« Cribula* 
tUmilMis pei Cbristum, sWe in nobis ipse Uiampiial, 
qvod «til «rednn^ in Mrtute <Sfaiisti. fk Uorem Mti- 
Um SM. ^giient sentitar anteqnan videaUir illnd, 
cujus odor est, sic od^ f^Mj^ i^î antequam Deus 
ipse videatar, per pfaedicationem apostolorum sen- 
Mtttr, ut est illud : In odorem ungţ^enUor^mi tmrum 



gratis varo ii^piutt aMurantantfiM w^H^iM* SţHkd §i 
miniUrttU0 fnariis* Lax iquse Mniqţif^t f ţfiMMMc 
Geeleniin ipse eam et saiîcMa, 61 )iisMB| el hfm^ 
aUbi apiiieilat. ha ut «mi pasata filii luări* fiîgliir 
fical quia postea fiifiiniift CbiriaMua «idere mm por 
tâissent. 4^ Ufo^uasur. Qwa f^w^ Ifim tf^r B^ 
rîam ETangelii evacuatur, sed ita eTacuatur, # fu^- 
ikîat sicut infantiam ipse iH9»t evacuări in viri per- 

MitâtUaiia ipkUnt. U £«(> PISi»di6ajf^;6|^rif#^ )e« 
gis. Iu 4otiafn tumam* Scitic^ .<m9#d<^e f\\mmf 
qHtt,iatperl]^i^, H/onpol^rit .eT^6uafi;ţSi ej^ ţ^ n^- 
mam» dgmmUi»m. foposyiţ fiufi^ mwm .^^' 
cal, Miteroi» om^»f mr4iifffiU>ffm (^^ o^oTf^, 



curmius, 6dor autem dickur, quîa priioao credentes ^ uăMeeti^smmi» ^^Cfi^U^fei^- MmMfim ÎHHif^^' 



alîqnid tanquam per modicum odorom sentire vo- 
lebant. Odor ^onus. fiona fama est. Per Qiristianos 
Teio 4|tti nale ^rivunt, nomen j^omini blasphematur, 
supv bones laiidatur. Odor morti$. id est, animse, 
^el corpons. In moHem. i5t Petms Ananiam et Sa- 
pbtram jnnltavit. 6doT vitof in vitam. id est, cor- 
paris et anim», siciit iinri[)ra Petri sanabat infirmos. 
Aiiter ^ Amasti bene agenten), unxisti bono odore : 
invides et detrahis bene agenii, mortuus es bono 
odore. Si ad hae quis idoneus f id est, ad haec mini- 
slranda et focienda quis potest tam idoneus essc 
quam nos qui ad boc snmus eiecti ? AduUerante$ 
terbum Bei. Pseudoapostolos tangît, bumanum sen- 
sum divioae prsedicationi miscentes, ut est : Gaupones 
tui miicent aquam vino. Sicut ex Beo, Hoc est, ex 
Deo processit doctrina quam scimus, ipso pnesente, 
iu peirsona ioqui Gbristi, id est, sicut ipse praî- 
ificairitf 

CIAPUT in. 
Ineipimus ititum nos ipsos commendars ? Non nt 
commendeovis nos vobis, ista docando laudare nos 
volumus, sed ii»c ne ^ aliis seducamini cogimur 
naemorare. CanunendaUtiis epistolis. Qiios non corn- 
mendat gratia virtHtura, iUos digne conunendant 
epistdae amicorum. Epistola nostravos estis, iJt alibi : 
nam signacutum apostolatus mei vos eslis (1 Cor. ix). 
Inscripta eordibus nostris. Id est, in nostro amore 
condusa, et in soiritu vinculo chariutib cxnressa. 



B 



âH0.d jBiaMnI wMim ^i^nifiei^ j^<¥^- ^^ 
nsc gUm(Uatw» iH^ Hf^d claruţf jn j^of p^ţte. jLu 
comparaiione iKiangeli^ f^'m mt^^W tf Q^f» 
legis, fiîcntovto i^ oMmnditiir lun^e Um^^t (^'^ 
taiLcn fioo lempoi^ mww» Mieaţ fi^giqjrei^* ^ 
efdm quod evacmur. n,Qfi Mf V^ Tx ^Bmi^tm ? 
EyacnatiMf wlemirijmfmm ^ ^^^f ^l^^l 
obserralipnii^us. Q»0d VMM* U «#> ^mm '^^^' 
mentuai, qnod m fuai^JN» nXşsi dn^fp»: ff^^¥^ 
igitur tăiem $9W- fmf9 «l^rÂ^ : AW^ fiSf^ 9?^i 
iacii WQUS. e^ nm mtt tfon^»- .V i^> m^ ^^ 
aginuis : quia tmfifi» i^m Ptffiifim %^^J^ A9^}m 
Gbrisa, sanclo Spî^W mfi^m^, UQQf ,ex j^^, qff§ 
non est nune veiaoK^n şfrm i^f^ ^^ftri^.- P^W 
in finem ejus. YM^licef ^il^ ţmi Uj^ fi^ t^ J^9^ 
inteUigitur usque in finem, id e^f mi^ im f^^'^^ 
stus ccedaiur. Q»od e»uciM»r. Qi^ y^i^^'im RiH^ 
eyacuauur in £bri40. id^umn velaţt^en. ^iţff^t Âţr 
fideiitatis , o^tts figwraw ^ geiM^ ^ M^; 
^uod nott te»elqtur. Pym non credjQiptMi QiiMfMQI* 
Velaaun. Ignoranţii ^ iofidelital^s. Cowj)^sus (ufHt. 
ludaeus infideiis. DonUnuş $ut€nt ^>inluş .est. î!ii^ 
ergo per obscurun y.elatum, sed &Qfm^ ^piritu^liş 
apparet. UH asUem spiritus, ibi Ukerţas. Liţ^er ^e^ 
spiritns, et'iddrco non potest .velameu accipec^, 
cum magis omnia ipse revelet. Qui ergo spîriuuu i>el 
babet, omnia iliî nuda sunt et aperla, quia spiridus 
omnia scrutatur. Nos autem revelată fade SonUui 



va 



SEDULU SGOTl 



m 



ghriamnr. fidemw nune, dixib per ipeculum in A mori pro illo, sicat iile pro nobis mortnus e»U Ut et 



esnigmaU, Certam est, quod speculo nisi imago cer- 
nitar : hoc ergo facere coaati sumus, ttt per hanc 
imaginem, quod nos sumus, videremus utcunque 
a quo facti sumas. Tanqwtm per ipeeulum. Hoc si- 
gnificat etiam iilad qaod ait Apostolus : Nos autem 
revelată faeie gloriam Domini videmus, Speculantes 
dixit speculum yidentes, non de specula prospicien- 
tes, quod in Grseca liugua non est ambiguum, unde 
in Latînam translat» sunt apostolic» litterse. Quod 
vero ait, in eamdem imaginem transformamur, utique 
imaginem Tult intelligi eamdem, dicens istam ipsam 
Bcilicet quam speculamur, quia eadem imago est et 
gloria Dei. Transformamur ergo de forma in for- 
mam, mutamur atque transimus de forma obscura 



vitaJe4u Christi manifestetur in corporibu$ nostns» Si 
enim commorimur ei, vita el in corpore nostro ma- 
nifestabitur in gloria resurrectionis. 

Vila autem in vobis. Ideo morimur, hoc est, pa* 
rati sumus ad mortem, dum evangellzamus ut vos 
Titam possideatis aeternam, et bene sit Tobis. Ha^ 
bentes eumdem sjnritwn, Fidem incamationis Chri- 
Bti, sicnt patriarch» et prophet» priores» de quibus 
dicitur : Sic enim persecuţi sunt prophetoâ. Credidi 
{Psal, gxy). Ut : Corde creditur ad justitiam (Ram. x). 
Scientes quoniam qui suscitavit Jesum. Flrmiter te- 
nentes banc fidem, a qua nec morte divellimur. 

Omnia enim patimur propter vos» Omnia enim ideo 
patirour, quia fideliter vestram salutem qu»rimus 



în formam lueidam, quia et ipsa imago Dei. De glo^ B et optamus. Ut gratia abundans. Est sensus : Ut per 



ria in gloriam. De gloria creationis in gloriam justi- 
ficationiSy Tel de gloria fidei in gloriam speciei. De 
gloria in qua filii sumus, in gloriam qua similes ei 
erimus, quoniam ridebimus eium sicuti est. Quod vero 
adjunxit. Tanquam a Domini spiriiu, Ostendlt gra- 
lUiA nobis conferri tam optabilis transformationis 
bonum. 

CAPUT IV. 
Non de/icimus. In tribulationibus nostris^ Occulta 
dedeeoris. Id est, omnis peccati. Non ambulantes in 
astutia. Id est, non turpis lucri gratia praedicantes. 
Adulterantes. Hoc est falsa permiscentes. Sed in ma* 
nifestatione veritatis. Ut ita manifestum sit apud ho- 
mines Terum esse quod dicimus, ut etiam eonim 



multitudinem credentium propter abundantem gra- 
tiam, gratiarum actio abundet in gloria. Propter 
quod, Id est, propter vos, et propter gloriam Del. 
Exterior homo, Id est, vivum corpus. Interior homo. 
Id est mens, ubi imago Dei reformatur. Supra mo- 
dum» Tribulationis : nulla enim comparatio aetemis 
ad temporalia potest esse. JEternum pondus, Quia 
illud leve dixerat, ideo hic pondus posuit, servans 
metaphoram staterae. Quce enim videntur, temporaUa 
sunt. Sive bona, sive mala sint, sIyc prospera, sive 
adversa. Qwb autem non videntur, Praemia etpcenae. 

CAPUT V. 

Scimus enim, quoniam si terrestris domus nostra 



conscientia testimonium nobis perfaibeat. In quibus ^ hujus habitationis dissolvatur. Domus nostra, inquit, 
Deus kujus sceculi exccecavit mentes infidelium, Ordo 
est : lu quibus Deus excaecavit sensns infidelium hu- 
jus saeculi. Qmd est imago Dei. Hoc est, imago sub- 
stantiv Dei expressa, sicut scriptum est ad He- 
braeos. Sed baec imago aequalis est ipsi Patri. Non 
enim nosmetipsos prcedieamus, Id est, laudamus. Qui 
enim propria commoda quaerit, non Cbristum, sed 
se prsedicat. Propter Jesum, Hoc est, propter amo- 
rem Christi populnm ejus conquirentes. Qui dixit 
de tenebris lucem splendeseere. Ut : Fiat lux, et facta 
est lux (Gen. i). Ad JUluminationen* scientias claritatis 
Dei, Id est, ut sdatis claritatem ejus. In fade Jesu, 
Hoc est vice Jesu : ut pro quo legatione fungimur. 
Habemus autem thesaurum in vasis (ictilibus, Thesau- 
rum gratiae spiritualis in fragili corpore^ bajulamus', 
in quo etiam cum alios sanemus, ipsi aliquoiies in- 
firmamur ; ut quod facimus non nostr» virtutis, sed 
Dei esse noscatur* In vans fictiiibus, Hoc est, in cor- 
ppribus fragilibus. Hinc Isaias dicit : Absconde hune 
librum in vase fictili, id est, Evangelium. Sed non 
coangustamur, Propter spem coelestium praemiorum. 
Aporia Vtthius, angor, tristitla* Non destituimur, Id 
est, Dei auxiiio non deserimur. Humiliamur, Co- 
ram regibus et Judicibas. Sed non eonfundimur, Quia 
ipse loquitur per nos, ut : Notiţe putare quomodo , 
aut quid loquamim (Matth. x). Manifestetur, In re- 
surrectione. Morti^ationem leeu Christi in corpore 
nostro drcumferentes, Quia paraţi sumus semper 



terrenum corpus, in quo in hoc saeculo adbuc cor-p 
ruptibiliter habitamus. Si anle adventum Domini 
vel passionibus, vel conditione natur» fuerit disso- 
luium, coelestem incorruptionem ex Deo, corpore 
reviviscente, sumemus. Etenim in hoc, Id est în cor- 
pore. Ingemiscimus, Id est, desiderio flemus. HabitO' 
tionem nostram. Spirituale corpus. Quw de ceslo est, 
Id est, quam in coelo habebimus. Si tamen vestUV^ 
non nudi, inveniemur, Nam etsi volumus actema 
vita et immortalitate vestiri, tamen timemus hac 
vita nudari. Non enim volumus cum dolore , et 
morte istam amittere, etsi nos ab ipsa gravaţi inge- 
miscimus, sed ut absorbeatur quod mortale est a tita 
aeterna sine mortis labore. 

Eo quod nolumus exspoliari, Id est, corpore no- 
stro. Sed euperveUiri, Id est, in immortalitate su- 
perveniente, absque separatione sarcinae tunicaeque 
corporis noştri. Ut absorbeatur mortalitas. Hoc est, 
sicut a vii» saniiate inflrmitas, ita immorialiute 
mortalitas absorbeatur. Qui autem perfecit nos, Ideo 
Deum dicit hoc facere , ne cui impossibile vi- 
deretur. Qui dedit nobis pignus spiritus, Id est, ut 
credamus absorbendam esse mortalitatem. Tel ut 
sdamus, quia teuiplnui sui spiritus perire non pa- 
titur. Peregrinamur a Domino, Quia non sumus ad- 
buc in hseredilate paterna. Audemus ergo, Id est , 
prorsus hoc audenter eligimus. Sicut alibi ait : Cti- 
vio dissolvi et esse cum Christo (Philip, i). Peregri- 



I6f COLLBCT. m EPI8T. O AD COR. 170 

noH dâ earpM. Bene âit peregrinări, cpiiâ âd id A <<««"• Qoî* «î» peeadoapostofi exempla Tetenim pro- 



somus ileram in resurrectione revennri. 

Ideo c<mundmui. Jam modo Ules esee actn eona- 
mur 9 qaales futori gomus in regno, nâtorâ inoorponles 
sine dubio et perfecţi. Ab$etUe». Id est» in praesenti 
vita. Swe pratentei. In fiitura beatitadine, ut : Pla- 
cebo Ihmino in regione mvarum {Rom. xnr). Ante 
tribunal CkmH. Pro magnitudine potenţi» aedentîs 
magnitudo tribunalîs et terror judicii aeatimanda 
Bunt. Sâentei ergo. Scientes quantua metus aii di- 
vini judicii, tiominibus auademus ut caveant. Deo 
autem mamfe$ti $umui. Si nou el noa formidamoa, 
vel qna causa auademus. Mamfe$t4Uo$ e$te, Id est, 
probalos. Gloriandi pro nobi$. Contra psendoaposto- 
los, qui eis primo per detractionem odium aposto- 



ponebanl, ait Cbrlstum camaliter cum Juda^ cir- 
cumdsum omnia celebrasse, sednuncjam istam 
non norimus, ipiia post resurrectionem Christi N<h 
Tum est Testamentnm. Aliter : Etsi ante resurre- 
ctionem secnndom camalem fragilitatem et indi- 
gentiaro Cbristus yixerat, tamen post gloriam iilius 
resurrectioniSy nihil imbecillitatis in eo est. Nova 
creatura, Id est, Ecciesia per sanguinem Christi re- 
novata. Aut si quis credit in Christo, nova est crea- 
tura,per sacramentum baptismatis renovata. Ac sic- 
utnovitate vitae inteUigensveterasuo tempore defun- 
cta fuisse, ita modo novo more vivendum, vitam 
transire, peccatum videlket Ada et vetus lez. 
Omnia nota, Id est, evangelia» mandata el vita 



lorum volebant inserere. Vt habeaHe vo$. Ut sciatis B >M>va in Christo secnndum corpus et animam , et 



quid respondere debeatis contra pseudoapostolos. 
Qui in faciem. Qui in superficie tantum et in bypo- 
crisi, non in pura oonscientia, nec in virtute Dei 
şese jaclant.StMtfr^o mente escedintui Deo. Evange- 
liumdicit : Videbitii caium apertum^et angeloe ascen- 
dente$ et de$eendente$ enper FiUum hominis. Audi in 
uno loco ipsum apostolum ascendeniem et descenden- 
teminunasenţentia. Siveemm^iuqaiifmenteexcedi- 
mue DeOf »ive temperantee eumue vobii, Quid est, mente 
exeedimui^ ut illa videamus qu® non licet et homini 
loqui? Quid est, quod temperantee eumue vobief 
JSunşuid judicavi sdre me atiquid inter voej md 
Chriitum Jetum^ et hune crucifisum? Si ipse enim 
Dominus ascendit et descendit, manifestum est 



spîritum, et mentem. Gratias autem Deo, cum non 
a nobis sit boc tam magnum beneActum. Miniete" 
rium reconciliationie. U est opus, vel oiBcium evan- 
gelizandi. Quoniam Deu» erat in Chrieto. Tribua 
modis Deus erat in Christo. Primo, seeundumin- 
finitatem omnis creaiune, quod ublque est, ut : 
Nonne ego hnpleo eeelum et terramf Eo autem modo 
est Dens etiam in peccatoribas. Secundo, Juita 
sanctificationem et peculiarem inhablutionem qua 
in sancUs est, ut est ilTud : Inhabitabo in eti , et rn- 
ter eoe ambulabo. Tertio, secnndum plenitudinem 
divinitatis, quod Christo sigiHatim convenit, juxta 
illud quod in ipeo kalntat omnie plenitudo divinitatie 
corporaUter. Tanquam Deo exkortante. Id est, non 



quod et praedicatores ipsius ascendunt in illumi- G ex nobis loquimur, sed ex Deo. Cum gui non noffe^ 



natîone, descendunt in praedicatione. Verbum eeei»- 
ei$ Graece, Latine quantum datur intelligi, verbo 
uno exponi potest, si dicatnr exceeeue* In excessn 
vero mentis duo intdliguntur , aut pavor, aut inten- 
fio ad supema , ita ut quodammodo de memoria 
labantnr infema. In hac ecstasi fnemnt omnes san- 
ctî, quibus arcana Domini mundum istum exceUen- 
lîa revelată sunt. Hoc ergo ait, $ive mente exeedimue 
De9, idest,ad meditationem Dei. Iile enimvidet 
quod videmus in mentis excessu ; iile solus revelat 
secreta sua, quippe hoc iile loquitur, qui se dicit 
abreptum esse, et ablatum usque ad tertium coehun, 
et audisse ineffabilia verba, quae non licet hominibus 
loqui. Tantus autem fuit iile mentis excessus, eive 



rat peeeatum. Hoc est. Pater {mto nobis Christum , 
qui peccatum nesciebal, Peeeatum feeU. Quia sicut 
hostia pro peecato oblata peccatom vocabaior in 
lege, sicut in Levitico seriptam est :, Et imponet 
mamim ttipar eaput peeeati «»t, Ita ei Christus pro 
peccatis nostris <d>latus, peccaU nomen accepit. Ut 
no$ eieemue juititia Dei. Non nostra, non in nobis , 
sedinipso,idest, in Christo, quasi membra in capite. 

CAPUT VI. 
Adjuvaniei. Id est, exemple. Et obieeramue. Id est, 

verbo doctrine. Gratiam Dei. Indulgentiam peccato- 
rum inbaptismo. Tempore mm, inguit. Sicut Dens Pa- 
ter per Isaiam(/f.xi.ix, 8). Ac^iaH/t tempore.id est, 
Novi Testament!. Exaudin te. Ad Christum ejusque 



in eorpore^ nve extra corpue , ne$do , Deue ecit. B Ecclesiam hoc didtur. Ecce nune die$ $aluti$. Nune 



Charitae enim Chritti urget noe. Ascendere mente 
ad codum, et descendere ad terram ad proxlmos« 
Ut et gui vieunt. Ei debemus vitam nostram, qui il- 
lam in omnibus sua morte servavit. Si quis ergo po- 
tius suam quam Dei voluntatem fadt, sibi vivit, et 
non illi. 

Qui mortuue eit, et reeurreaU. Pn^ter caiumniam 
semper morţi resurrectionem adljonf^t. Itague noe 
ex hoc neminem wmmue eeeundum eamem. Id estt 
dum Christus pro nobis mortous est secundum car- 
nem, id est, camaliter viventem, vel secundum ob- 
aervationes veteris legis in sabbatis et neomeniis, et 
reliquis. Et eic cognovimui $ecundum camem CAn- 

Patuol. cm. 



autem dicit : Nemo enimlin infemo eonfitebitur tiH. 
Nemim dantee uUam ofeneionem. Id est, neminem 
malo exemple laedentea. Sic enim non vitoperabitur 
ministerium praedicationis nostrae. Sieuî Dei mini^ 
elri. Dei miniştri debent proutpoasibileest, Deum 
imitări. In neeeeeitatibue. Per aliquam vim il- 
latis. In anguMi. Angustia est omnis egentia. In 
iaeeratione. Id est, membroram. In lakoribue. Sen 
manuom, sive huc^t ilhic discursuum. In caetitate. 
Corporis ac mantia. In ieieuHa. Scriptnrarum. In 
tongammitate. In sustinentia longa. In Spiritu sofi- 
eto. Dum dignos nos cjos habitacolo prasparamus. 
In ckaritate non ficta^ Terbo non tantum diligauteS| 

6 



in SfiMRJlfiQeTI 172 

9cA opere eC TeriUte^ tnvirMâ JOei. Non noatrt f»« A ininş pnptkti»^ «tei iCnL ^. MămiMt. M m, Uto 



citate, 6ed au^ilio Dei. Per wmu ţuUkim. Qiue ad 
Ephesios describit, quae sunt, loriea jiMlitue^ fidei 
scutum» zooa contioenţia» calceaU pedes in prapa- 
ratione evangeUi pacis^ galea salulis^ fladium verbi 
Dei. A dextrU et a iinUtrU. Hoc e§lv ne pvosperis 
elevemur» ne frangamur advereis. Pergloriăm. Yir- 
tutum a Deo. Et ignobiliiatem* Id est, etrcenm. 
Per infamiam. Cum blaspfaemamnr ab Intmkia. Et 
bonom fanum. Cam laudamur abamicîs et fideiitaas. 

Ut iedn§i&re$ H wr AcM. Hei) «Bl-, «b afils ^i Te- 
races iftadamnr, nt sednctores âl^ 61Uă itofaiHakiltlr : 
qna omnia «sqnliter ferimm, bec exloHtkVit nos < 
laudantea nec «kiiddm deMheiltes, ttbfo IMĂH titra* 
que pan aUiqaandi menitri. Ha^ M eohi^tiMiiain 



eorde ac tetnft qnriUMteni icelpMs itoeiffaMii-. Gam 
auiem dila(antiir> impeni fÎM fffctont. !&no» 
Zile jugutn dneere €mn ktfkkUhiâ, Qttîil Jtiptm shnul 
non trahmtt, nisi ^nadem generft păres. tkrti ergo 
trandumi jugaio botesimftlet asfho. AM Hut^tocie- 
ta$ ^ttd7 M est, HIRStlR, ttt l Vdk entk itac ^undi 
{Maith. ▼). Gum ie«M*Wl» Id est, peceatorfbns, ut : 
Ftfttits aHtfuiinâo Itsmhreft Qtrtftmf^m (;oit0i?Aru> Cftri- 
stf aif Aittai^fietial diaMam sitHfifteat, tmen>reta- 
tnrqne absţse. |ng«i roi tiâm mHîtmpkfk Dei 
otvi« Cum «biqac Deas e«, liineA tn ilKs proprie 
habltare se diettv f ni ^«s |¥iiMa perfHMntny. ItaH- 
te^o tu tZ^ Hoe ex fMii suik^ilmn esi : A »ro Ulo- 
rum Detu. Dens natnm nnmftin ^ folMtate nro 



redeantes, non debemns MMi ftHit» toikgis aceort^ * pancottim.^J?iîîl« ^ HTDeO» «dftiH. Ndfi lintmn !dco. 



modare qnain Dobist Sieui ignâHi, Id est, ţierftdifc et 
ingfatis. Co§mH. Fidnlibas etjdsli^. Qnaiâ ihbrîkn" 
te$. Hoc esi, ti8<iue td mortem petireuMtiâ, ei t^cee 
Tlvimos; sictit qaando lapidatns est, et fMHdus 
aeslimatus, surgena doedriit in Lystrîs. 9knt ^hî. 
Rebas corporalibns. Mnkot uutem loeupletAntttâ, 
Eleemofiynis» divilîis coslestibns. Et omniă pH^den* 
te$. Nam esceptofood omnia Dei nostra Milfl, netoo 
plus babet qoam qni nnllias eget r iile eoM mlHas 
eget, qui prstor nodNsărlA niliil jreqnirit. I^r pro- 
spera et adversa in ali^ Mo idein ApoMOlas «e 
transisse descriliili tmtn didt t Pm annd jmtUim » 
qu(» a deaUrts «iml, H m MÎnhMg^ id est» ţ>%f glorUim 



qmuitinn tfmiii Mivefsilkne a« femniailiate. Et 
imlmntlum. Id eSt f^sMăA* A i^ Uhîk fh pa- 
f resi. Si vtss piTeoiei IftBdeite abdicAteHttl, ihe ps- 
traH bnbAbilla seMpilarmini^, bt : Pbter fneug, et » 
maier m$m ^ienttUfuemm me , Ddmhme tixtlem ăs- 
leumpsH ma {P»ăi. likYi). IHrfI DofiifAis. Ne cui Im- 
posaibile TideAtnfi ftddMK iMiHipiUttA. Wofc etgo 
prmuma AaM. M eai« £1 ^o Uhtum Bha. 

CArtJt Vîl. 
JriiJufMMtt iPiii. Tftiefti hotipittlli , td M, beUm 

reeepinrt. Ab 9mnt f^uinMtenti), Inqtiltoanientiim 

earnis est peocatom qnod p»r tmiem admîttltur; 

apiritas Terp, qnod sola dţft^tiene pMtottrr. In li- 



et ignobilitatem, pif infMiam tt hmiam fânums ut A ^^^ ^^^ ^^ propter latfdem lioiAhiufn, tel li- 



uduuoree el i^mcesi mo. Onmia ei(o qtal ftospera 
reputantnr» dexins dtctfiitiir paartts, qM sanctlis 
Âpostolns ffarte el h^Mt famm tseabiilo designatit ; 
ilia etiam qnae exislinantiir ndfersa» quss per %ife- 
bilitatem et infmnUm eridenter ex^reesil» qtesqne a 
sinistris esse describîl,. effidUnUff fevo p a iftCI o 
arma justiţia^ si alinte aibi magnanimilM^ lostent^ 
yerit, qvod ndelieet per haee dimlcana, et islia ipels 
quibus impognari pntatur adVersis taiiqntm nrmis 
uiendo, eisque velut areu} tel gladio, scutoque va* 
lidissimo contra iUos qili l«c ingertnt eonimubitus» 
profectum snas patieati» ac virtutis acqnirat, glo^ 
riosissîmum constantie triumpliBm ei ipsis qnâe le- 
thaliter inferuntur capîens hostiom teHs^ Nec pro^ 



orem. Aecipite net. tie« esl, i*ak|^!le qttbd dicimus, 
fliTO qnod Tivimiia» m ekMipiutt iii>sttTtm ftoeâtis. 

Nemimm dreim^enSmue-, Mafo suMcet e)(empto , 
«t yer ataHtfnm tfiquid <$tts taH^l^lliuft. H^inem 
€9rTUpbim. Id datf iMDl MetMtia. IfăhAi condem- 
Ntfwnm dk0. Hoe glUi IrmI tae excii^atl A> Vd% lales 
espono; ndnnnlB pos^tiftide V<ftis I106 s^ntfre quos 
diHgOf ut si^perftta memdhi^rt , tite, iTitetXlo (antum 
fncit iuibere tdeciâm. Ptmdixi bhHh, i\u6d tn cordi- 
hu9 neetrk tkiU «tf cdHtHIdHeftdttm. Id est, epietoîa 
nbetm tos et$k » senate tn cotăHms Hoitrie. Ifulta 
Imki Hhertne. id Olt, mnbam mlU flduelâtta dedistis 
loqOoidl, qitia in omnibfte Obedfstîă, slV6, quod mul- 
tnm me a vobis diligi non ignofo. Mutta gtoriath 



speris duntaxat ^tus» nec dqectus ndversis, sed p pr^ voMi» Id est) ad alias licclesîâs. l{epteius sum 



Hinere plano, ac via regia semper ineedensi ab iite 
tranquillitatis statn» neqnaqnam lâetitia supnr^^ 
niente qnasi in dextertun motas, nee ingraenilbus 
adversis,' tristitîaqne dominante nlnl ad tenffll 
nirsus impulsiu. 

0$ noetrum poM ed sos. Ha sdinus Testib |»roA^ 
ctu ad nberem praedieationetn promcati» ut tăcere 
penilos non possimus : profectus enîm discipoli pro- 
yocat os magistri, et cor dîialat atqne âmpKicat, Id 
est, Tacit sensibus abnodare» N^n ungeMiamM IU 
nobi». Ac si dicat, non nos angusti in doetriia, nsd 
vestra viscera non recipinnt. Eemâem tmfem hnbm 
mercedem, Quia simiiis relrtbutio doctoris, et obe- 
dientis discipoli, ui : Qui reetpH prapketam in no- 



eemalmiOM. IA est» attdierts pfofectuâi testilim et 
emendationetti ţosi ftialttiift tristttlkâii cdosolatione 
repkina sum* 

Swpertdmml^ gUMlte. MianbUta ţfitiki^, âtoâininm 
prassnraram obliViaeah NâHt dt tufh 'vem$$em in' 
MacedoHiam. Vuit Ufii iMttmddr^ t|dâYitâffQ pressu- 
ram magnitndo gândii superaverit. Forie pugnce. td 
est» eootirn iiUMte. fm^ IMiofet. 1â 6st, propter 
fclaos intM. N&k emm miM ik ndbmu ^us. 
Hoc cM, ion aolM fH desldmhift âdveiiit, sed 
etiam qM veetrMi pyimeitfifi Vutott^ivtt , propter 
qnod «fna matiM ^S|^(!ctabaiiltlft tidVetafnm. Ve* 
slrum daNifoHiiM. Id M, ad \mk j^tţ^t^nda, vel 
piopter advontom meum. yMftfk fnti&toremn I^ 



1» COLUBCt* IU IMI. U AU COR. 

pier fM m â^ y^t u m mkm mmKu f^HmmniM^ji 
ItffiMtM frr» NM. M «Mt 4«i ttoe ttetttBmiMI Mit 
IM «raMiHie peeeavies. 8am ttlplex «n MMtiIft- 
tio, Ml iMlttUioiiift, âiH iRtidlai, avi zeii. ffl 44m$H^ 
«fwi «M. Bl Bi me pataititlâiei, ee qiied dniie tos 
coFrip«ertnf tainen tieeler AieU{Mroil^litt ut nen ine 
poMitte*!. Qtt«ei mediale tfeni t Lieei Meam tem ar- 
denţi me usum esse cauterio , sed nune gauded , * 
noft ^itt dolHlMiaf Mi q^k, Mor iile proftiif ad sa- 
latefli. 

PMfiMulMi te «eliiifm. Ba eat eiiiai ()<Bttileîitia * 
âlaMica ad^eraa salotit al ^la de bono opere pce- 
nUeti. S4Mii tm$m (rfUM»; tecell Irlalilia eit , 
Hi da amliala telma pfopriia» aei de alieni^ int asis 



m 

vlgraittBlvfMtr- 

feretant sosciperemus in minisleriam 8aiietonMȣ;i 
fion ttctct «peravtmiil. Amfttttl emm qiiam speracvi 
suia fteeram. tta. M eai^laUMo» «Bdail aiuii> 
•I r^ff&mim TUwm. E$ tikmh. Meniiâ eat ftmn 
Boaae, tlntis Tero eolere. 6ienier|(0 in Itliiere oele- 
braitdoiiihR predeal tiam nosae, iiisi eenaiea ae vi- 
rea soppeiavti ambelandi, tta tere âdeilffA itHifl pro- 
deal, si irirfiM propria <lsllelaf . 

Vt ex hac gratia. Id est, faciendae eleemogynşB. 
Ăbundetit. Id est, ne cum in allls yincatis» in îiec ab 
aliis superemini. Non quati imperaru dico. Hoc eat, 
Don impero, nec exigo, sed oonsiliam do, ut şicul 
in muitis formam aiîis praebuistis, ita el in isto opere 



doieie, tel de «Iterkia felichaie lorqocH. MMm pr^gb^atis. Est enim ingehita pietas in vobis, ui ab 
^pmrnr. 14 «^ deaperalioiie torqfMrl^ tel moitem » ^^^^ ^^ ^^^^ ^^^ indigeatis. Qui prwtBr aos 
animai ) aeemdmn Diemn «item frlaiRUi eil, alte o r r 



ana* alte idlen* litceie oomnilMa. QnâiUăm tficH în 
90bU $$meHndinem, lă eat, al cavealls, tie de (cde- 
tero pecceHe. Sed «mmi/ieiwm. Id e^t, non supet- 
]riim« an eoiiieiiapiviiit sed aafîafiieiloiieiit. Sed îfuH- 
gnaiionem, Id est, adversom peccantes, non negli- 
genUani. Sed îm&rem. Id est, timoremM, non se- 
carilaiefii* Sad deiideHa. Scilicet bonorum operam, 
noA Castidimn. Sed temnlăîtonetn, id est, eontra pec- 
cantea, ne «lira peeceni, non remiasionem. Sed «fn- 
dt^tsfli. Id eaif non teniam nox«, sed vindieiant sa- 
iicaren In eum ţel inter tos peecaium cottimlsit. 
£jAtMailf 90$ Ineomeminaioi e$$e Hegoth. Id est, 
peeealo ttliita, qoi eiorem patria stopratlt. "^o J'"' Ţ;;~ 

rumabumianiia, Id etl, dodlriat el «nUniie. 



pauper factu$ e$t. Ergo ai ipse Dominua tos ditilea 
bonis coelestibus fecit, sic el ipaum tos dilate; ipai 
enim datur quidquid ejus pauţeriboa porri^tur 
(Matth. xxy). Et coneilium. Id est, imperium* Sicui 
el velle ccepistii, Ostendil quosdam poase Oacere non 
totentea, cum aut importunitaa peleolia, aut auelo- 
ritas pnecipientis exegeril. iVoti emm ut alU$ eU iw- 
itttMJa. Non dioOf ui tobia nibil sertelîa» aed qned 
utriaque sufi&ciai. Sed eat mfuMuas* Ornam enim 
«qualiter dabuni» ai «Msqttiatue taaluA dedării 
qoamum poleal. Aliler : Em «fnaNieM» bec eai^qiui 
Biodo toa iUoruna tititia apirilu*libuat ilâ ei IU 
tesiris eamalîbua firaantur» AUier : Xn 



Ineonlafliinaii eslîa, qnia eom eorripuistis. Ideo con 
adatt auoHia, dum tos caslos probads esae negoiie. 
Mafii fttM i/iimue mper gaudiwn TitL In boc am- 
plk» grtmlaii aumus, quia ita a yobis Tlti spiiltus 
eei refeettis^ HI nuoqdaffl de ejus mente possitis re- 
«edere : profeeliis qufppe discipnlorom spirltoalla 
gandla aml ttiagisirontm. Bt ti ^td epnd iltum, 
Qăâsi perilsa oiediciie aft; qttl tnlnos Jani prope sa- 
nalum blandis nnctionibus fotei, ut facilius cauterii 
«siura sanetar. QuanHm enm timare. Timebani 
eAlm eontristare quem dilexerant. Gandeo quod fn 
wtuMke cănfldo in vobit.- tdeo gaodeo, quia omnîa 
quaa de toMs audio, eredo et conUdo tem esse. 

GAFBTTm. 



Bt jhî anfuMtai, U est, suDcIentra utriaque In 
spirilnalibua et carnalibus bonis. Stau icripium eil. 
Hoc de manna Dei dicitnr, quod populus accepll in 
deserto : c^Jas etemplo docemur,quod omnis soper- 
abottdantia generet termea : simul el oatenditor 
qus Deus dat Omnibus aequalia esse debere, el prt^ 
pter ht^uft testimonii aactoritatem tuli nobia Apo- 
stolQS pnesentia omnia esse communia, ut perfecţi 
doctrinam non abscondani, et babentes substantiam 
mundi non denegent eis tictum. Eamdem wUieUu^ 
dinem. Id est, quam babeo. Contolationem- Id est, 
exbortationem ad docendum tos. AccepU. U est» a 



Nokm mOem fsciâ toHt. Nune inctpit de Cteemo- ţ. Deo, vel a nobis. Sed cum eotticitior euel. Id est» 



sfniS) el adsrawlationem Macedenum protocat eos. 
€raftMi HeniM. Id est, eleemosynam. IthnuiHk pro- 
xim, ta fittne, qu» fstcta est snb Qaodio Csbsare. 
Pnfkndă paufentHi lă est, nlmla. In dIvMt eimpU" 
ftefii«. IMtaM quidem pau^Mres sunt in terreoa h- 
ealtaie» $eâ fai magna simplicitate sunt ditites, ctt- 
pientea piua dare quam qirod habeant, ac propterea 
Dens nagb aidfluiffl probat, quam qood porrigitnr 
dexiera. Qol enim quanlum potesi fisicil, totum fl- 
cit. Quia ieiiNaltfm vlnttfam teOimonium Ulii reddo, 
et svpfa flrcw^iii ao/uMarA ţverunt. Verbfs praepo- 
aterîa bec didi, îei^lhMniHm ilfit reddOy quoniam 
aecHndum tirlulem fddcntes, siipra virluiem vo- 
ii fo^unl. GNffi muttie precibu$ oruntee. Mut- 



qui aliorum eleemosynas ftmulatus est. Detttiiataiii. 
Id est, propositam, seu aptatam. Devitantee hoc. Ne 
quis dicat : QuoAodo Christus legem Împletii» eura 
bon tideamus Cbristianos llinlum eleemoayuam Ul- 
cere, quanta fieri iu lege praecepla est? Jf tstmiia om- 
tem cum iHi$. H est, Tito el Luca. Et fratrem no- 
itrum. Quidam boc de Apollo ăsserunt dictum. Nune 
vero ntulto soUicitiorem. Eum probaibua, confldentes 
quia testra obedientia proYOcetur, sive quam audi- 
vit a Tiio, sive qba per se îpse est probatud. Stae 
pro Tito. Quod dicit boc est, ui tam Titi causa qui 
eonim obedienliam collaudaveral, quam eorum qili 
ad ipsos fucrani parîter deslinali, ita se exhibeaut, 
u t et charitatis sioceritatem, et apostoiic% pro ipşl4 



178 



SEDULB SCOn 



11C 



glorie Teritalem in cons|Mctn omniom eamproba* A <}«• m /«fe quidm humUU mm. Semper naol*- 

" .• ._ •__ t » ■ _ »i«^ _ j 9_ 



CAPUT IX. 

Ap a6fifa4«itlta eH mtAt scribere. Id esl, plus qaara 
seripsi. Parata e$t, Idest, ad dandam eleemosynam. 
Kt vesira amuUuio. Id est , imiutio. Nam Acfuua. 
Tota provincia y cujus caput estis, per tos ad boc 
ministeriam provocata esU In hac parte. Id est, pra&- 
parandae eleemosynae. Erubescamtu no$» id est, ego 
etTitus. Hane benedietionem. Ideo beDedictioncm 
eleemosynam vocat, ne .parva fiat ; quod enim be- 
nedicitur, ad abondantiam benedicitur. Ideo benedi- 
ctio abundans eleemosyna vocatur. 

Sive hanc benedietionem. Id est, benedictam 0eo 
consecratamque eleemosynam. Sie quaii benedictio- 



ram prsesentia propter nimiam humilitatem nuniia 
intelligeoiibus potestessecohtemptui. Abseotes vero» 
si necesse fuerit, confidenter suam indlcant potesta- 
tem, qui praesentes sic sânt quasi nihil ]K)ssint babere 
yirtutum, si tamen nibil vindicandum reperiant in 
subjeelis. Audere in aliquoB, Yindicare in peccaii* 
tes. 

Qui arbitrantur na$ tanqwtm 9ecundum eamem 
ambulemui, Qui putant eos caeteris hominibos nihil 
amplius babere virtntis. In came enim ambulantes^ 
In corpore videmur incedere, sed ut Dei miniştri 
spiritaaliter militamus. Arma quippe militi». aostre 
non sunt facta de ferro, nec mana bominis fabricau 
sunt, sed potentia Dei, qui plus verbo Talemos, 



nem. Ita enim benedictio erit, si grato animo tri- B ^am alii bomines armis oorporeis possunt. Ad de- 



buatur. Hilarem enim datorem diligit Deus {EccU. 
xxxy). Avaros autem biiariter dare non novit. Nune 
cireumventionem. Id est, fraudationem. Qui parce 
eeminat. Hoc est, qui parce et avare tribuit eleemo- 
synam. Parce et metet. Id est, praemia in futuro. 
Et qui seminat in benedictione, Hic apparet, quod 
in boc loco benedictio abundantiam significat. Se- 
eundum pr&potitnm cordie, Id est, yoluntarius, non 
coaclus. Hilarem enim datorem, Secundum senten- 
tiam Salomonis : In omni dato hilarem facilo vuttum 
fiium. Poteni e$t Den». Hoc dicit, ne inopiam formi- 
darent. Ditpenit. Id est, divisit, ut multis profidat. 
Juititiaejue manet. Quare justitiam, et non miseri- 
eordiam dicit? Qiiia pauperibus dare justum est 



itruaionem munitionum. Muniunt enim et drcum* 
dant doctrinam suam falşi doctores astutia argu- 
mentisque, quae aries apostollcus destruit virtute 
gratiae spiritualis, sicut et illum Magum vias Do- 
mini subvertentem perversis disputationibus verbo 
deleviL 

Et omnem altitudinem, Id est, superbiam. Quid 
enim tam superbum, quam divinis eontradicere prae- 
ceptis ? Qws iunt secundum faciem videte* Manifesta 
est rei probatio, et facillima intellectu. Sive ab by- 
pocriiis vos cavele, qui in pneseoti glorianiur. Si 
qui» confidit se Christi esse. Nemo tam stuUus quam 
qui se solum servum Christi esse gloriatur. iSt enim 
abundantius gloriatus fuero. Hoc est, et si me magîs 



Nam te oportet, ut quod Deus tibi gratis dedit, pau- C potestatem a Ghrlsto accqiisse dixero quam caeteros 

aposlolos. Non erubescam. Qui et venim dicam, et 
non me» gloriae, sed vestrae aedificationis cassa 
compulsus basc facio. Graves. Longitudine. Fortee, 
Dura increpatione. Non enim audemus, Scilicet ita 
Deum contemnere, ut cosquemur aliquibus, qui 
suiş maluut laudibus quam Dei gratia commen- 
dari. Nec de nobis possumus majora jactare quam 
sumus. 

Et comparantes nosmetipsos nobis. Id est, non ma- 
joribus, sicut illi pseudoapostoli, cam nibil aint, 
apostolis se non modo aequant , sed etiam antepo- 
nunt. Non in immensum gloriabimur. Id est, super 
id quod possumus, nihil supra bumanam mensuram 
facimus, sed in aposiolatus gcatiam, quanium nobis 



peribua tu gratis des. Jus enim est, ut des egeno, 
qui partem illius tecum babe». Manet. In aetema re- 
tribulione. 

Qui autem admimstrat senun seminanti. Hoc est , 
Deus qui dedit tibi unde dispenses, esurire te minime 
permittet. Incrementa ţrugum justitue. Frugesju- 
stitiae sunt facultates, cum juste dispensantur. Cum 
vero aut inique corraduntur, aut ad avaritiam vel 
superbiam possidentur, fruges iniquitatis fiunt In 
omnem simplicitatem. Ut simplici oculo bonae inten- 
tionis erogetis, cum multiplici ea fenore recepturos. 
Non solum supplet. Duplicem potestis babere merce- 
dem, et refectionem sanctorum, et gratiarum in Do- 
mino aciiouem, et in ipsorum oratione baec omnia 



operatur. Ministratio hujus officii. Quae eliam abun- ^ Dominus donare dignatus est, per quam etiam vobîs 



dar ipsorum pauperum oratione pro vobis. Deside- 
rantium vos. Id est, amantium. Quis enim non de- 
sideret talem propter gratiam et misericordlam emi- 
nentem ? Graiias autem Deo. Qui tantam nobis gra- 
tiam pietate sua ferre dignatus esL 

CAPUT X. 

Ipse autem ego Paulus. Qui prins rogavi fratres , 

nt irent et obsecrarentvos, boc autem per meipsum, 
non per fratres. Obsecro vos per mansuetudinem. 
Ea vos mansuetudine rogo, qua Christus cum se 
posset de injuriosis uldsci, noiuit, ut vd sero corri- 
gerentur. Mausuetudo autem in eorde, modestia in 
verbis est. 



Gorinthiis praedlcavimus. Nec enim boc ipsum usur* 
patione fedmus, sed praecepto Dei. iVoa emm quari 
non pertţngentes usque ad vos. Id est, per Dei con- 
silium ac praeceptum superextendimus nos, hoc est, 
ut sine pnncepto Dei quadam usurpatione nosipsos 
yestros doctores, superiores, ac sidilimiores quam 
TOS conslitueremus. Nam se Apostolus tuperex- 
tenderet, si non Dei prsecepto seipsum eorum ma* 
gistrum oonstitueret. Vsque ad vos emm pervemmus. 
Dei scilicet praecepto. Aliter. Non enim superea^' 
tendimus. Id est, non ad alios transivimus. Qţum 
non pertingentes usque ad vos. Id est, ut vobia di- 
missis atque imperfectis, quasi non per diTinum 



177 COLLEGT. IN EPIST. O AD COR. 17g 

IH^cepluii ad tos non per? eniremns, ad alioe trans- A qoare noa aceeperit, ut adversarii, qui doeerent gu- 



iremua. 

Non mmemum gloriatUei. Immensum est in alie- 
nis laboribus gloriari aliorum doctoram. Spem autem 
kabentei cre$eerui$ fidtu Id est, non munera.a vobis» 
sed mercedem a Deo vestne fidei ex^ctamos. Se- 
eundum regulam nostrom. Hoc est regula nostra, 
post aliorum salutem ad alios transire. Aut se« 
cundum regulam nostram, id est, non secundum 
alienam. 

In abundatuia etiam. Non enim usque ad tos suf- 
fleit penrenisse, sed cum yestra iides creverit , ad 
alios transibimus. Non in altena regula, Sicnt pseu- 
doapostoil in praeparatis jam ab aliis gloriantur im- 
pudenter. Qui autem ghriatur. Etiam qui debet glo- 



lam, avaritiamque sectarentur, quserentes per Pau* 
lum aditum inyenire lucrandi, nonbaberent; ut hic 
si yel panem acciperet, illi aurum llcentius exige- 
renU Ideo toUit occasionem Apostolus, ut in boe ap* 
pareat, quod propter Dominum docent, si a discipu- 
lis nibil expetunt* 

Operării subdoli» Subdolns est, qui aliud flngit 
dum aiiud agit. Quorum fini» secundum opera ipso- 
rum. Mala opera malus finis exspectat. Iterum dico 
vobis. Jam superius dixeral : Sustinete me modicum^ 
et non reddiderat rationem, quod zelo Dei cos zela- 
ret, et non glori» desiderio esset de se aliquid nar- 
raturus, ne in ejus odium verşi, falsos apostolos Be- 
querentur. 



riari, in Domino cujus in eo virtutes operat» sunt, B Ne quis emitimet insipientem. Ne me aliquis ex' 



glorietur. Quem Dominus commendat. Id est, virtn- 
tibns signorum et doctrin». 

CAPUT XI. 

Vtinam iustineretis. Id est , sustinete me vel mo* 
dicum, qui alios multum susţinere consuevistis. /it- 
sipientia meas. Id est , gloriationis, quae quasi quae- 
dam insipientia videtur esse. Insipientem sa dicit, 
quia illi necesse erat aliqua de se dicere, licet vera, 
ut ostendat quam vere insipientes sint, qui falso se 
laudant. 

Sed et euppartaie me. Stultitiam meam sustinete, 
dum pro amore vestro hoc dico. jEmulor etâm vos. 
Non stimulo livoris inflammor, sed vos tanquam 
pater divina aemulatione custodie, ut possim vos 



vobis putet quod Jactantiae causa, et non aliciqus 
profectus meipsum glorior. Yelut insipiemem acci^ 
pUe. Hoc est, audite me quasi insipientem, non re- 
vera insipientem, sed quasi insipientem. 

Quod loquor. Id est, laudem meam. Non loquor 
eecundum Deum. Yidetur [Deest insipiens, vel quid 
timile] esse, ut homo seipsum laudet, licet verum 
dicat, nisi propter aliorum utilitatem, Deique glo« 
riam hoc faciat. Secundum camem. Id est, secundum 
nobilitalem camalem. Libenter enim suffertie tn<t- 
pientes. Ideo dixi : Aceipite quasi insipientem, si vos 
suffertis insipientes, id est, pseudoapostolos. Si quis 
vos in servUutem redigit. Id est, veteris legis et Ju- 
daismi. Si quis devorat. Id est, muneribus. Si qw$ 



immaculatos Ghristo coiqungere , tanto majore ^ accipit. Pecuniam vestram. St quis exioUitur. Id est. 



studio conservatos, quanto meliori estis sponso jun« 
gendi. 

Timeo ne eieut serpens udumt Evam. Sicut enim 
serpens majora promisit , ut propria subtraheret , 
sic majora haeretici quam quae doctrina Ghristi ha- 
bet promittunt, ut sanam doctrinam corrumpant. 
Simplex aulem sensus est verus sensus, nulla falsi- 
tate intermixta compositus atque corruptus. Alium 
Christutn. Meliorem nostro Salvatore. Aut alium 
spiritum. Hoc est, si vobis aliquid amplius grati» 
praestiterint quam per nos accepistis, recte eos nobis 
praîponi forsitan pateremîni. Existimo enim me in 
nullo inferiorem a magms apoetolis. Qnanto roagis ab 



Iudaica superbia vel scientta , vel de generis nobi- 
litate. St quis in faeiem vos ea^it. Hoc est, si quis 
etiam praesentes vos objurgat. 

Secundum ignobilitatem dico. Ignobilitas quippe 
maxima est, si filii Dei de terrena nobilitate se ja- 
ctant. Qitast nos infirmi fuerimus in hac parte. Id 
est, quasi nos in ista parte ab illis minus aliquid 
habeamus. Audeo et ego. Id est, possum audere glo- 
riari, si volo. Hebrcn sunt. Id est, linguam HebraRam 
habent. Israelitas sunt. Ideo addît, quia multum glo- 
riabantur in hoc nomine, cigus interpretatio est, vir 
yidens Deum. 

Vt minus sapiens. Notandum si quis de Cliristi 



bis qui nihil sunt. Sive ne putetis vos quam illos qui* j. saltem ministerio glorietur, non sapienter hoc fa- 



bus Petrus et caeteri apostoli praedicaverunt minus 
aliquid accepisse. Sed non scientia. Ut piaeudoapo- 
stoli, qui cum sint scientia imperitf , in sermone tu- 
mido gloriantur. 

In ommbus autem manifesti sumus. Ostendit inte- 
gritatem suam, qua secundum Deum omnia fecerit, 
cum nec avaritiam nec gulam, nec gloriam ab eis 
aliquando quaesierit. At nunquid peccatum feciî Si 
forte boc solum peccavi, qui propter vos et illicita 
et concessa contempsi. Est veritas Christi in me. 
Sicut Ghristus quod semel statuiţ non mutavit, nec 
est aliquando mentituB, sic faciam. Hcec gloriatio. 
Id est, nihil a vobis recipiendi. Deus uit. Quod vos 
diligo. Ut amputem occasionem. Reddit hic causam 



ciet. In laboribus plurimis. Quorum species enume-^ 
rat. Inplagis. Sicut caesus est iu Creta. Supra mo^ 
dum. Fortitudinis meae. In mortibus. Id est, exspe- 
ctatione mortis. 

Quinquies quadragenas. Quinquies flagellaţus sum 
quadraginta percussionibus juxta legem, non enim 
piagae secundum legem quadragesimum numerum 
excedunt. Una minus. Id est, causa nobilitatis meae, 
quia mos erat apud Judaeos, ut servi quadraginta 
percussionibus, liberi vero triginta et novem fla- 
gellareatur plagis ; quinque vicibus trigenas et no- 
venas, quasi transgressor legis accepi, quia lex qua* 
draginta diebus in monte Şina data est. 

Ter virgis caesus sum. Id est, a gentibus. Semel Uh 



\n SEDtlLH 

pidatuă iwn, U est, a Jadseis fu L7ea(mia civitate, A 
sîcut in AcUbas apostolorum legitur. PericuR$ in 
chitau. Id est, flierasalem a contribvlihm illatis. 
PericuKi în mari. td est, in iplnerlbns tempestati- 
bus, quasqqe sapra ditt. tn faMsfrairibui. Qai no- 
stram explorare sablntrolerant libertatem. In tab<h 
ribtt», Id est, manaum. In miseriU. Id est, Inopia 
cibi et Testlmeiţti. In ţame et ttrl. Ex necessltate. 
InJ^ufdo. jSx voluntate. Prater iUa quct exţrinsecui 
$unt, Id est, quae per cpnsaetudinem leviora esse vi- 
dentar : în proprio enim corpore sustinuit praedi- 
cta, nou sic supposita. Instantia mea. Id est, qua 
insţo S0mper, nt oipnes andiant e^angelium et cre- 
dant. 

Qniâ infirmaiuft Cam infîrmantibas infirmor, cum 
pereuntibus perire me compatior ; sic uror tristîtia, ' 
Qt animo ardere me sentiain. 

Quii uandaîiiatttr, Id est, anfmo, fide, opere. Si 
ghriari oportet. Jam si gioriari necesse est, in bis 
qu» Don ad laetitiam, sed ad meliorationem perii- 
oent gloriabor. Infirmităţii mece. Omnes superiores 
necessitates uno infîrmltatis nomine definiuntur, eo 
quod bumans imbecîllitat! ista praevaleanţ. 

Scit quod non mentior. Rem qnasi difficileni di- 
elurus, qnodludâei contra eum etlam principes Gen- 
tium concitassent| ante implorat testimonium Dei, 
nejactantfs putaretur, quod adyersus eum etîam re- 
gna surrexerint, et nibil potuerint praeralere. Haec 
antem omnia ideo dinumerat, «t ostendat qu!d inter 
teros blsosque apostoios intersit. Aut idclreoDeum 
testem Invocat, ut visiones quas sequenter exponiţ G 
credanlor. 

PriBpinitui gentts. td est, prsDposîtus gentis illius, 
ubi regnaraţ Aretha. Etper fenestram. Id est, domus 
adberentis maro. 

CAPUT xn. 

Non eipedit mihi. Id est, non mîbi expedit, quia 
qai necessitate compellor, sed vobis in me glorian- 
tibiis contra bseretieos. 

Veniam aulem ad visiones. Ideo boc dicit, ne quis 
ei objiceret : Qaid in bis gloriaris, cum multa sînt 
flagella peccatoris? Ad visiones. Quae în somnis vidi. 
Et revelationes. Absque somno. Domini. Sibi infirmi- 
tatea reputat. Domino visiones ascribit. 

Scto homlnem. Hoc de se bomllitatis cauşa, quas! 
in alterias persona loquîtur. Sive m corpore , etc. 
Putabat quod in corpore erat quia non sensit mor- 
tem : putabat se extra corpus fuisse, pro excelsi- 
tate, atqne evidenţia visionis. Tertium coetum. Ubi 
angeiicse virlates continentur, intdligitur. 

Et sdo hominem hujtumodi. Qaod iterum repetit, 
ostendit aliam visionem Msse. /it paradisum. Id est, 
Ad«, vel coelestem. 

yef^atnwăita. Id eit, stveqnx nolfi tas est dici, 
sive qnae impossibile est bamanam naturam capere. 
Parco aiUem. Quia safficiunt manifesta, etiam si ce- 
leniar occolla, ne qnis existimet me angeium, vel 
Deum esae, non bominem. Et ne magmtudo revela- 
tionvm extMat me. Qnanta patatls esse qu» celo, 



scon 180 

ut roerito mlbi esset stimnlus necessarlus, qd me 
bominem esse semper demonstrat. 

Angetus Satana. Sive diabolus, qui tribulationes 
et piagas suscitabat, sive dolor capitis, qui Satanas, 
vd contrarius sanitati dicitdr esse : vel lex in mem- 
bris posita legi mentis şuae contraria, de qua alibi 
dicit : Video atiam legem in membris meis. 

SuŞcit tihi gratia. Id est, ad me glo^ficandum, et 
ad utnitatem multorum, tibique a stimulo ad prote- 
gendum. Gratia mea. Id est» ipratia apostolatuş quam 
donări tibi. Nam virtus. Id est, animae, vel sanandi 
alios. In infirmitate. Id est, camis. Libenter itaque 
gloriabor. Id est, postqnam cognovf prodesse quod 
nocere pmtabam. In contttwuiiis. Non în bonoribqs. 
In necessitate. Non !n otio, sed In necessitate famis 
etslils. 

Pro Christo. Non pro aliquo crimine. Cum infir^ 
mor tune potens sum. Maxima potentîa est infirmări 
pro Gbristo, et magn» divîtiae îndigere. Vosmecoe- 
gistis. Id est, ut me gioriarer, dum pseudoapostolos 
şese gloriantes recepistis. Commendari. Id est, lau- 
darf. IWWÎ minus fui. Tirtute et doctrina non so- 
lum se pseudoapostoHs excellit, sed etiam bonis 
ooaequavit, ne aliud qaxrerent quam quod ipse do- 
coerat. 

Etsi nihil sum. Pro bumilitate boc dicit : vei, et 
si nfbll sum, ut psendoapostolis videtur. In omm 
parîenffa. In boc apparet, quod per patientiam sîgna 
înnix. 

Tirftfffhft. Id est, sanilatSbus. Non gravam vos. 
Id est, non accipiefts a vobis stipendia roîlitîne mese. 
Donate miM. Ironice foquitur. Ecce tertio hoc para- 
tus sum venire ad vos. Primo ad illos venit, qoando 
îpsis pncsentialiter praedîcavît ; secundo voluit ire 
cum prima epistola, vel per ipsam epislolam ; tertio 
quod paratus erat Ire cum hac epistola, vel per banc 
epistolam, quod credibilius. 

Sed vos. Quaerens salutem vestram.'fgo aulem /l- 
benter impendam. Hoc est, quidquid babeo boni 
exempli, et laboris praedicationis meae, impendo, id 
est, solvo. Et plusquam vossum impendar. Perfecta 
enim dllectio non solnm totum quod habet impendit, 
sed etiam libenter ipsa superimpenditur, si necesse 
est. Dolo vos cctpi f Est interrogatio. Per omnia se 
purgat, îpsorum semper conscientiam lestem invo- 
cans. 

Nunquiă drcvmveni vos? td est, nunquid aliquis a 
vo^bis abstulit adme perferendumt Eodem spiritu» 
Id est, sancto. Eisdem vesţigiis. Id est, exemplis. 
Qtnd excusemus nos. Id est, purgemus nos et laude- 
mns, ut vdbis placeamus^ non coram Deo. 

In prcesentia Dei. Patris, qaeqd fallere impossi- 
bile est. In Christo. Id est, in persona Cbristi ideo 
mendacium non ioquimur» 

Et ego inventar a vobis quatem non vultis. Yd se- 
verus in vindicta : bic antem blandimentis minae 
junguntur. Contentiones. Pra^ferendo magistros ma- 
gistris.^mttforiofies. IGnorum contra m^ores.Affi- 
mositates. Elationes animorum. Disunsiones. In car- 



|$| COLLEGT. IN EPIST. AD GAIAT. m 

di|«fc ^şfr immif^ Herti (Ofoio^^on^ eoppra A vioc|icao4o ia yoş ppft rejarpbps Tid^ri^ ţameâ ut tqs 



IWMM(«uimi a|$4i«« ^oş. inUrmăj^ux^ Heşn, in ti«% 



qmQ<} bpavia ^t (acifiMs. Nqh, emm pouumtu aiu 
fuid adve^vA veri^atetai^ Cqiii yoş ppi^ merţieritiş 
TtfidictJ^iQ, sop^r YQft Aar^ (ion ţK^ui^gSt 

euU, Id es|;i ii| fidq, eţ ii^ ţ^pi^iş ojp^^rihqs. YeUram 
consţimm/itigttţfn. I4 egţ, perfccţionem, h t^dific^" 

P«$U<ip^BPş^U poţ^^ţem ^ttupipiu^t. Ga^ifi^e. Ia 
tegiatipnibus, i^«rfef4< ^/o(<!. I^ boiptis ORprifeiw, 
Peu^ pişfcif, QhI est jn^, E{ ^%(i^m«. fttti «rt diler 






'^ lit' ^^ 



mm 



W'Ufi 



W. J ' ' 



T"wnp 



*F 



nr. 

IK £PISTOUM AD GAUTA& 



GÂPtnr PRATOM . 

f 4«(H f|U^<^* ^^ ^ kgmifiib^yii. Hpc eşt^ i)on 
ob lim^. Bi?a^i9ţtu>Q«> ţiţ dipudţ 'i\\\. Hoc 9ontra 
•01 f9i Patflupft dicutt^ ^tp şrprupisse in aposto- 
latam. Tel a majoribus or(linaţuiai Er^q ooq ab IjOr 
lO^ibuK ^ m ^yostplps ^ps. G 

i^^4¥ tfer Ao9»îiţ^t V\ Aarpn ţier Moysen. Qaa- 
tawr |^^9l agp^loruRi genera. Unum, quod neque ab 
4p*HIH^IM^ fţ^iif pcŢ hominen\ est^ m4 per Jesum 
ChriUum €t Demn Palrem, ut Isaia^ et caeleri pro- 
pbeta^ ^\ jpse ţ^ulus. AUud, qpod a Deo, sed per 
iMMiMAeaiţ u^ j|pş.i4S (ilius Nave ^ D^o, sed per Moy- 
leo. Tertiuai, Qţ^4 <^ bominibus, et noa a Deo, 
işiuii,\el ţ^oqui^um fiş^vorp aliquis ordinalur, ut nune 
li^e^^pljpximosi uoq judiciOi $ed redemptp favore 
V^ Ui ŞîMîec<ta>ium SMbrojjari, ftuartum, quod ne- 
Vie, ^. Dpcu iiiţţye ^ bp^aRipe, npjQiv.ţi per boinioem, 
aed ^ seai|ii\{i^^ n\ ţ^e| p^eq^(a>r9fMe($£;$( ţsţtt- 
doapiisioii. 

« ^^''î!RÎT QhS 9SÎ?94''^ '^.^ 9Peri^iip Paţrvs et Fir 
V"- 1^1 9u$cUavii fţ£f9, a iftprţuti. ţUeo^ eoqiioemprs^t 
^m ?alrw,, ţţţţ şu,»ciţ?tviţ ev^ ^ wprtuiş, uţ per 
bune Yiftuţeoi su| ^postplaţţis ^oţimea^et» duQ^ ab 
ip^ Pş^tţe misşus esj. Gratia vobU, Q^s^ gratis up.- 
bis (ţpnîiintqr pecQ^tji. In boc siţbaudiş^ pre<yr m^/ţ^ 
pUceiur, Et pax.^ Qua remissîs pmnibiţ$ d^lictis {u^ 
rant repoc^^iliatL Deo. Qui se dedU. Ostendit ţ^i^eil- 
cia ţlbnşli, quibu& existebant ingraţi,, i^ lege ţfdi» 
peccatoribus data fueraţ vivere eupientes. De prair 
senti sacull malq. ţd est, de maUs saecuU <^rib4\Si : 
nuindus enino^ bonus ^L Şecundum volurUateig^ De\, 
Id €^ non spcuflduia facultatem e.ţ «ipţiia i^oiştira^. 
Amen. Cpndusio praecedeatis pcolpj^, |(frp.jr (moj^ 



ne tam cUo tratuferimim^ abeoquivai vocof^ht gra» 
tiam ChrfiH in aitud evan^eliwn. fiescio qus YO6 aura 
a fidei rectitudine deflectit. Quod non e$t aUud. Nam 
eyangelium verum aliud esse non pqtest, nisi Chri- 
6ti : quod enim verităţi eontrarium, evangelium non 
est ditendum. Et votunt avertere e9angelium Chriitu 
fivangdium ad Iqj^em revocant^ dam litteram tan- 
tum sequnntur; posteriora in fiidem ponunt, el 
quod ia facie, post terţum fticiant. Sed tf ti mw. Id 
est, evangeiuEaTerimos. 

Anathema. Detestatio. Şieuţ prcedUiimu$. U est^ 
praecedenti teslimonio. Et nune ttonitfi dţcq. Qoia re- 
petitum fbrtius commendaţuc. Modo enim homiri" 
biu suadep^ an Deot Hoc est, Qunquid propteţ bo- 
mines vos suadeo, quod propter traditîqaem Jadseo- 
rum ante fadebam? Ostendere vjiit $e odia ţ^oipi* 
num iţoa timentem, libere defendere vşritaţem. 

$i adhttc hominibut plaeerem, |d eatt si Jodaeiş 
placerem. ChrUtţ $etvu$ non eucm. Qoia asseţe- 
rem legem et in fide evangelli Gbrişto opa seryirem. 
Quia non e$t iect^ndum hominem. Id est^ quia neque 
a me fmxi. Neque edoctw $um. Neque aliquis m^ 
dpcuit ut inteiligerem parabolas» et obscura eyangp- 
lii. Sed peţ revelalionem Jeeu Christu \a v|[9, Ră- 
masei, vel Spiritus sancti revelatione. Audistit ^nitn 
conversationem mam. Ostendere vuit quia ţrmiteif; 
tenueriţ ludaismum, et fideliter pro tradiţionibus 
Patruip expu(;na^erit ţlcdesiam : ut intdligamus 
eum noa potuisse iade bumaao eoasiiio, aisi revda-, 
tioae divina separări. 

Quoniam $upra modum. Aliorum persecutonua. fth 
temarum trafUtiqnum. Id est» noo Dei mandatorunu 
Qui me $egregavit. Id est, elegit. Ab utero. flfolni. 
Unde app^et, quod quamviş non ab atero statim in 
apostoiatuip vocatus est, tameo in pnescieatia electut 



183 ^ SEDULII SCOŢI Ig4 

est. Et hic qaâearitar» cur Panlus ab utero segrega- A evangelium. Nou didid untimi, sed eoiituli. SinM^m 



t«8 Ecciesiam perseqaitur, et Petrus a Ghrîsto ele- 
ctas, abnegat Ghristuni : scilicet ut sciant compati 
infirmls, et ut ostenderet exemplum poenîteAii» 
p g [Id esît per gratîam] dicendo : Saule^ Saule^ 
qui etiam me in praescientia ab utero segregaverat, 
qnoniani ut Toluit fecit quod sciebat esse futurum. 
In fiM. Id est, per me. Non acquievi cami et ian» 
§uim. Sive ut ego eo melius habens non contuli, 
Tei nibil ab apostolis didici» ut alii putant. Non con- 
tulit plane Paulus post reyelationem Ghristi cum 
came et sanguine, quia noluit margaritas projieere 
ante porcos, sed.paulatim de carne et sanguine Ter^ 
tit in spiritum. Aut non acquievi corni et $anguinif 
id est, Judaico generi. Neque veni in Hierusalem ad 



autemAdesij secreto per ludaeos adrac judatzantes. 
Ne forte in vacuum eurrerem. Judaisaotes amputa- 
bant libertatem nostram, qui non sumus vA lege 
circumcisionis. Quibut ad horam eeethmu, Qui nec 
Tiium circumcidîmus. Male in Latinis eodicibas 
legitur» quibus ad horam ce$$imu$. [Griece leptur : 
Occ Mk lep^ &pw ctţajMv TJS vnvcteyţ. Qţudee aii- 
quatido fuerini, Qnando eos Dominus sua praesentia 
docult. Nikil mea. Doctrina. Interest. Id est, refert, 
▼d distaU Deut emm penonam kominie non accipit, 
Quia nec tempns prajudicat fidei, nec persona la- 
bori. Dextera$ dederunt. Quod est signum pads et 
unitatis. Gonsenserunt enim ita nos docere dd)ere. 
Mihi et Bamaha. Ambo enim missî erant, ut Gemi- 



ă$teee99ore$ meo$ apoitolos, Id est, ad dicendum. B bus praedicarent. Tantum ut pauperum memoree e$- 



$emu$. Tel sanctorum qui erant Hierosolymis, qui 
omma sua distriimeates ad apostoionua pedos pre- 
tîa d€9K>nebant, Tel quorum bona fuerant a Jadsds 
ioTasa , sicu t legimus ad Hebraeos. Sed eum venieeei et 
Petru». Galatarum infirmitas eum compellit narrare, 
qood non solum caeieri apostoli nibil ei contolerint, 
nec minor eis Aierat, sed ipse in Petro aliqnid cor- 
rexit, qui prinoeps apostolonim fuit. Aliter licet 
dextras concordi» et pacîs mihi dederunt, tamen 
Petro restiti, videns quod contra Erangdii r^ulam 
ageret. Hoc autem totum agit ut ostendat se nun- 
quam circnmcisionis fuisse factorem, quod de illo 
falsî apostoli conflngebant. 

Quonimn reprehentibiti» erat* Id est, dignus repre- 

C hensione. Cum Gentibm manducabat. Ut in vase de- 

monstratum. Et eimulationi eju$, Id est, hypocrisi» 

dom aliud coram Deo credebat, et aliud eoram ho- 

roinibus agebat 

Ita et Bamabas. Qui tune mecum ad Gentes mi»- 
sus fuerat. Dixi Petro coram omnibus* Dum enîm 
coram omnibus culpa comroissa fuit, coram omnî« 
bus argui debuit. Ideo autem hoc dixit, ut ludaeis 
de circumcisione superbia, et Gentibus desperatîo 
toUeretur. Si tu cum eis Hdcsue gentUiter vivis. Hoc 
est, si tu non tenes quod natus es, quomodo lUos fa- 
eis tenere quod nati non sunt? Rationem reddit, 
non injuriam facit. 

Gentiliter. Id est,' non Judaice, hoc est, non ex 
operibus legis, sed sola flde. Sic et Gentes vitam în 



Sed abU in IraHom, et reversus eum Damaecum. 
Quaeritnr quomodo Paulus didt se non veoisse in 
Hierosolymam, duse [quae] vero factaB sunt ei insidia^ 
in Damasco (Act. ix). Ideo ergo Lucas praetermisit de 
Arabia, quia nibil dignum forsitan in Arabia Paulus 
perpetravit. Sed abii in Arabiom. Sed de Damasco in 
Arad)iam ivi protînus, ut docerem quod mibi a Do* 
mino foerat revelatom. 

, Deinde post trienmum veni Hterosolymam* Oştea- 
dit se non indiguisse doceri, «pii jam tribus praedi- 
caverat annis. Videre Petrum, bl est, videndi gratia, 
non discendi. Et mansi apudeum diebus qvindecim. 
Septem et octo significat Vetus et Novum Testamen- 
tum, propter sabbatum, et octavum diem resur- 
rectionis Dominicas. . 

Alium autem apostolum non vidi. Ne ab aliis 
discere videretur. Nisi Jacobum fratrem Domini, Ne 
autem hic Jacobum putes flMum Zebedad , lege 
Actus apostolorum, qui jam ab Herode fuerat pe- 
remptus; sic enim in Actibus legitur : MisU Herodes 
tex manus^ ut aŞigeret quosdam de Eeclesia. Occidit 
autem Jacobum fratrem Joannis gladio (ilc^xii). 
Eusebius in libro secundo llistoriarum dicit : Deinde 
occiderunt Judaei Jacobum, qui dicebatur firater Do- 
mini, pro eo quod esset fllius Joseph , qui Ghristi 
quasi pater habebatur, quoniam desponsata ei fue- 
rat virgo Măria. Hune, inquit, Jacobum, qui et Justus 
cognominatus est ab antiquis, virtutum merito et 
insignis vitae privilegio, primum historiae tradide- 
runt suBcepisse Ecdesiae quae Hierosolymis est " Christo invenisse tu nosti. Quomodo Gentes cogia 



sedem. 

Qum autem scribo vobis , ecee coram Deo quia non 
menH&r, Quas scribo vera sunt, et Deo testanf e con- 
firme. Eram autem ignotus fade. Hoc ideo dicit, ne 
quis putaret eum ab illis evangelium didicisse. Et 
in me magnificare Deum. Qui solus potest hoc ef- 
flcere. 

GAPUT D. 

Deinde post annos quatuordecim iterum aseendi 
Bierosolymam. Quoniam de oneribus legis quaestio 
movebatur. 

Cum Barnaba. Id est, circumdso. Et Tito. Ex 
Gentibus praeputiom habente. Et contuli cum ilUs 



Judaizaref Id est, dum te subtrahis tanquam a pec- 
catoribus. Judm%are. Id est, bonorem dare^drcum- 
cisionî, et litteram observare. Nos natura Juden^ et 
non ex jGentibus peccalores. Nos, iliquil, ego et tu 
Petre ; iilius miscuit personam et suam, ne illi fa- 
cere videretur injuriam. Hieronymus de hac quae- 
stione dicit, quod subtiliter boc fecit Paulus, non 
vere Petro resistendo, sed in forma vituperat Pe- 
trum, alios per eum observantes litteram percu- 
tiendo. Gur enim iile vituperet Petrum consentlendo 
Judaeis, dum ipse circumcidit Timotheum per Ju- 
daeosT Augustinus vero asserit, quod vere Paulus 
Petrum reprekendit, nec falşum sit quod superius 



I8S 



COLLECT. IN EPIST. AD GALAT. 



m 



ÎB hac Epistola dixit : Qute autem urito vobis, ecee A tamen in hac nou did>itantifl senno cat, aed potin» 



cormn Deo quod n^m mentior : non enim ita Iau- 
dandi anat aancU yiri ut frangatar Scriptura. Sicut 
alii dicont Petram Demn non ncgasae, et in hoc 
mendacem facinot SalTatorem dicentem : Ter me 
negabis. Quoruttm non jusUfieatur homo ex operibu$ 
iegi$, Yd sabbatiSy et drcumciaionet cttteriaqne qnae 
non per Juatitiam, aed ad edomandam populi duri- 
tiam sunt mandata. SiTC non Jastiflcatur, hoc scilî* 
cet tempore NoTi Teatamenti. 

Ni$i per fiâem Jent ChriiH. Nam patriarchae et 
prophetae non ex operihus iegis, sed ex flde justifi- 
caţi sunt. Inventi 9umu$ et ip$i peceăiare$. Dum nec 
îpsis operibuis iegis justiflcatur homo. Nunquid ergo 
Chriiius mirtiiier peceaH est? Hoc est, si hos pro 



confirmantis, secundnm iUud : St tamen jtMum e$t 
apud Deum retrihuere hiâ qui vobis tribuant In6it/a<* 
tienem. Operatur virtutet in vobi$. Ostendit Galatas 
accepte per fidem Spiritu sancto dona habuisse yir- 
tutum, Yci prophetiam et genera Unguarum. Credit 
dh Abraham Deo, et reputatum ett iUi ad ju$titiam^ 
Non dixit operatus est per legem, sed sola ilde cre- 
didit, hoc est, quod exiit de terra sua in lerranu 
quam ignorabat; quod Săram nonagenariam et ste- 
riiem credidit esse parituram; quod in Isaac Yoca* 
retur sihi semen, et quod obtulit fiiium suum. Pro- 
videm hoc Scriptura. Non quod atramentum et mem- 
brana, quae insensuales sunt, possint futura prae- 
noscere, sed quod Spiritns sanctns, et sensus qui in 



quibus passus est, non absolvit, tanquam non va* B littera lalet, futura praedicant. In te. Non lege : sedl 



lens indulgere. 

Ego enim per legem legi mortuuo eum. Per legem 
Christi, legi litterse, sive per ipsam venientem ipsi 
mortuus ;şum, quia ipsa se cessaturam esse pr«- 
dlxit. Ut Iho vivam» Qui legem suam innoTayiU 

Cum Christo erucifixus eum» Qui omilibus peccatis 
quibus lex data est, sum mortuus. Ergo lex mihi 
minime necessaria. Yho autem. Yivo bic tîU spiri- 
tuali. Jam non ego. Id est, vetus homo, yel non mea 
faculute. In fidevivo FiliiDei. Idest, in solafide, qui 
nthil debeo legi. Non irriiam fado legem Dei. Hoc est, 
non debeo illi esse in gemitum, qui me tantmi dilexit, 
ut pro me etiam moreretur. Abjecta enim et irrita 
gratia est, si mihi sola non sulAcit. Irrium ergo 
gratiam fsdt, qui post erangelium viTit in lege, et G 
peccatis post baptismum sordidatur. Hucnsque con- 
tra Petrum. Nune ad Galatas sermonem retoripiet. 

CAPUT III. 
O stttift Galatat qui$ vos fascinavit non obedire 
verităţi fEoc non est contrarium verbo SaWatoris, 
quo fratrem fatuum Tocari prohibuit : qui more di- 
ligentis bene corripit, sicut Dominus dicit : Et to$ 
itne intellectu estii , et modicte fidai, Jas enim est 
magistris peccantes increpare discipuios. Qui$ to$ 
fascinavit f Quis Tobîs invidit? Fascinaţie enim 
Graece invidia interpretatur. Ante quorum octUoe 
Christus Jeeus prouriptus est, Yel quibus per meam 
praedlcationem ita manifestata est passio 4ns,ut 



in te, hoc est, in flde tua, qui es caput fidei. Bene- 
dicentur omnes genteg ( Gen. xxii ). Non una gens. 
tantum Iudaica, sed omnes gentes. Sfi6 malediciO' 
sunt. Quia ita praevaluit consuetud6 peccandi, ut 
■emo jam perflcîat legem, sicut Petrus Apostolus 
aît : Quod neque patres noştri^ neque nos portare po^ 
twmus {Aci. xt). Si qui vero justi non erant male- 
dicti, non ex operihus iegis, sed fidei gratia sahrati 
sunt. Sed qui faeit illa. Mandata Iegis. Vivet m eis. 
Carnali sdiicet vita, quia non est reus'mortîs, dnm 
implet mandata Iegis. Christus redemit noi de mole-- 
dicto Iegis. Emere et redimere hoc est : quia qui 
emit, aUenum; qui autem redimit, id est, ptoprium 
quod suum fuit, et suum esse desivit. 

MaMictus omnis qui pendet in ligno. Non ideo 
maledictus quia pependit , sed ideo pendet quia ma* 
ledictus. Iile negat Christum maledictum, qui negat 
Ghristum mortuum. Qui autem confitetur mortuum» 
et negare nod potest mortem de peccato esse, et ob 
hoc etiam ipsum peccatum vocari, audiat ipse Apo- 
stolum dicentem : Quo modo vetus homo noster si- 
mul cum illo erucifixus est, et intelllget quod male- 
dictum Moyses dixerit {Deut» xxi). Ideoque secuttis 
Apostolus ait de Christo : Factui pro nobis male- 
dictum^ sicut non timuit dicere : Pro omnibus mor- 
tuus est, hoc est, non mortuus quia maledictus;, 
quia moTS ipsa ex maledicto est, et maledictum est 
esse peccatum, sive ipsum quo fit ut sequatur sup- 



ipse ante vos sententiam damnationis excepit. Et in ^ plicium, sive ipsum supplicium, quod alio modo vo- 



vobis erucifixus. Quasi apud vos omnia facta sint. 
Sive sic : Quem vere pro damnate et mortuo etiam 
nune vilem habetis, dum putatis eum vobis non suf- 
ficere ad salutem. An ex auditu fidei? Si enimex 
merite fidei Spiritum sanctum accepistis, quid vo- 
bis lex amplius dare potent? Stc stulti estis , ut emm 
spiriiu c4Bperiti8. Magna stultitia est in servitntem 
Yeteris a libertate Novi Testamenti et grati» diver- 
tere. Nune came consummamini. Id est, in legem 
camalem euntes. Tanta patsi estii mne causa^ si ta- 
men sine eausa. Galat» in crucifixum credentes, a 
Judaeis et Gentibus tormenU et opprobria muUa 
perpessi sunt. Didt ergo tanta sine causa pro Chri- 
sto tolerastis, si tamen non itemm corrigatis* Si 



catur peccatum, quia fit ex peccato. Quod autem 
additnm est, ommt, ut diceretur : Maledictus om-' 
ms qui penda in ligno^ non sane Moyses minus prae- 
vidit etiam justos in cruce futuros; sed bene praevi- 
dit haeieticos veram mortem Domini negaturos , et 
ideo volentes ah hoc maledicto Christum sejungere, 
ut a mortis etiam unitate scjungerent? Si enim vera 
illa mors non erat, nullum maledictum Christo cni- 
cifixo pependit in ligno, quia nec vere erucifixus 
est Ac per hoc additum est ommst ne Christus ad 
veram mortem non pertinere diceretur, si a male- 
dicto, quod morţi conjunctum est, insipienti honori- 
ficentia separetur. Ut pollicitationem spiritus aed" 
pimnus per fidem* Qusb per loelem omni cami pro- 



IgT SEDUiR SCOn 13g 



dam âe 9ţMln inm wfer omnem camem { JobL ii). 
Fratrei $eennium kamirmş^ dico. H(m est, kumaao 
ulor eiemplo. Sive iâgumdum kmmnMm : nam ei- 
celsforem H profeBdiorem senswp babeo îb ^U p«>- 
misslonilras, si âkerem ; (anen Bon profunda pvuk 
fero, sed qa» pelesi koiBO iBleUiger^ îietno trrtem 
fadt. QnasI dliisset t St hoBiiBis leslamentUBi Bemo 
spernit, quanto nagi» Dei tasUmN&tam, hoc est, 
promissioneiB I Ae si dîeeret : Qttamvis lei ^htiaesl 
anteqttam implereter promissio, tamen bob In iHa 
lege impieta est Abrato preasissHS aed ad liec tan- 
turn lex data est, at per Wam aieteoiBr, doaee ad- 
veniret pronrissio. Simplez autem sensos, ^ esi in 
hoc loco textaa, talein vim habet, ut doeei Aposloi» 
Ids, uoB poBse per legem fv» postea dala est, re- 
promissio, nec qn» antea facta sunt ad Abraliam 
destrui, et posteriora prioribas pnejBdloaTe. Npn 
irritum ţaeU. id est, qu» post taBtum teroperia dtu 
est lex, testamentum ilhid bob potest evaouaie, 
quod Abraham Deus confirmavit îb Christo. M mmi- 
euandam ffromMonem. Yel ut bob poolea inplere- 
tur promissio post datam legem, quasi in illa iaq^ 
retur. Quis pesî ^«adffBfaiiIef ei tri^ma utmoâ psicia 
e»t lex, Habitatio Hlioram brael , qoa manseruBt in 
^gypto, Aiit 490 aononim, qalhas ezpletis, eadem 
die egressos est omnls exercitns Domini de tenra 
^gypii, ut Scriptura testatur Exodi. Quorum ta- 
men summam annorum, chronographi a 75 anno 
nativitatis Abraham, quo (erram repromissionis in* 



puiaret ChriaMim ab unitate divin» oaturai diviaum» 
qoia medialona auacepiaset afliniBin. l4^ 000 ^ 
veMMi prmiMi. JB^f «M. Qm im \mk iMiiibiiît. 
ut proBiissa 9» pnadiala BHBt poataa anaupln 
reotuv. 

Sed isaMkai. U aal» dapacheaidil, QiiMdit ar- 
gHOBdo paşQ^ta, 90A letua Ies p^M» wm <te4Ml^ 
rat, sed ostoBdit annii «nb peneato» 4i<«fKte : ^<m 
eu qui facial bonum, nou «H na^ii^ a4 ¥nţm^ ki est 
Yeteris Teataa^enlt. Uţ rmmkm. U M, î« nmne 
tm be^edioenkiur <)«*W ««fMiM. 1^9 iM#i (4 e^, ut 
BQt9t âda şalv^i^ţivyţ^ crei)ş«(eşu ^ kg^ ^şuiodUba- 
mnr^ 3^0 e% sşf^^^^banHMT ^ 1^^ IhMc ftdei, quas 
ew» SBQ tempoiM ţavela^* Q/mim*. W ^^ uniua 
Det« iMi^iM iş» pqM^fliwm. 4d #9il|ilmm nos 
arctiusreientans perfectam doctrinam VMVţi^^gisiro 
raservabai* Kim «ud M^^a^^. WHy#* 9»9( petieciae 
«tatis diSMpwU bob m^i§^¥»^im* Omne^ emm 
fUn Mtffitt. Ad ho» v^t» f^ Qenţes d« sedespe- 
rarent, «uia «oa «i«stQ4ii4^«(Hr ş»M PSiilfgogo» et 
ideo an filîoa nan pularmt, şed (H^f î^i» vultiendo 
Ohrlatom ofjpuaes Awtt fiiii. n^op ţM^nni, h( HmIgus 
qui etiam aapiealia IWi aat, praQştH#t§ l9fid«4iona 
Ude, quam idei «fatiam aubc yidtHQ^tMW YQpBt» 
ut Christo indaU unt, ^ in Chriaţwn civdideruitt, 
et ideo Dei fiUi fratresiiun medij^tovis ^oti. ia qiia 
âde BOB eat diataatia JiMtei noşi^ Qţ^ci* 

sohun iater Jud(»um e4 fir^vun, «^ eti^iai inter 



trăvit, compuUnt sequentes editionem Sept«a«inta ^ tribum et trihum arat diveraitaa mv^* ^ ■'^i^taB 



interpretum, (jns dicit : HahUath amtem fUiorum 
hrael, quam habUtnerunl in JEfţfte^ et in tenru 
Chanaany ipri ei judree '«omm anni 430. QBam bo- 
cessario sequendam et ipsa Hebraiea veritaa oaten- 
dit, quas Barrat €aatii fUium Levi» quem natum eşse 
constat in terra GhaaaaB, vixisseannos 133, et filium 
Amram patrein Moysi annos 137, et ipsum Hoysen ttl 
fuisse annonim tempera egressionis dp ifigypio, 
qoia nimirom honun aummaffl anncHiira constat 430 
implere non posae. Aanuit autem horom treBsla- 
tioni et Apostolos, cum ait : Ahrahes dieias stmi pr^ 
mistlonei^ etc. Abrahae autem per repromlasiOBeni, 
id est, noB per legem, qtm noBdvm erat, sad per 



dBBs, fifod in boc uea difieveatie^ gmem wkeli- 
cet, oondilîQBia, el a^xnn fm^ Qm^eA «lini 9M 
unum. Etsi omnes ui^m eqvpp^Christi eflecti estis. 
Akfoli^ «WKş ejm* Ut tr^ h^e4^ nop ţj^ ţ^mail 
revine, aed a( ^^'m pra^ussio^^ geqerşiVt. 

CAPUT 4Y. 
fim <miem qtt^ndin fiarvuluş e^. parvulus filius 
vel popBlu6« propl^ unain fidem a^ ^num s^men 
Abrahte peviineoş, »ed p^irUm snţ) ()$d^gogo fuit ex 
parte Judwrum, pţr|iii) şpb elefpenţis ţiii^us mundi, 
quibus tanqiiain procurat^iţ^^ş ş^rviebfif)^ ex parte 
fientiuau NUiil dif^H a ^rug. P|ii) Ulm şub 
oorre^tioni» fjisfâpiipaş | f^ţ q^opp49 ţtenrus. Sed 



repromissionem : ut : In eemine rti# UnMeadnţ ^ sa4 cnral9l#tff f Qtti llf^^ţd^^^^ W^J9. 94^^ 

diuBt, 

£1 o^fnriAni. Qiţi eum j^d boi)oş mores cogunt. 
Item* anb um>Fibus9 vel ^ngţliş, ye} ţ^ropbeţis, quo- 
mm verbis in jidvenhjfn Şalva(or{s quoţidie erudie- 
hantar, 

Suk £hmnti9 hMJus mun((t. Quibiţş quasj dîîs 
Bsqnn ad adTen^uo^ Cbrisii Qentiles serviebant. Alîi 
legem et ek>tui|^ pfopj^elanţip, quibus quasî auo- 

dap alpbabetQ enidi^ntffr, 4><^W(r f f^4^'» <u^ 
kgtf quîa cirejijnfjftus e^ţ, ^ţ hostia pro illo 01)1312 
eat, ifBÎa aî ailb Iw ^^^ JŞ^Qa f^^ Judsi io eum 
eiedeaa nna ppt^af^^ ţjf f^dopţioBcm filţorum. Nos 
jenim in^asficîo 4 d^^ip^ n^iserlcordiae ejus Dei 
auiBBS liMi^ B^ffiif^fn^f iif^f^ acc^iamuş^ şed red- 



omne$ termM tettm* 

Quid iplur tex? profier tranegreetienem p^eOa e$i, 
A latere veniencem quaesiionem afl>i ipae pnopontt : 
Quare ergo data est iex, dnm non iHa pBomissio eat, 
nec implet promisslonem, nemoque per eam salva- 
tor? ad quod respondet : LexprofHef ir a neg r eai^nem 
fonta eitp et mortis pignus Mt, donec venivet se- 
men. Hic autem bypefbaton est, ex oumvI paMe eon- 
fusum, ejit enim bic ordo : Lex posiia ki menB «se- 
diatoris pn^ter transgressionem, iMsposIta per an- 
gelos. DupQ^ta per angeloi. Qnfa per angelas lex 
ministrabatar. în mânu mediatem. Sive il<^«i, at 
guidam nutant. T9am et Moyses, ainni, inter Oeum 
et popuuim medins fuit ; aive Gfarfsti. Peu$ 



IM 



GOLLECT. fM EVWf- Al> GALAT. 



190 



pîMMâ, Ui âgaitetMIât lukeMi MniMM te AdMD, A camalet vos da ci^rîliialibus filiere fMiHitar* Non 



ex qoo Momlii tmiis. Clamm^m- Ifo» danan» 
swolUMim. iMi ^MTcf. Coi>6«ot«d» ScripUim est» 
ut liaknBam mertMp «oAi italArpMlatfoni pom, «t 
in Gencil Ml) mMBi^ imrn acmkm » Imo săţmii «Im a 
D0O. Qaîa ttOQ ittva wm qvrsMt, aed HI* n» 
perdiM raqniaivll s nan ^pud lunc «spoYiaaal Uloa 
DMt, pnMo^itM vidciîcot â»te MnHiiiitioiiem 
nmmti, aed qmm tmuş ipai mm fSMm muiara, naa 
8u« Mriia TOJfaeiilila fiag n aifi ara aL Maluit Apo^ 
slalua iroplaa loqvi, st ine ab illo oogiiitoa dleevat^ 
oamtIaeoKMiKMdiNii •• pnestillt, at ualvUviav». 
bma aoam eorrifate ^po ^kH : if «m 0uUm m^iw* 
««enlai Hmmi, qmal koc ninsă leela dh«ri|> ^jwid 
ptfoprfa diiaraty ^ dtoave Ima MftiM 4tti$ m$ aa» 



q«am alna WfHKîa^ane aiM onroţare ae poMlaae B ApMiokia, 



6afi«» Id Mt, dom sediMara voa yoluol. Ui iUw amth' 
lemim^ id aat> m anb jNgo kgk i^neaimiii, €^* 
fiiMuMa. Id eat, dooa. ^mukmmp U aa^ Mcta* 
mioU f M»lî ma» ^ftf^i tt^nn» ptmum, )d eat, par 
banc i^^^a^» fiBua prim partiirivi voa pej evao* 
geUim gaiiiM U h^mn veritaiM» aadaiifido m vale*- 
ram tafuiii vanajMiua MriAiim doelrinas, «avani 
YUaoa, Ghrialiqiie fbmam pardidiatia; attd mme voa 
itarum parUrio, i^ par panitMliMi fenaseaninL 
Ei mwtan 90Cânu Id aat» ^la aiagia vivi fsam 
martira pmdaat. 

Quonimm c9ufundof •» «a*i«. Coiilwidiiw , qala 
iila aSeeti aenri aaaa eoeperuQt. Qtumiam AbtMham 
dfiaa fiixQg hăbuU» Dedil aulcn reguliai ax boa laoa 



aUaforlcaa raăkMiea, aciiicat 



qfiod aia poaae fMe d^navarati Ad infirmu el afma 
«fananla. Qo» iraiie infinna et agana dMt, aopa- 
riua muiidi demaiita poanlt. InflnBa avtam dtena- 
ttr, quSa uRill poaaimt bfs <fuf ae uderaM. figena 
Tero, qvod dlttea gid^enntîeBe egeant. dfea obier^ 
vatU. Snnt qua^m gme leviadma pirtarantiir, tM 
in fkifptaris'demonstraroitiir oplnlone gravlora. 
Qnis 9stiiDaret eaim qnod maginim peecatam ait 
diea dbserrare et menses, et annes et tempora, aieat 
cSiBervant qn\ certis diebus, sive men^Abua, sive 
annlsy Tohint Tel nokiiit atiqnid inchoare, eo qiiod 
secundum doctrinaa vanas hominum fausta yel ii- 
frusta existimentur tempera, irfsi mall hajas magai- 



ut iiHiiie«l« bisUNriff veritate « iguaa Teataneoti 
Velaria espeoamoa ; nam eam disiaaet Abraham 
duaa «soma verlaaiiaa baiwre, peataa qm prasâgib' 
raverint demonstravît. 

Vmm. IsmaaL Ite ancUlăs M ast, de Agar i£gfp- 
tia« Et namm* iaaae» Be Mmi. Id aat, Sava. Seeun^ 
tkm camem. Id eat^ aeisudua uHia camaiem ia-^ 
mael aatia eat, i|iiia Abrabam earoalem eoacupi* 
aeamiam Injaraolaite babana, de Javeaili anellia eom 

gaanit, ^ eaJBi rapnwiaaloiiia suacitavit iflam 

ex aenifi prşeatetiiique matra, almd ex alio aignii* 
eantia, qiiîa qoi litanam aeq«ilnr, flltea eat Agar; 
qui vere intelligentiaii aphritaaieB, fiMiia libene. 



tadinem ex timore Apestoti penaaremos? qnl talSbns ^ A^mi hmţ mmt tmumema, Per andllam veHia lax 



alt : Timeo vo» ne forte tine eauM taborăverim in 
tobU. WM enim profed voa ^cieoâo GbriatiaiioSi 
si ista iteram oJbserretb. 

Eitote tUia et ego. Td veteies errores Tcttnqidte, 
rfcnt et ego rdliţiB> yd fai omnfbas imitatores mei 
ettote. (hionfom ef ego atcvi et vosl Id est, erraBS fui 
aHqnando, vel bomo tsmn sicot et voa. NihH me iiB- 
aisff». Id est, ot jnerfto pmaretis me inimicitlaitnii, 
& DOD aahitis vestne cansa moveri. Laedit dlscipnlva 
magistram, si per negjfigeatiam suam praecepta ejus 
laboremque disperdat. iSdHş qida per tnfirmUatem 
eamU» ITel passionfbus, vel dolore eorporis ; ac jA 
dîceiet : Ideo dleo qaod non me laesîstis, qoia quo- 
modo vobis praedicavi fnflnmia foi, et tamen nec me 



deaignator : per lâieram, mvalex; filâantem Agar, 
flltt f «teria legi a «ant, m aervilntem generanlia : 
filii autem Uberae, filii Novi Testament! inteUigan- 
tur. In eenUniem ^anerana. HâaA metn etiam in 
pneaenti eogebanaar nt âervf ; nm varo pnemifs fn- 
vtomnr ut liberi. Mn« eiâm mtone tU in Arnbia» 
fioe dteit, qnia flfient coninls est Stea et Kernsalera, 
teminas enin trRNia luda pertinf^ 6ioa montem, 
qui est in extreme Arabi», ita utraqne conveniunt 
in figuram Agar, id est, Teţeris Testamenti. Şina 
vide'fieet in qno lex data est, et Hierasdem in qna 
lex custodita et Impieta est. Servîem. Terrestris 
Hlerussdem. Cum fit^ wU. Id est, Judseis. Item se- 
condum Ambrosinm apta est similitndo Agar ad 



tanc laesistis, neqne spreviiftis, sed mibi oompassS m Yetas Tesţamentom, eo qood in filo slt data loca, 
ealSs. , qai locus ad gentem pertinet flian, nnde erat et 

Agar': Agar enim JEgyptîa erat, et tamen ex Ara- 
bia fuerat, qnoniam non modica para iEgipti in 
Arabia cpndudebatnr. Mam qnod didt : Afjmis eaf 
ejM, qui nune e$t Hienuatemt de Agar dicftur, quo- 
niam illa qnse apud nos est flierusalem^ boc est, que 
in sscido boe esse vifletur, xqaaâi virtutem baliet 
ad Agar. Sara antem Riemsalem coeAestem signifi- 
cat. Quod antem didt : 

Et $ervH cum /Uffo stiti. Hon de Agir didt, aed ad 
teslamentmn qood datum est in Siaa redigit ilbid. 
Qu(B autem sunum est Hiemsalem, Id est, qiiam 
pnefigoravit Sara cnm filio, vel spirituatÎB iScdesit, 
qntt mater est, tam lîentflimn credentinmţ qoam 



Ei toiifl/jonnii teiifum» Tentati amt enim corn 
persecntionem paleretar Apostoins, ntnim de- 
sererent eimi, an diailtate amplecterentnr ; et 
(fidt : Ifeqoe sprevistis, nt non snsdperetis com- 
nranfonem perieofi md : grandis itaque tentaţie dl- 
sdpiAi est, si vir sanctns aut infinnetnr, ant impone 
Isedatnr. 

Qna er§o est betttîtnăo fettmf "Vd îHa qnam In 
vobis In initlis faradabam, nnnc nnlla eat. Onomam 
et fieri po$$et oevfot encisf ette. Voc byperbolice pro 
maxima dilectione dictum est. Yerum ftrenKeuns 
vobis. NoB qnidqnid venim, aed ut non drcomci- 
danfnr. Jfmafaninf im. Id eat, fnvtdent vfMs, qcA 



191 ăEDULD 

etiam Judttoram, cajas filii senri ess^ non pos- A 
snnt'.bene autem addit t«rg«m,qaia Ghrisliaoa 
Ecclesia spe et conTereaticme ccelesti desîderio sub- 
leyabatar, ut nostra eanvenatio in cosii* est {Phil, iii). 
Qaatuor figarae, ut historia, allegoria, tropologia, 
anagoge, hoc solo nomme quod est Hienisalem si- 
gniflcantur, Nam secundum historiam civitas est lu- 
daeorum; secundum allegoriam Ecclesia Gbristi; 
secundum anagogen civitas Dei illa coslestis, quae 
est mater omnium nostrum ; secundum tropologiam 
anima hominis, quae frequenter hoc nomine aut ia- 
crepatur, aut laudatur a Domino. Lcetare $terili$, 
Hoc în Isaia scriptum est {hai, lit). Hoc autem vel 
Eeclesise ex Gentibus, yel Hierusalem coelesti con- 
gruenter aptatur : utraque enim sterilis erat, Eccle- 
sia quidem Genlium, quod nec spirituales per bap« " 
tismnm filios Deo peperit; nec non ccelestis Hieru- 
salem apostaticis angelis derelieta, hominibusque 
▼acua nsqoe ad advoitum Salvatoris sterilis perma- 
nebat. 

QwB non parii. Pro non pariebas. Erumpe. In 
gaudium. Et clama, Id est, in tuba doctrin», vel ju- 
bilo laetitise exsulta. Deserttp, id est, Ecclesiâe. Quam 
ejtiij id est, synagogae, vel terrestris Hierusalem.: 
Qua hâbct ffirum^ id est, sermonem legis. Peneqne- 
katur «nm, id est, Isaac : In Genesi quidem hoc 
scriptam est : Quia lu$erit cum Isaac limail (Gen. 
xxi). Sed Apostolus ostendit, non simplicem lusum 
fuisse, quem persecutionem appellat : unum intelli- 
gitur, quia scurriiem eum et levem, sicut ipse erat, 
facere cuptebat, ne ilii posset in haereditate praeferri, ^ 
îpeo Ahraham de ejicîendo eo vocem Sane jubetur 
audire. 

Secundum ipiritum, Id est, secundum promissio- 
nem et virtulem spiritus. Ita ei nune, Hoc est, Ita 
et Işti senros sibi simUes tos facere nituntur. Non 
enim heeres eriL Sic fllii drcumcisionis increduli at^ 
que haeretici, cum (Uiis gratis Novi Tesumenli h»- 
redes non eruut, 

CAPUT Y. 

Stau. Id est, in flde Evangelii. Chmtui voH< nihil 
proderit. Si solum illum ad salutem vestram suffl- 
cere non putetis. Quofdam debitor e$t unioentB legis. 
Qui caput operum legis, vel circumcisionem sua- 
cipit, necesse est ut caetera membra sustineat,^ 
ne maledictioni subjaceat. No$ enim in spiritu. 
Yel spirituali gratia et conversatione, non liltera. 

Neque prtBfmtium. Id est, ne aliquis pra^utium 
tantum suiBcere putaret circnmcisione evacuata. 
Ctirr^toâ* Id est, fidel passibus. Penuasio vettra 
non exeo est, qui vos vocavit. Persuasio bxc, quam 
nune sequimini, non est ex eo qui in principie vos 
vocavit, sed ex bis qui poslea vos conturbarunt : 
Non ut male in Latinis codicibus legitur, persuaiio 
vestra ex Deo est. Modicum fermentum totam massam 
fermentat. Ne quis diceret : Gur omnes corripis, 
cum non omnes erravenint? Ostendit quod modicum 
erroris fermentum totam possit Ecdesiae massam 
corrumpere. Parva scintilla moenia urbis, latissimos 



SG0T1 IM 

saltus, regiones eoiMomlt; onius peeudis seabies 
totum maculat gregem. Ita doctrina perversa ab 
uno egrediens, mnitos Invadit auctores. Fermentai 
[zu|m7]. Non ut male in Latinis codietbas, corriim^ 
pU. Ego eanfido de vobis in Domino. Non per oon- 
Jecturam, sed spiritu prophelico pronuntîat, Galatas 
ad veritatis vlam reversnros. Nihil aUud sapio. Id 
est, nisi quod doeeo per epistolan. Si ctreiimcuio- 
nem prmdico. Hoc ideo dicit, quia qudam ex ipsis 
dieebant, quod Paulus observaret circumcisionem, 
dum circumcldit. Timotheum. Ergo evacuatum e$t 
seandalum cruds. ¥el scandafaim-quod patior propler 
prsBdieationem cruciş evacuaium est, si non cnicem 
praedico, sed circumcisionem. Utinam abscindantur. 
Hoc est, uiinam a malo In bonum convertantur, vel 
utinam totis potius viriiibus suia castrentor, qui 
modicam corporis sul partem circomcidi praedicant. 
Aliter, utinam aliqua vindicta tates a vobis penitus 
separentur, ne vos ultra.conturbent 

Vos enim in Ubertatem vocati estis. Polest loons 
iste sic melius explanari, quasi unum corpus se Ia- 
vicem complectens et non discrepans. Fratres^ de 
servitute legis vocati estis. In Ubertatem evangelii. 
Unum obsecro^vos, ne libertate pro licenţia aba- 
tamini , detisque occasionem cami et luxuri» ; 
quin potius discite, quia libertas bec major sit 
servitus. An lex ab invitis extorquebat obsequium 
hocî 

Per eharitatem vobis serviatis inoicem. Yos autem, 
fratres, propterea secundum legem spiritualem dd>e- 
tis vivere, ut desideria camis non perficiatis. Garo 
enun frigns timet, fame attenuatur et vigllils, etc 
E contra i^iritus quae caml contraria sunt expetiu 
Ita fit, ut non ideo quia sub servitute legis eaee 
cessastis, puteţis vos esse liberos, quia non atatim 
etsi lex non imperat natura cessavit, non enim ita 
de servitute in Ubertatem vocati sumus, ut carni 
serviamus. Sed per eharitatem spiritus. Id est, non 
superbiam insinuo sub specie Ubertatis, sed sponta- 
neum volo.esse servitium. Quod si mordetis. Id est, 
oculum reddentes pro oculo, vel Uasphemiam. Ne 
ab invicem consummamini. Id est, ne aliquis alicoi 
causa mortis existat. Spiritu ambulate. Id est, q[»iri- 
tualibus desiderUs et operibus. Caro coneupisdt adr 
versus spiriium. Non quod caro sme anima con- 
cupiscat, sed Ipsa anima, quonlam camaUa cogitat» 
qaro diciiur : quonlam vero spirituaUa, unus oam 
Deo fit spiritus. Item caro concupiscit adversus spa- 
rtitim, hoc est Scripturae carneus inteUectus adver- 
sus allegoriam spiritualem. In boc loco camem non 
hominem, vel non hominis substantiam, aed vdun- 
tatem camis et desideria pessima debemus aecipere, 
sicut spiritum non aUquam substantiam, sed animaa 
desideria bona et spirituaUa designare, quem idem 
Apostolus superius evidenier expressit, ita uiciplens: 
Dico hoCy spiritu ambulate , et desideria carms ne 
perficiatis. 

. Quod si spiritu dudmim^ non estis sub lege. Spiri- 
tuali, vel Spiritu sancto. Manifesta autem sunt opera 



105 OHiLECT. IN EPIST. AD GALAT. i9i 

eumis. ffif Unimn manifesta sunt, qoi in Gbristo A bus. Legem Christu Lex Gbristi charitas est, ut : 



credunt. Plurimi quippe gentilium in suiş ignomi- 
niis gloriantur. Hic opera carnis magis ^identur 
mibi ad.simpiicem carnem,et spiritus intelligentiam, 
quam ad carnem legis , et parvulos in Gbristo re- 
ferril Adulterium. Superflue in Latinis oodicibus 
iegitur» adulierium* 

Fomicatio. A legitimo conjugio dedinatio. /m- 
tnundhia. Ut masculi in masculps turpiludinem ope- 
rantes. 

Luxuria, Qjast in duas species, in gulam et forai- 
calionem dividitur, Irae, Inter iracundiam et iram 
boc interestf quod iracundus semper, iratus pro tem- 
pore concitatur. Quserendum est quomodo baec opera 
earnis Yocat, cum multa ex bis etiam animae sint 



Mandatum navum do vobiţ. Nam ii quit ex Israel* 
Qui se putat non posse tentari, sive qui plus de se 
laudanti se quam consdenti» credit Cum nihilsit. Eo 
ipso quo arrogans est. Probet. Id est , conscienli» 
testimonio examinat. In $emetipso. Id est, in sua con- 
scientia. Et non in altero. Id est, in alierius adula- 
tione. Bonum enim alterius non illum adjuvat, sicut 
nec malum ejus illum infuscat. Onu» $uum portabit, 
Id est, qui meruerit vindictam, sustinebit eam, sic 
et<quipraemium. Communicat autem i$ qui catechixa' 
tur. Superius spirituales docuerat, ut instruerent in 
i^iritu lenitatis ; nune imbeciilioribus imperat, ut 
sicut ipsi a magisţris ispiritualia melunt, sic ma- 
gistris camalia praebeant. NoUte errare. Ac şi 



opera, sicutiira, et caetera simitia. Itaque quo m<ido B aliquis diceret : Non babeo unde. doctori meo corn- 



caro, id est, carnale desiderium regnat, etiam ani- 
mae opera illi deputantur : quomodo vero spiritus 
regnat, si qua bona opera caro fecerit, in fruaibns 
spiritus reputantur. Sicut pradixi. Cum prssens 
inter tos eram. Fructus ipiritut est charitas. Mater 
in primis debult numerari. Gaudium. Spirituale. 
Pax* Etiam cum odienlibus pacem. Patientia. Mul- 
tas injurias patienter susţinere. Benignitas. Semper 
bene TeUe facere. 

Bonitas. Bonum facere omnibus. Modestia. Nulii 
injuriam irrogare. Lenitas. Nec kesus irasci. Con- 
tinentia. In cibo et coi^ugio. Castiias. Tirgioitas cor- 
poris et mentis. Adversus hujusmodi virtutes non 
est lex. Non enim ista lex probibet, sed qui talibus 



municem. Deus non deridetur. Ipse scit si babes, an 
non. 

Qute enim seminaverit homo, Roborat eos ad oon- 
siderationem earum rerum quas non vident, per eas 
quasvident. In carne sua, Idest, in carnalibus deside- 
riis. Aut in carne sua, id est, in avarilia carnali non 
communieando doctori. De came metet. De ipsa 
avaritia. Corruptionem. Id est, defectionem divitia- 
rum. In spiriiu. Id est, in spirituallbus desideriis, 
vel in spirituali largitate. Metet vitam. Largitatis 
retributionem. Non deficientes. Indeiicientem enim 
justiliam indeficienspraemium subsequitur : qui enim 
perseverarit usque in finem, salvus erit. Ad domestir 
cos fidei. Domesticos iidei supradictos magistros 



pollent supra legem sunt. Qui autem sunt Chrisli, C nominavit. Videte qualibus litteris scripsi mea mânu.» 



carnem suam cruci fixerunt. Si omnia simul vitia simt 
crucifixa, si et caro quasi pendens in ligno non con- 
cnpiscit, ad quid est nobis lex necessaria, quae data 
est ad Yitia coercenda ? 

CAPUT VI. 

Si auiem spirUu vivimus. floc est, si spiritualem tî- 
tam babemus, spiritualiter couTcrsemur, et non 
legi carnaliter serviamus. Inanis gloriae cupidus est, 
quilalterius quamvis veram doctrinam evacuare 
conatur. Privocantes alios in tram. Instigantes. 
Fratres, etsi occupatus fuerit homo. Hoc illis didt. 



Intelligile si istse lilter» carnalem circumcisionem 
probant an non. Ab boc loco usque ad finem mana 
sua scripsit, ostendens saperi(H*a ab aliquo arata. 
Quicunque plăcere wlunt. Id est, quicunque Ju- 
daeis carnalibus plăcere desiderant. In came. Id est, 
in littera carnali. Non patiantur. Scilicet a Judaeis. 
Vt in vestra came glorientur. Hoc est , de came 
vestra circumcisa laudem apud Judaeos babeant, sive 
quod discipulos ad se traxerint. Nisi in cruce, lă 
est, in came vestra gloriabor, nec in mea doctri- 
na , sed in fide cruciş , per quam mibi. omnia pec- 
cata dimissa sunt, ut ego mundo morerer et iile 
mibi. 



qui non Juerant persuasi, ut praeventos corrîgant 
mansuele. Considerans teipsum. Hic Paulus ab aUis ^ ^^^^^ Crucifixus est. Ut me non teneat Et ego 
arguitur, quod post pluralem singubirem numerum '»«"^^- ^' ^™ ^"*^ mortuum non teneam, neque 
posttit ; sed tamen. Hebraeus in vernaculo doctissi- concupiscam. 



mas profundos sensus aliena exprimere lingua non 
Talet, nec curabat magnopere de verbis, cum sensum 
haberet in tuto. Ne et tu tenteris. Quia et ipse bomo 
cum şis, potes in aliquo preveniri, et a^jutorio indi- 
gere, sicut sâni infirroos sustinent, et mortuos sepe- 
liunt, quia et ipsi infirmări et mori posse se credunt. 
Invicem onera vestra portate* Gompatiendo peccanti- 



Sed nova creatura. Id est, si quis renatus in Gbri- 
sto nova conversatione utatur. Be ccetero nemo mihi 
molestus sit. Id est, nemo mibi resistat interrogando, 
Quare boc dicis? Ego enim stigmata. Id est, signa et 
cbaracteres non circumcisionis, sed cracis el pas- 
sionis Domini in corpore meo circumfero, ut, Ter 
virgis ccesus mm, et reliqua. 



•«MiM«i 



V 



m 



«Etituf seoti 



IM 



iMHMih 



■lim 



IN EPISTOLAM AD EPHESIOS. 



tkmtm 



CAPtt PWMtJM. 

Refcrt Scriptura, testante Hiefoiiymo, qtiod Pati- 
lus Ephesî triennio praedîcaverlt Jesum Cbrîsiam. 
inter omne* Paulî Epistolas Vel maxime el veVbîs 
et sensu involuta est. Pautu$ aposîotu$ Jetu Chriiti 
per votuntatem Dd. ÎA est, ex Tolanute Dei Patris. 
£rgo per voluntatem Dei, non meis meritis. Satieth. 
Non omnibiiâ Epbesiis, âed his (ui credunt îtL Chfi- 
gto. Et fidetibui. Oidnes saticti fldeles suiit, AOft om- 
nes fideieâ sancit. Qui etiam catechumeni possunt ex 
eo qaod Ghristo credunt âdeles dici, non (amen 
6ancti 6uAt» qâia fioli âunt per bâptîsmam sănetifl- 
cati. Non solum ergo sanctis , sed etiam fidelibiis, 
qui non adbuc sanctificaţi sunt , Paulus gratîăm 
Cbristi exoptat. 



A dt ioimacalatf, ^Miris non ex fMo, tamen tx parte 
non tocofitaiietiter dlet possunt. Infer saoctum 
et immaculatam boc interest, qaod sanctus imma- 
eulattts qnoqtie iliteffigl potest, ijamnacolalog Tero 
non stattffl sancinft, sed i\aî't păftoti quoqne 
hnmanulatt «unt, qui integri siidl Cbfpote^ tamen 
tion saneti, quia «anctitas tohititMâ c^bit^at^iir. In 
adapthnem fiHorum. Nam Salvator cjoi flatară UHus 
est, fios Tero adoptione. In ipium. Id ^u Cbri- 
6tum, ut stmus membra ipslas. S^eundum ptoposi- 
turn vero ianctum. Idest, non sfcundabi inerfliim 
nostrum. tn laudem. Id est in gioriam, id est, at 
laudemus gtOriam gratiae ipsiuă. In quă ^atxfcaint 
n<n. Id est, in qua gratos nos sibi fecit. 
In dUecto. Ab omnibui sobauditur : hain eticm ab 



Owî sunt in ChrUto Jesu. Plures fideles sunt, sed non B '™P**s Chrisius dillgîtur. Nam cum sit Cbristus sa- 



in Gliristo : verbi gratia, si quis fideliter reddat depo- 
situm. Ăd distinctionem ergo posuit, in Ghristo. Gror 
tîa tohis et pax. Gratia et pax, siire utrumque tam ad 
Pairem quam ad Dominum Jesum , sitc ad singulos 
âinguiă referenda sunt, ut gratia ad Deum Patreifit 
pax varo referatur ad Christum, siquidem sequitur : 
Intăudem et ghriantj et gratiam^ in qua grallficavit 
Hoi in dUeetâ, ni gratia Patris sit, quod fillum pro 
salute nostra mittere dignatusest; pâx vero Pilii, 
in eo quod per ipsum Patri reconciliaţi sumus, de- 
struct^ medio parleie. BenedictM Deu$, Quod nos 
benedftctbs ilicit. Lăudat Deum, quod dbnaverit infra 
scripu. Et Pater Domini noitri. Boc est, qui est ct 
Pater Domini noştri Jesu Cbristi, Tel benedictus 



pientia veritas, pax, gaudlunk, quis bune etiam im- 
piissimus non diligat? Secundum divîtias cognt^nii 
gioriw. Id est, ut Copioiă ăpud Deum redemftio 
(PtaL GXXix). duce mperabundaHt înnot. &oc est 
plus quam abundavit, ut non solum a morte re- 
den^^tis gratis peccata dimitteret, sed etiam tab- 
tam nobis sapientiam donaret, nt Toluntatis €Jos 
OCculta ttiysteria nosCeremus. In omni'a $ăţnentia. 
Visibiiiam et inTlsîbiUum. Et scientia. tantum vi- 
Stbillmn : non tamen ia nobis est liaec omnis sa- 
pientia et scientia, sed In Deo. Myiterium volun- 
tatis, Sciiicet redemptionem nostram per suum 
sanguinem. Sed Dona m amai sapientia sua ha^c 
fecit. 



Dens ejus qui assumptus est hominis, et Paier ejus G Qu9â pr&pmuil în eâ* Met propositom et prae- 



qui in princit»io apud Deum erat. Qui benedixit no$ 
t>mni benedictione ialutari. Vel in omni abundantia 
et gratia, non in una, sed in cunetis benedictioni- 
bus; non quod omnes omnia consequamurf sed dum 
stnguii singulas, vel plures babemus, omnes per 
singulas possidemus. In ccdestibus. Id est, ipse Deus 
^li est in coftiestibus. Aliter, non in carnali prospe- 
ritate, nec in terrena abundantia^ sed in coelestibns 
donis Tirlutibusque nos benedixit. In ChriHo insu. 
In capite namque omaia membra benedixit. iicut 
elegHnet in ipio. Sic nos benedixH, sicut elegit nos. 
Ame mundi eontfiîntionem. Cui omnîa ftittira prsB- 
seniia facta sunt. 
Ut etiifims $ancti et fmmătuiati cor arh iptoAA est, 



destinaiionem boc interest , quod praMlestinatio est 
allcajuft rei pneAgaratiOţ muitos annos in mente ejos 
qui destinat quod fuiurum sit. Propositum Tero, 
cum Ticina sit machinatio, et pene cogitationem se- 
qoitur effectas. item prasdestinatio est gratix prae- 
paratio : gratia vera eet ipsa donatîo. In di$fen$a{\one 
plenitudo tsmporis. M «at, postqnam venit pleni- 
tudo temponimi qooMiaiii omnia jam dispensatio 
leatpiirum ieţfta at aataiasi prophetarumque trans- 
aeueat. 

iheapimUm vmtdâ In GkfUi^. Pro tecnpitutare In 
Latino oadica icHptQtt est Te$taurare> Sensas atqae 
In prflMentl laeo iaia eal t Omnis dispenaatio qoae 
anta mondam» et postai aeplt esse in mando , tam 



noa in bypocrisi coram bominibus. Quâerendum Q fafigiUiiani> qnam ti^blMam ereatararum, adTen- 



quare boc dicai, cum serlptnth sit ! ffon juitilieabi- 
tur in compectu tuo omnis vivens (Ptal. cxlii) , in 
praesenti sciiicet vita. Gasterum ad boc nos elegit, 
ut essemus sancU et immaculati in futura vita, qii^ 
niara Ecclesia Ghristi non babebit maculam, neque 
rugam, llcet etiam in praesenti vita justi, et saneti, 



tttn Demifti poUieebatur. kaqde aniversa myiftteria et 
omnis dispensatio Tetustatis, non solum quae ui ter- 
ris, sed etiam quae in coelis, in Gbristi passione 
^^revi recapitulatione completa sunt. Verbi gratia : 
Sicut Isaac oblatus praefigurat Salvalorem ( Gen, 
xxu), et Abel a Gain occisus. Insiaurantur qux w 



19? GOLLEGT* Qi iOHlBT. AD EPHES. i|g 

Gcelig ftUDt* cam id qaod in angfilis UjpsuBi «st , ex A^^ 4u(m sî^ba «I uArMâh tmiu l^iMiMiH fiiKf 



hominibus reddiUir. InsUnruilar veroqme îa tenra 
sunt, cum ipsi komines» qui praedestinali sunt ia 
xiernam viiam» â corruptione vetustalU renovAa- 
tur. tn quo etiam fi«i sorte. Id esl, gratiuta uralîa. 
Vocati iumui. Id est» fui nos qui sx JudiMfi GbfÎBlto 
credimus. PrmdeitinaU. Id est, praaparatî» 

Na» qvl ante iperavimui in GhriM^i Nos tfMMtdli 
vel Judaeîi qui priores Geatibus cre<Kdinuis Ghrislo, 
sîveex iege exspectaYimiis Cbrisţum» A129M «I V9$ 
chariisimi. In quo etiam vobis Geiilibus Siimiiiliiilft «st 
salus. Hucusque alloquitur speciaiiter'qui ie Epiielo 
erant Judaeos, de sacrauiento incarnatioois Ghnsti ; 
deinde Gentes, ut sixit i^rati de beaoficils Dei. Sigfmţi 
euU, IJbi imago quaeperdita est, reparata est. Pit- 



Yîrtulis adYersM 1 fDomm psW oi aa ^rtates ad- 
Terstt refTOBaotivi ne eonto bomkKrffe qtauilwB vo- 
lunt tenteat, PrweipfltuS) qnt ^l quoqne bimis 
ang^rum spiritilNiB fHrteMnt» Doniiiatioiies nint, 
qui etiam principatus et potealMes dîtaimîiKudiae 
alta eoasisendiHitt quilM» ««etera agiaina ad obedie^- 
tiam stttgeeu aum» Tbroai raiil, qui «anta dirinita- 
tis gratia replentar «t in eis Ooadiras aedeat» et per 
eo8 saajvdicia dteearaat. GMrubiiti q«oqM, id «st, 
pleuitudo aeiemie suDt qai tatato pelfeetlorl sefentla 
plepî suat» quanla claritatelB IM ttcinias content- 
plantur. Se? apbiai ««taili, id f»l ai^entas tel ia- 
cendeates, qui tanto m^ia Qaoihorls sui anMit 
am^e» quaaio Imuc vidaitas Tidenl^ inter qiM et 



mus bomo ad imaginem et simUitudinem Dei eon* ^ Deoai iraUi alii spirilus intetsnni» StiliHiî «t nomM. 



ditus est; secundus in secunda generatione evoi 
Spiritiim sanctum acceperitţ figuram Gondîiaria an- 
cepit. Sfnritu promissianU. Qui omnî oanfti per 
Joelem propbelam pronussos est < £/l ef^mâmn de 
spirittt meo tnper omnem C(urnem% 

In feâemptionim «^atfMmns^ in iauâtm gllHm 
IjMMit. Qiioa redîmend» ano sanguine atqahttftţ nt 
etiam în fane laudenns g toriom oiusţ qaod lion 0M, 
aed laadaioribM praait. N&n ceaio §fntîă% ft^^N*. 
Non cesso agens M faetans, per solidkGîsmtriiI) pus 
Hon ceâ$â f ralAM i^yeiv ei fmeeftx NaiaMniA t^ro, 
qma fidem el cbaritatena habentihiiB, sapîeMlaih k 
Deo depreeatnr t noreral enim eam a^HHrtoeM 
omninm eaaa tirtnlttni Pnter şlioi». Id M, «eeoii* 



id est, fliias. Qm9â Hi ţ^9t 6mM fMMMfU Ut t â^ 
g/iâfitmti stipM* oHiJNt wmtn ^anwinm hmiN (FMf. 
€xxxvii), £1 omnin w^^î iuh pMItMik «jttt. H est» 
«iib ^Dininatioiie IMmanfiails ejus 1 coMParlnfli i'^ 
detar esse, quod alibi ait : Necdum mdemu» 4 dHI^ 
ym su^fect^t etb. Aut 8eo«6d«M pneseientlaw id 
^od fbtanmi M» quast |sm factum eMet embme^ 
Morat, secundam eum setisnas, quem etpesnimns t 
^ îfekBâidAt ne* fn ofanf hehtdicHoM ipirttutM fn 
€«HMl^i ; aut certe fif dto pl«lerilo seciplenduin 
estf si6 debenras icdp^^e) qnod ttf am ea qnse nen 
sunt ejus voluntati subjecta, naturse conditione it^ 
eervi^M i teri)! căesă, daitoemes, Iffiafti , Gentites. 

^ 6fc intetflg* î Et *««t eaput tvpet dnineiM Ecdi^ 

dam dimtftatem. dbrlMi tnim fletia PalHs e^, % staM. Id 6St, lion solom IreMtmiM, i^d fedum art^ 



meat et ss^pientia» Btm ihaM n6$t^MeAVs «e«mi* 
dum camem. Et revelatiom$, Id est^ nt t^si^ain flK 
cie gloriam Domini eofit0iM|^l«mini. In agnUionem 
eiu$* Id est| «t |»erfeeie oognotoitts magnNndf nem 
ejus atqae virtatam» qaa (loleA ţiftMilBsa pimnifai 
rel implere pomasw Magnitaidîbem^ qaâ cnm «Uqas 
sM» nifail eom |K»tesl iOtamino ktert ; qat ealm bne 
eogne¥erit pro eertn, nallo (MiterH f n imw pe<»Mr4 j 
nam qni bamanunl leatfanonlam eraHestits imW^ 
raagis divinam polerh nh^eveii. ^nde et ioannei 
aposiolus omnem qai peceat, Dean ndn eognofUM 
confirmau Oc^e^ tcrik* U nstv non earpofle t ipK 
rituaUa enim piemissaimn aiai a|AffnMllbM tmM 



lelorum. Qfd ţtt omMfa fH omiitb^ mlimptetuK 
Nam qttando omnes cfediiierint , tube eHt corpus 
($as perTectutn la omhibns membtis; totod enim 
bl metMmi omnflms, non tn itngnlls adliht^^^tur, 
ae ulla sit diversitas metnbtoyfrfiU ^ âtit nmnia, Id 
est, doba fh «mblbn^, qttta stngbh dona, Vet pltira 
ţet lianei taM fn singtilis. Mftin In riio Deus justiţia 
est, fn idlo casftilAs^ in alie tMţ^ersntia est. 

cAPUfn. 

Ert^'oi^MH sHaifs^morftri deHetit ^t pectadt veitHi. 
IhcîpH <»>irecla beneficta reprica^ , bt ad offldun) 
ttAndAfeoruid ei contetnp!attione don^tsb bidurgentiae 



âtMicii CWidtentnt , itapewrtiwfiat» hoc efet, deilcta, 
lierTîdeniaiv Ut sdiNîs ^« wk ip9eim vasbilsn«i« ^ qeAif IbfHâ j[>tecatohim sunt, dorm Cog\tatlo tacită 
Sienmsciietiead qdanlama|lem>RMani«sCKS««»^ #M)i^tt; iprtt/)tia vcrd peccata sunt, Ctirt ţuod 



nem «pem stSoaii laeilaeontenBWtis 1 ei iA diViUasHlfr* 
reditaiis Dei VidaieliS, mnnM tenrena toUI b«itebil 
bttKdfilas. Ncmn eateTegMnnanm apibae^M tţc^ 
raaatBHraSavnaaa^nmadiMPtteaQbgtantlam pMsidet^ 
digftani^ £t Mn$Hmm9'ndă m $¥ă m %uam. Nbb qned 
Paier totem pm* et fn nn sgdHt^ M FIIKttn fed det^ 
teram habaal, nod^etr HnMnam tmniyMdfbeltt p9- 
teatiam danansirat di^MOn. A^ MfUm p HadjM^ 
tmn^ ^)^aMtmm^ m afrtaMin M dUnlrnaiioHfm. If^^ 
veni nagriaMn aehiltt onMMft, bbgelM, binebange- 
los, tiftMes, xfsmmsi^ fMndpMuA , d<mrffiatidne8, 
tfaronoi, tJhemMm^ setapbfib. Qol mbif Ma mmilaiit) 
angeli; qui Bumma, attbiUiţAi Vdeimtar. Virtutes, 



^)^ «oMtMnmatHtt pefy^nil ad fin&m. Setundum 
pmeîpm> M est, dtabohiiA. llultl «ăne opinântuf 
qti6d dfeibdJbs îb hot acte satelîîlfeus Sufe :ad decl- 
pk!n#6s diy^iis, ţy^ccâftis btnbMes divIseHt potesU- 
teitt. Btoptmiofmn. bi Otâe«id nventbinft [Scovotâ^], 
qaod ad dogtnâtă perthi^t «coimtia verftaU.. Et 
itamt namm /iW fi:*. tt«l, tjbotf at) aJoles^îentîâ 
iben^ bomtnmn apposlU ^H sd ffiifiliâni ! noA est 
enim hbrtio qui non peccet. IfWH Irte, irtve perd^- 
tJNynft, site dîaboR, qui ira didtui', pMfplet ^m 
qastt ^itertei advefsus bottrtneft fteHlatem. î>eu» 
koc. Hoc vocat. Per mulţam charitatm. NiWÎ* cha- 
iltaîis est, reldles sefvos quasi filios diligere. Vm^ 



tM 



SEDULn scon 



200 



'mnîficMi MM. Id 661, in Jiiftlitia peccatâ per bapti»* A tionem formam reeeptanim, quim et nune angeli 



inum et fidem dimittendo et pargando. Et con- 
retu$cHabU. Quia quod in capite pnecessit, certmn 
est in membris aliqaando futnnim. SknuUpie feât. 
Pro faciet. AbundanUi divitiai. Id est, quod datums 
sit, quffi nec oculas vidit nec Auris audivit. Vere 
abondans gratia est, qose nec solum peccata dona- 
Tit, sed etiam cumCbristo resnsciutos in dextra Dei 
in coelestibtts coUocabit. Per fidm. Id est, non per 
opera. Sed ne sibi salutem ipsam flde arrogaret se- 
«urus, a4junxit : Et hoc non ex vobU^ quoniam Jpsa 
Ades non ex Yobis, sed ex eo qui Yocayit nos. Ne 
^uii glorietur, Idest, suiş meritis, et non a Deo 
«sse salvalum. Creaţi in Chriito. Id est, renali per 
baptismum. Memores itaque eelote. Gommemorat 



habent, et ipse perdiderit ; notmm autem hominem, 
qui quotidie renoyatur et babitaturus est in noro 
mundo. Aliter, in unum novum hominem^ id est » in 
unum populum Cbristianum effectum : in nno spî- 
ritu pulcbre trespersonas dicit. [n aceeuu duorum 
popuiorum. Id est, totius Gbristiani popnli generis 
humani. Ergo jam non estie hotpites. Ad id quod 
praemiserat : kospitee teetamentorum Dei , nune re- 
spondet : Sed estii civei. Praemiserat, alienaţi a con- 
vertoHonelirael, Hic locns adversum eos vel maxime 
facit, qui diversas naturas nituntur introducere. 
Qaomodo enim peregrini facti sunt cives sanctorum, 
et quomodo domestici Dei faerunt quondam alienaţi 
a conTersalîone Israel, st non potest Inatura Tel în 



illosde quanta ignobilitate ad summamregni prodo- B melius, rel In pejus mutări? Supra fundamenium 



eti sint dignitatem, ut non sint ingraţi benefidis Iar- 
gitoiis. Qu4B dicilur circumeisio. Idest, non virtute, 
aed nomine. In came. Id est , non spiritu. Manii- 
facta. Id est , mana bumana facta, non spiritu Dei in 
corde. 

Alienaţi a convereatione Israel. Id est, qui tune 
erat popnlus Dei. Et peregrini. Etiamsi ex parte cre- 
debatis, proselyti tamen, id est, advensB babebamini* 
Sine Deo. Errantes. In hoc mundo. Nullos falsos Deos 
eolentes, unum verum Deum amisistis. Gratie longe. 
Dens cum ubique sit prsesens, longe tamen ab impiis 
dicitur. 

Facti ettii prope. Id est, ut Judsis lequaremini, 
qui cum Deo erant. In eanguine Christi. Id est, 



mpostolorum. Apostoli fundamentum sunt, vel Cbri- 
ttus Amdamentum est apostolorum. Ghristus est 
fundamentum qui etiam lapis dicitur angolaris, duos 
oonjungens et continens parietes. Ideo bic funda- 
mentum et summus est lapis, quia in ipso et fun- 
datur, et consummatur Ecclesia. Summus bic 
angularis lapis , quia populum utrumque eonii- 
net; sive juxta interprelalionem ccelesUa jungit 
atque terrena. Gbristus est lapis preiiosus de monte, 
reprobatus a Pbarisseis legem aedificantibus. 

In temptum eanctum in Domino. In templq sancto 
Don possunt lapides poni niat sancti. Ad comparatîiv- 
nem templi Hierosolymâe didt exstrui corpus Ghri- 
sti , id est , Eedesiam , ut multo majorem mundi- 



credendo TOS gus sanguine et passione liberatos. Jp<e C tiam et sanaitatem habeat veritas qnam imago. 

eif enîm pax noetra. Ipse est recondliatio ulriusque 

populi adinvicem et ad Deum. Et medium parietem 

macerim. Medius paries, et sepis, et materia onera 

legis erant, duos populos diyidentta, et ideo ipse pa- 

ries inimicitiae nominantur. 

Solvene inimicitlae. Id est, drcamdsionem, etc., 
quae non tam Dei Toluntas,' quam lemporis ratio a 
populi duritia exegerat. Aliter, solvens inimiclUam, 
id est, sapientiam camis, quae inimica est Deo. In 
came $ua. Id est, passione carnis suae. Legem manda- 
torum. Idest, in qua sunt mandata, dreumcisio, et 
aabbata, et neomeniae. Decretis. Id est Evangelii 
dogmatibus evacuans. Item, ipee est pax noetra, qui 



Sensuum magis in Apostolo quaerendoa est ordo 
qnam verborum. 

GAPUT m. 
Bujui tei gratia. Id est, bojus rd , quam superius 
memoravi, quod Filius Dei et gentes salvaTcrit, et 
Judaeos et utrosque fecerit unum. Ego Paulue. Id 
est, cognovi mysterium, vel docui. Vinetue ChrisH. 
Id est, Gb rişti amore ligatus Romae. Si tamen au- 
diitis. Si tamen firmiter retinelis me in voUs dls- 
pensationem accepisse doctrinae. Notum miki fa- 
ctum e$t myeterium, Id est, Jodaeos et Gentes unum 
populum esse factum in Gbristo. Sient eupra eeripei. 
In superioribus bujus epistolae ; quoniam dixit : Ut 



feât utraque unum. Gaeterum tota intelligentia ad j^ notum faceret vobii eacramentum voluntatie euee. In 

angelos transferenda est, virtutesqu'e coelorum, et bravi prout poteetie. Non quoniam poteram ego scri- 

ad animas humanas, quod in suo sanguine terrena 

et coelestia copulavit , quae inter se ante dlsside- 

bant, et bonus pastor morbidam ad montes re- 

vectans ovem, fecerit esse cum caeteris ; atque ita 

crux Domini non solum terrestribus, sed etiam cce- 

leslibus profuit. Idem in expositione Habacuc : Ipee 

tolvit enim medium parietem Israel, id est, obscuri- 

tatem veterum propbetarum, et omnia antîquae legis 

aperuit sacramenu. Quod autem z\t, Vt duos con- 

deret in semetipso in unum novum hominem, magis 

videtur superiori de Judaeis et Gentibus sensui con- 

Tenire, sic intellige : Hominem juxta imaginem et 

Şimilitudinem Dei factum, eamdem per reconcilia- 



bere , sed quoniam vos assequi valebatis. In mgste- 
rio Ckristit non in eloquentia saeculari. Non eu 
agnitum filiis hominum. Signanter et caute ait fliiis 
hominum fuisse absconditum sacramentum, non ta- 
men fliiis Dei, patriarcbis et propbetis, de quibus 
ait : Ego dixi : Dii estis. Aliter : Qoniam revdatum 
est apostolis , ignorabant prophetae ; aliud est enim 
spiritu ventura cognoscere, aliud ea cernere opere 
completa. Unde et Joannes major omnibus Prophe- 
tis esse dicitur, quia quem caeteri prophelaverunt , 
ipse conspexit, et digito demonstravit dicens : Ecce 
agnus Dei , ecce qui tollit peccata mundi. In Spitiiu 
eue Gentes cohdpred^s. Per Spiritum mibi Bevdatum 



901 GOLLEGT. IN EPfST. AD EPHESw 902 

est, sive in Spîrîto, illos sociatos esse, non car- A nUa$. Hoc solus pater omnium praestat caeteris, ut 



nis circumcîsiooe. Cohcertdei. Id est , Israelis , vel 
quod melius est , Cbristt : ut haereditas I>eus nostra 
sil, et cohxres Gbristus. Et concorporales, Id est, 
unias oorporis ; non solum cohaeredes , quod pos- 
smit diverşi generis esse ; non solum concorporales, 
quia id possunt ejusdem generis filii , non ejusdem 
subsUntiae et glori». Ideo sequitur : Et compartiei" 
pes protni$sioni$ teeundum operationem virtutis ejw. 
Cujus sirius me confirmat, sive cujus Tirtotesmeum 
confirmant evaugelium. Mihi enim minimo oni' 
nium Mtictorum data e$l gratia hac. Non puto Apo- 
stolum cum mentîs saae concordasse secrelo, ut 
Tere omnibus sanclis minimum se esse dixerit ; 
Terbi gralia, bis qui erant in Epbeso, Gorintho» 



patres dicantur ; sive per naturam pater Domini , 
sicut caeterse quoque creatune patefnitalis nomen 
adoptione menierunl. Quoniam autem nos , qni non 
sumus de genere Abrabam , si fîdem iilius babueri- 
mus , filii Abrabam Yocamur, et patriarcbas et pro- 
pbeias patres vocamus , ila puto angelos et babere 
principes sui generis , quos palres gaudeant babere 
in coeleslibus. In interiore homine. Ubi interior per 
fidem robustus est, ibi habitat Gbristus, non ubi 
exterior saginatur. Vt possîtis comprehendere quce sit 
latitudo, Quidam dicunt , quod latitudo spatiosa via, 
quae ducit ad mortem, intelligatur, longitudo vila 
aeterna , altitndo coelestes virtuies, profundum con- 
trarise inferorum virtutes ac potestates, ut scilicet 



Thessalonica , vel in toto orbe. Quod cum bumili- B korum omnium notiliam babentes , noverint quid 



talis indicium sit se omnibus sanctis minimum di- 
cere, mendacii est reatus, aliud in pectore clansum 
babere , aliud in lingua promere. Sed hoc pnecepto 
Domini fecit Paulus , dicentis : Qui imit in vobis 
major esxe, fiat omnibut minor : et qui vuit e$se pri" 
mus , fiat omnium novi$9imu$ ( Marc, ix ). Omnibus 
eutm qui se propter Ghristum infîrmos esse cupie- 
bant, apostolus Paulus infirmior erat, et idcirco 
major omnibus. P/m, inquit, aliis laboravi, Evan^ 
gelizare investigabiles dimiia$ Ckristi. Qnseritur, si 
înyestigabiles, cur evangelizantur inpopulo? Si abs- 
conditae, qua ralione per Paulmn referuntur? Hic 
ergo invesiigabile abscoiiditum dnpliciter sentien- 
duro: quod investigabiles ante divitiae foerunt, et 



eligant, tcI quid refutent. Nulla rotunditas longilu- 
dinem et lalitudinem babet , allîtudinem quoque et 
profundum , sed ex universis partibus cosequalis. 

Scire etiam supereminentem scientice charitatem 
Chritti, Hoc est, ut digni simus, perscientiam et 
bonam conversalionem babere Gbristi supereminen- 
tem charitatem. Supereminel autem scientiae cbari* 
tas Cbrisli , cum ex ipso nascatur, sicut superemi* 
net fructus. Ut impleamini in omnem plenitudinem 
Pei. Quia non prodest scientia sine charitate. Ple-> 
nitudo namque donorum Dei non erit, si cbaritas 
desit. Ei autem , qui poten$ e$t omnia facere iuper* 
abundantert quam petimus^ aut intelligimus. Redit 
ad id , quod supra dixit : Propterea flecto genua , 



tanc post Domini apertae sunt passionem ; aut certe, ^ etc. Nuncqne subinfert. Ei. autem , etc. Seeundum 



qaia natura sua homini investigabiles erant, haec 
Deo revelante, in quanlum tamen possumus, nobis 
sânt cognita. 

Et iUuminare omnes. Tanc îDuminat , quando Gen- 
teset Judsos ad fidem Ghristi vocat. Sacramenti a6t- 
eonditu Id est , incamatioiris Ghrifiti et vocationis 
GenUnoi ad fidem, prioribus temporibns soli Deo 
cognitam erat. U$ inncîesceret prineipibus. Ut per me 
his qui rebus ccslestibus, donisque per omnem Eo« 
desiam principantur, multiformis sapientia innote- 
scat. llem : Si principibns et potestatibus in coelis 
( Hcet quidam principem aeris istius et angelos ejus 
interpretantor), ignota fuit multiplex sapientia Dei, 
qiue nuBC eis per Ecdesiam revelată est , quanto ma- 



virtutem , quw operatur in nobis, Non seeundum me- 
rita nostra. In omnia soicula siBCutorvm. Immenst 
beneficia immensis laudibus sunt celebranda. 

GAPOT IV. 
Ego vinctus in Domino. Garcere scilicet vinctus , 
vel quod melius est, Ghristi charitate. Quidam vin^ 
eulum animx corpus dicunt. In Domino, Id est, non 
meo delicte , Tel obsecro vos in Domino. Vt digne 
ambuletis. Id est , non dedinaotes ad dexteram , ne- 
que ad sinistram. Et mansuetudine, Mansuetus nuDi 
nocet. Su/ferentes invicem in charitate. Quia sulTe- 
runt pbilosophi . sed non in charitate. Nos vero non 
ut laademur, sed ut iile, quem sustinemus proficiat, 
diligentes susţinere debemus. Sol idti urvare «nt* 



gis patriarchis et prophetis ignota fuit ? quos supra ^ tatem spiritus in vinculo pacis. Nec dicentes : Ego 

non ignorasse mysterium Ghristi, sed ita ut apostoli , 

nescisse monstravimus. Ex quo intelligînras , quia 

crux Ghristi non solum uobis, sed et angelis profuit , 

et aperuit sacramentum quod ante nesciebant. De- 

nique intern^ant : Qois est iste rex glori» ? Quam 

fecit, Quam olim Deus in sua mente decrevit. In quo 

habemus tibertatem, Id est , conscientiam puram , vel 

conscientiae puritatem. Et accessum. Id est , ut no- 

ster ad Deiim seoftus acoedat. Propter quod peto. Sed 

magis gloriari debetis, inteUig«Dtes me tanta absque 

certse spei fiducia susţinere dob posse, quse apud 

înfldeles p<ena5 , apud fideies Tictori» sunt. Qwe est 

gioria tuira. Pro : qum sunt, Ex quo wninh pater- 

Patrol. cui. 



Apolloy ego Cephce (/ Cor. i ). Quidam hic non Spi- 
ritum sanctum, sed mentis affectom dicunt, ut: 
Erat illis cor unum, et anima una, Vnum corpus, Id 
est, Ecclesia unum consensum debet habere in uno 
corpore, omnium compago membroram» qus ad 
nnam spem sunt yocata salutis. Et nnus spiritus, Id 
est, quamvis multa largitur. Vnum baptismum, Quam- 
Tîs sub tribus personis dalur. Et hoc contra Yalen^ 
tinianos , qui duo baptismata dicunt. Qui super om>- 
nes est, Super omnia Pater, quia auctor est omnium. 
Per omnes. Filius, quia per ipsum creata sunt. In 
omnibus. Spiritus sanctus, ipse enim credentibus 
dainr, et templum ejus sumus. Vnicuique autem no- 

7 



tfg SEDULn 

rhificâtU MM. Id M, In Jiifttitia peccau per baptism A 
mum et fidem dimittendo et pargando. Et con- 
Te$u$ciUibU. Quia quod in capite praeoessit» certmn 
est in membris aliqaando faCnrum. Smulque feeit. 
Pro faclei. AbundanUs dmtia$. Id est, qaod datarns 
sit, quffi nec oeulus yidit nec Auris audîvit. Vere 
abondans gratia est, qose nec solum peccata dona- 
Tit, sed etiam camCbristo resusciutos in dextra Dei 
in coelestibos collocabit. Per fidm. Id est, non per 
opera. Sed ne sibi salutem ipsam fide arrogaret se- 
«urus, a4jttnxit : Et hoe non ex vahii^ quoniamjpsa 
fidea non ex Yobîs, sed ex eo qui Toeayit nos. Ne 
^ui$ glorietur. Idest, suiş meritis, et non a Deo 
esse salvalum. Creaii in Chmto, Id est, renali per 
baptismam. Memores itaque e9tote. Gommemorat 
Ulos de quanta ignobilitaie ad summamregni prodo- B 
eii sint dignitatem, nt non sini ingraţi beneficiis lar- 
gitoiis. QwB dicilur circumciiio» Id est, non virtute, 
aed nomine. In came. Id est , non spiritu. Manii- 
faetu* Id est , mânu bumana facta, non spiritu Dei in 
corde. 

Alienaţi a conver$atione hrael, Id est, qui tune 
erat populus Dei. Et peregrini. Etiamsi ex parte ere- 
debaii8,proselyli lamen, id est,adTenae babebamini. 
Sine Deo. Errantes. In hoc mundo. Nullos falsos Deos 
colentes, unum verum Deum aniisistis. Gratie longe. 
Deus cum ubique sit prsesens, longe tamen ab impiis 
dicilur. 

Facti eetis prape, Id est, ut Judsis lequaremini, 
qui cum Deo erant. In sangtune Chrieti. Id est, 
credendo tos gus sanguine et passione liberatos. Ipee ^ 
est enim pax nostra. Ipse est reconciliatio ulriusque 
populi adiuTicem et ad Deum. Et medium parietem 
maeeriof. Medius paries, et sepis, et materia onera 
legis erant, duos populos dividentia, et ideo ipse pa- 
ries inimiciti» nominantar. 

Sohene immicittae. Id est, drcumdslonem, etc., 
quae non tam Dei Tolnntas,' quam lemporis raUo a 
populi duritia exegerat. Aliter, solvens inimicitiam, 
Id est, sapientiam camis, quae inimica est Deo. In 
came $ua, Id est, passione camis su». Legem manda- 
lortHit. Id est, in qua sunt mandata, circumcisio, et 
•aHnta, et neomeniae. Decretis. Id est Evangelii 
dogmatibus evacuans. Item, ipee eet pax nostra, qui 
fedt utraque unum. Gaelerum Iota intelligenlia ad j. 
angelos transferenda est, virtutesque coelorum, et 
ad animas huinanas, qnod in suo sanguine terrena 
et coelestia copulayit , quae inter se ante disside- 
bant, et bouus pastor morbidam ad montes re- 
vectans ovem, fecerit esse cum caeleris; atque ita 
crux Domini non solum terrestribus, sed etiam coe* 
lestibus profuit. Idem in expositione Habacuc : Ipee 
tolvit enim medium parietem hrael ^ id est, obscuri- 
tatem Teterum propbetarum, et omnia antiquae legis 
aperuit saeramenu. Quod autem alt, Vt duoe con- 
deret in temetipeo in unum novum hominem^ magis 
videtur superiori de Judaeis et Gentibus sensul con- 
venire, sic intellige : Hominem juxta imaginem et 
şimilltudinem Dei factum, eamdem per reconcilia- 



scon 200 

tionem formam reeeptarum, quam et nune angeli 
habent, et ipse perdiderit ; notmm autem homnem^ 
qui quotidie renoyatur et babitaturus est in noTO 
mundo. Aliier, in unum novum hominem^ id est » In 
unum populum Cbristianum effectum : in uno spi- 
ritu pulcbre tres personas dicit. In acceuu duorum 
popuiorum, Id est, totius GbrisUani populi generis 
hnmani. Ergo jam non eetis hoepitei. Ad id quod 
praemiserat : hoipitee testamentorum Dei , nune re- 
tpondet : Sed e$ti$ cives, Praemiserat, alienaţi a con- 
vereoHoneliraeL Hic locns adtersum eos vel maxime 
facil, qui diversas naturas nituntur introducere. 
Qnomodo enim peregrini facti sunt cives sanctorum, 
et quomodo domestici Dei fuerunt quondam alienaţi 
a conversalione Israel, si non potest Inatnra vel în 
melius, vel in pejus mutări? Supra fundamentum 
&poitolorum. Apostoli fundamentum sunt, vel Cbri- 
ttus fundamentum est apostolorum. Christus est 
fundamentum qui etiam lapis dicitur angularis, duos 
oonjungens et continens parieles. Ideo bic funda- 
mentum et summus est lapis, quia in ipso et f^n- 
datur, et consummatur Ecclesiâ. Summus hic 
angularis lapis, quia populum utrumque conil- 
net; sive juxta interpreialionem coelestia jungit 
atque terrena. Christus est lapis preiiosus de monte, 
reprobatus a Pharisaeis legem sedificantibus. 

In templnm eanctum in Domino. In templq sancto 
Don possunl lapides poni nisi sancti. Ad comparatio- 
nem templi Hierosolymae didt exstrui corpus Chri- 
sli , id est , Ecclesiam , ut multo mijorem mundi- 
tiam et sanctitatem habeat veritas quam imago. 
Sensuum magis in Apostolo quaerendug est ordo 
quam verborum. 

GAPUT m. 

Bujui tei gratia. Id est, hujus rei, quam superios 
memoravi, quod Fillus Dei et gentes salvaverit, et 
Judaeos et utrosque fecerit unum. Ego Paulue, Id 
est , cognovi mysterlum , vel docul* Vinetue Ckri$ti. 
Id est, Gh rişti amore ligatus Romae. Si tamen au- 
diaţii. Si tamen firmiter retinelis me in vobisdis- 
pensationem accepisse doctrinae. Notum mhi fa- 
etum e$t myeterium. Id est, Judaeos et Gentes unum 
populum esse factum in Ghristo. Sicut supra scripsi. 
In superioribus hujus episiolae ; quoniam dixit : Ut 
notum faceret vohis sacramenlum votuntatis sucf. In 
brevi prout potestis. Non quoniam poteram ego scri- 
bere , sed quoniam vos assequl valebatis. In mgste- 
rio Ckristi , non in eloquentia saeculari. Non ea 
agnkum /S/tu Aomtfuuii. Signanter et caute alt fliiis 
hominum fuisse absconditum sacramenlum, non ta- 
men fliiis Dei , palriarchis et prophetis , de quibus 
aii : Ego dixi : Dii eetis. Aliter : Qoniam revelatum 
est apostolis , ignorabant prophetae ; aliud est enim 
spiritu ventura cognoscere, aliud ea cernere opere 
completa. Unde et Joannes major oamibus Prophe- 
tis esse dicitur, quia quem csteri prophetaverunty 
ipse conspexit, et digiio demonsbravit dicens : Ecce 
agnus Dei , ecce qui toUit peccata mundi. In Spiritu 
een Gentes cohtpred^. Per Spiritum mihi Bevdatum 



90! GOLLEGT. IN EPfST. AD EPHESw 902 

est, sive in Spîrito, illos sociatos esse, non car- A nUa$. Hoc solus pater omnium praestat caeteris, ut 



nis clrcumcisione. Cohctndez. Id est, Israelis, vel 
quod melius est , Cbristt : ut haereditas Deus nostra 
sil, et cohxres Gbristus. Ei concorporales, Id est, 
unius corfioris ; non solum cohaeredes , quod pos- 
ftuut diverşi generis esse ; non solum concorporales, 
quia id possunt ejusdem generis filii , non ejusdem 
subsUntiae et glori». Ideo sequitur : Et eompartiei" 
pt$ prami$sioni$ Hcundum operationem virtutu ejus. 
Cujus virius me conflrmat, sive cujus virlutesmeum 
confirmant evaugelium. Mihi enim minimo ont' 
nttim ianctorum data e$t gratia hac, Non puto Apo- 
stolum cum mentis suae concordasse secreto, ut 
vere omnibus sanctis minimum se esse dixerit ; 
verbi gratia, his qui erant in Epbeso, Gorîntho, 



patres dicantur ; sive per naturam pater Domini , 
sicut caeterae quoque creatune patefnitatis nomen 
adoptione meruerunl. Quoniam autem nos , qui non 
sumus de genere Abrabam , si fîdem illius babueri- 
mus, filii Abrabam vocamur, et patriarcbas et pro- 
pbeias patres vocamus , ita puto angelos et babere 
principes sui generis, quos patres gaudeant babere 
in coelestibus. In interiore homine. Ubi interior per 
fldem robustus est, ibi habitat Gbristus, non ubi 
exterior saginatur. Vt possitis comprehendere quce iit 
tatitudo. Quidam dicunt , quod latitudo spaliosa via, 
quae ducit ad mortem, întelligatur, longitudo vila 
«terna , altitudo coelestes virlules, profundum con- 
trarise inferorum virlules ac potestates , ut scilicet 



Thessalonica , vel in loto orbe. Quod cum bumili- B horum omnium notitiam babenles , noverint quid 



tatis indicium sit se omnibus sanctis minimum di- 
cere, mendacii est realus, aliud in pectore clausum 
habere , aliud in lingua promere. Sed hoc pnecepto 
Domini fecit Paulus , dicentis : Qui vuit in vobi$ 
major esse, fiat omnibus minor : et qui vuit esu prt- 
tnus , fiat omnium novissimus ( Marc, ix ). Omnibus 
euim qui se propter Ghristum infirmos esse cupie- 
bant, apostolus Paulus infirmior erai, et idcirco 
major omnibus. Plus, inquit, aliis laboravi. Evan^ 
gelizare investigabiles divitias Christi, Quseritur, si 
investigabiles, cur evangelizantur inpopulo? Si abs- 
eonditae, qua ralione per Paulmn referuntur? Hic 
ergo invesiigabile absconditum dupliciler sentien- 
duro: quod investigabiles ante divitiae fuerunt, et 



eligant, vel quid refutenl. Nulla rolunditas longilu* 
di'nem et latitudinem babet , altîludinem quoque et 
profundum , sed ex universis partibus cosequalis. 

Scire etiam supereminentem sdentice charitatem 
Christi, Hoc est, ut digni simus, per scientiam et 
bonam conversationem habere Gbristi supereminen- 
tem charitatem. Supereminel autem scientiae chari* 
tas Gbristi , cum ex ipso nascatur, sicut superemi- 
net fructus. Ut impleamini in omnem plenitudinem 
Dei, Quia non prodest scientia i^me charitate. Ple-* 
niludo namque donorum Dei non erit , si charitas 
desit. Ei autem , qui potens est omnia facere super^ 
abundanter, quam petimus, ata intelligimus* Redit 
ad id , quod supra dixit : Propterea flecto genua , 



tune post Domini apertae sunt passionem ; aut certe, ^ ele. Nuncque subinfert. Ei. autem , etc. Seeundnm 



qaia natura sua homîni investigabiles erant, haec 
Deo revelante, in qoantum tamen possnmus, nobis 
sânt cognita. 

Ei iUuminare omnes. Tune îHuminat , quando Gen- 
teset Jadsos ad fldem Ghristi vocat. Sacramenti a6t- 
eondiii. Id est , incamatioiris Ghriftti et vocationis 
Gentiiioi ad fldem, prioribns temporibus soli Deo 
cognitnm erat. U$ itmotesceret prindpibus. Ut per me 
his qui rebus coelestibus , donisque per omnem Ec- 
desiam principantur, mulliformis sapientia innote- 
seat. liem : Si principibns et potestatibus in coelis 
( Ucet quidam principem aeris istius et angelos ejus 
interpretantar), ignota fuit multiplex sapientia Dei, 
qnae nune eis per Ecclesiam revelată est , quanto ma- 



viriutem, qum operatur in nobis, Non secnndum me- 
rita nostra. [n omnia scucula swâulorum» Immenst 
beneficia immensis laudibus sunt celebranda. 

GAPOT IV. 
Ego vinctus in Domino, Garcere scilicet vinctus, 
vel quod melius est, Ghristi charitate. Quidam vin« 
culum animx corpus dicunt. In Domino, Id est, non 
meo delicto , vel obsecro vos in Domino. 'Ut digne 
ambuletis, Id est , non decHnantes ad dexteram , ne- 
que ad sinistram. Et mansuetudine, Mansuetus nulii 
nocet. Su/ferentes invicem in charitate, Quia suffe- 
runt pbilosophi . sed non in charitate. Nos vero non 
ut laudemur, sed ut iile, quem sustinemus proficiat, 
diligentes susţinere debemus. Sol iciti tervare uni* 



gis patriarchis et prophetis ignota fuit ? quos supra ^ tatem spiritus in vinculo pacis, Nec dicentes : Ego 

non ignorasse mysterium Ghristi, sed ita ut apostoli , 

oescisse monstravimus. Ex quo intelligimus , quia 

cnix Christi non solum nobis, sed et angelis profuit , 

et aperuit sacramentum quod ante nesciebant. De- 

Bîque interrogant : Quis est iste rex glorise ? Quam 

fecit, Quam oUm Deus in sua mente decrevit. In quo 

habemus libertatem. Id est , conscientiam puram , vel 

conscientiae puritatem. Et accessum. Id est , ut no- 

ster ad Deum seoftus acoedat. Propter quod peto, Sed 

magis gloriari debetis , intelUg«ntes me tanta absqne 

cerUB spei fiducia susţinere non posse, quse apad 

infideles pcenas , apud fideles victori» sunt. Qu(b est 

gloria veUra. Pro : qum sunt, Ex quo omnis pater- 

Patrol. cm. 



Apollo, ego Cephce (/ Cor, i ). Quidam hic non Spi- 
ritum sanctum, sed mentis affectom dicunt, ut : 
Erat illis cor untcm, ei anima una, Unum corpus, Id 
est, Ecclesia unum consensum debet habere in uno 
corpore, omnium compago membrorum» quae ad 
unam spem sunt vocala salutis. Et unui tj^riius, Id 
est, quamvis multa largitur. Unum bapti$mum,(tiăxiDr 
vis sub tribus personis datur. Et hoc contra Yalen- 
tinianos , qui duo baptismata dicunt. Qui super om- 
nes est. Super omnia Pater, quia auctor est omnium. 
Per omnes, Filius, quia per ipsum creata sunt. In 
omnibus, Spiritus sanctus, ipse enim credentibus 
datur, et templum ejus sumus. Unicuique autem no- 

7 



strum data est gratia secundum tnehsuram. Nune de j^ membra. Seeundum operationem^ inqoitt in memu- 

ram uniuiCMJusifue partis. Si ergo est meosura uniu»- 



(liHcrentia donorum dicit, tie ab hoc invidi fiant 
iuvicem, cum ChrSstus singulis dividit. Secundum 
mensuram. Tani nostrse capacitatis quam iliius Iar- 
gilaiis. Quam^is immensus est Deus, tamen juxta 
mensuram gratiam donat , id est , ut capere possi- 
mus. Captivitatem. Nam quos diabolus tenebat in 
luorle» Christus captivavil ad vitam. bedit dona. In 
Psalmo ait : Accepisti dona ( Psa(. lxvii ). Ipse ergo 
et dat, el in suiş membris accipit. Quod autem 
ascendit^ quid est, nisi quia tt descendit ? Exponit, 
curdicatur ascendisse^quein ubique esse non dubium 
est. Secundum formam scilicet servi » ad quam non 
localiter, sed dignanter descenderat. Super omnes 
ecelot. Nunquid corporaliler super omnes ccelos, 



cujusque partis, ita totius corporis, quod omnibus 
suiş membris constat » est utique mensura plenitu- 
diuis Christi , de qua diclum est , in mensura ctatis 
plenitudinis Christi, Quam plenitudinem eliam ilio 
conimemoravit locov ubi ait de Cbrlsto : Ei ipsum 
dedit super omnem Ecclesiam^ quw est corpus «jui, 
pienitudo ejus^ qui omnia in omnibus ifnplet» 

Parvuli fiuctuantes. limtabiles adinstar fluctag, qu 
a vento movetur. 

Et circumferamur omni vento doctrinm. Ut n<m 
simus ignorantes, nec dubie vacillantes, et more 
imperiti gabcrnatoris omnis doctrinae vento nostrae 
fidei vela pandentes , ne facile naufragemns , aut ad 



quos pbilosoplii sphxras vocant, transiens, steiit io B portum perfeclionis nunquam pervenire possimus. 



summo coeli fornicet Aut certe omnia corporaţia 
contemnefus, et oeterna coniemplans, super coelos, 
id est , stiper invisibilia sedisse credeudus est ? quod 
ego melius puto. Ut adimpleret omilia. Ut non solum 
prophetas compleret , sed etiam bas occuUas dispen- 
fiationes : neque scire possumus, quomodo et an- 
gelis in inferno sanguis Gbristi profuerit 

Et ipse dedit quosdam. Nune tractai donorum pne- 
dictorum diflerentiam secundum mensuram dona- 
tionis Gbristi. Alios pastores et doctores, Non autem 
ait alios pastores et alios doctores ; sed alios pa- 
stores et doctores , ut qui pastor est , debeat esse 
doctor. Alios vero evangelistas. Omnis apostolus 
evangelista est, non omnis evangelista apostolus. 



Et astutia, Id est, dialecticae artis. 

Yeritatem autem facientes. Omnia in veritate pro- 
pter charitatem Gbristi , et nihil in hypocrisi fa- 
cientes. Pj^r omnia. Incrementa seu dona, vel ope* 
ra. Ex quo totum corpus comipactum^ Singulis mem- 
bris, id est , jusUs quibuslibet. Et c^nnexum. Nervis 
•i cute. Per omnem juncturam. Membrerum scilicel 
a capite usque ad pedesi, ex capite connexum oorpui 
per omnem juncturam , vei subjimctionem operatio- 
nis crescit , dum se altcrutrum membra aedificaot 
diligendOy ita ut ooumquodqtte nembrum in sua 
membra aogeatur, hoc est^ ui qui esi per sapiea- 
tiam octtlus, in eorum numerum orascat, qui ocoli 
oflTicium enintf et siogula suo loeo profioiant 



Donec occurramus omnes in unitate fidei. £x libro de G membra. 



Civitate Del vigesimo secundo : Si dixerimus ad 
Dominici corporis modum etIam quorumcnnque ma- 
jora corpora redigenda , yeribit de multorum corpo- 
ribuB plurimum, cum ipse capilliim non peritumm 
e^işe promiaerit. Restat ergo, ut suam fecipiat quis^ 
que mensHram, faam vel habuit in juventulet 
etiamsi aenex sit mortaus^ vel fuerat habitunis, 
etiamsi est ante defunctus. Atque iUud quod com- 
aiemoravit Apostolus de mensura cetatis plenitudinis 
Christi^ aot propter aliud intelligamus dictum esse» 
id est, ut iUo capite populi Ghristiani accedentOf 
omniinB perfectione merobrormn astatis eio» men* 
sora eempleatuT ; aut si hoc de resurrectione cor^- 
pomm dictum est , sic aecipiamus dictum « ut nec 



in cfiaritate. Dum dicit in charîtatoi ad sensaa 
pertinet , quia hoc totum spiritualiter intelligendum 
est, Haec idcirco apud nos dl>saur» sQBt« firia me- 
tapboric«i>s dicanuir. 

Hoe igitur tHco et teitifivor in Pomina. QuM a** 
perius rogaverat , hîc Domin «btesiAllofte oomirin- 
git : hoc ergo dico vobis« qui oceurswri estis m 
mensura aetatis plenitudinis Ghristi. 

Ne ambuletis sicvt gentes mnbulant , qm ife^^rax- 
ti$ semetipsos. îd est^ duUmb apem ecDtesiiiui pne- 
miorum habentes. Et avaritim. Noa ad avăritiam , at 
soaat, simpliciter pertinet ^ sed ad Ub idu i C B i Mqna 
luxuriam, quod nonnuoquam luxuHandd patiuitnr. 
Non ita didieisti» Ckrislum. Discere Gbf islam ^ idem 



iirfra , nec altra juvenilem formam resurgant cor-^ D est, et scientism audife. Si iaiNtfii Uimm muiisin. St 



pora mvtaoram, sed ia ^us letate et robore^ ad 
qilam usque Ghristum hic pervenisse cognovimus. 
Girca trîgifita qaippe annos deflaierunt esse etiam 
sKCuli hujua doetissîBH hominum Juventutem : quffi 
caln foerM propria spatio terminata , inde jam ho- 
mineal ki detrimeata vergere gravioris ac senilis 
astaife. Et ideo aeti ease dictum m mensuram cor- 
poris f Tel in mensuram staturm , sed tn m^Mieram 
ofioiît plenitudinis Christi, id ett, in eo debet esse» 
qiA est Tir perfeclus, caput et corpus, quod constat 
omnibus membris, quae suo iempore complcbuntur. 
Quotidie enim eidem corpori accedunt , dum sediGea- 
tur £cdcsia , col dicitur : Vos esiis corpus Christi^ ei 



autem omnes, qui GhrisUim audire videaUir» andi- 
rent , aunquam ad Epbesiosi et eerle iMo^^ quiboa 
sacramenta Ghristi revelaveral Ap ort a iuu » diteetec : Si 
tamen itimm audimn. Et m illo docţi mti$^ AKi]ua«Hla 
per semetipeam doeet nas ia eordAm bOMfis, aii- 
qaando per doctores. 

Sieut m vetitas tn iem. Ham aâaeii peir sfl^uhini 
6t âfenigmala vident , fci leav anteai T^rilts. Secun^ 
dam demderia errms^ Fdtelens oamld secondaşi de- 
iideria cordis eamatiam coffllatloaQm. 

El ihduiie naram kominem, Id est, QirHtmB , cu- 
jtts cettversatioae tnduimor. Qui secunămm Dettm 
creatus est injustiţia. Ecce manifestam est, quod 



265 



COLLECT. IN EPIST. AD EPHES. 



S06 



amîsU Adam juMitiam et sanatitoteia, et yeritatem. A Spiritul sanctof. In die redemptivnU. In diebapâsAii. 



^uBlitia. In judiciîB. Sanetitai. In operibus. VBriias 
in verbia. Loquimini veritatem ^ unn&qnitque cum 
proximo $uo. De Zacharia siimptuiti. Quia tumus 
inmem membra, Nefi possunt alfcerulrum mem- 
bra ae fallere, neque laniare, ila et tos. Iragcimi- 
fii, el nolke peccare { Psal. iy ). Evidenier boc dicit 
viliis et furori vesiro » ne connivenlibus yobis sol 
justititt Cbristua incipiat propter iracundiam te- 
fitram mentibus obscuratis occidere, 6t discedente 
iUo locuHi diabolo in vestris cordibus praebeatis. 
Aliler : Sol non occidat super iracundiam vettram' 
{iaeob. IV ) , boc est» ut ira sit bretis, nec in diem 
crastinuin differatar. Neque iocum deiii diabolo. 
Porta enkn diaboU peccatam est , qaemadmodum 
SpiHtus aancti |06tUia« Quî furabatur^ jam non fure* B 
tur* Hdc est, alienos labores alîquando direptos , 
nune 6110 labore compenset, et operando triboat in- 
di|$entibus» qui moltos furando fecit egentes. Magi$ 
auiem laborety et operam manibus. Operatur bonum^ 
qui declinat a maio, et facit bonum, et operatur in 
agro aniroae suae t ut spiritualibus panibus implea* 
tur, et possit commodare esurienti et oecessilatcm 
Mistinenti, dan? în tempore cibaria coelestis dogma- 
tis eoBsarvis suia. Si autem talts est q«i operatul 
bonum» erfo et ia qui furalurconsequenter verbafu- 
ratur et doginata^ de furio vivens, de furto sibi cer- 
TieaUa consuenst et Scriptaramm panilos bine inde 
eoUigais, at poasît tunieam facere conscîssam. &îa- 
Mus est Gr«cum yerbum quod Latine dicilur cri- 



Amaritndo, Hancor in cbrdei Ira. Quseinyoltu apptM- 
rel, futore restincto desidfcrat nlUonem. IndignaUt, 
Est et superbia, cum aliquem judicamus indignnm , 
et idee nolumti^ eum snsdnei^i C^amor. Sciilcet iUe 
qui^ex furore descendit. Gaet^rum isaias l>ene cla- 
mare jubetur, et ipse Domlitns irt tetnplo clamabat : 
Qui 9ititf veniat et bibat [Joan. yii). Peccatum perpe- 
trare crlmân est; pcccdium pfs^dl<;are, clamor.Ctr»^ 
omni maliţia* Comprehendit otnnia mala, dicetidd 
maliţia. Aut maliţia est, qose fnimico Ticem reddere 
polcst. Estete autem invicem beni§ni, Postquam Vltia 
eradicatit, virtutea plantai , Ht Jeremfas didt : Vt 
eiielias et plantes. BenigM, Ei t^dhie. Misericordee, 
Gperibm. Demilkte$, Id est< remhti^tes peccata. 

CAPUT Y. 
Eitote nutem imitatoret Dei, Indulgendo peccata , 
ui est : Domine, ne statuas itUs boc peccatum , quia 
nesciorit quid faciunl {Lue, xtm, 54). 

Et tradidit semetipsum. Ergo sicut illd animam 
suam pro nobis tradidit, ita et nos pro fratribos ani- 
tnas ponamus. Oblaiioneni et hostiani. Omne sacrifl- 
efum oblatio vocaţii)', hostia verd de vivis; at in 
Ghristo eontitfetdf utrtiin^iie, quia ipse obiaius est 
et vivus. In odorem iUatilatik. Odofr suavilatis eharii-' 
tas est. Fornicatto autetn. Oînnia cfimlna brevilef 
cmnprebendll, dbas critnlbum designando radieds , 
id est, fofmicâfionem el avaHliam. Et omnisimmundi- 
Hă. THillatlo cârhis, et fluxds sânguinls ex quali- 
cubque attHtu tentris. 



minator, lingua vero Hebraica SaUnas appellatur ^ Aut turpitndo. Id est^ libidinosa cogitatio. Inter 

stoUiloquldm et scurrilitatem boc interesl quod stul- 
tiloqulum nibil in se sa^iieni^ eft corde hominis dignuni 
habet. âcurrllltas verd de prudenţi menld descen- 
dit, et eodsulto app^tit ^xdatU vel urbana verba, 
ve! rustica, vel turpia,vei ftifceta, quam nos joculari- 
tatem alio verbo possttmu^ appellare» ut risum mo- 
veat audlentibtis. Terum et hsec a sanctis viris pro- 
pefleiidd , qtilbââ msigis (ionveoit fiere atque gau- 
(fere. 

Si^d inagts ^ratid^ adio. Non ut Deo grattas aga-' 
mus, sed ut grati sive graliosi simus apud homines, 
ut : Sit urmo tester sale conditut. Boc emm scitote. 
Hbc contra Ilbs agit qui solam fldem posse sufficere 



adversarîtts, sive contrarius. Et ab Apostolo Belial ^ 
idest, absqiie jugOj quod de tollo aud Dei ejecertt 
servitulem* qnem Aquila «pdMstam tranatnilt. Ope* 
rana mambue quod bonum etf« N(m quod malum, ni 
Mint dmitaB iuhonesta vel make artes, at maleflcia ^ 
ele. Sed si quie bonus. Sertm qui docet vittutes. Ei 
nolUe comrktare Spiritwn sttnctum Dei. Non quod 
ipaa Spiritua aancti sttbstkntia oontristari potest^ 
ciiHi babeat SBternam atqde incoramutabilem beati^ 
tudinem, sed quia ila in sanctis babiiat, ut eos im-' 
pledt cbariiate, qda liecease est ui homines ex tem- 
pore gaudeant, profei^tu fidelium et bonis operibus* 
jBl ide* naeesee est ut etiam conaltistentui^ lapsn vel 
peccatia eorsm de quorum iide ac ivietate gandeant : j^ dicunt. Aut d^ai-us. Oui sid bonbrai divîliaâ ut deos. 
4|Qa» iristiiia Unidabilis est quta venit ex dilectiond Nnm in avaro idololatria est, quod scriptoram ipsiui* 



quam Spiritua sanctua infudit.Propterea et ipse spi- 
ritua diciior conlristari ab els qui sic agunt, ut eo* 
ram faelia oontriatentur aancti , non ob aliad nisl 
^ift &pirii«m sanctual babent, qiio dono tam bonî 
aiwl» ac eoa mali raceatifitent^ hi maxime qaoa bo» 
nea fuisae sive n^ertmi^ aive erediderunt : quajpnF» 
leelo trialilia uda aelitmiidli aripanda, venmietiaiit 
praBCtpue laodanda aiqnepnedicaiida est. Hem : iV^ 
liu ccmristure Spitîtum saOeHtm, Hdntinibim ioquena 
te», comparatkmes iiidCrcit bumanas, ut ex nHbi$ 
îalailigamua (pMttfam Spirilni aancto iiijuriam f^rci-» 
mua eum donum ejim iil tn^ls aliqda peccati sorda 
poUuimus. In quo siqnati estis. Signali autem sumus 



ndmodi colii, ut voracium Deus venter est, ita cu- 
piddnim Deâs dicitur pecuniă. iti fitio^ diffidehtios. Ii 
Sodbmitas, vel in cOâ qui diluvid perierunt. Notandunî 
est a^od sex vitiis supra probibitis , fornicatione , 
It^tînditiâ, avariiiâ , ttirpîtndine, sfuUitiâ, sciirrî- 
Wii^; tltinc iM,\ixA fria pdsuent , fornicationem , 
frAlbuVifdltiaiifct avârîtiam , quîb'us qi/i fueritobno- 
xlM; tis^^dttateib ift regno Cfifi^i et deî non possit 
HĂb^; St itiim iti' âlVif/Jtoqiii ti sctrra alfeni es- 
mx a rhgHti M , (ftibinodo miquo^ specîaiitĂr se- 
^afavit, vHeretnr scntentia esse crudelis, hon iguo- 
seere irtibccîliilati fhgilltatis humanae , cum etiam' 
per jocum nos dicta damnarent. Qui enim In ser- 



t07 SEDULH 

mone non labilur, perfeclos est. Ne<{ue vero ista di- A 
ccnies locum stuUiloquio et scurrilitati damus, dum 
non exdudantur a regno, sed quoniam apud Patrem 
divers» suDt mansiones, et ttdla a steiia differt in 
gloria^ iic et reiurrictio mortuorunif quamvis aliqnis 
a fornicalione^ iminunditia alque iascivia alienus stt, 
tamen si stuUiioquus foerit et scurra , non tenebit 
eum locum quem possessurus erat si hatc vitia non 
haberet : respoodeat, qiiîa sluliiloquium et scurrili* 
tas non eumdem habeant reatum quem fornicatio , 
immunditia et avarilia, nunquid ei turpilodinem cum 
tribus superîoribus debuit nominare? Ad quod di- 
cendum hic turpitudinem significare absconditam co- 
gîtaiionem, cui inflammatur sensus noster ad libidi- 
nem, et carnis iitillationibus anima ignila succendi- 
tur, et nihilominus Dei timore in judicio refrenatur : B 
et quomodo stuUiloquium et scurrililas, sic ista tur^ 
pituilo non perJit, nec in perpeluum exCludit a r&- 
gno. Participes eorum. Fornicatio, immunditia, ava- 
ritia. FilH (ucis, h\ est, Christi, vel fidet, vel scien- 
ti£. In ommbu$ bonitate. Id est , in benignitale ad 
omnes, ut : Deus' $olem $uwn oriri facit iuper bonoi et 
mâlos (Matth. v). Justiţia. Operum et judiciornm. Et 
veritate. Yerborum. Probante» quid sit beneplacUum 
Deo. Quia videtur tota scaiere sentenlia, ordine te- 
nenda est : Nolite fieri parlicipes eorum , probantes 
quid sitbeneplacilum Deo; eisienim aliquacdoeraiis 
tenebrae, nune lux in Domino, ut fllii lucis ambulaie. 
Fruclus lucis ostendiie, iu bonitate » et justiţia , et 
veritate. Et nolite communicare operibus infructuosis 
tenebrarum. Id est,quta lux non potest communicare ^ 
cum tenebris. Tenebrarum opera sunt, qu» ad 
tenebras dncunt. Redarguite. Id est, peccantes, dum 
lux estis. Qu<e enim in oeculto fiunt. Fornicatio, im- 
munditia, avaritia. Ab eis. Filiis scilicet diffidentiae. 
Etiam dicere. Aliquando nominat turpia propter uti- 
Utâtem, aliquando pro verecundia non nominat. Om* 
nia qu<B arguuntur. Quaeocculta fiunt a filiis diflQden- 
tiae, ut ex eo quod corripiuntur, mutentur in melius, 
et mulata manifestentur in publico, et publicata fiant 
lumen. Omne autem quod manifestatur , lumen est. 
Incjpit lumen esse cum crediderit, et vobîs a4iun- 
gilur. 

Propter quod dicit : exsurge a mortuis. Ego secun- 
dum ingeniolum meum omnes editionesveterum Seri- 
pturarum, ipsa quoque Hebrseorum volumina dili-^ 
geuter eventilans, nusquam boc scriptura reperi, nisi 
forte boc dicamus, quemadmodum olim prophetae in 
coiicione populi loquebantur : Hac dicit Dominus. 
Et : Quoniam Dominus locutus est, ita et Apostolum 
Spiritu sancto plenum, repente in verba qusB in se 
Christus loquebatur, erupisse alque dixisse : Hcec di' 
\ cit Dominus, Nec non el iilud est disserendum, quo- 
jmodo uni alque eidem dicatnr, quasi dormienti : 
Surge qui dormis, quasi mortuo, exsurge a mortuis. 
Igitur quia et spiritus est bominis, quem aemper in 
bona parte scriptum Invenimus, et aoima, cujus io- 
firmitateset mortes legimus peccatorum, id quod 
nuuc dicitur: Stirpe qui dormis , refertur ad spin- 



SCOŢI 108 

turn. Et quod seqnitur : Exsurge a mortms, anim» 
coaptatur : Anima enim qwe peecaverit^ ipsa morie» 
tur : Spiritus mortem nunqaam legimus. Gbrislus 
vero lux vera orieiur ei , qui surrexit a mortuis » et 
ex mortuis fuerit suscitalns. 

Quomodo caute ambuletis. Nonad insidfas facien- 
das, sed ad cavendum peccatum, ut est illud : Auu- 
tus dirigit gressus suos (Prov. xiv). Aliier caule, id 
est, discementes bonum et malum. 

Redimentes lempus. Hocest, poenitentia residoo 
tempore in bonis operibus perseverantes , tempus 
praeteritum in peccatis redimentes, quod tempo» ma- 
liţia bominum venditum erat. 

Quoniam dies mali sunt. Per metanomiam, pro bis 
qui in diebus sunt, quia dies mali esse non possunt. 
Sed intelligentes. Id est, scrutamini legem. In qua vo- 
luntas ejus continetur. Et nolite inebriari vino. Quo- 
modo non possumus duobus dominis servire, Deo et 
mammonx, sic non possumus spiritu impleri panier 
et vino : qui enim spiritu impletur, babet proden- 
tiam, mansuetudinem , verecundiam » castitatem; 
qui vino, babei insipienliam, fnrorem, procadta- 
tem , libidinem : boc quippe sestimo uno verbo si- 
gnificare luxuriam. 

Jn psalmis. Hymni sunt, qui forUtudinem et ma- 
jestatem Dei praedicant, et cgusdem semper Tel be- 
neficia, vel facta miranlor, quod omnes psalmi eon- 
tinent, quibus allehiia vel proposiium , vel subjec* 
tum est. Psalmi autem prqirie ad eihicom locum 
pertinent, ut per organum corporis, quod fadendon 
ei quod vitandum sit, noverimos. Qui vero de supe- 
rîoribus disputat, et coocentom mundi omninmque 
creaturarum ordinem atque concordiam subtiUs 
dispuiator edisserit, iste spirituale canticom cănit, 
vel certe propter simpliciores manifestius, quod vo- 
lumus , eloquamur. Psalmus ad corpus, canUcom 
refertur ad meniem. Et canere igiUir et psallere, et 
laudare Deum, magis animo quam voce debemus, 
boc est quippe quod dicitur : Cantantes et pBoilen- 
tes in cordibus vestris Domino^ graţios agentta pro 
omnibus. Id est, quse accidunt vobis, sive prosperis, 
sive adversis. 

Subjecti invteem m timore Ckriiti. PrODter timo- 
remCbristi fiat subjeciio, dum Uium offendere tî- 
memus. Audiani boc episcopi , audiant presbyteri , 
audiat omnis ordo doctorum, suljectis suiş esse sub- 
jectos, ei imiientur dicentem Apostolum : Cum enhn 
liber essem ex omnibus, omnium meipsum servwm fed, 
ut omnes lucrifacerem. Ei in alioloco : ServiU invUem. 
Salvator quoque formam servi accepit, ut serviret dl- 
scipuUs suiş, ei pedes eorum lavit. Hoc interesi îBter 
gentium principes et Gbristianorum, quod ilU doioi- 
nantur snbditis, nos servimu8,etin [boc] mşjores su- 
mus, si minimi omnium foerimua. Mulieres mri9 suiş. 
Hucusque in commona, nune tingulatim unanMioem- 
que dooet, ut debita ofllda singolis non oessent. 

Sicut Christus caput €$t Eeelesim. id eal, quomodo 
iu Cbristo et Ecdesia saneta ooigunctio, sic in Tiro 
et muliere dd)6t etae saocta copola. ipse stUveuor 



S09 COLLECf . If9 EPIST. AD EPHES. îlO 

sarporii* Id eftt, Ecdesiam Christas salvavit , vel vir A cordiam, etc« Forsan ergo quia decalogus exeunti- 



salvator corporis mulierls in necessilatibus et dolo- 
ribus dom infinnioris sexus est. Vtri, dili^te uxore$ 
ve$tra$, Sanctus amor bic intelligendus, ut volupta- 
tes resecentor, ut prsegnantes ad partum usque non 
coeant. 

Sieut et Christut dilexit Eccleiiam. Ita et tos pro 
sanctitate uxorum, nec mori, si necesse fuerit, re- 
cusetis. Vi eam tanctificareL Aqua enim lavit cor- 
pus, animam doctrina : ita et vos corpora uxorum 
Gontinentia, et animam mundate doctrina. In verbo 
vitm. Id est, in doctrina per baptismum, vel verbura 
quod caiitatur asacerdote ad baptismum. Vt sit $atir 
cta» Id est, anima. Et immaculata, Id est, corpore. 
Sed nutrit et fovet. Ut uxoribas vestimentum et vi- 



bus de JEgypto,et prima lex data est, unumquodque 
mandatum decaiogi primum est, ad comparationeni 
eorum praeceptorum quse postea in lege scripiâ sunt» 
Qui priorem excusationem defendit , in secundo 
mandato non seorsum dicet, sed sub uno textu 
atque sermone non tam promissionem datam, quam 
sententiam et laudes Dei esse flnitas, facientis mi- 
sericordiam, etc. In simplicitate cordis, Id est, de- 
posita priore superbia et simulatione. Hic autem 
providet Apostolus, ne doctrina Christi in aliquo blas- 
pbemetur, si credentes servi dominis inutiîes Oant. 
Sicttt Christo. Pulcbre addidil, sicut Christo , ut 
scilicet non audiat servus carnalem domioum , si 
contraria praeceptis Dei voluerit imperare. 



ctum et qosenecessaria snnt prsebeamus. Sicut C/iri- B Non ad oculum. Prxsentibus tantum dominis. Stc- 



$tus Eeelesiam. Ut : Quoties volui congregare /l/îos 
Itios, etc. {Luc, xiii). Quia membra sumus. Membra 
cjus debent in omnibus eum imitări, de came ipsius 
sive hominis, quem assampsit ex Măria, sive Ee- 
clesi». 

Propter hoe relinquet h&mo patrem et matrem 
iuam. Spiritualiter reliquit Ghristus Deum Patrem , 
et matrem Hierusalem coelestero, et venit ad terras 
ad Ecdesiara. Et adhosrebit uxori suo!. Spiritualiter 
Ecclesiae Gbristus ex utroqoe popuio coUectse. 5a- 
eramentum hoc magnum est. Sunt enim alia minora 
sacramenta. Verumtamen singuli. Hoc est, licet in 
Cbrisio et Ecclesia dixerim, tamen oportet servari 
in conJQgio. Vt unusquisque uxorem sicut semetipsum 



ut Domino, Domino servit, qui cum bona voluntate 
animi servitium dominis facit. Cum bona voluntate. 
Non cum murmuratione, ne apud bomines gratia ^ 
etapudDeum mercede privemini. Remittentes mtnai. 
Ne vestrae malili» imputetur , si eflugerint. Quia 
iUorumet vester Dominus est in coelis. Id est, sicut sur 
per servos vindicare potestis , magis autem su- 
per vos vindicare polest Deus. Personarum non est 
acceptio apud Deum. Qui solus tantum vindicat vo- 
luntates, et juxta eas deteriori prsefert meliorem» 
eligens facta, non bomines. 

De caetero. Post specialia mandata viromm ac 
mulierum, nune generalii er omnes admonet. Recto* 
res hujus mundi. Qui reguut in aere suos angelos* 



diligat. Diliges proximum tuum sicut teipsum {Matth. ^ Diabolus enim suiş angelis [Sateliitibus] diversa of- 



ixii), juxta interpretationem Salvatoris. Proximus 
est omnis bemo. NuUa ergo erit inter uxorem et 
quommlibet homioum dilectionem differentia cbari- 
tatis? quod dicere absurdum est : in proximo enim 
similitodo ponitur,iit sic eum diligas sicut te, et cu- 
pias esse salvatum : in uxore autem comparationis 
adverbium dicitur. Sicut non similitudinem , sed 
prdtetîonem et confirmationem sonat, sicut de Gbri- 
stt> didtur : Quasi unigeniti a Patre. Uxor ut timetU 
vtnmi. Duae significantiae in verbo timoris sunt : Una 
est qoa servi spiritum servitutis habent in timore ; 
adtera pro reverentia dici potest, ut uxor revereatur 
virum suum. 

CAPUT VI. 



ficia divisit; aut roctores hujus mundi, id est, ama- 
torum et carnalium bujus mundi. 

Tenebrarum harum. Tota ista terrena vita tenebner 
dicitur : lux quippe lucet in tenebris. 

In coelestibus, Id est, in aere discurrenlibus. tu 
die malo. Diem autem malum praesens tempus osten- 
dit, de quo supra dixerat : Redimentes tempus quo^ 
niam dies mali sunl^ propter angustias et vilse hujus 
labores, aut certe consummationis atque judicîi» 
quando diabolus inimicus et vindex sua nos cupiel 

in parte reţinere. 

State eryo. Ne moveamini de acie, sed stabilem 
figite gradum super pelram Cbristum. 

Succincti lumbos. Zona contineotiaa ; quia Igitur 



FtVtl, obedite parentibus. Id est , in parentibus ea ^ lumbi in generalioue semper accipiuntur et semine» 



qiue aon sunt Domini contraria voluntati. 

Quod ett mandaium primum. Quaeritur quare nune 
dixerit : quod est mandatum primum^ cum sit quar- 
tum vel quintum : Primum enim mandatum est : 
Nrni eruni tibi dii olteni prceter me {Exod. xx). Ideo 
alii distingunnt, quod est mandatum primum in re- 
promisskme, quasi quatuor alia mandata, quse ante 
haec dicta simt, non babeant promissionem. Sed vi- 
dentur mihi non obaervasse subtiliter , sed in se- 
cundo mandato repromissionem esse sociatam. Ait 
enim, Non facies tibi idola^ neque omnem'simlitudi- 
fiem, usque , et fado miserieordiam his qui diligunt 
me, etc Observa verba sponslonis , faciens miseri- 



videlur nobis accinxisse lumbos suos, qui nequa- 
quam uxori debitum reddit, nec servit libidini. In «e- 
ritate. Non in bypocrisi^ nemo enim coronabitur, etc. 
LoricamjustitiiB. Sicut lorica multis circulis et ba- 
mulis intexitur, ita justiţia diversis virtutum con* 
nectitur speciebus. 

Scutum fideţ. Sine scuto omnis armatus inermis 
est; ita et bae virtutes sine 6de salvare non possunt» 
in omnibus certaminibus flde muniamur. Et ealceati 
pedes. Docet fiduciam prsedicationis opportunae et 
importunae, ut calceatus audenter ambulet. 

Sumite^ inquit, scutum fidei^ in quo possitis omma 
tela nequissimi ignita restinguere, Ergo fides est qaae^ 



tu SEDUUI 

excipiens ardentîsşima Hbidinum tela^ metum fuluri A 
iudicii ex coelestis regni credulitate mortificat. Et 
loricaniy inquit; charilas ipsa nempe est quae vitalia 
pectorU noştri circumdans atque communiens, le- 
thalibus perturbationum o)»jecta Tuineribus, contra- 
rios retundit ictus, nec ad interiorem bominena no- 
strum jacula zabuli penetrare pennittit, omnia suffert, 
ooini^ 'oaţitiţr, omuia sustinet. 

Et Qaleam şţeisaltuiş, Gal^a capitis est manhnen: 
mii^ ergo caput nosirum Chrislus est, debemus 
semper istud spe fuţurorţim bonorum, velut inexpu- 
gpabiii galea, ţn cunclis tentationibus ac persecu- 
ţionibus cqmmunire, et principaliter fidem ejus ii- 
laesam atque integram custodire ; aliis enim membris 
truncatum quempiara licet et debilem, possibile ta- 
men est utcunque superessc, sine capile Vero, ne- n 
mini vei brevis vitsc spatium prorogatpr. 

Etgladium spiriius, quod est verbnm Dei, Pene- 
trabilitis namque est omni gladio ancipitiy et pertiu" 
gem usque ad divisioncm animoB ac spiritttSy compa- 
gum quoque et meduUarum^ et dhcretor cogitationum, 
et intentionum cordis {Hebr, iv), dividens scilicet et 
abscindens quidquid in nobis carnale terrcnumqne 
reperit. 

Per omnem orationem. Semper hune gladium por 
tare vei postulare. 



SGOTl Si2 

Ad apertionem om mei. Ut : Domine^ lafna mea 
aperiei (PsaL l), etc 

Cum fiducia. Sine metu pcrsecutionis. Omnia 
nota faciet Tychictis, Duplicitar intelligendupa : vel 
idco Tychicus misşus est ad Ephcsum ut nuntiaret 
eis vincuia Apostoli ad fidem Evangclii profccisse, 
eţjt feny^rp quo ad Colossenseş scrip^U, dicenş: 
Oţiania vok\^ nota [aciet Tychicus (CoL iv) ; grandis 
ei\i\xi consoLitio erat audire pppulum Roiuanum in 
(Jo^îţina urbium triumpbantcm de yinculis : vel certe 
ol| id Tychicus missus est, ut conv^rsationem Pauli, 
qiiam, i^qorabant, annunliaret eis, quasi quoddam 
vivendi exemplar daret discentibus gesta Apostoli 
atque viriutcs, et cum imitări volentibus, nec parva 
esse potera i con sola tio 

Pax fratribus et charita^ Pax, et cbaţitas, ei ft? 
des, peiiieclum faciunt Gbrisiianun) : ţ^iu eţu^^ sine 
fide iufruptuosa est charitas, quaa^ ildes sine cb^n- 
tate vel pace. Nam ejiaritas m^ipr fu|t p^pe : ff>tfi^ 
enim odio nou haberi quis, non iaţiiţn ei amari. I^ 
incorruptione. Sive castitate, sive in quorum corde 
nuUo adulterino speculaţi amore Cbcişii ţleiect^iio 
Tioietur. 



> ■!♦»•* » 



IN EPISTQtLAM AD PHILIPPENSES. 



CAPUT PRIMim. C 

Paultts et Timotheus servi Jesu Christi omnibus 
^nctis tn Christo Jesu^ qui sunt Pkilippis, Metropoli 
Macedoniae. 

Cum gaudio. Non c\im tristitia alicujus peccati 
vestri. Super communicatione vestra. Quia mihi 
communicatis in Evanţelio prsedîcando. 

A primo die. Quo accepistis fidem. Usque in diem 
Christi. Usque in adventum Cbristi. Sicut justum. 
Cbaritas enim pmnis^ sperat. Ea quod habeam vos in 
corde. In tantum vps diligo, ut mihi memoriam vestri 
nec vis tribulationis, nec solliciiudo defcnsionis au- 
ferat. In defensione. Quia defendo Evangelium ad- 
versus hxrelicos. Et confirmatione, Id est, exemplo 
et doctrina. Socios gaudii mei, Hoc sentio de vobis 
et credo quia sicut meai tribulationis socii esiis, ila J) 
Evangelio credidisse, ut etiam hi tribulalionibus 
meis pro ejus defensione mecum pariter gaudcatis. 
Quemadmodum desiderem. Diligam. In mceribus 
Christi Jesu. Sive ejus inesse visceribus, sive ita vos 
desidero, tanquam viscera Christi. In scientia. In 
agnitione Dei. Etomnisensu. Mysleriorum. Ut pro- 
betis. Id est, sciatis. Potiora. Id est, alliora myslerîa. 
Fructum justiţia. Bonis operibus. In gtoriam. Ut 
glorificetar Deus in actibus vestris. Scire vos volo. 
Tribus causis hoc dlcit, ut magnificaret potentiam * 



Dei, Qt exempkim fteret aMii, «C MMabMtai Phî- 
lippenses, moestos de vincalis ei Iiii w iitt t îBn ft i^ in 
Roma. 

In omni prtetorio. In domlbus ff^gum» nUpmftOKS 
solent esse. 

Abundanttus ut auâeren$. VinaoluniDi meonm 
exemplo sunt incitaţi, d«ia iiie pio Ghristo vuluwnţ 
libentissime susţinere. Aiii q^idem pr4iq>ter mvidiam . 
Hic subjungit quataor ordines pnedicantium verban 
Dei. Propter invidiam, hoc est, dum roihl apud 
credentes gloriam auferre se putant, ne solvs laihi 
vindicare videar scientiam prxdicandi. 

Atiqui autem et propter bonam voluntatem Christum 
pr<sdicant. Quia alios salvare voWa^ea Gbris4«iro an- 
nuntiant. Alii ex charitate. hi est, ui mtlu a4ÎMtoi«s 
iiant, quia sciunt me a Deo a4 ikkaâmâam Evan- 
gelium ordinatam. Non sincere exisUmoMtes 
ras se suscitare vincuHs mei$. AUi rw^ ^lâse 
dicanl ad me gravanduia, qnasi pluces disoiyulns 
facientem, et doctrina mea lotnin oriiefn impleae 
cupientem, ut ex hoo sahero loihr m^jo» ittiiidia ciţ- 
muleturveft pressura. Quid emm2 J/ium omainuuio. 
Non mihi cura est qua Mente praodîocal, dununodo 
quod cupio, €bristi nomen omnibus inaolfiSfiat* qu> 
propter et modo gaudeo et in fuiimi gaudebo. Siee 
oecasione. Odii vel invidlai ooDlra me. Et t » hoc 



215 COLLEGT. IN EPIST. AD PHILIPP. 314 

§audeho. Yincolo vd opere prsedicationis ebrmiK A ât €kdsto Jesu. Yult ostendere Ghrislum non pfo- 



liam ICUL Qtiq4 miU Bocere putaiU i» salutem fsor 
Yeniet, quia non solnm per yerlwia et passioii^i^ 
iveaiUy sed eiiam per odium Qa:i&ll Eccle&U ^l^- 
meutatur. 

5^(frmtma<rattoii«m. , Idee 9ubinini3iratiQ dicUiir» 
quia non qi^d adversarii volunt, sed aUu4 ia oc-* 
culto s|Mtu& spluwinisirat. 

Exspeetationem, Id est, patientiam^ Quia i« nu/Ha 
confundor. TormeniQ, neque in vita, neque in 
morte» neque in cpaiumelits, neque in opprobriis^ 
nos omniiHiş enjjj^escinuw. Sed in omBt fiducic^. 
Nulla res me pplerit deierrere* 

Ei nune magnificabitur Ckmtus in corpgre ţn^q, 
Iniroicis suiş insultat, quod ei nocere non valeant« 



pter şet sed proţier aUos p;9;$$uja»î ^ve» im huni* 
iis sensus in vobis sit, quam fuil in GbriSi^o. 

Qui cum in Jfbrma D^i es$et. In forma Oei erat, et 
videns unius (lOHiinis delicte mortem reluare per 
pq^ios, ^^l^rîa suae non oblUus est JS^c rapimni 
4mH H wqwilem esie J)eo. Quia vere secundum 
diviiHMiitem xqualis erat Patri. Sed exinankit senietr- 
ipsum» Non substaatiam evacuans, secţ honorem iu- 
clin^n^ Formam servi accipiens^ in nimilitudinem ho- 
mnnm factus. Naturaxn hominis induendo. Moriem 
iţtt/em cruciş, Qua morte nulla fonnidolosior erat. 
fropter quod el Deus Uium exahavit. In resurrecliono 
et ascensione, et csteri£ : ita et nos si exaltări cu- 
pimua, exemple Ghrişti fcatribus serviamus 



Şi enim eum occiderint» martyrio eorooabitur : si B Et danavit illi nomen. Quod est FiJiuş. Quod. e*t 



servaverint» Ghristum ajonuutiando pluriiuum (aciet 
Iructum 
Sive per viiam, Ad praedicationep|k. 
Sive per mortem, Id est, pro illo in martyrio* 
Milii enim vivere Christus est, Non alia causa vi* 
vere volo, nisi Glţristi, id est, ut ejus corpus sedifi- 
qem. Fructus operis. In aedilicalio^em aliorum. Et 
hoc confidens scio* Spiritu prophetico proniiltit. Et 
Qaudium fidei. Ut per profectum de fructu fldei ve* 
strae gaudium habeatis. Per meum adventum ilerum 
ad vos, Hoc pro consola tione eorum dicit, quia suo 
spiritu pervenit ad eos, licet nou corpore. In uno 
spiritu. Ut : ErtU eis CQr unum et anima un%. 
{Act, iv). 



şufier omne nomen. Cui enim angelorum dixit : Fi/tM 
vieus es tu (Psal, u) ? itaque douavit illi nomen, non 
^od ante non babuit. Unde reclius locus hic secun* 
dum bumanam naturam intelligendus est, quam di- 
vinam. Omne genu fUctatur. Non ad corporis genua, 
sed ad humilem subjectioAcm ioclînaticmemque rneor 
ttf pertinel. 

CcelesiiunL Id est, angelorum. Coelesles autem g&- 
nvfi^ fleclere dicuntur more precario, non quod ba- 
bereot genua, qui ineorporales suni, sed, ut diximus, 
pre hiimiU «ibjectîone et aderaUone dicitur. 

Terresi^ritm* Hominum. Inf^morum. Angelorum 
qui praesunt infernalibus Ipcis. In gloria Dei Patris, 
In natura et gloria Deilatis. Cum timore, Non cum 



Vnanimes. Quia omnis pugna uuanimiter aggressa G iMgligentk, sed sicui ait Jol^ : Vere^r omnia opera 



victoriam parit. Quag est illis causa perdilionis^ Id 
est, tentaţie qua terreot vos. Et hoc a Deo. Quî vulţ 
SU08 coronari probatos, sicut iob permittitur ten- 
tari. Non solum ut in eum credatis. Non solum ut 
fidei meriium» sed etiam martyrii meritum pr^e- 
mium habeatis, dum vos tentari Deus palitur ut vi»- 
catis. 

Jdem certamen hate^tes quale et vidistis in me. 
Nibil novum paiiemii^i, sed boc quod et praesenlea 
vidistis in me, el nune absente& de me audistis me. 
Non sit ei:g9 vobiş iodiguHm illa paiit in quibus 
conspicitis noA gluriarL 

CAPUTn. 



meOySdens quod non şarcercB deUuqMmti {Jol^. u). 
Ytstram salutem operomiat. Hoe est, oustodite per 
benum opus sabitem a Deo vobis donata». Sine 
murmumtione. De gravitate praecepiQrum D^, vel 
de pressura tribulationom. Et hctsiiation^M Qui wn^ 
murat de praceptis, hawitat de pr»miia« 

Ut sitm «R0 ^uerda. Apud bomines^ «t Deum. 
Quodconqueritur Ikm as^po de hominiliiis^in Serip- 
tuns» apparct quod noUnt credere et recie vivere» 
Unde fideles el facientes volunlatem Dei conversan 
dîiuntnr sine querela^ quod de illis Scriptura iioii 
qoeratur. 

Et $impliee$. Nibil pneter volunUtem Dei faeien- 
tes vel scieutes, sicut fiUi Dei immaculati, qui cum 
Si qua ergo contolatio in Ckriţto^ Rogo vos hoc ^ sit purus et sanctus, filios non potest babere degene- 



qiibi praestate, ut gaudium meunţ unitatis dîlectione 
Impleatis. Si qn^ est consolaiio in Christo^ id est, 
consolamini me umbra Gbristi, pro vobis passum,. 
si vos. conaolatuş est Cbrisu^s. Si «ya allocutio chc^ 
riiutu. Si al|quam cbacilatem ei rependere vultis. 
Si qua tocietaş şpiritus. Si spiritum ejus iq vobi^. 
essc cupitts^ Si qua viscera misericordice. Si ia eqm 
misericordes estis. Jmpkte gaudium meum> In talibvs 
discipulis doctor exfiultaţ. 

Eamdem charUatem kabentei^. Ergo nolite scindere 
cbaritatem sentieodo diversa. Non quw sun sunt 
singuU coamderanus. Nqn qu« vobi» ţolis expediunt« 



res. In medio generis, JudKorum et gentium. 

Prart. Mente. Perverşi, Operibus. Sicut lumina* 
rîa, ut : Sic luceai lux vesira eoram hominibus^ ui 
videant opera vestra bona^ et gloriftceHt Patrem re- 
strum qui in ealis est (Matth, v). 

Ad gloiriam miki. Gloria enim pMris /8/ti fUiorum 
ut ait Saiomon {Prov, xvii). i¥on tu vacuum eueurri. 
Qui talem populum Deo acquisivi. Sed et st itfimolor 
super sacripcium vestrum. Sed eti^ şi occi^ar> quia 
sacrificium e( obsequium fidei vestea» obtuli Deo» 
Yi^cit profectus vestri gaudiuţn Uistitiam pcenaa vel 
morţiş, sive jam non time«) movi sacrificio veatrm 



ied qm alilA pmoiiţ. Boe nalte ta vobis^ quod eţ ^ fidei consunwato, sive quia ¥e»Mi fldei miiMtravi. 



tB SEDUUISGOTl Mt 

Nam omn^t «na. Gommoda qoaenint, nolentes pro A et prxcepta homiDiiro, et deuterosis lodaeonnii 
aliena laborare salute. 

El commilitonem meum, ProDter honorem, quia 
ipse acceperat in illis apostolalus ofliciam. (Jt mox 
videro qucB circa me sunt. Hoc est, si liberer ab hac 
catena, vel non. Et miniitrum negotii mei, Id est, qui 
luihi Yestra yice ministrat. Et moestus eraty propterea 
quod audleriiU Uium infitmatum, Tristitis vestrae 
causa moestus fuerat. Non esse contristandum de 
mortuîs Aposiolus significat, nam desperantium est 
contristari. Et ipse inquit de Epaphrodito : Infirmu$ 
fuU prope mortem^ $ed Deut misertus est illi, non 90- 
lum autem t7/t\ sed et mihi, ne tristUiam super trişti^ 
tiam haberem. Quomodo ergo contristandum yetat, 
cum ipse contristandum se, si mortuus fuisset, de- 
clarat? Aliter de morte Epaphroditi si provenisset B omnis homo] et universa creatura per gratiam et 
contristandum signifîcavit, et aiiter prohibet contri- 
standum. Nam hic propter solatium adjutorii cjns 
quo utebatur in Evangelio, si mortuus fuisset, con- 
tristandum se dicit, nos autem contristari prohibet, 
ne obitu quasi exsiinclos et perditos lugeamus, de- 
sperantes de resurrectione. Aliud est igitur solatium 
requtrere quasi absentis, et aliud dolore jam non 
futuri : hic cessat consolalio, iUic excloditur. Et 
ego 9ine tristUia sim, Id est, pro gaudio vestro in 
adventu ejus. Accesat sicut usque ad mortem* Qoi 
▼incto mihi in carcere non timuit ministrare. 



eora dicuntur ab Apostolo. 

In fide ad cognoscendum Uium. Ut : Nisî credide^ 
ritis non intelligetis. 

Et virtutem resurrectionis. Ut sciam ¥iam resar- 
rectioniâ ejus, quia ideo resurrexit ut et nos simifi- 
ter resui^amus : qui autem vere cognoscit, satis 
agit omnino ne peccet. 

Et societatem passionum ejus. Si quomodo occuT" 
ram ad resurrectionem^ etc. Si compatirour et con- 
vivemus. Si quomodo habeam gloriam in resurre- 
ctione : non enim particeps glorîae resurrectionis erit, 
qui nune ad configuralionem mortis ejus non ¥uit 
pervenire. 

Non quod jam acceperim, Perfectionem, quam 



CAPUT m. 
Eadem vobis scribere. Id est, eadem documenta re- 



non ex merito possidere potest. Aliter, non quod 
acceperim f quia finis mundi nondum advenit, sed ia 
spe quod credimus, non in re. Aut jam perfectus sim. 
Adhuc de hac perfectione , et de tali resurrectione 
suspensus sum. Si comprehendam. Si comprehendam 
merilum apostolatus , in quo apostolatu a Ghristo 
sum comprehensus. Non arbitror comprehendisse. Se 
humiliando omnibus gloriam tulit [toUit], et uniyer- 
sos provocat ad profectum. 

Vnum autem. Subaudis, arbi.troc comprehendisse, 
hote solum scio, quia quotidie proficio, et praete- 
ritum laborem non computans ad priora festino. 
Sive legis obliviscens, Ad perfecta Evangelii prae- 
cepta me teneo. Bravium supernce vocationis Dei in 



petere, qu» jam praesens dixeram. Vobis autem ne- C Christo Jesu. Quando sanctis dicetur : Vemte, bene- 



cestarium, Sicut horto crebrius irrigari necessarium 
est* Videte canes. Cavete pseudoapostolos, Evange- 
lium Ghristi iacerantes. Videte condsionem. Quia 
Goncisio potîus quam circumdsio sunt dicendl. 

Nos ergo circumdsio sumus. Nos sumus veri Ju- 
d«l, qui non unius membri pellem, sed totius carnis 
yitia resecamus, iUi vero concisio. Qui spirUu. Id 
est, mente, non littera Deo sen'imus. In Graeco, 
melius, ipiritui, id est sancto, qui est Dens. Non 
con/identes in came. In carnali drcumcisione, noseniu 
circunicisio. Ego magis circumcisus octava die. Ne 
aliquis putaret ideo se non gloriari, quia non fuerit 
circumcisus circumcisione octavi diei, non post ali- 



dicti Patris mei , possidete paratum vobis regnum, a 
constitutione mundi. Qwcunque ergo perfecţi sumus 
hoc sentiamus. Hoc est , quicunque volumus essa 
perfecţi. Aut, perfecţi sumus ex parte, non ex toto. 
Hoc sentiamus. Non comprehendisse perfectionem. 
Aut vetera obliviscenda, et nova sectanda, vel futura 
prxmia semper cogitemus. Vel sic se habet sensus 
hujus loci , ut ad comparationem hominum astero- 
nim, qui non habent curam vel notitiam Scriptura^ 
rum, nec mysteriorum Dei, se et similes sui per- 
fectos dicat. Ad comparationem autem scientix di- 
vinae majestatis dicit se non accepisse perfectionem 
scientise, nec perfectum esse in scientia. 



quot annos, ut aiiquis peregrinus circumcidilur. Et si quid aliter seniitis. Hoc est, si nec plene 



De tribu Benjamin. Quae semper fuit cum tribu 
Juda conjuncta. HebnBusex Uebroeis. Non ex gentibus 
proselytis. Pharisants. Non quasi indoctus, sed peri^ 
tus legis. Sed qua lucra mihi fuerunt. Ad compa- 
rationem inventi auri contemnitur xramentum, 
quamvis utrumque ab uno sit conditnm, et pro tem- 
poris qualitate necessarium. 

Et arbitror ut stereora. Stercora sunt quae ejiciunt 
hominesvel caetera animalia ex utero, cum quod 
forte et solidum est ad confirmandum et satiandum 
corpus remanet intus, sic littera legis ejicitur, et 
sensus spiritiialis ad cibum animae in corpore Ec- 
clesise remanet. Hieronymus in expositione Habacuc : 
I4uu \cteris Testament! doctrina, sed PharlsaH)rum| 



futura inteiligitis. Hoc vobis Dominus revelabii, Sci- 
licet in futnro, ipsis rebus pnBsentibus. Aut, si quid 
aliter sentitis prseter quod dico, hoc est, putando vos 
comprehendisse perfectionem, hoc vobis Deus reve- 
labit, id est, vos nosse imperfectos esse. Yerumtamen 
ad quod pervenimus. Ad cognitionem licet imperfe- 
ctam, seo ad fidem. 

Et in eadem ambulemus. Non enim scire suflicit 
absque facto. Et cognoscite. Honorate, et imitamini. 
Qui sic ambulant. Sicut et nos. Sicut habentes for- 
mam nostram. His tantummodo credite qui formam 
exempli noştri portant. Mulţi enim ambulant. Pseudo • 
apostoli, a quibus cavete ne.vos seducant. 

Et gloria in confusione. Quia gloriantar ia dr« 



ti? COLLEGT. IN EHST. t AD TRESS. iM 

eumcisione Tîtiisqne. Conformabit. Post resurre- A fama. Ut est îUud : ProTîde bona non solom conin 
ctioneiu. Corpori glorice. In monte scilicet Thabor. Deo, sed eiiam coram bominibtis. 



Seeundum operationem, Secundum banc polentiam, 
quia sibi cuncta snbjecit, etiam boc iUi possibile 
est. 

CAPUT IV. 
Gaudium et corona mea, Propter vos enim in prae- 
senti laeiiAcor, et in futuro coronabor. Evodiam togo 
et Syntichen deprecor, Hae mulieres scientes erant 
legîs, qaas similîter ut istos eadem sentire commo- 
net et bortaiur. Quorum nomina sunt in libro vitm. 
Ne nioleste ferant sua nouina in bac Epistola non 
coniprebensa, scripta dicit in coells. Gaudete in Do- 
mtfio. Non in terrena felicitate. Semper, Tam in 
prosperis quam in adversis. 



Si qua virtu$, Toleranliae. Si qua laus, Bona^ cou- 
versationis. Didicistis. Yerbo. Accepi$ti$. Exemplo. 
Audislis. Auribus. Vidistis. Oculis. Htec agile, Non 
enim sola suflicit cogilalio. Quoniam tandem reflo^ 
ruistii. Hoc est , iterum flore boni operis florere 
coeplsiîs, dando mihi quod prins dabatis, boc est, 
eleemosynam ministrando. 

Pro mt sentite, Id est , mibi eleemosynam date. 
Sicut ante sentiebati$. Eleemosynam mibi tribuentes 
antequam tribulalionibus occupati fuissetis. Non 
qua$i propter penuriam dico, Non propter meam 
inopiam , sed propter vestrum profectnm dico me 
esse gavisum. 



Et iterum dico gaudete. Repetit, ut magis ac magis ^ Ego enim didici, A (4bristo omnia squanimiter 



confirroetur gaudium. Dominus prope e$t. Scit quid 
opus sit Yobis antequam petatis eum. Nihil soUidti 
sitis. Quid manducetis, aut quid induamini {Matth, 
y), baec enim gentes inquirunt. Sed inomni oratione. 
Lege epistolam ad Timotbeum : obsecrationes liunt 
^ro peccatis praeteritis vel praesentibus, orationes pro 
adipiscendis quae speramus. 

Postulationes, €um pro aliis intervenimus. Gra^ 
tiarum acţiona. Cum pro immensis Dei beneflciis 
grates laudesque rependimus. Qu(b superat omnem 
mentem. Non solum bominum, sed etiam angelorum. 
De c(gtero, fratres, Id est, ad extremum omnium, ut 
omnia breviter comprebendam , vel de reliquo vit» 
nostrae. 



ferre sum doclus. Scio humilitatem. Non desperans 
fame. Scio abundare. Quia non extoUor in abun- 
danlia. In omnibus, Id est, bonis, sive prosperis, vel 
adversis. Scitis autem et vos Philippenses , quando 
profectus sum. Scitis quia vos soios, a quibus sum- 
ptus acceperimus elegimus , fideliores omnibus voi 
judicantes. 

In ratione daţi. Eleemosynae donata. Fructum 
abundantem. Mercede cocleşti poHentem. In odorem 
suavitatis. Odor suavitatis non in re oblata , sed ia 
mentis oblatione <y>nsislit. Hostiam aceeptabilem» 
More veterum oblationum. Impleat omne desiderium 
vestrum. Quia ut perfecţi alia desiderare non pote* 
ranl , nisi quae sunt secundum divitias Dei , non 



Qwecnnque sunt vera. Permanentia, vel carentia ^ saeculi, et quae ad gloriam pertinent Gbristi. Qui do 
mendacio. Pudica. Moribus. Saneta. Sine immundi* Ctesaris sunt domo. Qni nuper ei Caesaris Neronia 
tia. Justa. Debita. AfiM6t7ta. Deo. Qutecunque bonm familia Cbristo credidemnt. 



i. 



VII. 

IN EPISTOLAM I AD THESSALONICENSES. 



1^ 



CAPUT PRIMCM. 

PanduMf et Syivanus^ et Timotheus. Quod non 
dicit apostolus, signiGcat anditorum perfectionem. . 

Et Sylvanus^ et Timotheus. Hi specialiter nomi- D 
nantur, quod eorum doctores erant. Charitaiis et 
patienti(B spei. Qui perfectae cbarilatis est , sustinet 
omnia pstienter, propter spem futuram. Sed in vir- 
tute. Id est, signorum, miraculorum. 

Et Spiritu sancio. Cujus virtulem per signa mon- 
slravimus. In plenitudine mtUta. In perfectione justl- 
tiae, oonversationis et vitae. 

Cum gaiudio Spiritus saneti. Sicut apostolos le* 
gimus fecisse. A vobis enim diffamatum est. Id est , 
vestro exemplo caeterae provinciae ad credendum 
sunt provocatae. Nam natura famae est, sive bonum\ 
vel malum nuntiantis , ubique omni celeritate dis- 
correre. 

Alit^uid loqui. De vestra scilicet laude. Qui en- 



puit nos. Dimittendo peccaU , et doctrina sua , et 

exemi^o. 

CAPUT n< 

Non inanis fuit. Non est inanis sermo quem im- 
plet conslantia passionis. Ante vexaţi. MulU enim 
passi sumus, antequam ad vos venissemus. 

Sicut scitis in Philippis. Quia aliquanli vestri vk 
derunt nos Pbilippis passos, non expavisse persecn- 
tlones, nec praedicare cessasse. 

In multa sollicitudine. Id est, non negligenter, nec 
Uansitorie, sed in mulu sollicitudine. Non ex errore. 
Id est , perversae doctrinae. Neque e» tmmundUia* 
Id est, avariliae seu perverşi operis. Neque indolos 
Sermone adulaiionis , aut non contra conscieutiam 
nostram docenies ac suadenies. Sed sict^t probaţi m- 
mus. Sicut probavit nos Deus dignos esse ad praedn 
candum Evangelium. 

Neque in occasione avaritio!. Omnis qui adulatar» 
aut propter avaritiam , aut propter vânam gloriam 



219 



SEDULD SGOTI 



S20 



adulator. lUe ergo probatnr propter Deum docere, A. I^minns passurum se ante praedixit. Labor nener. 



qul istam nou qearit. 8ed f^hnuâ parvuli inier vos. 
Id est, humiliantM nog, et nec debîtum quserentes 
hoBoreai. Tamfumş ti ntUrix foveat filioi iuo$, Hu- 
miliaM se m omnibus parrulo cosquat , ut iltos ad 
luajora ana imitatione perducat. Nam et balbutit in- 
ierdum ^iDgiia , et manducare Angit, et cum eo [eis] 
lente ambutare consBeseît. Ha nos omnia fecimus per 
quae profieere poteratis. Sed etiam ardmas nostras. 
Ut : Ego sum pastor bonus, bonnt auUm pa$tor ponH 
aninuun $uam pro ovibm suiş {Joan. x). Charksimu 
Propter ftdem et eonversatîonem nostram. Laborem 
nottrum. Id est , manuum. Fatigationem, In îtine- 
ribns ad praedioandum Evangetium. Ut nuUum ve- 
iirum gravareihus, Mon gravat €orin(bios , propter 



Doctrina nostra. In omm necessUale. Omnem ne- 
cessitatem et tribulalionem non scntimus, pro mul- 
titudine gaudii status vesiri. Quoniam nune vttnmus. 
Etiamsi occidamur, Vivimus , quornm fita in vesira 
iirmitate consistit. Super omne gaudium, Triplicem, 
ostendit , causam ketitise nobis vestra conversaţie 
prsestat» qaia et vos profecistis, et Dominus per vos 
benedicitor, el aliis prsebetis exemplum. Quw desuM 
fidei vestrof, Non ipsa fides deest, sed confortaiio^ 
ut ÎB fide permaneant usque în ftnem. Dirigat viam 
nostram. Id est, remotis diabolicis scandalis, quibus 
aoster impediatur adventus. Vos autem Domtnus 
multiplicet. Sicut et nos muUtplicavit in cbaritate. 
Sine querela. Id est , peccali prinefpalis apud Deam 



pseudoapostolos munera quxrenies; bos autem non B et hoinines. Cum omnibus sanetio. Sive angelis, sive 
gravat, ut inquietos qui erant ex iliis exemple suo hominibus. 



coerceret. 

Quam sanete, Seeundum mentem. Juste. Secun- 
dum bona opera. Et sine quereta, Non alios gra- 
vando in solhciludinibus. Si quis enim sanctus fuerit 
doctor, non tamen sine querela est, si alios sollici- 
tudiuibus supra modura aggravat. Verbum auditus 
Dei, Id esty quod primum de Dco audistis, sive ut 
audlretis Deum. Non ui verbum hominum. Ut ver- 
bum bominuffl aceipit , qui coutemnit. Yos autem 
ita credidistis, ut ab ipso Deo vos audire putaretis. 
Ecdemarum Dei qua sunt in hidaa, Id est, quibus 
dKciUir ; Nam et vinctis compassi estis, et rapinam 
bMorum vestrorom cum gaudio susccpistis. Qui et 



CAPUT IV. 

Be cwt^ro ergo togo, fratres. Post laudem et con- 
lirmationem incipit extiortatio. Abundetis magis. 
Quia cum setate ildei dcbent augcre profeetuni et 
mores, sicut accessu cnmalis (etatis et corpus cre- 
scit et studium. A fomieatione, Tam spirituali quam 
corporali. Suum vas possidere, Propriuni suum cor- 
pus sive conjugem caste babere. Quib non noverunt 
Beum. Auctorem caslitaiis. Ut ne quis supergredia- 
tur. Ne quis suam conjugem derelinquens, allerius 
poiluere quaerat uxorem, sive in quolibet negotio ne 
quis alterum fraudet , ut qui pecuniam suam non 
ad usuriim dederat. Non hominem spernit^ sed Deum, 



bw^inum occiderunt, Quid mirum si nos persequun- ^ ^^^ ^^^ verba despicit, sed ejus qui in me loquitur 

tor, qui nec Domino pepercenmt. Prokibenles nos 

§onHbus UMfui. Non solum Judsees impediunt , sed 

etiam gentibus invident ad suorum cumubim pecca- 

toruiiu PrmmL coim super illas ir a Hei. Sive quia 

praedico qua poena capii sunt, sive quia ablatus nou 

credentibus est inlelleclus, sive bic prophetizat viu- 

dictam cruciş quasi prius facla essel. L\que in finem, 

Usque dum credunl, vel i|9q^ ad djern j«(b£ii > ut : 

Opprobrium sempiternum dedit illis {Psal. lxxyh). 

Ego quidem. Festinavi. Paulus. Non aliquos a me 

nuniios destinavi. impedi\At nos Satanas. Trîbula- 

tionibus persequentium , sive omnis lalor contra - 

rius Satanas dici potcst. Nam Satanas aliquando 

non potest impedire virtutem animi; qn» autem ad 

Ibbores eorporis pertinent , saepe potest impedire. 

Qu<B enim spes nostra ? Non immerito vos deseramns, 

per quos et Istili.T! gaudium speramus, et gloriae co- 

renam non sustinentes , non patiemur ut nemo ad 

vos veniret. 

CAPUT m. 

SotitnrU. Maluhnus eniro soli remanere quam ne- 
aeire quid agatfs. Et misimus Timoiheum. Quaerilup 
quomodo Tlmotbeus mlssus sil, qui parilor se? rptua 
est. Non ergo bac vice missus sit, sed prius. fn hoc. 
Labore, ot : Ecc&ego mitto vos sicut owe in medio 
HN>n(9t, ete. (Matti^. x). Fositi sumus. A Deo. Pros 
dieabamus vobis. Ut non vos ipsa novitas delerreret, 
Md magia froj^heUam nealran firmaret , sieut ct 



Cbristi, cujas spiritui injuriam facit omnls qul non 
sanete conversalur. A Deo didieistis, A Christo, qvl 
dixil : Mitadntum novum do vobis^ ut dUigatis inmoem^ 
sicut dilexi vos {MalUi, xxv). Y\ ideo aOYUfil esU Di 
pro alterutro morianiur, quia boc Yetus non jusserat 
Teslamenlum. In universa Macedonia. Id est, non in 
TLessalonlca tantum. Ut abundetis magis. Hoc est, 
etîaai ignolQS quosqiie dUlgatis. (^l quieti sitis. Qui- 
dam eonim inqniele per diversorum discurrebant 
domus, aliqua etiam ad religi(>nis opprobrium ab infi- 
delibus postuiantes, quam causam plenius ad eosdem 
exsequiiur« 

El ut vestrum negotium agatis. Necess^ est enioţ 
otiosiim inbonestun) esse> dun^ necessaria victvs 
requirit, adulationi quoque operam dare, novitates 
eliam riimorum sectari , causarum fabularumquQ 
occupalioncs conquirere, per quas siliiroeiipsi adi* 
tura parei ad facullatem , qua diversorgm valeat 
domus penetrare. Qui bsec omnia facit, inlioneste 
ambulat. Honeste bic ambulat processionis, et visi- 
tationis el Dei verbi causa ambulans. 

Ut honeste ambuletis ad eos qui foris sunt. Id est , 
ne vos ipsi denotent , qui pneatare videntur. 

De âerndentibus. Id est, de mprtuia dormiunt» 
quas eertum ost resnrgere. 

Verbo Domitd, Vi : Qui credit i» m$^M$meriuu4 
fuerit^ tivet. Verbo Domini^ qqi in Paulo loquebatur 
Ulud quod sequitur. Quia nos qui vivimus, qui teri^ 



i2i GOLLEGT. IN EPIST. II AD THESS. 222 

dui iumus in adventu Domini^ non praveniemui eos A viffHemus, Id est , oculos semper ad Dominum ^igi? 



flit dormţrwi. Hoe aot^m dieeiiduai reputat secuia 
Ims «fuesYtypş ioveniel 4î€$ judicii, dum JidhucYH 
vunt iu corpqr^. Aliter Yerbum Domini est : Noiţ 
praevenimufi eps ^i dppmîcrunt, quia tam \eloţ 
erit resurrectio eorum quam nostra assumptio. 

In ju$$u Dei , n( : Mortui audient vocem FUii 
jpei («fon», y)* £| in tmce ^r^ang^lţ^ \^ eţt poB- 
ksiium YipiuMim , «ni in maiufesiaiioiie Yocis aft 
changelioae; j|li4er, în yoee ChrisU, «ivdMichaeUst 
aul GabrieH^, ţuod iatţ^rpretatur fortitudo Dei, qm 
dicit : surgile, expergiacimiai. Iu fuba. In elaiuore. 
Descendet de cmlo. In aera, sive supr4 moiitem Oli-r 
Yeii, unde eorpiis ejus eievatum est, ibi prseaeatia 
«jus deiuooatfaHr. 



lantes«ţ Yel elevanies. Ei $oMi şimui^ Ne curae 
tftujus vits^ ioebrieul ţaeutem nostraoţ. Nam qu\ dor^ 
miunt, uom dormiţint, Ideo occisţ et ebrii suaI, qqla^ 
ip ieue))ris «ţţqt, sed hic m^ls nox et ebriet^ s^ţlex 
gorice pro ignorautia et litudiiie j^ccipi^di^ &Uttţfl 
Iudu!i toricam. Qiii;^ 9i}ii midi şuql (fuţ eţuru ŞW^t- 

Fid^ţ şt charUati$, Qu»Qis jMS^^a (Uş e( ehafţtj^Ml 
constat, quam loric$ alibi coippj^r^vU. Qifimfift^ 
ţ&i pra uobit, Id est , ne dos moreromur. (/l ^ţv^ vf 
f^lemus, sive dormiamun, Hoc est, at siye in i;iQ;rţH>]^ 
sive exlra corpus inyeniamur, seţoper c^Ok ipso yU 
yamus. Ut noveritis. Qonorifieetis. jLqborq^^^^ ^Hi(^l 
io doctrina. Pacem habete cuţn illis, ţltsi ^QQ^i^ptş 
Ye&U'is moribus di^eFinţ, Corrpite iwmicţqu \pgos 



Returgem prţmi* Nqb lempore , sed primabi gfo- B buc et illuc discurrentes. Pu$Ulatiime$. Id eşiţ, intea 



ri^. Rapiemur in ntibibu$. Sicut eovpus Domini in 
nube eievatum est. In boc i^ut^ip vekK>iti\tem resur^ 
rectionis significal ; unde baias dioit : Saucti spe- 
rantet in Domim^ viutabunt foriitudinefp ^ auument 
pennM, ut oquUiB valanleSf ete. (Isai. xl), 

CAPUT V 

SictU fur, Quando omnes» scierit donaire ^epvros 
in Aocie, ut : if edia nocte ţUut^qr facit^ esţ^ etc 
[Matth. xţY). Pax et iecuritqş. Pos| oceisum AntH 
^bristum. Tune r^eminus ^t> iMpgţvemt inţevţtu^. 
Lt in diebns Noe et Sodomon^nfi ţontigit. &icut doii>r 
partus. Sicut iUa venieţ\te parl(ţ dolores uon effiigiţ. 
JSon estis in ie$iebm. Non estis ignorantes, vt ne- 
sciatia yo& şemper dpbere e^se par^tos. filU lusi^. 
Scjeptia, Yel Clirişti. fiiii diei. Yerimis. JS^^U. C i^ pro«iis8iqnihw|i 
p«moni^ \^1 pecc^ii. Teaehmw». Ignors^atiae. Sed 
Deest fortassis kaben$e9. 



lione dcspcxantes Yel deficienţeş^ Sţ^cipite^ Susti 
nete. Putientes ^»tote. Etiam ad corrţ||tos, quia imr 
patienti^ non oorrigit| sed irritat. Inviceuk H ţn ooi- 
nes. Non soium in yos Cbri^tiano3, s^d ip Qmpeş 
bomines. Spiritum, Loquentem Yarias tiuguas, Ye( 
spiritual exbortantis, nolite perverşis quâBSlionii^i^ 
opprimere. PropheiiaM naliu spernere^ Sive futurg 
praîdicanteş, sive praaterit^ disserentes. Tqnfwn t^ 
probetii. Si legi pon sunt contraria quae ^tcqntiu*, et 
si quid taie fuerit vefutate. Qmiiia probatţi. Si a «U?* 
bolo, an a Deo sfat Inteqer ^tv?iiu. ]4en3 in q\^ est 
ifnago Dei expressa, siv^ formata. AUi spiritupt cq^r 
scienliau^ djcunt, ut : Ncmo scit i^ qu^ sunt hoi^i- 
uis, nisi spivituş qui ii^ ^ eşţ. f M^(t« fff^ Et veţ^x 



vm. 

m i;]PI5T0LAM[ H AD THESSALONICENSEŞ. 



CAPOT PRIMUM. 

Gratia$ agere debemus Deo, Qui sibi talem Eo 
clesiam qusesÎYit. In exemplum justi judicii Dei. Ut 
exemplum delis justum Dei judicium exspectandi, 
quem ita creditisventurum. Si lamen justum est, Hic 
ti tamen confirmantis est, non dubi tan tis, quasi dicat, 
sî tamen fons justittse potest judicare quod justum 
est. Nam sicut hidubitanier pro nomine Domini pa- 
tienlibus requiem, îta incunctanter tribulationem 
bis qui eos tribulant repromisit. In (lamma ignis, Id 
est, ut ignis ante ipsum praîcedat. Quod si potuit 
flamma Dei imperio tres pueros om ni no non tangere, 
quare non eadem potentia aliis sasvior, aliis mitîor, 
fieri posse credatur? Et quinpnobed\unţ ^'t^ Evai^ 
gelio. Peccatores licet non fuennt. A fncie Domini, Ut 
illud : Ite, matedicli^ in ignem (eternum, Mirificari in 
Omti^ttm^^ Cu^ ipse Ml spis glociftcandus erit m^- 
ţirţs , qu3^ soUs splendqcş fulgebunt, Tu^c eaim sy- 
ţab.uf)tuţ iin(4i et irţv»^ res Imyiliţjijto iu subitatioj^e 



D 



sahitis însperataB justoram. JVi quo e$ oramut. In ex- 
spectatione iUius diei judicH. /fu et ghr^cetnr im- 
meu Domini, Ut Gbristi noroen in vestris actibus da- 
rum sit , et iio« in ejus siguis et vivlutibus glorioşi 
simus. 

GAPU7 If. 
Rogamue autem vos, fraires, per aâventum Domini. 
Primum, vel secundum, quo Yobîs ebarius nibil esse 
sum certus. Et no^tram cengfegathnem, Quando a 
qualuor Ycntis cceli congregabuntur elecli : Ut ubi 
fuerit corpus , illuc congregabuntur aquiLi! ( Mattk, 
ţxiv). Ncque per spiritum, Neque signa vos terreant 
tanquam per spiritum facta, quia boc et Salvator 
pj'semooui.ts J^equ^ per yerbum. Ne sermo dialecticae 
fallacise yos seducat uHo modo sub qualibet specie 
boni vel mali. Quasi instet dies Domini, Dicendo : 
Ecce est Ghristus bic, Yol illic. Quoniam nisi vencrit 
discessio [Al., c(t$<«n£»o]. Hoo est » nisi Antichnslus 
Yenerit» i^ftY^iMClMriitHft. Qdi^ ^M^ tUsceşm- 



nS SEDULO SGOTI 224 

nem hic dieit, alibi eam refugam appellaTît in Laţi- A Arianum, qui ideo Patrem im^oremputat, qaia prior 



BIS exemplaribus. Utnim<{ue autem iu imtelligendum 
esl» qaod nisi Tenerlt refuga veriialis, sive sui prin- 
cipatus desertor, sive discessio gentilium a regno 
Romano y sicat in Daniele per beslise imaginem dici- 
tur. Ifomo. Aniichrisius. Peccati. Diaboli scîlicet. 
Super omne quod dicitur Deus, Super omnem yideli- 
CQ^ potenliam et aeternitatem se jactabit. £t sacra- 
menla cultui» divin» corrigere, vel augere se dicat. 
Et templum Hierosolym» reficere tentabit, omnes- 
qae legis caeremonias restaurare, tantum ut verilatis 
Chrisii Evangelium solvat, quae res Judaeos euni pro 
Chrislo suscipere persuadebit, in suo non in Dei no- 
mlne venientem. Quid delineat. Hoc est, quae mora 
est ut veniat. Ut reveletur, Id est, Antichristus. Suo 



in Scripturis soleat nominari. Et dedit comatath- 
nem. Proroissionem , sive consolatorem spiritum. Ei 
svem bonam. Quia potest et spes mala esse. 

GAPUTUI 

De cteterOf fratres, orale pro no6tt. Dat humilitatis 
exemplum,et occasionem charitatis, ut proaltenitro 
audacius oremus. Et glorificelur, Auditoram profe- 
ctu. FidelU e$t Deu$. Id est , qui non reiinquii nisî 
relintpientes se. Et poiîefilta Chn^u Şicul Gbristus 
patientiam habuit. 

Denuntiamu$ autem toHt^ ut abUrakatu vom ah 
omni ţralre ambulante inordinate. Quia in primis le- 
nins commonuimus, et tamen emendare se nolue- 



tempore, Id est, apto tempore. Jam enim mysterium B nint, ut vel hoc modo quo sancti se ab eis separant, 



iniquitatis operatur» Antichristus per sua membra 
agit, ut Joannes dicit : Mulţi Antichristi facti iunt 
{Joan. II ). In bis ergo mysterium iniquitatis opera- 
tur, qui falsis doctrinis ejus pervium faciunt iter, 
quos beatus Joannes in mundum dicit exisse. Sicut 
enim Gbristus nune per membra sua operatur, sic 
Antichristus. Qui nune, Hex llomanorum. Tenet. Re- 
gnum. Teneat. Regnum suum. Donec de medio fiat* 
Hoc est , donec regnum , quod nune tenet , de medio 
auferatur, priusquam Antichristus reveletur. Aiiier : 
Ut qui nune tenet, id est, Nero, teneat tune ejusdem 



erflbescant* Hujus plane loci auctoritate subtrahen- 
dus est ab omni Ghristiano qui oon secundura 
apostolica praecepla incedit. In prima rogat, bîe 
denuntiat ; in illa blandientis affectus est, in hac ob- 
testantis severitas et minantis. Denuntiamuâ vobis 
fratrei. Quia prius rogantes contempsistis audire, 
saltem nune denuntiamus voci obedire. Ipsamque 
denuntiationem non nudoverbo, sed corn obtesU- 
tione nominîs Domini noştri Jesu Ghristi terribilem 
infert , ne forte simplicem , velut humana voce pro- 
lataro, rursum contemnerent. Imitări no$. Qui si.- 



nominis alter Nero. Donee de medio , hoc est, regno . ™^^ forma credentium. Non quia non habuerimus 
mediante illius tune Neronis , nascalur Antichristus potestatem, non quia indignus est operarius mercede 
in medio regno alierius tune Neronis. Hoc de impe- s^^» ^^ ^^ "o^ formam daremus vobis ad imitan- 
rio Romano dictum est, et propterea Paulum non id C dum nos, ne cui occasionem avaritise, vel otii, quod 
aperte scribere voluisse dicunt, ne calumniam incur- ^^^^ ^^^ inquietudinis, praeberemus. Quoniam st ^iits 



reret, quod Romano imperio male opiaverit, cura 
speraretur aeternum. Spiritu oris sui. Ut Isaias dicit : 
Et ipiritu iabiorumsuorum interficiet impium (Isa. xi). 
ProdtgOs mindaeibus. Praestigiosis, sietit ante praedi- 
ctum est, dabunt signa» ila ut seducantur, si fieri 
potest, etiam electi, per phantasticam virtutem, sie- 
ut Jamnes et Mambres coram Pharaone fecerunt. 
Ideo mitiet illig Deus operationem erroris. Id est, per- 
mittet venire; nam si Deus miltit, non est operalio 
Satanae. 

Utjudicentur. Poenam paliantur. Consenserunt ini- 
quitati. Homini diabolica arte fallenti. In constitutUh 
nem glortce Domini noştri Jesu Christi. Ad hoc enim 



non vuit operări , nec manducet. Aut sedeant quieti» 
aut si veri sunt apostoli, nos sequantur, si non av»- 
ritîae, sed Dei causa ambulare se ducunt. Ut cum s>- 
lentio operantes suum panem mandueent» Gomita- 
tur enim loquacitas inquieUidinem et instabilitatem. 
Suum panem. Non altenum. Nolite deficert bene /«- 
dentes. Aliis qui non sunt hcyusmodi ; aliter, etiam 
hujusmodi benefacite , iicet eis non commisceamini. 
Ut eruhescat. Ut non penitus abscindatur. 

Corripite ut fratrem. iEger enim curandus est, non 
negandus , ne in apostasiam inquietudo vertalur. 
Ipse autem Dominus pacis. Ut possitis omnes curara 
pacifice. Quod est signum. Agnitionis. In omni Eph- 



vocati sumus, ut Ghristi gloriam acquiramus. Scimus ^ '^^^^ '^^ scribo. Sic enim subscribebat , excepta Ga- 
enim quoniam cum apparuerit^ similes ei erimus. Do- latarum, quam ex integre propria mânu subseripsit, 
minus noster Jesus Gbristus, et Deus Pater, contra ^ Post eam nec sibi, nec angelo crederent. 



IN EPISTOLAM AD COLOSSENSES. 



GAPUT PRIMUM. 

Paulut apostolus. Hac vice apostolatus auctoritate 
utiuir : in aliquibus enim auditores reprehendit. Au- 
dita fide vestra. Non visa, vel cognita , quia ad hos 



non pervenit. Propter spem. Non propter homlnmu 
laudem , sed propter vitam aeternam , quae est in 
Ghrislo. In coslis. Ut est : Exsultate quia merces v^ 
stra copiota est in ceelis {Matth. v). Sicut in omni 



925 COLLEGT. IN EPIST. AD GOLOSS. ^M 

mundo» SynecdochicMS, pro parte maxima mundi. A.de$unt passionibus Chmti. Patitur eDÎm Paulus m 



Fructificatu et ereuetu, Aliud xxy, aliud lx, aliad c, 
secundam panibolam semiDaDtis(llauA.xiii). Et co- 
fnovitltM graliam Dei in veritate. lUe gratiam in ve- 
ritate cognovit, qui ejas beneficia malis aciibus non 
CTacuavit. Qui e$t pro vobis fidelii minister Chriiti* 
Fideliter pro Yobis in oralione incnmbens, ministe- 
rinm Gbristi exbibet Toluntate. Jn $piritu. Id est, in 
spirituali dilectione. Et pottulantes. Pro bis virluti- 
bus qasR sequuntur. Ut impleamini agnitione voluntar 
Hs. Quia aliter voluntatem ejus non potestis facere, 
quod Propheta intelligens dicebat ad Dominum : 
I)oce me facere voluntatem tuam , quia Deu$ meu$ e$ 
tu {Ptal. cxLii). In omni virtute. Exsuperando vitia 
spiritus et carnis. Secundum majestatem. Per auxi- 



suis membris ea quae desunt passionum Gbristi : 
omnia enim quae potuit adimplere in vita passionum 
Gbristi assecutus est, adhuc tamen mori restat, ad 
quod paratus erat Secundum diipensationem Dei* 
Doctrin» evangelicae, quam vobis gentibus visus sum 
erogare. Divitia$ maje$tati$. Quia idem Deus'om* 
nium , dives in omnes qui invocant ilium. Quod eU 
Christus. Ipse est enim mysterium. Corripientei* 
Propier mala opera , ut : Declina a malo , et fac 60- 
num (Psal. xxxvi). Omnem hominem. Servos et libe- 
ros, nobiles et ignobiles. Et docentet. Id est, ad bo- 
num faciendum, ut fac bonum. In omni $apientia* 
Yeteris et Novi Teslamenti. Contenden». Gontra n»- 
relicos et dxmones. In virtute. Potentiae ejus, in 



iium. In omni patientia et longanimitate cum gaudio. B signis et miraculis. 



Ibi vera est longanimitas et patientia , ubi aliquis 
etiam gaudet se susţinere quod patitur. Sorit sancio^ 
rum, Sortem baereditatis Scriptura cognominat, quia 
Jesus terram divîsit in sorte. In lumine. Fidei et sa- 
pienţial. Et translulit in regnum. In Ecclesiam prae- 
sentem, regnumque coelorum. Filii dilectionis suas. 
floc est, filii dilecti sui, ut : Hic ett Filiu$ meu$ di- 
lectu$ , in qţto mihi complăcui. Qui ett imago Dei in-' 
titibili$. Simililudo est in babitu formae, aequalitas 
in mensura magniludinis et parvitatis, imago in ex- 
pressa re de altera ; nam duo ova similia et aequalia 
possunt esse , non est tamen imago , quia alterum 
non est expressum de altero, in filiis vero imago po- 
test esse. Ghristus autem non solum imago est Dei 



CAPUT II. 

Yolo autem vo$ $cire qualem solliciludinem kabeam 
pro vobis et pro hi$ qui $unt in Laodicea. Quae est civi* 
tas in Asia Minore. Hoc ita dieo. Quod in Ghristo sunt 
omnes tbesauri sapienţi» et scienliae abscondili, ut 
sermonem, vel sensum philosopbiae, qui contra illum 
est, non solum non mireniini, sed etiam stnUitiae d^ 
puietis. Sed tpiritu vobi$cum sum. Habebant banc 
gratiam Apostoli , ut alibi positi, quid alibi ageretur 
agnoscerent , sicut Elisaei spiritus cum Glezi fuit in 
via {IV Reg. iv). Et supplens. Id est, litteris implens 
quod corporali praesenlia non possum implore. Radi' 
cati, Fide. Et superasdificati. Yirtutibus aliis : nam 
secundum robur fundament! validi supercrescit a^i- 



Patris quia de illo est, et similitndo quia imago est» ^ ficiunu Et confirmaţi fide. fionorum scilicet futuro- 



sed et aequalitas tanta, ut nec temporis intervallum 
impedimento sit. Primogenitui univente creaîurm. 
Primogenilus secundum assumpti bominis formam, 
non tempore , sed dicitur juxta illud : Filius meu% 
primogenitui Israel (Exod. iv). Aut primogenitus di- 
citur, quia ante omnem creaturam divinitate natus 
est, vel primogenitus nominatur universae Ecclesiae. 
Primogenitus ex moriuis. Incorruptibilitatis gloria. 
Ut fiat in omnibus. Tam visibilibus, quam invisibili- 
bus ; sive mortuis, sive vivis. Primatum tenens. Sive 
secundum camem, sive secundum divinitatem. Corn- 
placuit. Patri. Omnem plenitudinem. Habet divinita- 
Us : in aliis, boc est, apostolis, patriarcbis, propb^ 
tis, gratia fuit ex parte; in Gbribto autem tota divi- 
Ditas abundai. Reconciliari omnia. Goeleslia et terre- *^ cundum fidem Evangelii GhrisU. Omnis plenitudo di^ 



rum spe. Abundantes in illo in gratiarum actione. Id 
est, semper crescentes in illo, et pro omnibus bene- 
flciis ejus gratias referentes. Videte ne quis vos de- 
cipiat per phUosophiam et inanem fallaciam. Gontra 
philosophos agit, quorum omnis pene dispulatio de 
elementis est , ex visibilibus creaturis, et qui ex re- 
bus na(uralibus virtulem sestimant Dei, dicentes, ex 
nihilo fieri nibil posse; et : animam, aut initium non 
babere, aut esse morlalem ; et : vi rginem părere om* 
nino non posse, sed et Deum ex bomine nascî , mori 
atque resurgere , credere stultum esse. Aliter, ina- 
nem seducat fallaciam, id est, Judaismnm. Secundum 
traditionem hominum. Saeculares litteras. Elemenia, 

• 

Mandata carnalia. Non secundum Chrittum. Non 



Btria, quse vitae dissonanlia olim dlssidebant. Per 
sanguinem cruciş ejus. Hoc est , per sanguinem jqui 
efltisus est in cruce. Notandum quare non dicit per 
crucem, sed per sanguinem cruciş : aliud namque est 
crux in alto slans, aliud sanguis decurrens ; ascen- 
dens ergo in crucem, quasi coelestia obtulit et sana- 
Tit , sanguis autem ejus de summo stillans sanavit 
terreslria , et boc in sanguine bostiarum praefigura- 
batur, de quo aliud supcr altare ofTerebaiur, et aliud 
ad basim altaris fundebatur. Reconciliaţi in corpore.» 
Ecciesiae. Stabiles. In cbaritate. In universa creatura. 
Scilicet raţionali , ut : Prtedieate Evangelium omni 
CNti^wm. Minister. Praedicator. Et adimpleo ea qum 



vinitatis corporaliier. Sciendum corporale aliquid vel 
proprie dici , cum de corporibus agilur, vel etiam 
translato vocabulo, sicut dictum est : Quia in ipso 
inbabitat omnis plenitudo divinilalis corporaliter j 
neque enim divinilas corpus est, sed quia sacra- 
menta Veleris Teslamenti appellat umbras futuri, 
propter umbrarum corpus, corporalilor dixit babi- 
tare in Ghristo plenitudinem divinitatis , quod in illo 
impleanlur omnia quae umbris illis figurata sunt, ac 
si quodam modo illarum umbrarum ipse sit corpus, 
boc est , figurarum et signifîcationum illarum ipse 
sit vcritas. Sicut ergo ipsoe figurae significationesve 
translato vocabulo utique non proprie dictae sunt um- 



bi«, îtâ iu6i âît ^îenîtddiriem dlvînîtatîs corporali- A 
Ier înhâbilare, Ifanslato verbo «sus est. /n ^jspo- 
ttfltîohe. tn cîrcumcisione ChHsti , per quani tolum 
VeWfem Ăxspoîlasiîs homînefti. Consepnlti in bnptî' 
imo. (Juîâi peccalâ ăepeliiinlur în baplismo. El snrre- 
xit. In hOvilalfem tîtSB. Operationh Dei, lă est, resur- 
r^cfionis ChrîsU. Convhificavit, Aufercndo causas 
inoflis, \ă est, peccalâ. Delens chirographiim quod 
adversum nos erat, Chîrogrnphum dicil malediclum 
legis, nnde alibî âîl : Chrîsfus nbs redeniil de male- 
dicto legis, quo contînelur : maledictui omnis qul 
non pernianse'ril în omnibtis quct scripta sunt in libro 
Ugîij ut facial ea, Quidam Vero dicunl chirogfaphiim 
eise , quasi scriptam quamdam apud Deum , nieino- 
rîaiii peccalorum ; unde ipse în Canlico dicit : Noune 



ta 

CAPtit nt. 

Sî ergn donsurrexisiis cum Vhmh, Consequenter 
primo comniorluos, deinde consurrexisse nos dicit , 
nec solum lerrse Wori, sed eliam coelo vlv^^re nos 
horlatur : Nihîl, tnqiiil, terrânnm vos ambialls, ne- 
que nîorlăle quse'ratî^. Qu(e sursum sunt sapîte, Hoc 
est, coDlcstciU ^bctaHiihi sapicntîam , sed nos nune 
celerins humahae sa'pichllcc studium împendiiuus. 
Mortificate igitur meYnbra vestra quce tuni iuper ier 
ram. Prius ergo quam Caetera pferscrui^raur , qoac 
ista sint membra qUGC mortificare pneccperit, inda- 
gcinus. Neque enim bcatus Apostolus abscisslonem 
lAnnuum ătil pedum praiceplione compeini,sed cor- 
pus peccnti, quod iîtiqne constat ex membrîs, quan- 
locius desirul desiderat; de quo corpore alibi : Vt 



hcec congregata sutU apud me, et signata in thesauris B deitruatufy înquit , corpus peccati. Et quae sit ejus 



meis? El Jereni. aii : Peccatum Judce scriptum est in 
styto feYreo, in ungue adamantina (Jet. \\n). Eliam 
fisec ergo deleta est in cruce, dum dimlssis pcccaiis, 
etîam memoria est abolita peccalorum. Aii Ier clii- 
fOgl^pb\)m dicit, quod adversum genus humanum 
Aabolas alia men^oria reconditum babcbat. A$gem 
iliud critci. (jiiîâ nos db ligno lulîmus illud chîrogra- 
phuto , îdeo non potuîl deleri , nisi alTigeretur ligno, 
di 'licit : tulit peccalâ ndslra super lignufn (/ Petr. 
iv). Nanii litulus qui scrlptus est super cruccra, islum 
tîtulum cbirograt)hi delevit. Exspolians principatus. 
Dxmones , quia prxdam generis humani ab eis ra- 
pueral. Traduxit, Alligavit. Et captivavit, Mortem. 
fiducia. Sine tîraore. Palam. Non latcnter. Trium- 



destfuctio consequenter exponlt : t/ /am, înquit, 
non servianiui peecato; a quo liberări eliaiti cum 
ejulatu postulat, dlcens : Infelix ego homo^ quis me 
(ibcrabil de corpore hujus mortis {tlom, vi)? floc ila- 
que corpus peccati multis villorum membris proba- 
tur exstructum, et ad ejuspertînet portionem quid- 
quîd \e1 fado, vel diclo, vel cogilatiojie peccaiur, 
ciijus membra reclissime super terram esse dicuB- 
tur ; non enim possunt hi qui eorum mînlsierio 
uluntur veridice profilefi, Nostra autem conversaţie 
in coelis est. Primo itaque fornicationem creJidîl ia 
fercndam, qtiaj carnali permixtione perficitur. Ter- 
tiurii peccati membrum libidînem ponit, quse în se- 
ccssibus animae coalescens , accedere cupit eliam 



phans itios in semetipso. Devicil palam, et crucifixus C ^f,^ ^\^q passî6ne corporis non potest : libidineiD 



âdnfusidhe contempla Iriiimpliavit ; non occidendo, 
sec( moriendo; nec vim inferenda, sed sustin^do, ut 
not)is, coAfracla omni superbia, vinccndî daret 
exemplum. Nemâ vos judket. NuUum enim in hoc 
debet esse judicîudi, quod cum umbra esset, Cessavii 
corpore veniente , quia imagine non est opus , veri- 
tate praesente. Corpus autem Chrisli. Id est, rei veri- 
tas. Nemo vos seducat in humilitate. Nemo ficta hu- 
militate superbus, et angelos videre se menliens, 
frustra super homines jactet, quia visiones a suo 
loquitur corde. Sive nemo tam humilis sibi et reli- 
gtosus videâtiir, ui Angelos quî fteura vident, se vi- 
dere meiiliatur. Sensu carnis sum. Non spirituali ier 



enim ab eo quod Ixbeal dictam esse non dubium esu 
Concupiscenttam malam, Quse non solum ad pr» 
dictam impudici iiae passionem, verum etiam ad om- 
nes noxias cupidilates genâralltcr referri poiest, qoae 
corruptae tanlummodo voluntalis est aîgritudo , de 
qua Domînus in Evangelio : Qui viderit^ inquît» mu- 
lierem ad eoncuptscendum , mcechalus est illam 
{iiatth. y). Pornicationis autem genera sunt tria. 
Primum, per quod commixtio ulriusque sexus per- 
ficitur. Secundum absque feminco tactu , quo Her, 
filius Judre palriarchx a Domino percussus legilur, 
quod in Scripturîs sanclis inftmundilia uuncupatun 
Terlhim, quod ani mo ac mente concipitur, de quo 



intclligens. Non lenens copul. Chrislum non crcdens, ^ Dominus înqull : Qui viderit muiierem ad concupi- 



qui omiiium sanclorum caput est. Ex quo totum cor- 
pus per nexus et conjuncliones subministratum et con-- 
strucium. Quicunque igitur exira hoc corpus est, 
quântumlib^t se jactet, iile non vi vet, quia capul non 
babei Chrislum, qui est vila. Crescil in augmentum 
Dei. In augmentum corpoHs illius , quod esl Eccle- 
&ia. Ne leligeritis, tuddeis dicit. Neque guslaverilis. 
Iînmîindos cibos secundum It^gem. In interiiu ipsd 
usU. Ideo hoti det)ent pro magno haberi, quia inler- 
eunt âl vadunt in secessum ventris. Quce sunt ra- 
tion^em quîderfi habenlia. Hoc est, videnlur habere 
alîqnam ratlonem, si myslice et non socundum so- 
laii) nilcram exponanlur, et ut non ad honorera vel 
ad saiurltatcm ventris hisloiîaiîler fiant. 



scendum^ moccliatus est illam. Quae tria genera bei- 
tus Apostolus pari modo exslinguenda pronuntians : 
Mortificate , înquit, membra vestra quce sunt super 
terram^ fornicationem, immunditiam, libidinem , ele. 
Quce est idolorum servitus. Cernis ilaque ad quantam 
labem rabics hxc per gradus singulos crescat , ut 
eliam idolorum vel simulacrorum servitus Apostoli 
voce pronuntietur, eo quod figura Dei imagine proe- 
termi^sa, quam devole servieus Deo immaculatam in 
seaielipso debuil cuslodire , homînum figuras im- 
ţ)re:sas auro, et diiigere pro Deo maluit, et intueri* 
Indignalionem. Ipsa est quae inebriat menlem. No* 
Iile tnentiri. Filios enim vcritalis non licet mcnliri. 
Qui renovatur in agnitione Dei. Cum quis cognovert 



i2& COLLECT. fN E^ISt, I ÂD TIMOTH. 230 

cujus imago es(, et în qiiantum polcst nititur sinri- Â seni. Timentcs Domtn'um, Qui ut^ique semper videi. 



lare. Vbi non est masculus. Qiiisi apud Deuin nori 
priK'Jicatur scxus, vel gcnus, vel patria, vel coiiditio, 
sed sola converâatio : nara carnalis est isla diversi- 
tas. Sed omnia in omnibtis Chrislus est, QiioJ ita 
fiet, cum omnis amor, omne desiderium, omne 8Ui- 
diurn, omnis conatus, omnis cogilalio nostra, omne 
quod videmus, quod loquimur, quod speramus, Dcus 
eril, iliaque unilas, quaî nune est Patris cum Filio, 
et fitil cum teatre in nostrum fuerit sonsum men- 
temque Iransfusa, id est, ut quemadmodum nos iile 
sincera et pura aique indissoluLili dîligit charitate , 
nos quoque ei perpetua et inseparabili dilectione 
jungamur. tnduite ergo vos sicut electi DeL lila de- 
ponentes, baec înduile cum eslis electi. Sufferentet 



et oiit omne quod ficlum est. Scientes quod a Do» 
tnino acc^ipietis retributionem hcvredUulis, Etiamsi 
îngratos domi.ios babealis, nolite pulare infructuo- 
sum esse servilium, quod proptcr Deum exhibitura, 
coelesti remunerationc pensabilur. Qui enim nocet , 
recipiet id quod inique gessit. Sive servus qui Domi** 
nuni contempserit, sive Dominus qui contra servum 
inique egerit. El non est personarum accepHo apud 
Deum (I Petr. ii). Uoc dicit, ut consolationem babe- 
rent, scientes suam injuria» nou esse apud Deum 
inuUam. 

CAPUT IV. 
Domini f quod justum est et (pquunip servis prcRsiatet 
scientes quoniam et vos Dominum habetis in cwlo* 



inmcem* Exemplo Cbristi, qui inflrmitates nostras fi Orationi instate. I^nnc generalis exborlatk) subse- 

porta vi t. Quod est vinculnm perfectionis. Cbaritas 

enira multa membra iu unura colHglt corpus. Et ţnex 

Christi, Qui pro omnibus mortuus est, et suos dile- 

xit inimicos. In cordibus vestris, Non in facie falia- 

clter arridente, vel sermone dolbso. Grati esiote. Be^ 

neliciis Cbristi. In nonnullis cxemplaribus babetur : 

kt gratia estole; boc est, nolite legi assimilari, quae 

Ticeni reddit, sed gratise, qua* ignoscit etiam inimi* 

cis. in nomine Domini, Id est , ad gloriam nomluis 

Domini Aostri Jesu Christi facite omnia. Gratia* 

agentes Deo. Qui Filkim suum ad b(ec docenda de* 

fttinare dignatus est. Sic oportuit in Domino. In bis 

qux, Deo piacent. Nolite amari esse ad illas, YnU 

cessante voluptate non contumelias et odium , sed 



quitur. Sermo vester semper in sale sit conditus^ Id 
est, gratum proferte sermonem , sale sapientias et 
rationis condilum, ne stulta nostra religie a pbUoso- 
pbis et genlihus aestimetur. Ut sciatis quomodo opof" 
teat vos unicuique respondere, AMter enim pagams « 
aliter Judaeis, aliter bsereticis» «tcselaris contradl- 
centibus verităţi. 

Quce circa me sunt, Securos illos vuit esse de sua 
incolumitatet ne bac essent tristitia occupati. Conca^ 
ptivus meus, Simul vinctus erat, sive compatiebatur 
cbarilatis afifectu. Consobrirms Barnabce. Filius soro- 
ris Baniaboc. Qui ex vobis. De vestro genere. Hiero- 
poli. Civitate, in qua sepultus est ioannes Baptista. 
Vide ministerium-, Hic diaconus fuisse perbibetur* 



diieclionem crescere. Patres^ nolite provocare ad in- C Memores estote vinculorum rneerumi Sive orate i iB 
dignationem filios vestros* Ne exasperaţi iracundi reddar vobis ; sive imitamini toierantisţm flietfUHi 
fiant» qui exemple vestre patientiam discere debuis* passionum. 



it*M 



lâ rth^Wlli 



■ l'i^l 



- *- -- ^^1 .«.^..«.^w. ^^««n 



X. 



IN EPISTOLAM I AD TIMOTflEUM. 



PăuHs dposiotiis iesu Cfiristi, ^ecundum imperium 
DA. Kmi secundiim prxsuntptionem meam. Et Sal- 
vatorii, tlhiim imperrum Patri ei Filio esse demon- 
strat. Qui ekt spi's nostra, Id est, in quem speramus. 
TtfUotheo, tst'e thnotheus episcopus fuit in Epheso 
ui ift Ubro fifistoriarum dicitur. tiratia et mîseri- 
cordîa. Miscficordiaiti addit propter ejus honorem 
DÎmîânfique ejus diieclionem. Aut quia timotbeus 
stonkacbî dolore Uhorabat, idee misericordia indi- 
guerat. Sicut hgavi te, Addit infra bocprxceptum : 
Commendo tihi, fiii Timothee^ boc est^ sicut rogavi te 
ut remaneres £pbesi, sic et hoc praceptum iterum 
cornniiehdo, Nequeinlenderent fabulis. QnsiS deuteroscs 
appclTant. Unde iii Evangelio docentes doctrinas 
bominum, condemnantur. Et genealogiis, Id est, ge- 
nerat ionibus antiquorum , in quibus sibi summam 
scienliani vîndicant, si omnes gcneraliones emmie- 
T^jiU tihti autein pracepti, Uoc est, adimpletio, 



quia in prsecepto mendâcium non .hvenitur, etfînem 
babei in cbaritate, non ut genealogiae. Prcecepti au** 
tem dlcit omnium mandatorum, ut est : Omni con- 
j. summalioni vidi finem latum, Charitas igitur, Dilectio 
Dei et proximi, finis pra^cepti est. In qua tota leu 
pendet et propbetae. Hsec si de corde puro sit, difii« 
cile delinquere poterimus. De corde puro. Sine vi- 
tiis. Et cohscientia bona. Ut conscientia tua testimo- 
nium perbibeat cbaritati. Et fide non ficia. Ne aliud 
corde, aliud ore proferamus. Bona est lex, H«c dicit, 
ne quis putaret eum spernere iegem. Quia justo tex 
non est posita. Novam Iegem implenlibus, lex vindi- 
ctse non est posila. Plagiariis, Qui innocentibus pla- 
gas inferunt. Evangelium glorice Dei. Per quod glo- 
rilicatur Deus, sive in quo narratur de gloria Dei. 
Quod ignorans teci, Levius ergo esse peccatum îgDO- 
ranlise demonstrat. Superabundavit gratia. Non so- 
lum peccata dimisit, sed bona dedit. Fidelis sermo. 
Quem dmnes crcdunt,et omnium conscientiae veruoi 



231 SEDULH SGOTI ^2 

esse cognoscuDt. El omni aceeptione dignus. Id est , A pr^paraverit Deus hîs qni diligunt illum prospicit, 



auribus et corde acceptabilis. Ut peccatores satvos 
faceret. Ut : Non veni vocare justos, sed peccatores. 
Quorum primus ego ium. Ante Paiilum non erant 
peccatores? Certe vel ipse Adam ante omnes , et 
plena peccatoribus deleu dilayio terra, et deiuceps 
quam rouIti?Unde ergo rerum est, Ego primus sum? 
Primam se dixit non peccatorum ordine, sed pec- 
cati magnitudine, magnitudinem sui peccati attendil, 
unde primum se diiit peccatorum, quomodo dicuntur 
inter advocatos, yerbi gratia, primi : Primus est iste, 
non quia plures annos babet ex quo causas agit, sed 
quo coepit c^teros superare. Primum ergo se dixit, 
quia nemo acerbior inter persecutores erat, qui pri'- 
mitivam Ecclesiam post ascensum Domini persecuţi 



per ineffăbiles excessus Dommo refert. In omni pie- 
tate et castitate. Ad boc vuit nos esse quielos , ut 
pietăţi et castităţi, non dissensioni atque luxuri» tran- 
quillitas nostra proOciat. Hoc enim acceptum est, Id 
est, ut etiam pro talibus oretur. Qui omnes homines 
vuU salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Si 
ipsi jam Yocauti I>eo consentire \oiuerint, aut om- 
nes homines, scilicet praedestinatos; sive omnes ho- 
mines, boc est, omnem sexum, gentem, conditionem, 
etc. Unus enim Deus, unus et mediator Dei et Aomî- 
«ttfn. Ac si diceret, ideo omnes vuit salvare , quia 
unus Deus omnes creavit, et unus mediator recrea- 
vit. Homo Christus Jesus. Quia de traditione crai di- 
cturus, ideo hominem soiummodo nominavit. Cujus 



sunt. Ad informationem. Ad exemplum, ut nemo de- B ^^^^^onium. Ut est : In hoc enim veni ut lestimonium 



siieret. Regi autem sceeulorum honor. Qai mibi tri- 
buit veniam non merenti. 

Hoc prcBceptum commendo tibi» Hucusque de stătu 
suo quomodo debeat adversariis respondere ; bine 
dat auctoritatem ordinandi docendique. Secundam 
prmcedentes prophetias. Secundum quod etiam boc 
officium babebat gratiam propbeundi. Sive propbe- 
ti» vocantur, qu» in baptismo , vel in ordinatione 
de eo propbeiice cantata sunt, id est, quia în illo 
compleusunt; sive prophetiae praedicationis intelli- 
guntur. Habens fidem. Pro armis. Et bonam con- 
seientiam, Implens quod docct. Quam quidam re- 
pellentes. Male vivendo. Circa fidem. Quae est quasl 
quaedam navis. Quos tradidi Satana:. Ut ex prae- 



perhibeam verităţi. Veritatem dico. Quod in hoc po- 
situs sura, ut doctor Gentium sim. Orateinomm loco. 
Non ut Judsei , qui in templo tantum Hierusalem 
adorandum dicebant. Non in tortis crinibus. Ne oo- 
casionem dent concupiscenţii. Mutier discat. A Tiro 
suo. Honorem Deo tribuimus , quando pro collaiis 
bonis dignas graUas referimus ; gloriam vero , cum 
nostris bonis operibus ipse gloriOcatur. Docere au- 
tem mtuieri non permitto. Id est, publice non permii- 
titur : nam filium vel fratrem debet docere privatim. 
Sed esse in silentio. Ne mysterium sibi usurpando 
superbiat, taceat in Ecclesia. Adam enim primus for- 
matus est. Reddit causas cur eas velit esse subjectas, 
scilicet quia posteriores in factura sunt , et priores 



senti correptione discant futurum judicium non ne- G ^n culpa. Et Adam non est seductus, mulier auiem 



gare. Tradili sunt autem ad emendandum, non ad 
perdendum. 

CAPUT n. 

Primum ergo omtdum obsecro fieri obsecrationes. 
His verbis Apostolus quadripartitam orationis spe- 
dem evidenter distlnxit; sed tamen vobis indagan- 
dam est, quid obsecratione, quid oratione, quid po- 
stulatione, quid gratiarum actione signetur. Obse- 
crationes itaque sunt, imploratio seu petitio propec- 
catis, qua vel pro praesentibus, vel praeteriiis admis- 
sis unusquisqae compunctus veniam deprecatur. 
Orationes sunt, quibus aliquid offerimus, seu vove- 
mus Deo : Graece enim oratio \npo<Ttvx^] , votum 
Latine sonat. Oramus enim cum renuntiantes huic 



seducta in prcevaricaiione {uit. Ex libro de Genesi ad 
litteram uudecimo. Yir quidem non debet velare ea- 
ţhit, cum sit imago et gloria Dei. Mulier autem gloria 
wri est, non quod mens feroinae eamdem imaginem 
capere non possit, cum in illa gratia dicat nec ma- 
sculum esse, nec feminam, sed quia fortassis iUa 
boc nondum perceperat, quod sit in agnitione Del , 
et viro regente ac dispensaute paululum fuerat per- 
ceptura. Neque enim frustra et iilud Apostolus alt : 
Adam enim primus formatus est, deinde Eva,etAdam 
non est seductus , mulier autem seducta est. In prw- 
varicatione facla est. Ut per illam etiam vir prasva- 
ricaretur. Nani et ipsum dicit praevaricatorem, ubi 
ait : In similitudinem prcevaricationis Adas , qui esi 



mundo spondemus nos mortificatos conctis actibus ^ /'«^'wa fuluri; seductum tamen negat: nam et in- 



et conversa lioni mundanae. Oramus , cum promitti- 
mus nos firmissimam corporis castitatem, seu im- 
mobilem palientiam exbibituros esse perpetuo , vel 
cum e corde nostro radices irae, sive tristitiae vove- 
mus funditus eruendas. Postulationes. Quas pro aliis 
qnoque, dum sumus in fervore spiritus conslituti , 
solemus emittere, vel pro cbaris scilicet nostris, vel 
pro lotius mundi parte poscentes : et ut ipsius Apo- 
stoli verbis eloquamnr, curo pro omnibus hominibus, 
pro regibus, el pro omnibus qui in sublimitate suni 
suppiicamus. Gratiarum aeiiones, quas mens vel cum 
praeterita Deo recolit beneficia, vel cum pnesentia 
contemplator, seu cum in Aituram quae et quanta 



terrogatus non ait : Mulier quam dedisti mibi , se- 
duxit me, et manducavi, sed : Ipsa mihi, inquit, de- 
dit a ligno, et maniucavi {Gen. iii). Illa vero : &f. 
pens, inquit, seduxit me. Ita Salotoon, vir tantse sa- 
pientiae, nunquidnara credendum est, quod in simu- 
lacrorum cullu credidit esse aliquid utilitatis? Sed 
mulierum amori ad hoc malum trahenll resislere 
non valuit, faciens quod sciebat non esse faciendum, 
ne suas quibus deperieral atque deflebat mortiferas 
delicias conlristaret. Ita et Adam , posteaqaam de 
ligno probibito seducta mulier manducavii, eique 
dedit, ut simul ederent, noluit eam contristare, quam 
credebat posse sine suo solatio contabescere, si ab 



235 



GOLLEGT. IN EPIST. I AD TIMOTH. 



234 



ejus alienaretar animo, et omnino illis interest dis- A aut paacos recipiens, implevit hospitalitatis officium : 



Gordia. Non quidem carnis victus concopiscentia , 
quam Dondum senserat in resislente lege membro- 
rum legi mentis sa», sed amicali quadam benevo- 
lentia, qoa plenimque fit ut offeodatur Deus, ne ho- 
mo ex amico inimîcas flat : quod enra facere non 
debuisse divin» sentenliae justus exitus indicaTit. 
Ergo alio modo quodam etiam ipsedeceptus est , sed 
dolo ilio serpeniîno quo molier seducta est , nuHo 
modo illam arbitror potuisse seduci. Hanc autem 
proprie sedaclionem appeiiavit Apostolus, qua idem 
quod soadebatur cum falsum esset, venim putatum 
est, id est, quod Deus ideo lignum iilud iangere 
prohibuerat, quod sciret eos , si tetigissent , velut 
deos fuluros, tanquam eis divinitatem invideret, qui 



episcopus nisi omnes receperil, inhumanus est. Do- 
eibilem, Id est, sapientem. Non vinolenlum. Ut fidu* 
cialiter possit corripere ebriosos. Non percussorem, 
Ne sit petulans ad csedendum. Sed modestum. Qui 
omnia facit cum mensura. Non neophytum. Id est, 
nuper instructum. Ne in superinam elatus. Id est, ne 
nuper renatus cito possit per ignoranliam extoUi, et 
putet se non tam ministefium bumilitatis quam ad- 
ministrationem saecularis potestatis adeplum, et 
condemnationem superbi» mcreatur sîcut diabolus» 
qui per jactantiam judicalus aique dejectus est. Ut 
non in opprobrium incidaty et in laqueum diaboli. Ut 
non vituperetur ministerium nostrum. Ab hi$ qui 
foris iunt. Judaeis infidelibus, et Graecis, et paganis. 



eos homines fecerat. In praevaricatione muiier sedu- ^ Omnes enim naturaliter norunt culpare vitia, et lau- 



cta fuit» sed non ideo deaperet muiier, quia per ba- 
plisroum , quod est flliorom Dei veneratio, et ipsa 
salvabitur, non Eva , sed credens muiier : quia Eva 
ad exemplum adducla est creationis, nec de ipsius 
salute proprie tractabatur. St permanserint in fide. 
&icut superius de plurali numero mulierum ad sin- 
golarem transivit, dicens : Muiier in iilentio disaU , 
ita et hic redit ad pluralem. 

CAPUT m. 

Humanu» $ermo: Si quis episeopatum denderat. 
Prius laicos instituit, de quibus optimi quique in 
sacerdotium eliguntur, et sic dicit quales debeant 
ordinari. Bonum opus desiderat. Ad boni operis de- 
«derium provocatur, non bonoris. Oportet enim 



dare vlrtutes. Diaconos iimiliter pudieos. Hoc est, 
oportet similiter eos irreprehensibiles esse, ut epi- 
scop! eligantur. Sed quseritur cur de presbyteris 
nullam fecerit mentionem. Sed etiam ipsos in epi- 
scoporum uomine oomprehendit. Non bilingues. 
Quia suiurro et biiingiiis multos conturbat pacem 
babentes. Non turpe lucrum sectantes. Turpe lucrun 
est, de coBlestibus mysteriis terrena sectari. Haben- 
te$ mysterium fidei in eonscientia pura. Id est, ut non 
propter lucrum Gbrislum prsedicent, et pro Ghristo 
laborent, ut non quxstum esse existiment pietatem. 
Mulieres similiter pudicas, Similiter eas ut diaconos 
eligi jubet. Unde intelligitur quod de bis dicat, quas 
adhuc bodie in Oriente diacooissas appeilant. Dia- 



*^ ' _r _____ ,^^ 

hujuimodi irreprehen$ibHem es$e^ unim uxoris vi- ^ eoni sini utâu$ uxori$ otrt. Non ut baberent dicil, sed 



rum, Primum itaque sine crimine sit, quod puto 
alio verbo ad Timotheum irreprebensibilem ordi- 
natum, non quo «o tantum quo ordinandus est sine 
ullo sit crimine, et praeteritas maculas nova conver- 
satione delever^, sed ex eo tempore quo in Ghri- 
sto renatus nnila peccati eonscientia mordeatur. 
Quomodo enim potest praeesse Ecclesiae, auferre 
malum de medio ejus, qui in delictum simile cor- 
ruerlt? Aut qua libertate corripere peccantem , 
cum tacitus sibi ipse respondeat eadem se admisisse 
quae corripit ? Quod autem ait ante gradum : Umu$ 
uxori$ viruMf sic inteUlgere debemus, ut non omnem 
monogamum digamo putemus esse meliorem, sed 



ne duas habuerint. Qui enim bene ministraverit. 
Ostendit non ministerium tantum, sed qualitatem 
ministerii praemium promereri. Et mulţam fiduciam 
in fide. Et apud Deum petendi, et apud homines 
docendi, et etiam arguendi. Columna et firmament 
tum veritatis, Id est, in qua nune soia veritas siat 
armata, qu» ante in lege erat posita. Et manifeste 
magnum est pietatis sacramentum. Giim te oporteat 
Ecclesiam Gbristi docere, non est libi ambiguum 
quid doceas, dum manifeste apparet, quod magnum 
est sacramentum. Dicitur hoc sacramentum, quod 
primitus occultabatur. Quod manifestatum est in car ne» 
Quod nune in came Gbristi declaratum est, magis 



quo îs possit ad monogamiam et continentiam ^ videlicet primo et pastoribus. Justificatum est in 



Goarctari, qui sui exemplo pnefuerat in docendo. 
Esto quippe aliquem adolescentulum conjugem per- 
didisse, et carnis necessitate superatum, accepisse 
uxorem secondam, quam et ipse statim amiserit, 
et deÎDceps vixerit continenter ; alium vero usque 
ad se&ectalem habuisse matrimonlum, et uxoris 
usuffl, ut plerique aestimant, felicem, nunquam a 
carnis opere cessasse : quis nobis videtur de duobus 
melior esse» pudiclor ac continentior? Utique qui 
înfelix etiam in secundo matrimonio fuit, et postea 
fmdioe et sancte oonversaius est, et non is qui ab 
uxoris amplexu nec senili est separatus aeiate. Or^ 
Tuaum. Id est, his omnibus spiritualibus ornamentis. 
Bospitalem. Laicus enim unum, aut duos, aut tres, 
PAxaoL. cm. 



spiritv. Justum esse in spiritu demonstratum est, in 
forma scilicet columbae, sive quod prophetatum est 
per Spiritum sanctum. Apparuil angelis, Quando 
dicebant : Gloria in excelsis Deo ; et quando illi in 
eremo ministrabant, in dieque ascensionis. Asimn- 
ptum est in gloria. Ut apostolis videntlbus ascendit 
in coelom. 

GAPUT IV. 
Spiriius autem* Sanctus. Manifeste dicit. Per ipsum 
scilicet Paulum prophetalem inducit a/Tectum, quo- 
modo antiqui dicebant : Hsec dicit Spiritus sanctus. 
Quia in novissimis temporibus, Postquam de sacra- 
mente iotimavit, nune indicat quod iliud sacramen- 
tum hsereticorum nubibus obscuratur. In hypocrisi, 

8 



935 SEDULII 

Id est, alind in corde, aliud în \Mh proferentes, vel A 
reUnentes. CauUriatam. ViUatam» vel maculatam. 
Prohibentmm numere. Id est, curo ipsi nubant, ui : 
Qui prwdUas non furandumf furam (Rom. n). Illî 
aotem hoc noo amore qaaUţUs e( abstiaentiae fa* 
ciebanty set) ut sanc^ipre» ^set^ri». vMerentur. Pgt 
verbum Dei. Id est, quo sanpMttc^tuir cU)U8 ac bene- 
dicitur. HiEc proponem fratrjbu9. Libraro jualitise ia 
omnibtts tenens, et omnia ratiouabililer et moderau 
dispensans. Verbis fidei. ţerba proprie fideî fiunf 
tradilio symboli : bona verQ doctrina, qua vMa ia- 
atituitur ChrisUana. lnane$ fabulos* Arie OMnpo- 
situm mendaciuin. Pietas auteţn ad omma. £t ad 
pnesena tempus, et in futurom. Naro et ipsa vidut 
et ia prxsenti est 'pasta, et merces €ja8 manet in 
aevo. Unde Salotnon aiţ : Longitudo dierum in dex^ g 
tera ejut (Prov, iii). Fideli$ sermo. Quem de pietate 
praedixit, fidelii^ id est, yerax apud omnium bo- 
norum coQ&cientiam, et cui nemo bonua resistat. 
Qni €9i talus omnium, Omnium in pr^esenti. Fidc" 
/ium. Etiam in fuluro. Hasc pracipe, et doct, Pra&- 
cipe, utfiant; doce, quo modo fiant, vel quali prae- 
mio rerouneranda sunt Dum venio atunde^ lectionif 
axhortationi, doctritug. Primo lege, deinde exbortare 
Qt fiant, postremo doce quomodo inteiligantur ob- 
acura» nt possint fieri qiue leguntur. Noii negligerâ 
gratiatn. iile negligit gratiam» qui acceptum talen- 
lum non exercet. Per prophetiam. Id est, benediclio- 
nem. Cam impoiUione manuum, Mearum. PreibyterH. 
Episcopi. Hac meditare. Omnia enim perfectos ex 
meditatione descendit. In hi$ esto. Non enim omnis Q 
in bis est qui meditalur. Ut profeetua tuus mani' 
fesius eit omnibui. Hoc est, ut exemplo tuo omnea 
ad meliora proficiant. Atlende tibi ei doctrinte. 
Primo ţibi» deinde doctrinar, ui ubique aoUicitua 
ol Io actu aahresy et iUos doctnoa pariter el exen^lo, 

CAPI3T V. 
Semorem ne increpaverie. Ne iodigne ferena bo t 

juniore correpium, exasperetur, et non proAdal. 

Sed obuera. Ut suo quasî pater ex senio [exemplo] 

iostituat Juniorea. Juvenee ut fratres, Frati«a ui 

eosevît liberi vel oommonentur sîmiliter ui sororeş . 

Viduas konora. Id est, neceasaria eis pr»bondo, ao- 

latia confereudo. Quw vere vidum sunt. U eat, sine 

viro nupliisqne. St qua autem vidua filioSy aut ne- 

potes habet. Tandiu regat domum, quandiu edocet p 

flli«ia parvulos, aut nepotes, ut quod a parenlibu» 

f ietatia acceperit, filiis reddat : ita tamen, ui non 

hac excusatfone avaritia studeat, sed suflicientiam 

tantum aibi şervet et liberis, ne in eis ipsa oecasio- 

nem det aaeculo serviendi. 

Desoiata. A oonjugio maritali. Et hssiet orolloiii 

Qualis fuit Anna fiUa Phanuel, tales pr^cepii bono- 

rari, qux in templo die et nocte orationi vacabat. 

Ftaeni mortua. Secundom animam ; ergo ai qa» in 

deliciis esl mortua, quanto magia quaein peccaiîa 

versatnr? Si quis autem suotum et maxime domestp- 

corum curam non habet. Si quis viduas abjidt, aul 

pupillos, vel maxime Mrentea el iMuperea» deterior 



SCOŢI îse 

est infideli, quia etiam illl naluraliter habent drca 
proximos pietatero ; sive ai qua vidua filioa orpba- 
nos negligat, hujua aeatentiae crimeu incurrit. Simul 
uotandum est quosdam fldelea ease in nomine,'qui 
infidelibua conversaiione pejorea suni. Vidua eli- 
gatur. (n ministerijim diaconatiis, vd m austeoieiur 
i^pÂbus Ejcclesiae. ^on minus annorum sexagiuta. 
JNaui juQÎores viduâe poşsunt ad auum opoa laborare, 
ut non aggr^vent Ecclesiam. Unius viri uxor. Unde 
^telligiuir, quod IH^ qux cum plurimta viris luit, 
vi()M^ non ait. Tribul^tionem patientes. la carcere 
vel xgriiudine positia. Si omne opus bonum subse- 
cuta est, fireviter ui^veraa conduşii. Junîores auiem 
iţiduqs. Id est, minoris aeiiatia quam aexaginia an* 
fforum. Tales ergo devita alita în mîniaterie diaco- 
l»atv^ praepouere, ne malum pro bono deiur exem- 
pluw. Jn Chnsto nitbere. hi esl, ia aodeiale Christi^ 
et stătu viduitatis nubene yaluni. 

Quia primam fidmt. id eal, ildea qua ae vidaas 
pronuserant permauauraa. Hxc autem regula .uoa 
aolum in viduia» aid etiam în virginibua contiBenii* 
busque se^aiur. 

Otiose discummt. IHmo anniipe lioMure detentae, 
pec mariti poteataii suljectaB, imUaque cura dome- 
sticae occupationis astrictie. Curioscs. Id eai, de rebus 
sibi non pertinentibus lo<ţueotes. Volo ergo juniores, 
Id efil, joon voveţit^. ^'uUam occasioaem dare. iloc 
est, np per iUarom incontioeptiam religio blasi^ie- 
jnetur. Adversario. Id est, diabok* vd cuilibei per- 
verse homini. ^am enm quifdam connersm sunt.' 
Reddit cauţam quare eas jaubece veUe praadixerat. 
Vt bis qwB vere pidms sunt su$ciaS. Id esl, qua 
omoi auxilîQ desolalm auni* Duplici honare. Magao 
bouore, vel propter gradam oMdi el dactrinae. Bam 
triiuranti. Id est, doclori pnadicaiitî : U$ et cmteri 
iimorem kabeani. Videatea te nqmini pciierdaae* 

Sine ptTJudieh* Ui Salomoa vt : Ciiui eonsUU 
amnia fac. In declinaUone. Ut : Ne^us ad destram^ 
ueque ad nnistram dseHuaş. JSeqşe commumcaseris 
peceatis alienis. Si eoim cito ania tenqiua mănos cui- 
4am imposuerîsy peccatia ijua conuDunieahis. Qico- 
rumdam hominum peecala n^amfuU sumi. Statim ia 
ipsa examiaatione appareai. 

Pracedetuia. Aolequam quia gradam ecdedasti- 
eum acdplal. Ad judicium. Manifesta suni ad ju* 
dtctttut, boc est, sive dam dfljecti excommanicantur, 
sive dum plagia praesealibuf praedaMoantur. Quosdam 
auiem et s%bsequuMur. Post ordina(i4Miem adontur 
aliorum peecala, quse celaverunl aate ordinationera, 
ideo pRedlxit: Sine prcsjudi^a mkU faciens. Ei 
manus did nemini iniposueris^ doaec adaa ai laleani 
peccata, au aon. Subsequuntur. Hoc eal, aive sub» 
aequimr in lUlunim judîdum, aive lUc dîţ latere noa 
poasunt. Non ergo debent fadle ordinari. Simititer 
et fada bona mamfesia suni. Non eaim potesi a^a- 
eondi eivitas supra moniem postia (Mattk. v), aed 
etiam qu» ad lempus latent, aon possuni diuliua 
occultari. 



S57 



COLLECT. JN EPIST. O AD TIMOTH. 



23S 



CAPUT VI. 



Quicunque sunt tub jugo servif dominoi $uos omni 
honore dignos arbitrentur, ne nomen Domini et do* 
ctrina blasphemetur. Id est, ne videanlar per reli- 
gionem in deierius profecisse. Qui autem fideles ha'* 
bent dominoB. Hoc est, nesibi sequalicatem Tindi- 
cent, eosqiie contemnant, quorura fratres sunt per 
fidem. Beneficii. Fidei et baptismatis. 

Exhortare. Praemium ostendendo. Et superbus nî- 
hil sciens, Super alios se extotlens, ctim non sit de- 
sursum veiiiens qiiein prsedicat sapientia. Sed lan- 
0ue9ceM. Quia nec solidoe vcritatis scîentia convale- 
scit, sed diversis occasionibus languet, et pugnas ver- 
boruin observat. Suspicione$ malas» Sive bseresim 
de altero suspicantur, sive aodientes putant deficere 
veritatem. ^xtslmantes qximtum esse pietatem. Qula B tudiaum sustinent cruciatus. 



A cialis vero avaritia quse nsitatius appellatur amor 
pecunise, cnjus noroine Apostokis per speciem genus 
siguiGcans, oiiiversalem avaritiam volebat inceUigi, 
dicendo : Radix ommum malorum e$t avaritia. Hac 
etenim diabolus cccidit, qui utique non ainayit pe- 
eaniam, sed propriam potestalem. Radix exdsa sem- 
perdensos reparat ramos; eveliendaesl ergo radiXy 
ne râmi superflue excidantur : quia in transgrea- 
sione Adse inulla eranl vitia, ut est : Si de hoc Ugno 
gustaveridff aperientur oculi vestri, et eridi sieut dii 
(Gen. iii). Denique cum dixerit aperienturj hicoslen- 
dilur cupiditas ; ei quando dixeril; gustaveritiSy bic 
gula videtur; et quando dixerîi mitig sieut dH^ ibi 
superbia revelatur. Et iMeruenuU $e doloribui nud- 
tis. Quanto ampiius babuermt, tanto plures sollici- 



putant quaestus sni causa novura venîsse testamen- 
tum. Est autem qucestus magnus. Multum acquirit, 
qui babet pietatem cum suflicientia) non luxuriac, 
sed natuHB : quia quae lantum naturse sufliciunt, pie- 
tas exigit. • 

Nihil enim inlulîmus in hune mundum. Nndi natl 
sumus, nudi eliam moritori (Job. i) : quidquid enim 
bic invcnitur, bic relinquitur. Non est nostrum, 
quod non semper nostrum est. Ergo illas diviiias ac- 
quiramus, quas nobiscum ad coelestem patriam ferre 
possimus. 

Et desideria multa. Divitîarum enim desiderîa 
nunquam satiantur. Quce mergunt in interitum. Dum 
ambitiojie honorum tumentes, in coelos usque ele- 
vaţi usque ad inferos deiucrguntur. Sive desideran- 
tes alîenas opes» ut Achab, usque ad bomicidium 
perveniunt. Radix enim omnium malorum cupiditas. 
Merito initium omnis peccati superblam diflinivit 
Scriptura, diceus : ImUum pmnis peccati superbia 
(Eccl. x). Cui testimonio non inconvenienler apta- 
tur eiijim iilud, quod ait Apostolus : Radix omnium 
malorum avaritia est^ si avaritiam generalem intelli- 
gamus, qua quisque aliquid appetit ampiius quam 
oportet propter excelleoiiam suam et propter quem- 
daui propriae rei amorem, cui sapienter nomen La- 
tina linguâ indidiţy cum appellavit privatum. Spe« 



Sectare autem. Id est, în bis 6Sto dives. Justitiam, 
In judiciis. Certamen fidei. Id est, ut fidem defendas. 

Apprehende vitam wtemam. Vi illi enpiunt tem* 
poralem tenere. Coram muitis testibus, Coram sacer- 
dotibus, vel ministris virtutîbns ccelestibus. Prcecipio 
i\bi. Praecîpit autem auctoritate magistri. Sine -ma- 
cula. Maculat enim quodammodo, et reprehendi 
facit mandata, qui peccat. 

Qui testmonium reddidil sub Poatio PiUUo* Dieens 
ad Pila&um : Ego ad hoc um in hune mundum ^ ut 
iestimgmum perhibeam verităţi ^ sciiicet pro ea etiain 
moriendo. Qui solus habet immortalitatem. id est» non 
accipit. Quem vidit homiaum nemo. Nemo vidit sic- 
uti est, sed unusqoisqae pro merito. Nam et solem 
ianio ampiius ^dent singuii , quanio purior fuerit 
ades «Gulimin. Non superbe sapere. Raro enim uk» 
veoies divitem, nisi aupecbum. Ad fruendtan. Id 
est, HOQ ad occultandum, vel ad negoliandum. Ne- 
que sperate in incerta dimtiarum. De quibua ineertug 
es uirun IU» tibi, an tu iilis oelerias subtraharis. 
Yetam vUam. Id est, futuraro, aiBrmat praesente^i 
▼itam non esse veram. Deipositum euttoâi. Id esl» 
eommendaiam a nobis serva mandatam» sive fidei 
depositum cuslodî. Fallaeis scientuB. Dialecticae. Grth 
tia tecum, Permaneat in aetemum. 



■^i** 



ZI. 

IH EPISTOLAM II AD TIMOTHEUM, 



CAPUT PRIMUM. 

Paulus apostolus Jesu Christi per voluntatem DH 
secundum promissionem vitce. Quam promîtlit Chri- 
stus condignum exbibentibus promissione serviiium. 
Ctit servio a proavis meis. Id est, a patriarchis. Nam 
et ego Ecclesiam Christi opn malevolentia, sed legis 
aen^ulatione vastabam. In conscientia pura. Nullum 
habens criminale peccatum. 

Quod sine intermîssione habeam tui memorîam. Co 
quod meruisti, ut te cogitem semper. Memor lacry* 



J) marum tuarum. Quas me abamte a te ftidisti. Und# 
et me ad tristiiiam provocasti, quam tua opto pn». 
sentia relevări. Ut gaudio implear. Propter tuam 
iterum praeseotiam. Ut resusckes gratiam DH. Hoc 
est, ut de die in diem studium pnedicandi renovez. 
Per intposHionem manuum. IA eat, juxta ordinatio- 
nem tnam in episcopaUim. Spiriium timoris. Uc ^- 
meamua perseculores, qui nos p&ob|beDl pracdicace 
Sed «inutis. Id eat, ftdnois pnedicandi. Et dileciip^ 
nis. Ut sive pro Deo, sive pro altemtro llbenler etiam 



tf9 S£DULU SCOŢI 240 

moriamur. Et iobrieiat. Ut onmu sobria mente fa- A tentatiooes. lUe fidelii permaneL Nam omoit quae 



ciamus. Noii ergo erubacere. Nod te padeat praedi- 
care, et tesliflcari Christum cnicifixum meque via- 
ctam pro eo. 

S$d eollabora. Mecum simul. Secundum tirtutem 
Dei. Qo» nos coofortat virtatibus per nos factis. 
Anie tempora taieularia. Ut : ElegU no$ Deus anU 
mundi comltltUtofiem. 

Qui deUruxit qmdem mortem. Peccatum et dia- 
bolam. Illuminamt autem vitam. Ostendit quomodo 
vita et incorruplio qiuereretur. Sed non confundor. 
In tentationibus et in catenis. At nos e contrario so- 
lia opprobriis confundimur. Scio enim. Gbrîsiom 
coi credidi , id est , scio eum fidelem et poientem. 
Depositum meum. Animam vel praemium. Exemplum 



promisit, implebit, quia veritas contra se non fa- 
ciet» ne se negare videatur. Commone. Id est» im- 
pera. 

Te$tificans. Id est, fortiler docens. Coram Deo. in 
voluntate Dei. Non per eonUtUionem, Ne tibi nullus 
credat contendenti. ProbabUem exhibere Deo. Hoc 
est, ita vive, ne dicta factis deficientibus embescas. 
Stulia autem et inaniloquia devUa, Hoc est, irreligio- 
sas baereticorum fabulas, qui negant resurrectionem. 
ProficienU Grescent. 

Et iermo eorum sicut cancer $erpit. Cancer esse 
dicitur vulnus, quod in mamillis nascitur feminaram, 
quibus nisi cito subventum fuerit, cum virus ad cor 
serpserit, nullum uUra remedium est. lla hxreUco- 



habe. Regulam custodi. Sanorum verborum, Quae pa- B mm sunt coUoquia vitanda, ne per aures irremedia- 
rant sanitatem. Bonum depositum, Doctrinam , vel biiiter vulnerent mentes. 



mandatum, seu gradum. Scis hoc^ quod averterunt u 
a me, Idcirco te commoneo, quia quos me non pu- 
tabam deserere, dereliquerunt. Omnes. Pro parte. 
Ex A$ia, Minore. Onesiphori domni, Non sibi soli, sed 
omni domul <jus. 

CAPUT U. 

' Tu ergo^ fiii mt, confortare in gratia^ qum esl in 
Chmio Je$u* Et qwe audisti a me per multo$ te%tee. 
Sive praescniibus multis tibi dedi mandata, qualiter 
docere debeas ; sive quae dixi , multis prophetarum 
tesiimoniis et exemplis conflrmavi. Bmc commenda 
fidelibui homimbus, Qui Odeliter possunt Dei gra- 
tiam dispensare, boc est, solius Dei causa praedi* 



Jam faclam eue resurrectionem, Id est , eo quod 
succedunt filii post parenles. Aut illi tantum resor- 
rexerunt, de quibu^n £vaugelio : Et multa corpora 
sanctorum qui dormierant surrexeru$U. Aut factam 
esse resurrectionem. Id est, animas in alia corpora 
transire putanles, secundum Platonicum errorem. 
Sed firmum fundamentum Dei stat. Quia ii in quo- 
rum corde iides Cbristi fundata, non sunt seducli, 
vel moţi. Novit Dominus qui sunt ejus, Hoc testi- 
monium in Numeris scriptum est. Qui sunt ejus. Id 
est, qui praedestinati sunt ad vitam aeiernam, sicut 
Moysi tempore ii qui a Dalhan et Abiron subversi 
non sunt, non simul cum impiis perierunt, Deo illos 



care. Nemo militans Deo implicat se negotus smada^ C opUme cognoscenie. Et discedat ab iniquitate. Ut 



ribus, Comparaiione militantium ulitur, et ostendit 
malto magis nos a negoliis saecularibus liberos esse 
debere, ut Christo placeamus, cum etiam siecuU 
milites a reliquis actibus vacent, ut possint regi suo 
plăcere perfecte. Cui se probavit. Se obtnlît. Ne«o 
enim, iuquit, duobus domiuis servire potest. Nam 
et qm certat in agone^ non coronabilur nisi legitime 
certaverit. Alta comparatione idipsum dicit : muki 
enim certant, sed iile solus qni tota virtute vicerit 
coronatus erit. Laborantem agricolam oportet prî- 
mum de (ructibus accipere. Ne quis diceret : Unde 
ergo viclurus sum, si me totum occupavero in do- 
ctrina? ostendit eum primitias frugum a populo de- 
bere percipere, mercedem quam a Domino messis 
percipiet in futuro. 

Jntellige quiB dico. Quia parabolam dixit. Memor 
esto Christum Jesum resurrexisse. Hoc est contra 
illos qui camis resurrectionem negabant, et adver- 
sus illos qui negant Cbristum in came venisse, quos 
Jesus antichristos appeliat ; vei sicut iile post mor- 
tem resurrexit, ita et tu habebis solatium post tri- 
bulatîonem. 

' Secundum evtmgeUum meum, Secundum quod me 
praedicare non neacis. Sed sermo Domini non est al- 
ligatui. Quia praesentes doceo fiducialiter, et lit- 
leris abaentes confirmare non cesso. Propter ei^- 
etos, Id esl, ut aim exemplum electis. Ut et ipsi sa- 
luum consequantur. Id est, sustinentes meo exemplo 



non simul pereat cum iniquis. Qui nominant nomen 
Dei, Dum illud sanctum et justum sit. In magna m- 
tem domo, Magnam domum non Ecdesiam dicit, at 
quidam putat, quae non habet maculam, neque ru- 
gam, sed mundum in quo zizania sunt mista tritico. 
Nam resurrectionem negantes ceitum est in Ecdesia 
esse non posse. Yasa aurea. Sensum mundum ha- 
bentes, vel apostoli. Argentea vasa, Loquelas ha- 
bentes doclrinac. Alia quidem in honorem, Yike 
aeternae. In contumeliam, Poenae. Si quis emund»- 
verit se ab istis, Id est , si quis a doctoribus se hae- 
relicis emundaverit, et crediderit resurrectionem fu- 
turam, et judicium Dei, per hoc omne opus bonum 
implere coniendet. Juvenilia desideria fuge. Id est, 
D fornicationem. Pacem cum bis qui invocani Domt- 
num, Ad illos enim pax jungeuda est, qui jun- 
gunt se Domino. De corde puro, Id est, nou tanium 
labiis. 

Servum autem Domini, Servum Chrtstî, qui non 
clamabit, neque contendet. Sed modestum esse ad 
omnes, Non solum ad amicos. Docibiiem, Qui beoe 
alîos doccat. Cum modestia. Id est, non cum fu- 
rore. 

CAPUT ffl. 

Boc autem seito^ quia in novissinus diebus instO' 

bunt tempora periculosa. Non sit tibi hoc miram, 

quod quotidie pejora perveniunt. Seipsos amantes. 

Non Dei gloriam, sed suam quaereutes. Parentibus, 



iii COLLEGT. IN EMST. AB TITUM. 2ii 

Id est, et corporalibas» et spirltaiUbus non obedien- A Argue, Peccatores. Obacra. Seniores. Increpa. Sa- 
te$. Sine afectu. Misericordis. Ineotainentet, Per 
hiYariam. Spedem pietatU. Id est, in ]iabîtn, sea do- 
drina. Abnegante». Operibns. Qui penetrant dornice. 



Ad praedicanduiD vel seducendum. Et captivas du-' 
eunt mulitreulaSf oneratas peccatis. Id est, iinpanita- 
tem.iUis et veniam promittentes, sive infirmas ani- 
nas qa» feminis comparantur, hxratica perrersî- 
tate corrampunt. Semper dUeentei, Nova semper di- 
soere capienles. 

Quenuidmodum etum Jamne$ et Mambree restite- 
runt Moyii, Hi sunt magi, qai fecerant signa in 
^gypto contra signa Moysi. Et haec nomîna inve- 
niontur non in libris legis, sed Panliis protulit , sive 
per Spirilum , sive per peritiam aliarum Scripiu - 
ramm. 

Circa fidem. Qnia non intrant in fldem, sed foris 
sânt. Non proficient. Ad nocendum aliis. Sicut et atio^ 
rum, Id est, magorum fuit, cam confessi sunt digito 
Dei se fuisse superatos. 

Tic aulem aeucutus e» meam doctrtnam. Id est, id- 
circo tibi non timeo, quia scio te doctrinara et vitam 
meam cognovisse optime. Et ex omnibus liberavit 
DomtniM. Ita et de omnibus te eripiet. Et in errorem 
mittentes* Ut est : Non $olum non intratis in regnnm 
Me/omm, ted intrante$ prohibeti» (Maith, xxin). Et 
credita tibi. A Deo per nos. Sciens a quo didicislL 
Sive a vero apostolo, sive per legem a Deo. Per fi- 
dem qum e$t in Chriuo Jeiu. Sine fide eniro Chrisli 
littene legis non jam suiBciunt ad salutem. Omnis 



perbos et resistentes. Sed bxcomnia cum patientia, 
et secundam doctrinam perflce legis. 

Magistroi, Haereticos. Pruriens, Placentes aa-> 
ribus scilicet auditorum. Aliter : Prurientes auri- 
bus, boc est , ipsi audilores auribus considerantes. 
Pruritus est enim incendium carnis, sine effu- 
sîone sanguinis vel seminis, sic verbum baereticorum 
sollicitai aures audientium sine veritate pnedica- 
tionis. 

Ad fabutoi autem convertentnr, Ad fabulosas as- 
sertiones. 

Minitterium tuum imple. Scilicet episcopatus, non 
enim semper ero in corpore ut valeam commonere. 
Certamen bonum certam. Modo jam conGdenter boc 
S dicit in extremo vitae limite constitutus, compara- 
tione uiitur sane in agone certantium. Ceriavi, Con- 
tra, octo vitia, dxmones, baereticos, persecutores. 
Cursum consummavi. In mandalis divinis. Fidem 
eervavi, Suscepti ofBcii fidem in flnem usque servavi. 
Reposita e$t mihi corona justitiue. Id est , hucusque 
labores passus suro, nune autem mercedem exspe- 
cto. Juitu$ Judex. Qui non personas , sed merita 
respiciet. Festina ad me. Ab Epheso ad Romam. 
Demas me dereliquit, diligent hoc saeuium. Necesse 
enim erat, ut diligens sxculum relinqueret saeculum 
relinquentem : omne enim animal ad siinile sibi jun- 
gitur. Tittt$ in Dalmatiam. Işti autem missi sunt et 
deseroerunt. Penulam quam reliqui Troade apud Car» 
pum leniens affer tecum, Penula est enim lacerna ia 



Scriptura divinitui inspirata utitii e$t ad docendum. ^ modam cucuU». Item lacerna stola, aut genus cu- 



I>ocere convenit de bis qu» agi debent. Arguere vero 
peccatores, corrigere vero pcBnitentes, erudire, ad- 
ducere homiDem ad justitiam. 

CAPUT IT. 

Tesit/icor eoram Deo et Jesu Chrielo. €k>ntestatar 
iUam per aniversa qu» credit religio Ghrisliana, ut 
verbum Dei insunter annuntiet. Qui judicaturue eet 
9ive$ et mortuoi. Quia vivos inveniet, et mortuos 
susdtabit. 

In$ta, Gommode. Opportune, Opportonum est li- 
benter audientibas; importunum vero invitis et no- 
leotibus praedicare. 



culiae subtilis. Penula Latinom est» id est, lacerna 
clarata. Reddat iUi Dominus secundum opera eju$. In 
hoc prophetat, non optat , secundum Hieronymum., 
ut in tractatu Ecdesiastici ipse ait. Verbis mei$. 
Quanto magis tuis? 

In primă defensione, Qnando defendi in Roma 
evangelicam fldera , secundo anno Neronis. De ore 
leome, Neronis. Ab emni opere malo, Ab insidiantium 
malignitate. Eraetus. Pauli discipulus. Claudia. Quae* 
dam mulier. Cum spirttu tuo. Quia came mortuus 
spiritualiter vivis. 




IN EPISTOLAM AD TITUM. 



CAPUT PRIlfUM. 

Banc Eplstolam scribit de Nioopoli , quse in 
Actiaoo littore sita est, ad Titum discipulum 
suum, quem Creţ» reliquerat, ad ecdeâas in- 
ttmeiidas. 

Paulus $ervu$ Dei.lă est, non peccati, aut ve- 
teris legis. Apottolue autem Chrihti. Quia ab ipso 
oussus foit prsedicare, Secundum fidem etectorum 



j)Dei. Id est, secundum eanidem fldem, qua cre- 
dentes electi sunt, cum cognoscerent veritaiem. Et 
agnitionem veritatis. Quam praedico, ut agnoscant 
veritatem Novi Testament! , relicta littera. QutB 
secundum pietatem est. Non severitatem veteris le- 
gis. Aliter : Haec est plane veritas, qu» non babet 
pieialcm; .verbi gratia, si quis grammaticâm no- 
verit arteni et dialecticam, ut inter falsa et verk 
dţjudicet, absque pietate notiţia veritatis dele« 



Î4S 



SEDUUI SCOŢI 



UI 



ctat ad praesens, sed »ternil«lem non habet prae- Â cupidum. Turpis lucri appetitio est plus quam ne- 

cesse est de prâeseniibus cogitare. 

Sed hospitalem. Bucusque quid non debeat habere 
episcopus sive presbylcr, nune quid habere debeat 
explicatup. Benignum. Anle episcqpatum. Justum* 
In judiciîs. Amplectentem eum qui secundum doctri" 
nem est fidelem sermonem. Non fabulas sxcolares. 
Et seductores» In Gneeo, menţiuni deceptores [^pr- 
vaTrârai]. Maxime tfui de drcumcisione iunt. Id est, 
qui biunanas potius tradiliones quam divina mandata 
loquuntur. Qui universas domui subvertunt. De cibo- 
rum difTcrcnlia , et de circumcisione , el sabbato 
tractantes, ethoc non zelo Dei faciuut, sed turpis 
lucri gratia. Dixit quidam ex iliii proprius ilhrmm 
propheta, Quoiiiam ad exitum sermonis, et ad con- 



miorum. 

Ante tempora Macularia, Ante mundi omnia tem- 
pora, apud se proposuit per Filium salvare cre- 
dentes. Tempora autem icecularia dtcit, Hoe est, quai 
multis ssecujis cyclisve ab îniiio mundi revolvon- 
tur : sunt etenim tempora quae non sunt stBculariar 
ut unius bone, vel diei tempus, quae non sxculis sed 
momentis constant. Mantfestavit autem temporibus 
suîs verbum suum hi prcpdicatione. Attende textum 
et ordioem lectionis : quoniam yita aeterna, quam 
non mendax Deus ante saecula xlerna promisit, 
non alia sit absque verbo Dei : Mamfestavit enim , 
inquii, temporibus suiş verbum suum^ quod in prin- 



cipie erat apud Deum Patreni. Secundum imperium B linenliam loci pertinct boc quod aii : DixIt quidam 



Salvatoris tiostri Dei, Cum Paulum ct Barnabam se- 
gregări prxcepit, ut Gentcs docerent. Hujus ret gror 
tia reliqui te Cret(p. Postquam credcntium dura corda 
mollierat, tam in signis quam sermone, et fundamen- 
tum fidei jecerat, id est, Gbristum, reliquit Titum 
Gretsc discipulum, ut rudimenta nascentis ecclesis 
confirmaret, ipse pergens ad alias nationes. Quod 
autem ait : Ut ea quce desunt corrigas^ ostendit 
necdum eos ad plenam venisse scientiam veritatis, et 
licct ab Apostoio correcii fuerint, tamen adbuc indi- 
gere correctione. Corriga$, In Graeco autem super- 
corrigas [Em^iopBii<ni\. Uniu$ ttxorit m. Id est, quo 
possit ad moHOgamiam et contineniiam alios cobor- 
tari, qui sui exemplum pneferat in doccndo. Fi/tos 



ex illis proprius iilorum propheta , videtur ad eos re- 
ferre de quibus superius est locutus : Maxime qui de 
circumcisione sunty quos oportet redargui qui univer- 
sasdomossnbvertunt^docenles quce non oportet, turpis 
lucri gratia f ut sequatur : Dixit quidam ex iliis pro- 
prius eorum propheta. Quia vero in nuilo prophela- 
rum qui apud Judaeam vaticinati sunt, hic bexameter 
Tersiculus reperitnr, videtur mibi dnpliciler legen- 
dum, ut boc quod ait : Dixit quidam ex illis proprius 
eorum propheta, id est, Grelensium. Sed quia multa 
in medio sunt , et boc absurdum videtur, et iorte 
ncmo recipiat, propterea cum superioribus qmst ma- 
gis vicina sunt aliter aptandum est, ui legarans : 
Sunt autem mulţi et non subditi, vaniloqui et sedncto-- 



habens fideles. In domo propria prins doctrina sua ^ res, maxime qui de circumcisione suni , qua$ oportei 



^ 



TjnL 



noscatur. Oportet enim episcopum sine crimine esse 
sicut Dei dispensalorem, Ipsum dicit episcopum, 
ţ^ quem prius presbyterum nominavit , antequam dia- 
boli instinctu studia in religione fierent,etdicerentiQ 
popuKs : Ego tum Pauli, ego autem Apollo, ego du- 
^tviA:'yiJ^ . tem CephoBf coramuni presbyterorum consilio eccle- 
siae gubernabantur. Postquam vero unusquisque eos 
quos baptizaverat suos putabat esse, non Gbristi, ift 
toto orbe decretum est, ut unus de presbyteris ele* 
ctus, superponeretur caeteris, ad quem omnis cura 
ecclesiae per tineret, et scbismatum semina tolleren- 
tur. In Actibus apostolorum scriptum est, quod cum 
venisset apostolus Paulus Miletum , miserat Epbe- 



redargui , qui umversas domos subvertunt , âocenten 
quce non oportet turpis lucri gratia, Dixit qmdam M 
illis proprius eorum propheta. Al id quod ait : Pro- 
prius eorum prophHa, non ad Judseos speeialiter, 
qui maxime de cuxumcisione sunt, sed ad moltos 
referalur, qui non subdili sunt , et vaniloqoi , ei 
mentium deceptores, qui uiiqoequia in Gretaenint, 
Grelenses fuisse credeudi sunt. Cretenses sempermea- 
dttces. IIoc Epimenides sive Gallimadiiis GyrenensiSy 
de Laudibus Jovis contra Greteoses dixit, qui <lîc^ 
bant apud eos sepultum quem raptum pulabaftt ia 
coelum. Hune totum versiculum Epimenides de ora- 
culis scriptitans dixit; et proprium vitium gentis, 



sum^ et vocaverat presbyteroş ejusdem ecclesi», » qmd est mendacium, arguit. Et ideo boc versiculo 



quibus postea inter cseteros sic locutus est : Axtert^ 
dite MiAis et omni gregi, in quo vos Spiritus sanctus 
posuit episcopos pascere Ecclesiani- Damiriy qumh ac- 
quisivit per sanguinem suum, Et bicdiligentius obser- 
vato, quomodo unius civitatis Epbesi presbyteroş 
vocans, postea episcopos dixerit. Haec propterea , ut 
ostenderemus apud veteres eosdem fuisse presbyte- 
roş quos episcopos. Paulatîm vero, ut dissensionum 
plantaria evellerentur, ad unum omnem sollicitudi- 
l^nem esse delatam. Non iracundum. Iracundus est, 
non qui aliquandb irascitur, sed qui semper ad le- 
vem responsionis auram quasi a vento folium mo- 
vetur. Nonpercussorem. Id est, ne aliorum conscien- 
tiam mala conversatione percatiat« Non turpis lucrt 



Pîx(f[iis abulitur scribens ad Titum ut falsos Greten- 
siwn doctores proprio in suo doctore conterat; 
quem idea prophetam dicit, sive ad id alludens, 
quodlales Gbristiani tales mereantur babere pro- 
pbetas, quo modo et propbetâe erant Baal ; sive vero 
quia de oraculis scripscrat atqu6 responsis, qaae fu- 
tura mulio ante pnedicebanU IVea^pe ipse liber 
Oraculorum tituk) prâenotalur. Midce btstitt , «enlreâ 
pigri, fai Gretensibus arguitutr iabtiab et ferocitas, 
ac inghivies et pigritudo. Testimonium hoc vemm est.' 
Quod dixit de illis proprius eorum propbeta. Non 
intendentes Judaicis fabulis. Si quis |)OSt adventum 
Gbristi circumciditur, Judaicis servit fabulis. El 
mandatis hominum, Traditionibus bominum. Adver^ 



Îi5 COLLECT. IN EPIST. AD TITUM. 246 

iantium se a veritate. Nov! scilicet Testament!. Om- A Aliud est enim sanam doctrinam loqui, aliud ea qu» 



nta munda mundis, Quia adhuc secundum legem im- 
inunda Tocabant. Omnia munda. His Tidelicet qui in 
Christo credunt, et sciunt omncm creaturain bonam 
csse, et hihilahjiciendum quod cum gratiariim actio- 
ne perclpiiur. Coinquinatis autem et in/ideltbus nihil 
est mtim/tim, sed inquinata! sunt eorum et mens et 
conscientia. Propterea eliam quae sunt munda per 
naturaro, eis immunda fiunt, non quo vel mundum 
aliquid vel immundum sit, sed pro qualitate vescen- 
tium, et mundum mundis, et immundum contami- 
nntis fiat, alioqui infideles quosque et pollutos, etiam 
panis benedictionis et calix Dominicus non juvat , 
quia qui comcderit indigne de pane illo , et de calice 
biberit, judîcium sibi manducat et bibit {I Cor. xi). 



şanse doctrinse conveniunt docere : quia in alterd 
simplex tantumest înstitutio; in altero cum co qudd 
doceas Tîtx quoque correptio : Qui enim solverit 
unum de mandatis mînimis , et docuerit sic , minimus 
vocabitur în regno ccetorum {Matth. v). Salvatore 
prsecipiente dîscipulis, non solum in medilatione 
Scripiurarum eos laborare debere , ut qux scrî- 
pta sunt replicent, et condant in memoria tbe- 
saurds> sed prius faciant qux prxcepta sunt. Qui- 
cunque ergo fecerit et docuerit, iile magnus vocabitur 
in regno ccetorum, Nisi enim supergrcssa fueril justi- 
ţia nostra Scribarum ac Pharisxorum juslitiam, non 
possumns ingredi in regnum coelorum. Qui supra 
Moysi cathedram sedentes, dicunt et non faciunt, et 



Communia autem et illicila in lege prohibebantur ; ^ aliigant onera importabilia quse cervicibus hominum 



adventu Chrisli purgata sunt omnia : quae iile mun- 
davit , nos communicare nune possumus : in nobis 
utique est vei munda comedere , vel immunda. Si 
enim mundi sumus , munda nobis est creatura : si 
autem îmmundl et infideles , fiunt nobis aniversa 
communia, sive per inbabitanlem in cordibus nostris 
liacresim , sive per conscientiam delictorum. Con/i' 
tenlur se nosse Veum^ factis autem negant , cum sitU 
abominati et incredibiles^ et ad omne opus bonum re* 
probi, iEslimant quidem in eo Deum tantum negări , 
si in persecutione quis a gentibus comprehensus re- 
nuerit Ghristum. Ecce Aposlolus omnibus qax per- 
versa sunt factis Deum asserit denegări. Gbristus 
sapieniia est, justiţia est, veritas est, sanctitas est , 



imponant, et ipsi minimo digito noiuiit ea contin- 
gere. Hoc igilur nuuc Apostolus discipulum suum 
docet, ut ea loquatur quae şanse doctrinae conve- 
niunt, quia tune doctrinae fit sanitas , cum doctorig 
doctrina pariter et vila consentiunt. 

Senes, ut sobrii sini, pudici, prudentes, sâni in fide^ 
în dilectione, in patientia. Generali ter Tito ante prae- 
cipiensquidloquideberetad cunctos, în eo quod ait: 
Tuvero loquere ea quce decent sanam doctrinam, nune 
per singulad species quid unamquamque setatem de- 
ceat, exprimit. Primum senibus viris convenientia , 
secundo, anus quid deceat, tertio quxadolescenlibus 
apta sunt, tam marîbus videlicet quam feminis man- 
data subjicit, extremo de servis. Senes ut sobrii 



forlîludo est : negatur per insipientiam sapientia, ^ ^^^- W est, non luxurîosî. Pudici. Non libidînosi. 



per roendacium yeritas, per turpitudinem sanctitas» 
per imbeciUitatem animi fortitudo. Et quotiescua- 
quc vincimur vitiis atque peccatis , toties Dominum 
negamus; ut e contrario quoties liene agimus, Domi- 
num coniitemar. Nec arbitrandum est in die judicii 
illos tantum a Dei iUio denegandos, qui martyrio 
Ghristum negaverunt; sed per omnia opera, sermo- 
nes, cogitationes Ghristam vel negalus negat, vel 
coufessus confitetur. Est et quaedam laudanda nega- 
tio , de qua et ipse Paulus apostolus ait : ApparuH 
enim gratia Dei et Salvatoris noştri omnibus Âomtnt- 
huSf erudiens nos^ ut abnegantes impietatem et smcw- 
laria desideria^ sobrie^ et juste^ et pie vivamus in prte-' 



Anus similiter in habitu sancto, non criminatrices ^ 
non multo vino servientes, bene docentes ut pruden- 
tiam doceant. Hoc est, ita sint ut viri senes , in om- 
nibus sobriae, et honestx, pudîcae, sanae in fide, et 
charilaie, et patientia, et pro sexu suo babeant hoc 
pi'oprium : Ut sint in habitu sancto, U est, non in 
torlis crinibus. Non criminatrices. BlasphematriceSy 
vel accusatrices : hoc utique quia ipsse adolescen- 
tiam jam transgressae sunt, de adolescentularum 
aetatibus non disputent, et dicant : lila sic ornatur, 
Ula sic comitur, sic illa procedit ; amat illum, ama- 
tur ab illo. Gum etiam si hxc vera sint, non tam 
apud cseteros debeat accusare quam ipsam secrete 



senti saculo , exspeetantes beatam spem , et adventum y Chrisli chariiate corripere, et magis docere ne fa- 



gloriw magni Dei et Salvatoris noştri Jesu Christi. 
Quam negatioDem qui negaverit » et sequi Salvato- 
rem voiaerit loquentem : Quicunque voluerit venire 
od me, abnegH sentetipsum^ et sic exutus veterem 
borainem cum operibns ejus , et indalus novum se- 
quatur Dominum saam. Quomodo autem quis se 
abneget contemplandum est. Pudicus fomicalorem , 
quod prius fuerat negai, sapiens imprudentem» 
Justos ioijustum, foriis infirmam. Et ut in com- 
mune de omnilHis loquar, toties nos negamus» 
ipioiies, vitia priora calcanies» desinimas esse quod 
anle fuimus. 

CAPUT U. 
Tu autem loquere qute decent sanam doctrinam. 



ciat, quam in publico accusare quod fecerit. Non 
vino multo servientes. Signanter et expresse «it : 
Non vino multo servientes. Servitus enim quaedam 
est, et extrema conditio, vino sensus hominis occa- 
pari, et non suum esse, sed vini. Bene docentes filias 
suas ut prudentiam doceant. Quia docuit quales pri- 
mo anus esse deberent , et post quae cum senibus 
viris habent conununia, etiam propria eonun expo- 
suit, ut honestae, et habitu sancto', et omni decore 
sint plenae, nec accusatrices, nec aliis detrahentes» 
nec Yuio sensibus occupatis , nune consequenter do- 
ctrinae eis frena permitlit , ut cam tales fuerint » 
docendi habeant libertatem, ut scilicet doceant ea 
quse bona sunt. Ucet enim alio loco dixerit : Docere 



247 SEDULn S€OTI 248 

mulieribtu in congregatioue non permitto , sic intellU AJMte, ei pie vivamus in hoc ueculo. Ne justiţia teme- 



gendam est, ut in viros iilis sit doctrina sublata. 
Gseterum adolescentulas doceaut quasi filias suas, 
prininm caslitalem , quia adversum banc niagis in 
setate florente pugnat inimicus, et virtus ejus omnis 
contra feminas iu umliilico vcniris est , deinde ut 
ament \iros suos, diliganl filios. Qnae doctrina est 
amare viros, cum hoc non in eloquio docentis, sed in 
corde amantis sitconstitutura? Yult eas amare viros 
suos caste; vuit inter virum et muliereni esse pudi- 
cam dilectionem, ut cum pudore et verecundia, et 
quasi necessitale sexus reddat potius debitum viro 
quam ipsa exigit ab eo. Et filioi suos ament, Id est, 
ut eosdem in Dei erudiant disciplina. 
Ut non blasphemetur nomen Domini vel verbum. 



rata sit, pietas adjungitur. Et mundaret sibi populum 
acceptabilem. Gaveamns ergo, ne beneficium irritam 
faciamus. Htrc ioquere. Doctrina. Exhortare* Exem- 
ple. Argue. Eos qui non ita vivunt. Cum omniimpe- 
rio. Sic intelligo qnod ait : Argue cum omni imperio^ 
ut specialiter ad increpationem, etnon ad duo supe* 
riora in commune referatur ; neque convenit dicere, 
exbortare cum omni imperio, sed tantummodo , in- 
crepa cum omni imperio. Nemo te contemnat, Id est, 
talem te exhibe, ut contemni non possis. 

CAPUT III. 

Admone illos principibus et potestatibus subditos 

esse. Ut in Evangelio dicitur : Reddite quce sunt Ca:- 
saris Ctesaii (Luc, xx). Dicto obedientes. Si bonum 



Verbum Domini blasphematur, vel cum contemni- ^ ^"cril quod praecipiunt : si vero malum, respondeeîs 

^ «va * .• ■.... _ _' :«.A.^?i »^1 ^"kL --*? . .^ W\ • 



tur Dei prima scntentia , et pro nihilo ducitur; vel 
Christi înfamatur evangelium , dum contra legem 
fidemque naturse» ea quae Ghristiana est, ex Dei lege 
subjecta, viro imperare desiderat, cum etiam genti- 
les feminae vîris suiş serviant communi lege naturce. 
Juvenes simititer exhortare, ut sobrii sini, Sicut in 
^ eo quod supra prseceperat, dicens: Anus similiterin 
habitu sancio , simililudinem anuum dixeramus ad 
senes necesse referendam, ita nune in eo quod intu- 
lit, Juvenes similiter hortatur, ut pudici sini , sintili- 
tudinem juvenum ad anus , et per anus ad senes 
arbitramur aptandam, ut senum habeant sobrieta- 
tem, et honesti sint, et pudici , et sâni iu fide, et 
charitate, et patientia : anuum in habitu sanclitalem 



de Actibus apostolorum : Obedire oporlet Deo magis 
quam principibus vel hominibus (Act. xv). Non liti- 
giosos, Nam Christi, id est, pacis filios non oportcl 
liXigare. 

Ad omnes homines, Non solum ad bonos vel ami- 
cos. In maliţia. Cum persequeretur Ecclesiam. Odi- 
biles, Odientes invicem. Qu» major potest maliţia et 
invidia esse, quam contra absenles epistolas sume- 
re, et odisse Ghrisiianos, et consequenler ab homi- 
nibus odium promereri? Sive sub persona sua de 
aliis loquilur. Cum autem benignitas et humamtas 
apparuit, Diligentius attendamus, et inveniemus in 
prsesenti capitule manifestissimam Trinitatem. beni- 
gnitas quippe atque clementia Salvatoris noştri Dei, 



habeant, ut non sint accusatores , non vino multo ^ non alterius quam Dei Patris, per lavacrum regene- 



servientes^ bene docentes, et caetera. Propriun ado- 
lescentiorum hoc posuit, ut pudici sint in omnibus, 
tam scilicet mente quam corpore , tam opere quam 
cogitatione, ut nuUa sit in adolescente suspicio tur- 
pitudinis. Et licet 'quidam de Lalinis ita sestiment 
legeudum : Juvenes similiter hortare ut pudici sint^ 
ut postea inferau t, in omnibus te ipsum formam prtB" 
bens bonorum operum^ tamen sciamus in omnibus ad 
superiores esse referendum, id est, hortare ut pudici 
iint in omnibus, Sciendum quoque hoc, quod conţi- 
nentia non solum carnis opere et animi concupi- 
scentia-, sed in omnibus rebus necessaria sit : ne 
honores indebitos appetamus, ne accendamur ava- 
ritia , ne uUa passione superemur. In omnibus te 



rationis, et renovationem Spiritus sancti, quam cffu- 
dit in nos abundanter per Jesuro Christum Salvata- 
rem nostrum., justificavit nos in vitam seternaro. 
Secundnm spem vita! wterna. Id est , non secunduni 
carnalem hsereditatem. Fidelis sermo est, Ad supe- 
riora jungendum est, ubi ait, haeredes simus. 

Et de his. Id est, de supradictis. Volo te confir- 
mare, Id est, confirmare , non inscientem instruere. 
StuUas autem qucestiones, Plurima exempla sunt quae- 
rentium non recte Deum. Jndaei prave quserunt 
Deum, sperantes eum inveniri posse sine Christo. 
Haerelici vano 8ernH)num strepitu concrepantes, 
quaerunt quem invenire non possunt. Philosophi quo- 
que et barbari, de Deo varia sentienles, quxrant 



ipsum prasbens formam bonorum operum. Nihil pro- ^ I>eum; sed quia non recte quaesierunt, fuerunt eomm 



dest aliquem exercita Inm esse in dicendo, et ad 
loquendum trivisse linguam, nisi plus exemple do- 
cuerit quam verbo. Denique qui impudicusest, quam- 
Yîs disertus sit, si ad castitatem audientes cohorte- 
tur, sermo ejus inflrmus est ex auctoritate coher- 
tandi : ut e contrarie quamvis sit rusticanus et 
tardus ad loquendum, si castus fuerit, ^exemple 
suc homines potest ad vitoe similitndinem compel- 
lere, 

^ In integritate, Id est, in virginitate. In gravitate, 
Id est, mentis pudicitia. lUuxit enim gratia Dei et 
Sdlvaloris noştri, Ideo omnes indifferenter doce. Om^ 
nibus hominibus, NuUam conditioiiem excipiens. Et 



fatuae quaestiones, pulantium Deum humanis sensî- 
bus posse comprehendi. Ab bis igitur nos Paulus 
revocat. Quod autem aii : Genealogia$f et contentio- 
neSf et rixas, quo! nonveniunt ex lege^ devitOt proprie 
pulsat Judaeos, qui in eo se jaetitant et putant legis 
habere. notitiam, si nomina teneant singulornm : 
quae quia barbara sunt , et etymologias. eorum non 
novimus , plerumque eorrupte proferuntur a nobis. 
Et si forte erravimus in accentu, extensione etbre- 
vitate syllabae, verbrevia producentes, vel producta 
breviantes, solent irridere nos împeriti», maxime 
in spiralionibns, et quibusdam răsura gulae litteris 
profcrendis. Hoc autem evenit vel maxime quod S<h 



M 



COLLECT. IN EPIST. AD PHILEM. 



ptuaginta interpretes per quos in Grsecam sermonem A Proprio judicio condemnatus. Propterea a semeţ- 



lex divina translata est, specialiter n heth liiteram, 
et 3r ajin, et caeteras istiusmodi, qnia duplici aspira- 
tione in Graecam linguam transferre non polerant, 
aliis litteris expresserunt. Yerbi causa , nt Rahel , 
Rachel dicerent, et Jeriho^ Jericko, et Hebron, Che- 
bron^ et Seor, Segor. In aliis vero eos conatus iste 
defecit. Nam nos et Grabei anam tantum litteram, S, 
habemas, illi vero tres, UW$ quse diversos sonos 
possident : Et Sion per V scribîturi Israel per V7, 
et tamen noo sonat boc quod scribitur. Seon rex 
Amorrhseomm per D litteram et pronuntialur et 
scribilor. Si igitur a nobis haec nominum et linguae 
idiomata, ut videlicet barbara, non ita fuerint ex- 
pressa, ut exprimuntar ab Hebraeis , solent cacbin- 



ipso dicitur esse damnatus, quia fomicator, adulter» 
homicida, et caetera Titia per sacerdoles de Eccle- 
sia repelluntur. Haereiici autem în semelipsos sen- 
tentiani ferunt, suo arbitrio de Ecclesia recedenles : 
quae recessio proprie conscientiae videtor esse dam- 
naţio. 

Cum mitero ad te. Ex qno paternos Pauli in Gre- 
tenses probamus affectus. Necessarium b2d)ebat Ti- 
turn; tamen non eum vuit ad se venire, nisi in lo- 
cum ejus Artemasf aut Tychicus successor advene* 
rit, ne absque doctore relinquerentur. Nieopolim* 
Ipsa est quae ob victoriam Augusti , quod ibi Anlo- 
nium Cleopatramque superavit , nomen accepit. El 
Apollo, Apollo vir Alexandrinus » ex Judffiis episco- 



num attollere, et jurare se penilus nescire quod di- ^ pus Gorinthiorum , quem prq[)ter dissensiones quae 
cimus. Est alia occasio superbiae : queroadmodum in Gorintho erant , ad vicinam insulam Gretam cum 
eoim nos qui Latini sumus, Latina nomina et ori- Zena legis doctore putandum est transisse, et Pauli 
gines de lingua noslra habenlia , facilius mcmoriae epistola dissensionibus qu» Gorintbi fuerant intern- 
iradimus, ita illi a parra setate yemacula sui senno- " peratis, rursum Gorinthum revertisse. Prcemitie. Ut 
nis vocabula peritissimis sensibus imbiberunt, et ab nibil eis desit. Praecipit Tito, ut quoniam de Greia 



exordio Adam usque ad «xtremum Zorobabel , om- 
nium generationes ita memoriter velociterque per- 
currunt , ut eos suum putes referre nomen. Si ea 
forte non ita novimus, putant se in nominibus refe- 
rendis, et in supptitatione annorum , el in nepolibus 
ac pronepoiibus', avis, proavis , atavis docliores. Et 
contentiones, Dialecticorum, quorum Aristoteles prin- 
ceps est. Sunt enirn inutiles. Quid enim prodest scire 



ad Graeciam navigaturi erant» ut non eos faciat si- 
tarciis indigere, sed habere ea quse ad viaticum ne- 
cessaria erant. Discant autem et noştri bonis operi- 
bus prceesse, Nostros suos vocat, qui in Ghristo ere- 
diderant, qui quia Gbristi erant, recte Pauli et Tiil 
appellari merebantur. Habes, inquil, in discipulos 
potestatem , doce eos non esse infructuosos ; sed 
evangelisiis , et aposloUcis viris , qui bonis operibus 



quot annos vixerit Mathusalam, quoto aetatis suae p serviunt, mihislrare. 

Salomon anno soriîtus sit conjugem? u^ ^on sint infructuoH. Omnis enim arbor, quap 

Hofreticum hominem post unam et secundam cor- non facit fructum bonum , exddetur et in ignem 
reptionem devita, Nec circa ipsos nos occupari per- mlttetur. 
mittit, si correpti non corrigantur, ne tempus inani 
contentione perdamus. 



«■«i 



m EPISTOLAM AD PHILEMONEWf. 



GAPUT QNICUM. 

Paulus mnetus. In carcere vel in catena. Christi D 
/ew. Id est, pro confessione nominis Gbristi. Phile- 
mom dileeto. In Graeco non habes dilecto, sed dili^ 
gibili [t6 âyairigţ]. Inter dilectum autem et diligi- 
bilem hoc interest, quod dilectus appellari potcst 
etiam iile qui dilectionem non meretur. Diligibills 
vero is tantum qui merito diligitur. 

Et Archippo commilitoni nostro. Hic diaconus 
erat, de quo ad GoUossenses : ait ; Dicite Archippo : 
Vide tninisterium quod aecepisti in Domino t ut iUud 
tmpleat. Et in omnes sanctos, Qui diligit capul, dili- 
git et membra. Quia viscera. Non tantum corpora, 
sed viscera sanctorum, idest, quos bospilio reci- 
piens per te refecisli. 

Quod ad tem attinet, Scilicet Ghristianx pietalis. 



Propter charitatem magis obseero. Gum nobis fidu" 
ciam causa ipsius dederit imperandi , tamen chari- 
late faciente obsecrare maluimus quam jubere. Cum 
sis talis, Moribus talis, quales illi qui in senectute 
etiam pro Ghristo vincula non recusant. Namtn 
senex es ut ego, nunfi autem vinctus Jesu Chrisii. Et* 
si ambo senes sumus, tarîen te in aliquo quod nune 
vinctus sum Gbristi, sypero. Hoc addit ad cumulau- 
dum verba, ut non negetur petitio. 

Quem ego genui, Quia eum credentem ei in car- 
cere baptizavit. Nune autem et mihi utitis, Post- 
rpiam credidit mihi. Et tibi. Ac si diceret, quia tua 
vice mihi ministravit. Ut pro te mihi ministret. Ex 
boc cognosce qualis sit, qui ita mihi plaeuit, ut 
possim eum credere tua vice mihi ministrare. 

In vincuHs evangelii, Quae patior propter dilectia< 



«S4 SEDULR 

neitf fliTtDgcâM. Seif ăne eonriHo tuo. In hoc exem- A 
ptam dâi nobis , BoUius servum fraudare. Forsitan 
eitlm ideo dhee^tt ad koram a ie, Hoc est , forUisse 
hoe Tkh protidenUa (ifrocdravil , ande nonniinquam 
mstfeifr (iccasio botrtmfm fit, uc foit Joseph fratrîbus 
sitfaf : aifcimn^ îsu; si nou fâgis^ei, Deam non ioTe- 
nisset, si Paulum in vinculls non vidisset, fidem ilotf 
recepîssel. 

^î tJi mtemum iUum reeipiai jam non nt sermm, 
Id est, fratrem in Chrhto reciperes, non secundoraf 
coDdftioncm derttluttey 4ţiise temp^ralis est. Sed pr<> 
$erv» frattem: t)u^a servts rece&sit , frater auteni in 
Clirisla reyertitur. Si autem nocuit aliquid tibi , aut 
debet. Fagam farto comalans , qaasdam domestica 
rapvit a donrino. Hoc mihi imputa. Id est , qirod 
Onesimus ftirto rapntt , ego spondeo reddîtnrum, ^ 
huJQs sponsionis epistola haec , el manns propria 
testis est. Ut non dicam tibi , quod et teipsum mihi 
d^bet. Baec atrtem dîco quasi srd exlraneum loquens. 
Gasterm» si aici jns meurm' redeanv, propter sennonem 
Chrtsli, qiieni evangelizaTi, et Christianus effecfos 
es, fe miht ipsum ăfA>es : Cftiod si tu meus es, et tua 



SCOŢI fSi 

omnia mea sunt; si antem toa omnta mea annt, 
Onesimus quoqne , qtii tnns est, meus est. Poteran 
igitur eo uH ut meo; sed toluutati tu» relîf»qao, ut 
mercedem babeas ignoscendo. 

Te fruarin Domino. Id est, in Toluntate Domini. 
Viscera mea. Onesimum , qvem Paulos tn vincnlis 
Cbristi genuit. Simul et para miki hospitium. Quod 
amplitudine sui muttorom audienfium possit esse 
eapax, ut in ipso Pauhis doceret pttrfimos* 

Salutat te Epaphras concaptifu^ nteui, VincM 
Romse cum Paulo. In Christo Jesu. Non aiicajas 
criminis causa , sed fldei societate. ÂUter svnml 
Epaphras, in Geschalis oppido Jodaeae cum parenli- 
bus Pauli a Romanis captus , et in Tbarsum Gilid» 
translatus. Gratia Domini no$tri Jesu Christi cum 
gpiritn vestro. In toto quidcm bomine, et in omn! 
parte sanctorum gratia est Domini noştri Jesu Cbri- 
sti, sed a Aieliori et a majori-parle, îd est spirîta, 
de toto bomine dicitur. Ciim spiritv vestro. Cum au- 
tem in spiritu gratia fuerit, totttm facit bominem 
spiritualera , ut caro spiritul serTiat , et anima non 
jungatuT a came. 



XIV. 

m EPISTOLAM AD HEBRiEOS. 



CAPUT PRIMUM. 

MitHifarte multi^iie modis' olim Deus toqnens pa^ 
irtbfts irtprophetis. Quodiafm apud Rebrâeorum eccle> 
sias destructor legis falsa suspicione habebatur, 
voluit tacito nomine de figuris legis, et veriiate 
Cbristi reddere rationem , ne odio nominis fronle 
prsehttt n^iitatem exchrderet lectronrs. Tota intentio 
beati Apostoli fuit in hac epistola Hebneos , id est» 
gentem suam ad Christi convocare fidem, emirti^»- 
tiamque gratiae, quae per fidem data est, a legalibus 
discernere umbris, quae angelicid ministrationfbus 
fuenint. Idcirco primo posuit prophetas diversis 
modis patribus locutos esse, dicens : Multifarie niut- 
tisque ntodis olim Dem loquens patribus nostris im 
prophetis, t^rpinde non secuiidum hoc solum emi- 
nentia Novi Testament declaratur , quia patribus 
quidem proptietae missî sunt, nobis autem Filius, 
sed quod etiam propbetaruin vel patriarcharum ne- 
mo nisi in aimilitudinibus vidit Deum, Filiura vero 
unigenitum incarnatum e^ , atque in ea came vi- 
sum constat, qua idem bom^^verbo Dei susceptus, 
unigenitus est Filius'Dei. IdeoVox addixit : iVovw- 
simis autem diebus locutus est nobis in Filio. Multifa- 
rie^ id est, multis et variis locutionibus , ut decern 
▼erba legis , et alia pene innumerabilia testimoniis 
' Yariis commendata. MuUisque modis. Osienskmibus, 
id est , multis formis in quibus loquebatur : nune 
autem in bominis et hospitis foraia, ut Abrabae; 
nune ki forma miliţia, jit Jesu; nune in igne, ut 
Moysi in rubo; nune in nube et aliid signis; aii- 



G quando per semelipsum loquitur, ut est : Audiam 
quid loquatur in me Dominus ; aliquando per ange- 
lum loquitur; aliquando per subjectam creaturam, 
ut in nube : Hic est Filius meus dilectus (Maith. ni) ; 
aliquando lucidiSj ut : St audiretis m€, bona terne 
comeditis ; aliquando obscuris, ut : Gladius vos deto- 
tabit. Olim Deus locutus est duoLus mo4îs; locu- 
tioqne divina distinguitur, cum aut per semelipsum 
loquitur, aut per angelicam creaturam ad nos verba 
promuntur. Cura autem per semelipsum loquitur, 
de ferbo ejos sine verbis et syllabis cor docetur. 
Cum vero per angelum, aliquando verbis sine imagi- 
nibus, aliquando imaginibus et rebus sine verbis. 

Patribus nostris, Abraham, Isaac, et Jacob, et 
Loth, et Moysi. Et kabebis sibilum quando dicis in 

^ propbetis , id est , a nominativo prophetia. Alîler 
patribus^ qui cominus fuerant in tempore propbeta- 
rum , id est, toţi plebi Israel , et tune dicis in pro- 
pbetis sine sibilo. Novissimis diebus. ^ovi scilicet 
Testamenti, ut : Melior est finis oraHonis quam prin- 
cipium^ nt Salomon ait : quia firmius est quod non 
audimus, quam quod illi olim audierant« In Filio 
suo. Hoc dicitur secondum assumptionem carnis, 
ut : Qui proprio Filio suo non pepercit (Rom^ tiu). 
Suo. Id est, proprio. MuUi enim fiHi gratia i bic au- 
tem natura est. Quem proposuit, Secundum camem, 
quia secundum divinitalero non constitutus, sed con- 
slitutor dicitur. Ha;redemomnium» Alii post patrem 
bxredes sunt , bic autem vivente Paire bsres est. 
Omnium. yisibilium et invisibillum» ccelesUum et ter 



Î55 COLLECT. IN EPISt. AD HEBR. 254 

restrium, ut ipse ait: Datae$t tmhiomnis pote$ia$ in A f>^nt. Quîa figura eorum in melius transformabilur, 
cceio et in terra [Matth. xxviii). Per quem. SecuDdum 



diviniiatem* Etiam fecit^ el swcula, Tempora, aut 
creaUiras, ui : In principia ţecit Deus calum et ier- 
ram. Qux est splendor gloria^, Patris splcndor: quia 
sicut splendor a sole non separatur, sic ipse splen- 
dor paternse gloriae ab ipso Patre in separ abil is est. 
Et imago tubstantice eju$ expressa, Ejusdeni naluras 
et substanliae formam signatam el expressam babet. 
Portans quoque omnia. Gubernans, quia nisi ab eo 
porlarentur, laberentur. Verbe virtutis su(e. Seipso, 
qui et verbum est el virlus. Purgationem peccalo- 
rum perficil, Sacerdoles enira in veteri lege non per 
semetîpsos, sed per bostias hominum pcccata aufe- 
rcbanl : hic autem sacerdos exslitit et boslia, pur- 



non autem substantialiter inleribunt. Tu auiem 
idem ipse e$. Non di<;it, eras, vel eris, sed es. Et 
anni tui non deficient. Id est , aeteraitas lua. Sede a 
dexlris meis. Ideo a dextris dicil, quia nibii est in 
coelestibus sinislrum. Donec ponam tmmtcos tuot. 
Donec eos superato» el subjeclos in vindicta sub le 
babeas in futuro. Scabellum pedum tuorum. Pedes 
Domini ejus incarnatio intelligilur » si^e apostoli el 
sancti. 

CAPUT n. 

Propterea abundantius oporlet observare no$ ea 
quw audivimus. Dum miniştri spiritus nobis ^er- 
vîunt, et bsereditatem salutis capimus; vel conjunge 
boc ad qualitatem omnium supradiclorum. Abun^ 



gavitque peccr^ta per sanguinem et gratiam baplismi. B dantius autem dixit, id est, diligenlius, dum major 



Sedet ad dexteram majeslatis in excelsis. Hucusque 
breviter Paulus dixil de divinitate et bumauilate 
Cbristi, ut de bis primitus indicarel Judxis . deinde 
per epistolam de bis redderet ratîonem. Tanto m«- 
Hor angelis effectus. Quare non eum meliorem pro- 
pbetis divit, id est, legem minîstranlibus, dum Ghri- 
8lum prius prophetis prcetulit? Ideo, quia velus lex 
per angelosminislrata esl, nova autem per Christura. 
Ergo boc dicity ut proecellenliam Novi Testamenti 
oslenderet , dum Cbristus angelos praecellil. Filius 
meui e$ tu. Secundum diviniiatem. Ego hodie genm 
te. Quia in setemitate semper natus est. Aliter : Ego 
hodie genui /e, secundum incarnalam humanilatem 
inlelligendum est. Ego ero illi in patrem, Hoc in 



est auctoritas nostra legis , quam auctorilas ange- 
lorum mînislrantîum veterem legem. Ne forte ef-- 
fluamns. Ne a salute discedendo pereamus. EtH 
omnis prcevaricatio et inobedientia accepit justam 
mercedis retributionem. Id est, per legem acceptam. 
Inobedientia vero legem non suscepil. Quce eum 
initium accepisset. Ut : Exînde coepit Jesus facere et 
docere {Act. i). In nobis. In omnibus Cbristianis 
(Idelibus. Nam se conjungil cum reliquis fidelibus. 
Contestante Deo signis. Pnesentibus. Et portentii. 
De futurisostensa. Etvariis virtutibus. Sanitalibus, 
ut : Da'mones ejicite , leprosos mundate , mortuoi 
suscitate (Matth, x). Secundum suam voluntatem. 
Secundum voluntatem D'eî, non secundum meritum^ 



libris Regum el Paralipomenon legitur (// Reg. ii). G vel facultatem nostram. Non enm angelis subjecit 



Cum introducit primogenitum in orbem terroe. Id est, 
Mariae; vel cum ducat de ejus incamatione in terra. 
Et adorent eum omnes angeli Dci. Nam licct incar- 
natus, adoratus est ab angelis, quanto magis secun- 
dum divinitatem? Qui fncii angelos suos spiritus» 
Duplex angelonim oiticium est : aut cnlm spiritum 
consolationis , aut ignem vindictoc borainibus mini- 
slranl , ui Hieronymus dicil. Aliter hic byperbaton 
esl, el esl ordo : Qui facit spiritus suos angelos, id 
est, ut sini angeli, boc esl, nuntii supemae volunla- 
tis. Nam angelus ofTicii est nomen, non nalurse; 
nam omnes virtutes coelestes naturaliter spiritus 
appellantur. Thronus tuus^ Deus^ insceculum steculi» 
Sighificat autem princrpatum Cbristi super angelos< 
Virga a'quitatis. Virgam, sceplrum regiii et potestsH- 
lis inlelligimus , qua Deus alios remunerai , alios 
condemnat, reddens unicuique secundum opera sua. 
Unxît te Deus. O Deus. Oleo la^titiw. Spirilu sancto. 
Prce consortibus tiiîs. Regibus, sacerdotibus propbe- 
tis. Et tu in principio. In Filio. Terram fundaşii, 
Stabilerii eam fecisti super stabili la tem suam. Et 
opera manum tuarum sunt cceli. Spiritus sancti , qui 
etiam digitus dicitur. N^andum quod hic prius 
dicîl terram, deinde subinfert, sunt cosii, Sermo 
enim divinus aliquando de lerreslribus ad coeleslia 
menlem eleval, aliquando de coelestibus ad terre- 
8lria descendil, ui currus Eliae de coelo eraissus, et 
in ccelum ilerum cum gloria elevatus esl. Ipsi veri* 



D 



Deus orbem terrce. Sed Chrislo subjecit Deus orbem 
lerrx fu tu rum , id est , Ecclesiam post peraclum jur 
dicium mulliformem. De quo loquimur. Dicendo : 
Omnia subjecistt sub pedibus ejus. Testatus est autem 
in quodam loco. Spiritus sanctus per prophetam. 
Quid est homo, quodmemor 0$ ejus? aut filius kamir ' 
nis. Allud esl bomo, et aliud est iilius faominis. Adam 
enim non genilus, neque ex bomine faclus ; Cbristus 
vero ex bomine suscepil carnem. Sed quod aii : 
Quid est homot dignitatis significatione interrogat. 
Quoniam visitas eum. Sctlicel in passione, vel resur- 
rectione. Minorasti eum paulo minus ab angelis, AS" 
sumendo carnem, patiendo cnicem , quod utnimque 
angelis evenire non potesl. Et conslituisti eum super 
opera manuum tuarum, Omnis creatura homini 
servit, ut cţsl : Et donunetur pi$cibu4 maris , et 
volalilibus emli ifien. i). Sed quamvis haec Adam 
conveniunl , el unicvique homini , hio lame» sa- 
cundum sensum Pauli laiUum Saivalori compeUt. 
Ergo conslituisti eum super opera manuum luarum^ 
ut : Data est mihi omnis potestae in eodlo et in tem 
(Matth. xxvHi). In eo enim quod omnia sibi mbjecit^ 
nihil dimisit non subjectum ei. Praeler eaili qui sibî 
subjecit omnia. Nune autem neednm videmete ontutla 
subjecta fi. Quia non simul ioipleUir propheiia ; 
licet enim ei subjiciunlur muUi, alli Ulmot nofi, in 
judicio vero omnia ei subjicieDlur. Ut gratia Dei, 
Gratia Dei Filius Dei dicitOTi quia per suam gra- 



i5S SGDULII SCOŢI 256 

tiam gratis peccata dimisit, noilis prseeedentibus A ut et Moyiei, Pidelis fait. Aliter boc interrogantis 



homînam merilis. Pro omnibus gmtaret mortem. 
Celeritas mortfs in gustu significatur, at : Et cum 
guit(u$et^ noli.it bibere {Matth. xxvii). Decebat enim 
eum propter quem omnia. Restaurata sunt, sive In 
coelis, sive in terris. Et per quem omnia, Gonsi- 
stunt, sive dum per ipsnm facta sunt. Aliter : Per 
quem omnia^ id est, creata sunt. Propter quem om-' 
flf'a, id est, propter gloriaro ipsius facta sunt omnia. 
Per paisionem consummari. De humilitate mortalis 
carnis in gloria resurrectionis exaltări, in exem- 
plum eorom quos adducet in gloriam. Aliter con- 
iummaref ipsum videlicet salutem perficere. Qui 
emm tanctifieat. Ghristns. Et qui $anctificatur, Homo 
jusliflcatus per fidem. Ex uno omnet. Id est, Deo Pa- 



affectu pronuntiandum est. Si fiduciam et gtcriam 
tpei usqitk ad finem firmam retineamut. Per fiduciam 
fides, per gloriam spei spes, per finem charitas 
Intelligitur, ut : Finii prcecepti e$t charitas. In bis 
domus supradicta continetur, quia fides fundamen- 
tura est, spes vero paries, charitas culmen eroinet. 
Quapropter $icut dicit Spiritus sanctus, Dum domus 
Domini esse non possumus, nisi illa retineamus ; 
vel dum talis aposiolus et ponlirex Filius est. Bo 
die ii vocem ejus audieritis. Hodie significat orone 
tempus quo vivimus in prsesenti. Vel Aodt>, in Novo 
Testaroento, ac si heri sit Vetus, quasi dixisset : Si 
beri vocem Domini non audlstis, tamen si eam bo- 
die audieritis, nolite obdurare corda vestra. Tres 



tre, sive ex Adam. Hic aulem ostendilur secundum * *"^™ requies Apostolus in subsequentibus osten- 

dit : unam sabbati, qua Dominus requievit ah operi- 
bus suiş ; secundam terne repromissionis ; tertiam, 
coBleslis regni requiem. Seeundum diem tentaiionis 
in deserto. Ad aquam contradictionis, quando popa- 
lus murmuravit, et Moyses dubitavit. Probaveruni 
me. Explora verun t me. Et dixi. Gognovi. Semper er- 
rant corde. Licet oculis magnalia videnint. Sicui jt- 
ravi. Id est, immobiliier proposui, vel destinavî. In 
ira mea. In vindicta. Si intrabunt in requiem meam, 
Id est, non intrabunt : quia genus juramenti, fnter- 
rogationisque , et negationis est. In requiem meam, 
Id est, in terram repromissionis, qn± requies Israel 
erat post laborem deşerţi, in figuram vitx setems. 



carnem ex una eaderoque massa et Gbristum esse 
qui sanctificat, et nos qui sanctificamur ab eo. Non 
confundilur. Gbristus. Fratres eos vocare, Dum sci- 
licet unum babent Patrem Deum. Narrabo nomen 
tuum fratribus mei$. Apostolis et omnibus sanctis. 
In medio Ecclesiw, In conventu et in cordibus eo- 
rum. Laudabo te, Faciam te sanctos laudare. Et ite- 
rum : Ego ero. Yox Ghristi. Fidem in eum, Patrem. 
Ecce ego et pueri mei. Hoc in Isaia babetur. Pueri 
mei. Apostoli omnesque in Gbristum credentes; non 
autem seeundum aetaiem, sed seeundum innocen- 
tiam pueri dicuntur. Communicaverunt cami et san- 



guini, Onines communiter carnem babuerunt et san- 

guinem. Particeps eorumdem. Puerorum assumendo p ^^"^"* ^^^^ ™""^^ '^^^^'*^^ *^^"^**- ^^"^^ *^^'* 
carnem et sanguinem. Ut per mortem deslrueret eum. ^ognominatur. Pm^senlis vitaî tempus. Participa 



sangumem. ui per 
Ut suiş armis diabolus vinceretur, quibus aliis in- 
sultabat. Morţii imperium. Mittere in mortem, pce- 
namque perpetuam. Obnoxii erant servituti. Vel ve- 
teris legis, sive peccati. Nusquam enim angeloi ap^ 
prehendit. Non enim in angelica forma venit in mun- 
dum, quia non ad reiempiionem angelorum venit ; 
sed ideo carnem apprebcndit, ut per quam peccatum 
admiseramus, ipsa redimeremur. Sed iemenAbrahm. 
Hoc est, assumendo carnem de genere Abrab» : pro 
toto autem genere semen Abrabse dicilur. Unde dC" 
bttit per omnia fratribui iimilari. Yerum corpus bo- 
minis, animamque sumendo. Fidelii pontifex. Hoc 
est, vems et potens, et idoneus implere suum offi- 



enim Chriiti efjecti iumus. Unum corpus effeeti iu- 
mui cum illOj id est, conoorporales ' illi seeundum 
interiorem hominem facti conformes illias glorix et 
immorlalitatis. Si tamen initium iubit antias ejus tis- 
que ad finem firmum retineamus. Quasi dixisset : Si 
credamus quod iile quia coaequabilis est Patri, ini- 
tium carnis sumpsit ex matre, et si credamus resor- 
rectionem ejus, per quam magiia virtus facta est, 
id est, salus et resurrectio omnium ; sive si creda- 
mus humanitaiem ejus et diviniiatem. Retineamus, 
Id est, per fidem credamus. Nolite obdurare corda 
vestra. Admonet Apostolus fideles Judaeos et Gentes, 
ut caveant ne pneceptum Domini praevaricentor, at 



cium. In eo enim. Gorpore seu jure. Potem eet eii ţ^ ^^ requiem Dei, id est, regnum coeleste mgredi roe- 



qui tentantur auxiliari. Non ut pontiflces legis. 

GAPUT m. 

Unde fratres sancti vocationii caleitii participa. 

Ut : Venite ad me, omnei qui onerati eetii, et ego re" 
ficiam voi {Matth, xi). Vel : Yemte^ benedicti, etc. 
Comiderate apoitolum. Missum a Patre. Hxc dicens,' 
ostendit Jesum obedisse Patri usque ad mortem, et 
fidelcm fuisse el, et nos admonet, ut capi ti nostro 
ptreamos, id est Gbristo. Et pontificem confeaionii 
^oitrof: Fidei nostne. Qui fidelii eH ei, Patri. Qui 
fedt t7/icm. Sacerdotem esse ex semine David se- 
eundum carnem. Ipse itaque fldelis ei, ut scriptum 
est de eo : If< faciam voluntatem tuam ; el illud : 
Ifon sicut ego volo, ied sicut tu v» {Matth, xiv). Sic- 



reantur, qui de iEgypto transierunt. Sed non mnnn, 
Exacerbaverunt, prseter duos tantom, id est, Galeph 
et Josue. 

GAPUT IV. 

Timeamus ergo, ne forte relicta poiiicitatione. De* 
sperando de vita futura, vel non sectando opera, 
quibus ad illam requiem pervenilur. Deesu. Scilieei 
requiei. Sermo auditus. Id est, doctrina legis. 
Quemadmodum dixit. Id est, quemadmodum illi non 
introierunt in requiem , sic nos e contrarie intrabî- 
mus in requiem. Et quia de operibus requietit Dens» 
Sicut enim Deus die septimo requievit ab omnibos 
operibus bonis, ita erit requies aeterna, cum cob- 
summata fuerint opera, qu« ab initio facta sunt. Ei 



257 COLLEGT. IN EPIST. AD HEBR. 258 

fit uto runum. !n isto psalmo post legem. Si tnlrot- A «< aferat dona et $acrifieia pro peecatis. Quod de 



bunt in requiem meam. Hic $i pro affirmatione posi* 
turn est, quasi diceret : Si introibunt , bene babe- 
bant. In requiem meam. Id est, in terram viventium. 
Hic aatem virlus propbetic» sententiae secundum 
Apostolum est, ut Oi4endat requiem aelernam. Quo- 
«tam ergo wperest introire quosdam in illam, Gre- 
dentes propter eos qui veoerant ex^gypto. Introire, 
Dum iili introierunt. In illam. Requiem scilicet 
beatae vitae. Iterum alium diem, Id est , requiem 
aetemam, non illam terrse rcpromissionis. Terminat. 
Deus propbetam. Post tantum temporit. Post lot an- 
DOS egressionis filtorum Israel de iEgyplo. Ex qno 
manifeslum est, quod non de requie terrae repro- 
missionis dixerit. Itaqne relinquitur tabbatitmut. Id 



omnibus oblationibus dicitur. Aliter dona, id est, 
aunim et argentum, et csetera donaria. Sacrificiu. 
Quac ad cibum tantuin pertinent de pane , yerbi 
gratia, et vino. Qui ignorant. Deum. Et errani. 
A mandatis legis. Quoniam et ipse. Sacerdos. Cir- 
cumdatus est. Ideo oportet eum condolere, infirmi- 
tate scilicet camis. Secundum ordinem Melckiu^ 
dech. Quia Melcbisedecb viuum et panem obtuUC 
Abrabam, in figuram Christi corpus et sanguinera 
suum Deo Patri in cruce offerentis. Qui in diebut 
earnis. Quibus in carne conversatus est. Preces* 
Verbis. Supplicationes. Genu flexo. Liberare. Per re- 
surrectionem. Cum clamore valido. Dicens : Pater^ H 
fieri potestf transfer a me calicem istum : verumtamen 



est, xterna requies, quam Judaicum sabbatum signi- B non mea voluntas, sed tua fiat {Mare. xiv). Et laery^ 



ficavit. Populo Bei. Id est, omnibus re^te credenti- 
bus. Qui enim ingressus est in requiem ejus. Per 
mortem temporalem. Etiam ipse requievit ab operi- 
bus suiş. Id est , ab bujus mundi laboribus. Festine- 
mus ergo ingredi in Ulam requiem. Gum alacritate 
mentis per fidem cum operibus curramus. Vtoii^ est 
enim sermo Dei. Hic ostendilur eumdem nos habere 
jndicem, qui illos propter illorum increduli tatem 
damnavit. Sermo enim Dei Filius Dei est, sive Evan- 
gelinm. Et eţficax. Id est, potens ad inferendam vin- 
dictam vel beatitudinem. Et penetrabilior omni gla- 
dio aneipiti. Id est, ad vindictam super corpus et 
animam. Omni gladio. Quoniam tantum corpora 
gladio secantar. Aneipiti, Id est, bicipiti. Usque ad 



mu. Pro nostra salute, non timore mortis profusis. 
Et exauditus est. A Deo Patre, angelo enm confir- 
mante. Pro suo reverentia. Ulins apud Patrem, vel 
pro reverentia Patris apud iUum, dicendo : Deus 
meus, Deus meus, quare me dereliquisti f Est autem 
reverentia mistus dilectioni pavor. Didieit obedien- 
tiam. Expertus est obedientiam, ut : Faetue obe- 
dieni Patri usque ad mortem. Et consummatui. Io 
passione, nt : Indinato eapite tradidit spiritum* 
Causa salutis aterwB.' Quia non aeterna salus per 
alios sacerdotes ministrabatur. Juxta ordinem Met* 
chisedeeh. Eusebius dicit in libro Historiarum : Hic 
Melcbisedecb in divinis voluminibus sacerdos fuisse 
Dei sommi refertur. Sed qui non oleo communi per- 



divisionem animai ac sfnritus. Id est, carnaiium ac ^ unctus sit, neque qui ex successione generis susce- 



spiritnalium cogitationum ; scit enim et probat quid 
interest inter animam ac spiritum : non quod aliud 
est anima, aliud spiritus , quantum ad substantiam 
pertinel. Compagum quoque ac meduUarum. Per si- 
militudinem corporis de anima loquitur. Et est dis" 
eretor. Idem sermo vivus. Cogitationum. In anima. 
Et inUntionum. In spiritu. Omnia autem nuda et 
aperta sunt. Duobus modis res corporalis celatur : 
latens sob tecto, ideo dicit nuda ; aut conclusione, 
ideo alt aperta. Ocuiis ejus. Id est, inspectionibus 
divinis. Ad quem nobis urmo est. De quo, boc est, 
Gbrtsto, quoniam reddiluri sumus coram ipso ralio- 
nem de omnibus quae gessimus. Itaque ad quem no- 
bis sermo est, ac si diceret : Hic Deus est de quo 
loquimur. Qui penetravit ccdos. Morte sacerdotis, 
nltra vehim in sancta sanctorum intrantis. Tenta- 
turn autem per omnia. Esuriendo, sitiendo, etc. Ad 
îhroHum gratiis. Ubi ipse nune sedet, ne damnemur 
dum aedebit in throno aequitalis suse« Ut misericor- 
diam eonsequamur. Id est, peccatonim indnlgentiam. 
Et gratiam inveniamus. YiUie setemae. In auxUio oppor- 
tuHo. Sive iu pnesenti tempore, ut Apostolus dicit : 
Ecce nune tempus acceptabile y ecce nune dies salutis 
{II Cor. vi). Aut in periculo die judicii : ut a^jutor 
in opportunitatibus, in tribulatione, 

CAPUT V. 
Ofilim namque pontifex^ ex hominibus assumptus, 

jfTO hominibus constituilur in his tfuce sunt ad Deum^ 



D 



perit sacerdotium, sicut apud Hebrseos fieri mos 
erat : et ideo secundum ordinem ipsius sacerdos fu- 
turus dicitur Gbristus, qui non olei liquore, sed vir- 
tute coDlestis spiritus consecretur. Et in interpretabilis 
ad dicendum: quoniam in^becUles facti estis. Non 
quod valeret Apostolus per spiritum interpretari,{sed 
quod imbecilles erant auditores ad audiendura ser- 
monem. 

Quee sint clementa. Rudia documenta fidei. Pro- 
pter tempus. Quia longum tempus est ex quo didici- 
stis fidem. 

Expers est sermonis justiţia. Id est , perfecta 
scieuti». 

GAPUT YI. 

Quapropter intermittentes inchoationis Christi Mr- 
monem. Fidei initium, aut de incamatione et pas- 
sione ejus loqui. Ad perfectionem feramur. Ad per- 
fectam fidem cum bonis operibus feramur , aut de 
ejus nativitate quaedam loquamur, sive de arcane 
mysterio incamationis Dominicae disseramus. 

Non rursum jadentes fundamentum pemtentio! ak 
operibus mortuis, Id est, post acceptam semel fidem 
etpoenitentiam, non iterum de poenitentia, etde fide 
Trinitaiis, et bapiismo, et impositione manuum, et 
resurrectione, et judicio vos instniamus. Nam liaec 
omnia quasi bc sunt, et ad initium fidei pertinent. 
Ab operibus mortuis. Qus interimunt animam. Eţ 



259 



SEDULn SCOŢI 



260 



Mei ad Deum baptiimatum. Pluwliter loquilur, pre k ^^ mtaUpiicans. Id est, numerosa peccatorom pro- 



¥ftrteUte accipieatium. 

ImpoiUiQm iimşue «Mupyuii». ScUicet qpis€opi. 
£l i^ ftkciemuş. ScUicet ad p^eclioneoi feramur. 
In^^otsibile est wim 00$, ^ui $emel iunt UluminalL 
^kSMţ equn înpofisibUe est CtiristiuB iterum cruci- 
fifî, ila critfUQ^i boiDioes jmud possuat itenim ba- 
ptizari. I!|f<Hi aulMa i^ hoc p^eoitaDliam exclu4iit de 
peooaiîs» sed fiîcut siMwsAua huinanam nativilatem 
«DpftSaiWjie e^i -b^omes iUHrum carnaliter nasci, ita 
şeGUAdum spÂritaalaai negeoerationem horaines noa 
posaimt rebaptUari. Et participeâ focii tuni Spiri* 
(M emcii, Habes^ diversas doaatioiies Spîiiuis 
aMielî* 

yifMfieque Hecuii ventnri. ScilieeC resunectMmis, 



genie, qoi arenx maris assimilantar. El sic longa- 
nimiter. Palienter , îd est, Abrabam. Ferens. Per 
treceotQS annos. Ut per dua$ res immobiles. Deus, 
el promissio et juraiuentum Doi. Item duas res im- 
moblles dixit, Pei Patrjş promi^siones de Filio suo, 
et adveatum ipsius f ilii in b.UDC mundum pro saiu&t 
Qostra. QiU con{}t^m}/i^> Id est, ab Judaismo et Qes^ 
tililate. Quam şicul an,choTam babemus, Similiter 
quomodo aucbora i^vim in tempestaie maris, sic 
spcs bominem in tentaiionibus mimdi fundat. Et ista 
aocbora non in mare mittitur, sed in oiebim, ad îh- 
teriora prsemia capessenda. Us^^ue ad interiora te- 
laminis. Nostram anchoram sursum mittimus ad in- 
teriora coîli, sicut anchora ferrea mittitur ad iote- 



#t »f9wu<m9), m vil» post Biorlem. Iterumrenovan. B riora maris. Secundum ordinem Melchisedeck. Koa 



Per iiaptisjiium ., vel per hostias carnales, sed per 
solam fidem Ghristî , quse pef dHectionem operatur . 
Ad pmmutUiam. id est, per poeniieoUaHi. Quid 
ergo ? £iuiltisa «^ poeuDÎieBlia? Absit, sed impossibiic 
^txeQoViarji, boc «est, per baptismum renaaci. JRvr- 
âM» mtf.4^ciMM' KoB vere, sed quasi cnidfigentes. 
SkxA «viiAMWielGbnsius laoiliws itst carne, id est, 
in cmoBif ita qos a^md morimur peocatp in baptis- 

£1 e^ntui hMbeni^. Id est, quasi despeciul, 
7iffr« eakn sespe vementem. Per metaphoram lequi- 
lUf* lliam bic terram fldeles faomines appetlat, qui 
ite imbne doctrine Gbristi irrigaBUir, et facinnt fro- 
eUim, alium centesiimiai, etc. 



secmidum ordinem Aaron, quia ex tribu J^evi in- 
troiit Jesus, id est, sicut pontiOex semel introil»t 
intra velum sanauarii, sic Clirislus introivii semd 
in cceium. 

CAPUT Yfl. 
Hic £9<w Melchisedech rex Saiem. Sa](Bra est flp- 
pidvm juxta Scytbopolim, quod ^sque bodie appel- 
latur Salem ; et ostenditur ibi pal^tium Melcbise» 
decb ex magnitudine ruiMarum veteris operîs os- 
Xendens magnificentiam ; ad quam oivitaiem etian 
legitur lacob descendisse ; qu» fuitîn terra Ckanaan 
regionis Sicbem. Sac^rdos Dei SHmmi. Non idolo- 
rum et da^monum• ILH* per T mysterium cruciş 
Cbristi designatur» quia Gbristi passio nos liberat a 



tlt gmersms kerbam. FJorentes Tirtotes. Acdpk ^ dominatu quinque carnalium sensuum qulMU cap- 



henediadonem' AiNwdaotiam fractiwun mjstice, ut : 
f¥4tiite, kewMtti Patria m^', etc. Proferens anUem 
epină», Guras kRJus sascuii. Ae tHbulăs. Peecato- 
nim ; sic per netapboram loquHur de peccatore, 
^ Tîtiis ot peccatts ooxius Ceootnr « cui dicftur { 
id§atis muirdku pedibusque, ejicite eum in ienebras 
tMUŢtmtss {ftMik. K«ir). Cujns eoHsmmiuHie in cam^ 
kustienem, Quia peccatores Igni înexslinguibili corn- 
burentur. 

Confidimuâ aaUem de vobis, Meo hoc addidit , ut 
bene agcrent. Bonus doctor laudando eM provocat 
ad profectum. Et vicimora salutis. Subaudi, conse- 
ţoi. Ei Bţita laquimMr. E^j&probraiftles vobis, quod 
facti estis quibus lacte opus sit. Qui ministnutissan-' 
etis. Habitantibus Hievu^defl. Et eamdem soUicitu- 
dinem ostentare, Eleemosynae et doctrînae. Ad exple- 
fUmem (idei. Per bona opera. Vsque in finetn. Ut : 
^ui perseveraverH nsque in finem, salvus erit {Matth. 
x). Di non segnes efieiamini. Pigri in roandatis Dei. 
Swreditabum promissiones, Nondum enim omnes 
promissiones completai sunt. Juravit, Firmiler pro- 
misit. Per semetipsum. Ut : Vivo ego, dicit D<nnhus. 
Misi keneâiămn benedieam iitfi. Genus est juramcnti, 
«t Ml Ulud'S Si intrabuni in requiem meam, Non enim 
nW semper pro dubitatione ponitur, nam hic pro 
atirmatlone est poeitum. Airter : Benedicens bene- 
dUamte, id^ost, in sanetiset Odelibus, quistellis 
codi compaianiur. 



D 



iivati sumus per fidem sanctJS Trioitaiis cum bouis 
operibus, quiB sunt x et viu, hoc est, ter sex. Nan 
Abrabam secum io pr^elio oontra quinque reges Sy* 
riae occxviii vernaculos babuit. A c(ede regum, Quin- 
que regum Syri», quia Lotb, fiiium fratris, Abra- 
bam cum sua pecunia eripuerat. Occisis auteai ab 
Abrabam in via, praedamque magnam ab eîs ra- 
puit. Et benedixii, Melcbisedecb. £t, Abrabss. Mei- 
cbisedech, quasi melchos sadec, id est, rex justitis 
interpreiaUir, quod mystice Domino Salvatori con- 
fruenter aptatur, qui est quoque rex pacis. Sine pa- 
tre. Id est, sine patre saccnlote de Iribn Levi. Sine 
matre. Similiter de tribu Levi. Sine genealogia, Ex 
sacerdotali tribu. Ne^ue iniiium djuermm. Hic oslen- 
4tţup istMm Melchis«deob non fuisse Sem. Nam ini- 
Mu» ^mm Sem Scriptura deseribit^ Melcbiaedech 
veto nec iaitium dterum faabeie describitur. Aliier : 
Nec tnittum âierum^ id est, dectionis ^us in saoer^ 
dotium administrandnm astate legitima annoma 
xxY vel potius XXX aecuiMUim Hebraicam veritalem^ 
ut Hiâronyaaiis in tracutu Ezechielis. Ne^fuafsms. 
Ipsius ministerii l «mm. Tune enim oeseabant sa- 
cerdotes miaiştrase, aed custodes vasomm erant; 
Ji«c Origenes dicit. HuncMelcbiseddoh, alii angeiiun, 
alii Spiritum sanctum propter exoellentiam soam 
essc suspicantuT : quod absit. Hebraei vero hune af- 
firmant esse Sem lilium Noe, quem vivum fuisse 
tiicunt in tempore Abrabam, babens tune annos an- 



261 



COLLECT. IN EPIST. AD IlEBR. 



Î62 



tiquitalis cckc : Apostolos vero ostendil non ex Sem A ponens decimor, decimam. Aliter secundum A^gn* 



filişse, ex quo Abrabam fuit, sed ex Cham, cujug po- 
fllfirUalem ^criplura noo ipemorat. Quisquis euim 
iile est, âe Geniibus fuit. Omniş emm prLmogCDÎ- 
ius cuin geatibus sacerdot vocabaMir. El noo quoil 
iile patreiB et matrem non |iabttîs»et, dicitMr siiie 
paire et siae matre; aedquia genealogia ^Uiusio 
Genesi non aonumeraiur, sed &iil)Uo 'intrQducilur. 
Auimilatw autem Filio Dei. Quia et îpse sim pa^ 
tre ia terra, «t sine oiatre ia ccelo, sine genealogia 
ABeundum divinitatem, ni : GeneruUonem eju$ quis 
enarrabUÎ Bimiliter sîne inilio secundum diviai- 
iatem, H sine fine. MauM saeerdi^s in perpetuum. Io 
[irolixiim temporis spatium» ma unius tantum aor 
ui cuiriculo, aut usque ad ((^Qquagesimuin aonuoi. 



sLiimm : Abrobam et Levideclip^ti suBt ^ Melchi^e- 
dcjcb, propter panem et vinufn a Me)cbi$ed^ch acce- 
{^tiim. Ipsaque decifnatio (juaecişim prî»^lg^ratio eţat 
infiiţ» qiedlcinse per Domiomo S^yatoreu)^ idcireo 
Levi in Abrabam decims^us jeşf, guia cnjparetpf . 
^on autem ChrisUis discimatuş es^, ^gajţnvi^ <et ips^ 
tiji^rai in lumbis Abrsi(iae seemuju^ origioalem $ifb^ 
staoUitfn, per qa^na biunajipQ» g«(tus curai^ur* In 
41110 Cbiisti exoelleptM ^ac^ndotii osteodit^r, c^m 
iu Uunbis Abrah» non ia^ecesş^ bab^bat di6cirau»ri. 
Secundum ordinem Uelcbiniecfi, Habens regale sa* 
cerdoiium ^imi lMcbi««d^pb. ^ţ non tâcuudum 
Ardinem Auţon. Ia obs^rraiio^jns işg^^ibus. TrţLw 
Uuo ^mtfi ig^cerdotio. A Levi §i Aaron^ ^d U^lckm 



imv^mini autem quafUuB »it hic, Ciomertit ^rmo^^decii. Ad €bdsluni. JSeit^ş^ eş^^ U$^i3 tranşUito 



nemad Bebraeos, quibus b^nc epistolam scripsit, 
ac si diceret ; Intelligite quain magnus sit bic şi^i- 
cerdos, qoi figuram Cbrtsti gestavit, diim tam ma 
gmis p^riarcha ei decimas dedii e)^ melioribu» qu^ 
liabeba^ Abrabam patriarcba. £rgo şi Melcbi$edecb 
excelleqtior sit quam Abrabam» sicque Gbristus se- 
cundum prdinem Melchisedecb sacerdos manet in 
a^ternum» concluditur quod Cbristus excelieulior sit 
quam Abraham» iu quo Judsei se jşctant. Et qui- 
4em de fiUis Levi tacerdotium uccipiente$. Dine mp- 
re suo per dialecticam loquilyr, dic(;ndo et quidem 
de fiUis Leyi, ne quis Levi şacerdoLium Melcbise- 
decb praecellerf» piTaiel ; (ii 3^i^4indum solitam o|)- 



fiat. Ncqoe enim poteşt şjSM^ftŢdoş esş^ şine lege, et 
^oşiamonio, «( Pf^aeepţis. I9 gţio enim. In Gbristo, 
boc est, quod secundum ord^oem Melcbisedecb sa- 
cerdos şi,t ip a^rnum. De g^iiq ir\^% e$t. Iuda, et 
Aon Levi. Pa^mrw^f <^Hm $(kCfir4oe. Propter sa- 
cerdotes Leviticos. Mandqiiefim^ii, fiiţia i^on^^ 
horoiDism pooiifei: ordioaMis f ş^ Vii^ imolubilii. 
Id est, aştern» vit«, ui ; 7ii ^ W^4o9 in ceternum, 
ConteUgiut mm. Stpiritu/s j^aDCiV^ per David. Re- 
probaiio quidem fit. Ut gratise locuft d^i^tur* Propter 
infirmitedem «jui. Qni^ nemJD^m imHuK Siajvai^ Et 
inutUitatem. iile videlicet, qvi ii^liriito poo cr#- 
dideniBt. Mihil enm ad perfeiOimLad^ugnt lex. Quia 



jecUopemLeviticamsaoerdoAiumpriusexaltat, quod luque ad passionem Ghrisii k bifernum omnes 
Del m^ndato non ab aliqiMbus, sed a Dei popuţo, id ^ iba&t, postea autem cqbIob peo^tiant. Imroductţo 



a^, jŞlii^ Abrabam decimat accipero jubeotur» cui 
luniw şaoerdoiem Uelcbişedecb supereţaltat, quem 
geniis nou nobiliiatt et qui a pa^e, a quo omjies 
iM>bilitaiitor, id osl, Abrafaamt decimas sampsit. 
Et cui Levî. QuamYis in patre dAcimas dedit. Deci* 
ma$ eumfire a populo* Tanta e^ enim sacerdoţii ex- 
eelientia. QuQnquqm et tp«t. Pro, quoniam» Cujus 
auiem ^enerit/io nou ammtftere^ur in eii* Filiis Levi, 
quoniam Cbristus non e ţriba Levi, sed magis de tribu 
iuda e8S6 perbibetur; vial quotţiam Gttrist| gene- 
ratio «ecMudum divinitatem non ţx aia nume- 
laluf. 

Decimae $imp$it Ahtaka. ijis ergo duobus mo-' 
dis sacerdotium filiorum Levi Melchisedech suo sa- 



vero meliorii epei. Helior est ei^im spet, qua yiia 
«tema aperatur, qnam illa qua imiia tanie ex^- 
ctantar. /arautl Domi9M$. Per sfimetipsam. Et mn 
p^mtMt eum. Sicut poBoîtuit «lua bomiaem fecisae, 
et Saul ordinasse in cegem. In toMium* Ut sacerdo- 
tium ejus maneret ia stermim, veb|i cam jureju- 

raodo stabiUretur. MeUam testamânti» Novi et vitas 

> 

etanue, quod muUos ^ perfedqm dnxii. Sponter. 
PrQmissor. Quod marta prohikflr^utur. jl^e osteadit 
non sacerdottam secundam ordinan) Lavi pianere, 
sedChristi sacerdotium perpetuumasse. Aeeedeiu per 
iemetipsum ad Deut^i. {It : ^enw venit ad Patrem, nisi 
per njt. Senfimr ţi»ân4. Noo u4 aUi «a^rdotes. fpno- 
eem, Ni^li noceos. ImpoUuiui. ftiufi Pi^c^to, Şegre- 



cerdotio ftuperes^altat : quU decimas ab Abrabam gatu$ a peccatfiriH^t* Quod nu|lum in ^ pepcaJUim 



emnium sacerdotum patna acdpare meroit, et quia 
hune qui repromissionos accopit beaedixit. Et kie 
quidem. Fiiii Levi, et io veteri lege. Deeimas mâ- 
rienies kaminee accipiuiU. FiUi Aaron, qui mortales 
luHninas sânt. IH autem» Id est, in Psalmo. Con- 
i€$tatus nL Spiritus saactus per os David. Quia 
ţMt- Ut : T» «s sacerdot in mternum. Etut ita dictum 
cil per Akrakam, Hoc est, per Alurabam deeimas 
dedit Levi ad Melcbisedech ; quia quod Abrabam 
obtulit, Levi secum obtulit, dum in lumbis ^tisfuit. 
Qtti deeimae. Levi. Aecepit. Postea a popule Israel. 
Iheimatui est, Deeimas dedit ad Mcichiselecb. Ad 
kuuc in hamlns Abraham positus. Ut sit verbum de- 



fuit. Excelsiot Cfxiis (»cfus, Id 0»l> ange^ţ (4 firfpa- 
mento, ut : Aijiorent eum omnf* v^ ^us^. Qui non 
habei quotidie, Utsaoordotes legii». Necţssitatem. 
Immolandi, o&rendi. Sermo autem jurifjurumii. 
Qui dicit : Tu es saceerdos in aUmum seeşndum 
ordinem Melchisedech. FUium iu ifkrn»ruper{$aum. 
Saperdotem. 

GAPUT vn. 

CaţiUtdum auiem eupef ea qum ditmntur. Smnmam 
vel recapitulationem. Qui sedet in ieMeru i^rftt 
maqnitudinis. Secundum siuş ms^estalis axaeUen- 
tlam. Sanaorum minieter. Siv^ sancţorum hoiat- 
num secundum soam misericocdiam ; siva miuiater 



f63 



SEDULn scon 



264 



eoram qua Sancta sanctoram dîcuntur. Et tabema- A ficat. Aureum vero thuribulum, corpas Ghristi cmn 



culum. Spiritus animarum sanctarum, templique 
inuitiformis Ecciesiae, in quo Deus inhabilat. Ad 
offerenda munera, Aurum et argenlum. Et hostitu, 
Be oblationibos vivis. Nec esse sacerdos. Id est, 
ipse Dominus Salvator, qiii sic non esset necessa- 
rius, si per alios justificalio fieri posset. Qui exemr 
plari et umbrof semunt mleitium, Exemplaria dî- 
cuntur, quia coelestium exempla ostendebant. Um- 
brae autem in comparatione supervenientis verita- 
th. Cmleitium, Spiritualium donorum, quae uobis 
per Ghristi sacerdotium donantur. Aut ccelestium, 
id est, operum, quia ex his coelestia promerenlur. 
Tabemaeulum. Exemplar Ecclesi». Faeiei omnto. 
Tam de tabernaculi coustitutione, quam de hos- 



diyinitatis splendore. Arca vero, ipsa Ecclesia se* 
cundum mysticum sensum, anima secnndnm tropo- 
logicum exprimitur, aut certe arca TestaHienti caro 
Salvatoris Ghristi animadyertitur, in qua manna 
divinitatis inhabitat. Urna aurea. Humanitas Chri- 
stl cum divinitate. Virga Aaron^ regnum Cbristi 
significat, vel vexilium cruciş. TabubB duae Testa- 
menti. Cherubim. Plenitudo scientiae. Propilui/oriiim. 
De quo propitiabatur Dominus populo suo. Myslice 
propitiatorium Dominus Salvator exprimitur, ^«t 
e$t propitiatio pro peccati$ nostris. Minitterta. Sacri- 
flcia. Semel in anno. Decima die mensis seplimi 
secundum lunarem supputationem, quae solemni tas 
erat sanctificationum. Non $ine sanguine, Sicut non 



tiis sacrîficiis quae in eo immolarentur. Secundum B sine sanguine Ghristi nos redempti sumus. Hoc 



exemplar. Quia prius formam ejus in mente perspe- 
xit in monte, antequam ipsum tabernaculum face- 
ret. Nune autem melius est sortitut ministerium. 
Ac si diceret : Dominus Jesus Ghristus melius sorti- 
tus est ministerium Novi Testaroenti, ubi peccaia 
Bostra remittuntur, et vita aetema promittitur, noa 
tantum bona terrae. Nam si iUud prius culpa vacas^ 
set. Ac si diceret : Si legis prioris observatores in- 
culpabiles essent, nec secunda lex demum inquire- 
retur. Vituperans enim eos dieit. Deus per Jere- 
ffliam prophetam : Et consummabo. Lege veteri 
transeunte, perfectiorem legem introducam, ubi 
non figura, sed veritas ostendetur. Domui iuda, 
Ecciesiae Deum confitenti. lestamentum Ncvum* 



gnificante Spiritu sancto. Proplerea ista ita constru- 
cta sunt in figuram Salvatoris nostrae salutis, quod 
videlicet Ghristus pateretur semel pro genere hu- 
mano. Sanctorum via. Introeundi in coilum. £/ justi- 
tiis carnis. Garnalibus jusUficationibus per circum- 
cisionem. Non hujus ereationis. Terrestris tabema- 
c*ili. Et cinis vitulw. Yaccae rufae, roseae, ca mia 
Ghristi. Qui per Spiritum sanctum. Quasi per ignem : 
quomodo hostiae prius ignem de coelo accipiebant. 
Ab operibus mortuis, Quae ducunt ad mortem, sic^ 
ut si quis in lege mortuum tangeret, mundaba- 
tur. Earumdem prcevaricationum. Quae deleri noa 
poterant oblationibus prioribus. Vbi emm Testamen- 
turn, mors necesse est intercedat testatoris. Animalis 



Evangelium, et legem gratiae, hoc est, ut quicunque ^ cujus sanguis testatur indulgentiam peccatonim. Po* 



ex omnibus gentibus in Ghristo crediderint, fUii 
Abraham secundum spiritualem generationem vere 
sint. Quod feci patribus eorum in die. Quinquage- 
simo post Pascha die in monte Şina. Et ego negle^ 
xi eos. Reliqui eos secundum desideria cordis eo- 
rum. Post dies illos. Yeteris Testamenli. In sensi- 
bus eorum, Non in tabulis lapideis. Superscribam 
eas. Id est, super legem naturae etlittene. A majore, 
Divite, nobili, sene. Usqua ad minorem, Egenum, 
ignobilem, juvenem. 

GAPUT IX. 
Habuit quidem et prius testamentum. Ac si dice- 
ret : Fuerunt in tabernaculo vasa Dei, quod apud 
homines ibagnum ac mirabile videtur. Sed tamen 



D 



terat aliquis ex eo, quod mortuus est Ghristus, 
maxime non credere promissiones ejus. Paulns igi- 
tur exempla ex communi assumit consuetndine, 
quibus ostendit tune firmissimum esse testamen- 
tum, morte testatoris intercedente. Tesiamentum 
enhn in mortuis confirmatum est^ quia testamentum 
tune firmum erit, postquam homo de hoc saeculo 
migraverit. Yivens vero quoties voluerit mutabit, 
ut sequitur : Alioqui nondum valet, Quia quandiu 
vivit testator, poiest immuure sententiam, et alios 
alque alios haeredes ducere in haereditatem suam. 
Vnde nec primum quidem, Tabernaculum. Sangui- 
nem vitulorum et hireorum, Quia uterqne sanguis 
sanguinem Salvatoris significaL Cum aqua. Mystice 



illa omnia umbrae erant bonorum futurorum. Coit- baptismatis, vel aquam et sanguinem de latere Ghri- 



stUutiones etc/lurtr. Gircumcisionem, ' sabbata, neo- 
menias, hostiasque corporales. Sanciumque sa^cu' 
lare, Tabernaculum, quod erat pro tempore. Non 
sic Sancta sanctorum seterna. Tabernaculum pri- 
mum, Quod mystice significat praeseutem Eccie- 
siam. Gandelabrum vero camem Ghristi, septem 
donis Spiritus sancti resplendens, vel ipsa septem 
dona. Et mensa. Aurea in aquilonari parte taber- 
naculi, significans sacram Scripturam : Propositio 
panum. Mystice corpus Ghristi, seu doctrina aposto- 
lica intelligitur. Quod dicitur Sancta Sanctorum. In 
quod solus sacerdos semel in anno introibat. Se- 
cundum tabernaculum, Hierusalem coclestem signi- 



sli manantem significat. Et lâna coccinea, Quae 
significat ienitatem charitatis Ghristi, qui passus est 
pro nobis, aut certe per lanam ooccineam Ghristi 
passio designatur. Et hyssopo, Quae herba humilita- 
tem Ghristi significat ac fortitudinem, qua iateriora 
nostra purgantur. Ipsum quoque librum, Deutenn 
nomium, quod significat Evangelium consecratum 
sanguine Ghristi. Hicest sanguis Testamenii, sicet 
Ghristus dieit : Hic est sanguis meus Novi Tesia- 
menti {Matth. xxvi). Vasa ministerii significant mi* 
nistros Ecdesiae. Sanguine, Fide passionis Gfaristi 
aspersos. Non fit remissio. Ex aiiqua parte. £je»iii- 
plaria axlestium Tabernaculum el vasa minislerii. 



S^ GGLLEGT. IN EPIST. AD HEBR. 266 

HU mundari. HosUis praeteritis. Nam ipsa aBle$tia. A ^w. Quia non oblatiODe qn» offerebatur in lege, sed 



Opera Novi Testamenti, sive conTersamini, ut Apo- 
stolus dicit : NoUra convenaiio in ccbUs e$t {Phil. 
ni), qiue est vera Ghristianonim philosophia. Ali- 
ter : codestia, id est, vasa. Sed in ip$mn ewlum. 
Quasi qaoddam tabernacalum. In tanguine alieno. 
Hlrconim, Titoloram. Atioquinaportebat eum. Id est, 
si uoa ^as oblatio mundam totum non salvaret ante 
passionem cjns et 'post passionem, oportebat eum 
pati ab origine mondi, dam per singulas generatio- 
nes bomines peccayerunt, quia semper babuisset 
quod redimeret : sed noluit nisi ut semel tantom 
passus mnndnm in consummationem saeculî libera- 
ret Secundo. In dle îudicii. Sine peeeato. Sine simi- 
litudine camis peccati, autsineoblalione propeccato. 
Aliler : sine peccato, exspectantibus se. 

CAPUT X. 
Vmbram ernm habens lex futurorum bonorum^ 
non ipiam imaginem. Speciem Teritatis ; umbra et- 
enimfuit non veritas. Nam requiescebant peceata ad 
tempus, non remittebantur. Consummare, Perfectos 
facere. Non ee$sa$$ent offerre, Non iterum offer- 
rent, si per unam bosliam mundati essent, et quamyis 
nos non cessemus offerre, tamen idipsum offerknus 
sacrificium, non alium agnum bodie, alium cras 
offerentes. Commemoratio peccatorum, Gommemo- 
rantur peceata, dum quotidie et per singulos annos 
hoslia pro peccatis offerebatur. Nos vero in com- 
memorationem Dominicae semel passionis qaotidie 
nostrxque saluUs offerimns. Impossibile e$t enim» 



sanguine Gbristi dimittontur peceata. Hic ostendit 
distantiam pontificis, et sacerdotis, et bostiamm, 
et tabernacnli, et teslamenti, et repromissionis, si- 
quidem illa fuerunl temporalia, baec autem aetema ; 
illa form», haec verilas. Habente$ itaque fidueiam. 
Propter remissionem peccatorum, et quod cobaere- 
des effecti sumus. Unde nos plus babmus fiduciam 
per sanguinem Gbristi mundari, quam illi qui car- 
naliter bostias offerebant. In introitum tunctorum. 
In introitmn regni coelestis, vel iidei. finam imtia- 
tit nobis, Gonsecravit, eo quod ipse primus illa via 
propria carne conscenditin coelos. Viam novam. 
Aut fidem Gbristi, aut introitum regni ccDlestis* 
Asperii corde a conscientia mala, Quia fides sine 
B op^ribus mortua e$t {Jac, ii). Efabltai corpus, Sicut 
illi ablutiones camaies babebant. Nam foris la- 
vamur aqua, intus autem SpiriUi sancto , ut: 
Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto^ 
ctc. (Joan, iii). 

Aqua munda, Baptismatis aqua oonseerata a be- 
nedictionibus. Confessionem spei indeclinabilem. Non 
declinemus ab ea, dum Terum erit quod promisit, 
sicut Israelitee, qui declinabant. Fidelis enim qui pro- 
misit. Ut alibi fidelis dicitur, per quem -vocati estis. 
In provocatione dilectioms. Ut unusquisque alteram 
provocet ad cbaritalem. Non deferentes eoUectionem, 
Ecclesiam în qna coUecti sumus in una flde. Sed 
consolamini invicem. Dicentes : Brevis est tentatio, 
ct longa remuneraţie. Diem appropinquantem. Sive 



Si impossibile, cur ergo faciebant propter praefigu- C morlis, sive judicîi. O/ferre Deo hostiam. Scilicet 



rationem? Non enlm veritas sine praeeuntibus flgu- 
ris venire debuit. Introiens in mundum. Ghrislus 
apparens in carne. Hostiam. Vivam. Et oblationem. 
De vino et pane. NoluisH, O Pater. Corpus autem 
perfecisti mihi, Gorpus ad offerendum, quia bsec 
est hostia viva Deo placens. Tune dixi. Dum tem- 
pus fuit, ut auferreotur umbrae legalium bostiaram. 
In copite libri scriptum est de me. In fronteGeneseos, 
ut : In prineipio creavit Deus ccelum et terram, Item : 
In prindpio erat Verbum, et illud : Liber generatio- 
nis Jeeu Christi ; et item : Bealus vir^ qui non abiit 
in consilio impiorum. Ut faciam voluntatem tuam^ 
Deus. Ut corpus quod aptasti mihi pro genere hu- 
nOino offeram, quia baec est tua voluntas. Aufert 



J) 



legalem secundum veterem legem. Aut crux secunda 
nobis ultra non est, huic autem simile est, quod in 
superioribus dixit : Impossibile est enim eos^ qui semel 
sunt illuminati, iterum renovări, Terribilis qucedam 
exspectatio judicîi. Si autem exspecutio terribilis est, 
quanto magis ipsa praesenlia, quae consuroptura est 
adversarios? non ita ut non sint, sicut aurum non 
consumitur in igne, sed quod immundum est in eo. 
Communem a^stimans. Putans nibil prodesse effusio- 
nem sariguinis Gbristi. Et spiritui gratia contume- 
Ham fecerit. Legales bostias offerens : vel non crc- 
dens remissionem peccatorum per gratiam Spiriius 
sancti. Mihi vindictam; et ego retribuam,. Vindictam, 
contumellam spiritui gratioe facieuti. In manus inci- 



prtm«m, ut sequens statuat. Ac si diceret : Reprobat ^ dere De% viventis. In potestatem judicii ejus, qui red- 



Yetus, et afiirmat Novum Testamentum. Sedet in 
dextera Dei. Quasi Dominus, nam ministrare famu- 
lorom est. Contestatur autem Spiritus sanctus nobis. 
Per Jeremiaro, ac si diceret : Quod dicimus, Spiri- 
tus sanctus dicit;' dixirous enim quod consumma- 
vlt in »ternum sanctificatos, et boc Spiritus san- 
ctus testatur, quod in Novo Testamente non recor- 
dabitur Deus peccatorum. Postquam enim dixit, Or- 
do, dicit enim Dominus : Dabo leges meas in cordibus 
earumf et in mentibus eorum superscribam easy et 
peceata eorum non recordabor amplius^ postquam 
dixit : Hoc est testamentum quod testabor ad illos, Ubi 
irgo horum, Peccatorum remissio. Jam non fit obla- 
Pateol. cui. 



det unieuique secundum opera ejus, Rememoramini 
igitur pristinos dies. Hoc dicit, ut perduranles in tri- 
bulationibus essent longanimes, sicut jam post ac- 
ceptam fidem benefecerunt. Et in altero quidem op- 
probriis. Yocibus. Et tribulationibus. Martyriis preş- 
surisque. Spectaculum, Propter manifesta oppro- 
bria. Estis effecti. Ministrando tribulatts. Confiden- 
tiam vestram. Fortitudinem fidei, et patientiam in 
tribulationibus. Nam justus meus ex fide vivit, Quia 
vita corporis anima, vita animae Ades est, a qua si 
quis se subtraxerit, non placebit Deo. 

CAPUT XI. 
Est autem Mes, In Habacuc sperandarum '*erum 

9 



267 SEDULIl 6G0TI $68 

subBlaniia. Nam qood Tîdet quis, qaid sperat? Sed A quod Jacob figuram Ghrigtîaiii; Ettn Tero Judaici 



si quod nou videmus speramus, per paUenUam 
exspecteoitts. Sperandarum rerum. Synecdoehicog 
hoe dicitt ab inaifni parle fidero deflniens^ Nani fidea 
est Irium temporum : creduutur enim prseterita quod 
fomiHf proMeotia quod aint» futura quod erunt. Fide 
AM majorem hottiam quam Cain obtulU Deo. Melio- 
ran. Abel paator ovium erat, Cain vero agricola \ 
86d Abel primitias ovium Deo oiferebat, prsespiciena 
et credena, quod Gbristus posunodtim Uiiquan OYÎa 
ad occisionem duceretar. Per quam te$Hm<mium con- 
secutut ui. Ut in Evangelio legilur : A sanguine Ahel 
iusH fuqve ad san^uinem Zacharice (Uii Barachm 
(UeMk. «iu), leetimomum prohibente muneribut 
ejus Deo. Quia igoia dcscendebat super hoslias ^us 



populi gerebat. Et adoravU. Jacob. Super (aitigium 
virgm ejus. Significans quod reges futvri easeoi ad- 
orandiex genere Joseph.scilicat ex Epbrainif ui Jo- 
sue fiUus Nun mystice designans regnum Cbriati in Gne 
saecuH adoraudum, sicut ipae virgam filii gui adora^ 
viL Aliler : In boc loco quidam frustra aimulaoi ad- 
orasse Jacob suinmilatem sceptri Josei^t quod vkie- 
licet honoraus filium, potestatem ^us adorarerit, 
cum in Hebraeo multo aliler legatur. Et adoratfU^ in* 
quit, Israel ad caput lectuli siU^ quod scllicet poat- 
quam juraverat ei filius, secunis de peliiiooe quam 
rogaverat» adoravit Deum contra oaput lecluU sui. 
Sanclus quippe Deo deditus, et opprcasus senectole, 
sic habel)at lectulum suum posiium, ut ipse jaoentia 



sicut dieltur : BespetaU Daminus ad Abel, et ad mu- B habitus absque diffioultate ad oraUonejn esset para- 
nera ejus, ad Cain vero non respexit. Adhuc loquitur, ««s. Ej de o^sibus^uu mandavit. Ut : ExtoUetU oesa 

ut : Vot sanguinis fratris tui clamat ad me de terra ""■ ^^ '" 

(C«i.iv).FW« Enoeh. Proptef fidem suamtransferri 
meruit, credens quod Jesus postmodum in coelum 
sublevandus easet : ante translationem enim testi- 
moikium habuit, ut est : Ambulavit Enoch cum Dih 
mino. Et alibi : Et placuit Deo anima ejus (Gen. v), 
Quia est et iwfuirentibus se remunerator fit. In hla 
duobus modis iotum symbolum et plenam fidem ha- 
betnos. Fide Noe. Credens rcsponsum a Deo ac- 
ceptum^ Aliter : Pnevidit uamque Ecclesiam navi- 
gatoram per mare asfiCuH hujus, ad portum vita 
seternffi. Per quam. Fidem. Condemnavit steculum^ 



mea hinc vobiscum. Mystice ossa Josepb e% i£gypto 
ad terram repromissionis translata, significant Chri- 
sli mandata ex Judxis in Gentes exitura. Fide Uoyses 
nalus^ occuUatus est ntensibus tribus. Significat Cliri- 
sLum occuliatum ab Abraham usque ad Davîd : pri- 
mus enim mensis est; debino secundus meosîa a 
David usque ad transmigralionem Babylouis ; tertius 
vero est a transmigratioue Babyloois usque ad adven- 
tum Salvatoris. Improperium Christi. Vel tribulalio- 
nes pati pro Gbristo, vel in figuram improperiorum 
Cbristi» quod enim postea Christo evenit, iile susti- 
nebat. Hemunerationem. Mercedem a Cbrislo. Fide 
celebravit Pascha. Per agnum namque cum populo 



Peccatorea, qui noa meruerunt arca salvări. Fido ceteoram rascna. rer agnum namque cum populo 
qui toeatuf Abrakam. Bignaliter ait, vocatur, non ^ intellexit Cbristum venim agnum, de quo dicitur : 

Etemm Pascha nosţrum immolatus est ChriUus 
(/ Cor. v). Pracvidit namque quod bi qui in cruci- 
fixum crederent, in futuro vindicta carerent. Ne qui 



enim sie prins vocabatur quando obedivit, sed Abni 
bam tune nominatus est. Hares. Noe* Institntus* 
Mundi haeres. Obediwt. Quando dictum est ei : Eacs 
de terra tua. Exspectahat enim fundamenta. Cbristum» 
et apostoloa, et propbetas. Civitatem, Hierusalem 
eoeleatiam. Fide et ipsa Sara. Ecclesiam gentium 
respexit de qua dicitur : Lăstare, sterilis quce non pa-- 
ris. Propter quod et ab uno. Homine, ex Abrabam 
sdlicet et Sara, ut: Eruni duo in came una. Et hoe 
emorluo. Goneupiscentia carnali. Juxta fidem defuncţi 
sunt. Qui usque ad mortem fidem servaveruni. Nor 
perc^plli. Ante mortem repromissionibus. Et sa/tt- 
tantes. Dicentes c Beata tempora qdando baec ventura 



vastabat primogenita. Id est, angelus. Sic diabolus 
vastator est, a quo liberamur per sapgHinem Gbristi. 
Fide praedaverunt J£gyptios, quia crediderunt se 
iterum in iEgyptum non reversuros. Fide muri Jeri- 
cho. Jericho defectio, vel (una interpretaturi figuram 
mundi tenens. Septem vero tubas, septem epistoias 
apostollcas intelligimus, in quibus septiformis Spiri- 
tus sancti gratia, doctrinaque intonat. Per seplem 
vero muros, septem -principalia vitia designantur. 
Fide Raab. Quae significat Ecclesiam gentium, susci- 



erunt, Et si quidem illius meminissent. Terne Chal- piens exploratores, id est, doctores catholicos, vel, 
d»orum, de qua exierunt, id est, de Mesopotamia ^ "l ^1" dicunt, Petrum et Paulum, seu duas legea 



Syrin. Non pudet Deum. Id est, non confunditur 
Deus vocari eorum Deus, ut : Deus Abrabam, Deus 
Isaac. Paravit enim iliis Deus civitatem. Hierusalem 
coelestem. Fide obtulit Abraham Isaac. Cum tenta- 
retur, ut ; Oţer mihi filium tuum Isaac. Triplex au- 
lem bonum fecit, quod filium, et quod unigenitum, 
et repromissionem in quo accepit offerebat. Hoe au- 
tero factum est in figuram Dei Patris, Filium suum 
pro nostra aalute offerentis. Unde sequitur, quod 
fium in parabolam aecepit, boc est in similitudinem 
Christi morientis et resurgentis. Sic Gbristus ait ; 
Abraham vidit diem meum, et gavisus est. Fide etiam 
de fuluria benedixit Isaac, spiritu praecognoscens, 



Deficiet enim me tempus. Aut byperbolica locutio est, 
aut tempus destinalum, quod ad banc scribendam 
epistolam in corde suo proposuit. De Gedeon. Id est, 
quid adhuc dicam de Gedeon cum trecentis ririg. 
Barach. Pugnante simul cum Debbora propbetisaa 
contra Sisaram ChanansBum. /^pAfe. Oflerente filiam 
suam conlraaue Moab pugnante. Obluraverant ora 
leomim. Ut Daniel, et Samsop, et David, quando 
pastor ovium fuil. Exstinxerunt impetum igms. Ut 
tres pueri in camino ignis. Effugerunt aciem gladii. 
Sicut David aciem gladii Saulis efiugit. Conpalue" 
runt de infirmitate. Ut Ezeciuas. Castra verterunt 
exierorum. Ut Gedeon, etEzecbias, cseterique. Acce^ 



S6d 



COLLEGT. IN EPIST. AD HEBft. 



m 



peruni muiiere$ de resurrectione mortuos suo$. Ut A ^istis. Ac si dicat, Non ad yisibile et palpabile lumen 



Elias suscitavil filiumvidux Jonani, el Elisseus filium 
Samarilis. Alii autem distenti sunt. Cfilclall sunt, ut 
Machabsei. Non suscipientes. In prâ&sehtl Mita, Alii 
vero ludibria el verbera experii. Ut Jeremias. Intuper 
et vincula, et carceres. Ut Joseph. Lapidaţi sunt. Ut 
Naboth. Secti sunt. Ut Isaias. Hsec per syllepsin di- 
cuntur, quia verbi gratia, non maiti secii sunt, Md 
UDus tanlum, id est, Isaias. Tentaţi sunt. Ut J^ et 
Tobias. In occisione gladU mortui sunt. Ut Zacha^ 
rias filius Joiad« sacerdotis, qui oceisus est inter 
templum et alUre. Circumierunt in melotis. Ut Elias 
et Joaunes, aUique mulli. Est autem luelota peliis 
caprina ex uno latere dependens, qua monachi utun- 
tar /fegyplii. Quikus dignus non erat mundus. Pras- 



accessistis, sed ad invisibilem et incomprehensibil 
leiti Deum. igfUm et turbinem, Haec omnia fuerynl in 
hiotitt; ăihâî. Et tub(e sonum, Id est, augelicae vocis. 
Exterritus sum. Corde. Et tremebundus. Coipore. Ad 
Sion montem. Ad praesenlem Ecclesianî. Ei kcclesiam 
primiti\>orum. Apostolorum qui primi Deo credide- 
ront. Meiiui hşuentem. Quia sanguis Abel accusabat, 
sauguis vero Chrisii redemit. Iiem ut est iilud : Pater^ 
dimitteilliSyquianesoiuntaHid faciunt {Luc, xxiii). 
Ne recusetis loquentem, Ghristum. Cujus vox movU 
terram. MoniU feiflaî, titm;. Qtoahtte tei data est. 
Nune autenti In Novo Testamento. JtepromittU*Qou^ 
movere terram coelumque. Dieens, In Aggaeo pca- 
pbela. Et eg^mavebo.la die judicii. Ut maneant ea. 



sens videlicet mundus, propler spem superuae glo- ^ Specimina meliora creaturarum. jETa^eomtM ^ra/tam. 

Novi Testamenti, remissiouisque peccatorum. IşnU 
consumens. Peccata comburens. 

CAPUT XIII. 
Mementote vinctorum. In vestra miserioordia. Ton- 
quam in corpore. Forsitan haec eadem patiemini. 
Honorabile connubium, Matrimonium legitimum in 
Domino cum pudicitia fiat« Et thoms. LecUis. Im- 
maculatus» Sine fomicatione* Contenii prmsentibus. 
Ut : Nolite cogitare de crastino. PriBpositorum. Do- 
ctorum vestrorum. Jestis Christus heri et kodie. Ac 
si dicat, ante specula, et in saecula, et post sâecula 
sempeir permanet, ut propbeta dicit : Iu autem idem 
ipse es^ et anni lui non deficient {Psal. cj), Et perţ- 
grinis, Antea non audistis. Abduci. A vera doctrina 



riae. Non acceperunt promissionem, Donec advenit 
Christus. Ne eine n»bi$ consmnmarentur. Hoc est, 
ne ante nos in regnum Dei coelestemque cosnam ex' 
ireoti donec omoes in novo exiremus 

GAPUT XU. 
Ideoque et w>s. Hueusque de fide locutus est, nune 
de praedicatione incipit* Tantam habentes nubem, 
Multitudineiii, vei eoUectionem. Testium. Paferiai^ 
Cîharum et prophelaniin* Dep9nent$t omne pondus, 
Peoeatl. Non enirn qnisqoam bene currit cdm onere 
fravi. Per patientiam curramuâ. Per viam, scilicet 
«aortem roilitiis mandatorum trânscarrentes. Certa- 
men. THbttlttionum pressurarumque in praesenli 
coQStitfiUrnm. Ne fatigemini. Ne in testationibus 



lassescatis, N^ndum enirn usqne ad sanguinem resti- ^ reparări. Quam escis, Hostiis legallbus seu perversis 



iiuis. Hoc est, nondum sanguinem vestrum in mar- 
tyrio efiudislis. Fiii mt^ noii negiigere, Hoc per Sal^ 
uonem diciUir (Prov. iii)« Disciplinam Domini, Tri- 
bulationem* Cujus participes [acti ntis, Scilicet 
diaboli. Omni* autem disciplina* Oomis a Deo salu- 
berrima fN>rrectio. Fructum pacatissimum* iEtemse 
videlicel mercedis. Remissas manus. Pigras ad bene 
operandum, atque laxatas, Et soltUa genua, Propter 
confessionem infirmam. Erigite, In bonum opus. 
Gressui reetos. Opera recta. Pedibus vestris, Sen&i- 
bus. Ut non claudicans quis erret. Inler Deum et ido- 
lum, ut aliquando Deum, aliquando idolum adorel, 
sicuti qui claudicalis in me et Baal. Neque radix 



doctrinîs. Hâbemus. Nos fideles. Altare, Praeter 
altare Judseorum, unde corpus et sanguinem Cbristi 
participamus. Qui tabernaculo deserviunt, Veteris 
videlicet legis. Exeamus ilaque ad eum extra ca^ra, 
Despicientes prxsentia, et amantes Aitura. imprope- 
rium ejus. Crucem et passiones Varias. Mostiam Iau- 
dis. Ut : immola Deo sacrificium laudis* Fruetum 
Uibiorum. Quasi vilulum Deo offerentes. Et comniu-- 
nionis. Largiendae eleemosynae* Promeretur Deus. Ut 
nobiscum sit Deus. Quasi rationem de animabus 
vestris reddituri. Ut : Quorum animam et sanguineni 
de mânu vestra rsquiram^ dicit Dominus {Ef^ch* ui). 
Deus autem pacis. Deo hoc aiQungitur» quia aliquid 



amaritudinis. Aiicujus peccati. Sursum germinans. ^ dissensionis habuerunt. Pastores, Ut : Ego sum 



Id est^ in superbiam crescens. Ne quis (omicator. 
Esau enim fornicator fuit : nam contra praBcepta 
patrii de alienigenis, id est de infidelibus Hetb uxo- 
fem «seepit, et jura primogeniţi causa gulao vendi- 
ăiU Quipr^erufâam eseam, Lenticulam, vandidit 
primitias siias« Iile aiitoui propter unam escam ven- 
dit primitiva, qui animae suae virtutes fornicatione 
p^rdit. Nam sicut per unam escam unius dieiesuries 
reficitur, sic et per fornicationem unius horae refl- 
citur desiderium. Unde et Salomon pretium scorti 
pani oomparavit. Non enim invenit locum posnitentue. 
Recte poenitentiam non invenerunt lacrymae qoae 
causa superbiae et invidias fuere. Non eni^i aeces" 



pastor bonus {ioan, x). Testamenti mterni, Non enim 
eeternum erat Yetua Testamenturo, Aptet vos inomni 
bwo. Facial vOs ap|os esse in omni bono. Fa^isns in 
«oâti, quod plaeeat eoram $e* Ut : Non volentis, ne-- 
ţfue currentitif ud mserentis Dei est, Uţ suferatis. Ut 
avida mente suspipiatis. Verbum solatiu Id est, rectx 
praedicationis, quod solatium vestris animabus prae- 
stat. Cognescite, lUi vos benefacientes. Demissum' 
A roe ad vos missum. Videbo ws, Id est, conversa* 
lionem vestram per ipsum intelligens. Salutant vos 
de Italia, Hicevidenter ostenditur, quod banc episto- 
lam Romae scripseril» 



271 



SEDULD SCOŢI 



i71 



SEDULII SCOŢI 



EXPLANATIUNCDLA DE BREVIARIORUM ET CAPITULORUM CANONUMQUE 

DIFFERENTIA. 

(Mai., Script* GoUect nova, tom. IX.) 



INCIPIT A 

fiRETIARIDM SEGUMDUH MATTHJBUM. 

Nativitas Ghristi. Magi cam muneribu^ veniunt, 
et'reliqua. Perquirenduni est quid inter brevîarium 
et capitulam atqoe canonem distet. His etenim tri- 
basy qaast quibasdam clavibus, cancta evangelici 
voluminis arcana reseraniur. Nam sablatis brevia- 
riis, capitulis et canonibas, omnia confasa erunt et 
ambigaa, et qu» sânt eadem. Tel vicina, vel sola, 
et qoi vei quot evangelistsp. in qaibusHbet sen ten- 
tiis cdnsonent, aat de quibus rebus edisserant, boc 
totum sine praedictis clavibus ampbibolum erit. Ita- 
que haec tria propriis differentiis ab invicem discer- 
namus* Breviarium est reram in conteitu Evangelii 
narrataram compendiosa et brevis exposilio. Unde et B 
breviarium brevis causa nominatur, eo quod per 
boc totus Evangeliorum teitus breviter comprehen- 
ditur. Capitulam est quxlibet in Evangeliis senten- 
tia seu narratio. Canon est titulus, quo cognoscitur 
concordia evangelistarum, id est quis, vel qui, vel 
quot evangelistâe unumquodque capitulum edide- 
runt. Ob necessarias itaque causas baec tria reperta 
sunt. Nam breviarium ob boc repertum est, quate- 
nus ipsae res quâe evangelioo volumine narrantur, 
boc breviter pnemisso et consideralo compendio» 
citius et lucidius patescant, ut quod in Evangelio 
quisque invenire desiderat, breviariorum considera- 
tione cum summa facilitate reperiat. Canones ob 
banc causam reperti et vocali sunt, quatenus eormn 
dislinctione, concordia evangelistarum, id est qai ^ 
et quot evangelistae eadem vel vîcina vel sola in 
Evangeliis capitula dixerunt, agnoscatur. Capitula 
ob hoc inventa et notata sunt, ut per hsec quaelibet 
sententia vel narratio in quolibet Evangelio âgnosca- 
lur, Notandum quoque quod nec capitulum sine ca- 
none, nec canon sine capitulo, per totum Evangelii 
contextum esse possunt, quia baec duo sibi invicem 
iuseparabiliter connexa sunt. Licet enim fieri pos- 
sit ut ex negligentia scriptorum, quodvls capitalum 
numerum sul canonis non babeat subscriptum, vere 
tamen aliquo canone carere non poterit. At brevia- 
rium sine canone vel capitulis subscriptis, licet non 
absque capitoloram sensu, consistit. Non enim in 



breviario qui vei quot evangeiiatae quolibet aensa 
ediderunt, neque capitnlorum numeros perquiritor : 
alloquin quomodo contextul evangeBco, sic et bre- 
viario, uterque numeros canonum et capitulorom 
superscribendo apponeretur. Quod quia non agitur, 
manifestam est quod illud in breviario proprie di- 
scitur, ut quae in evangelico textu diversis capitulis 
et canonibus multiplici narratione exponuntur, ea in 
breviario, quasi quodam pugiUo, brevi asaertione 
demonstrentur. 

Illud quoque notandnm quod sicut breviarium 
sine canone et capitulis consistit, sic et capitula sine 
breviario saepe posita reperinntur. Nam in exordio 
Evangelii secundum Matthaeum, in ({uo ter xiy, boc 
est XLII generationes describuutur, duo capitula 
duoque canones, tertius videlicet ac decimus canon, 
absque breviario includuntur. Si quidem in eo quod 
subsequitur, ChrisH atUem generatio $ie erat, et re- 
ilqua, inilium breviarii exordiiur. Nam ibi nativitas 
Domini exponitur. Cur autem non a principio xl et 
duarom generationum breviarium Evangelii secun- 
dum Mattbfleum sumat exordium, investigandum est. 
Poterat enim tale breviarium, nulla obsistente ra- 
tione, sic constare» xl duarom generationum enu- 
meratio, nativitas Chrisli, et reliqua : sed pn^ier 
nativilatis Dominicae excellentiam, ab ultima, id est 
quadragesima secunda generatione, seu naiivitate 
Salvatoris, exordium breviarii sumpsit. Nec miram 
si in breviario sicuU quaedam in brevi colliguntur, 
ita nonnulla causa brevilatis omittuntur, cum utrum- 
que breviarii sit proprium : alioquin breviarium non 
erit breviarium. Notandum quoque in cieteFîs evan- 
gelistis, quod in his quaedam capitula et canones 
ante initium breviarii posita reperiuntur, ut in exor- 
diis Evangeliorum Mărci, Lucae et Joannis, post 
quaedam capitala vel canones, iniţia breviariorum 
exordiuntur. Illud qaoque sciendum est quod cum 
canones et capitula, aliquando in principio, aUquande 
in medio, nonnunquam etiam prope fioem ciyusiibet 
sensus adnotentur, breviaria nonnisi in primordia- 
libus sensuum locis exordiuntur. Unde evenit ut 
ipsa breviaria saepe in principio, aliquando iu me- 
dio, nonnunquam etiam prope flnem capitulonub» 
sed tamen in principio sensuum, exordia mniaiiW 



•*i • 



'■» I 



■• r- i 



«78 



EXPOSITIO IN ÂRGUMENTUM EYANG. MATTHiEL 



VIA 



ARGUMENTUM IN MATTHJIUM 

^lbi.9 ibid.) 



Mattluraft deot in ordine primus ponitur, E^nge» 
liam in Jadsa primus scripsit : ciiyus vocatio ad 
Deum ex poblicanis actibus fuit. Daorum patnim in 
generatione Ghristi principia praesuroens : unias, 
ciyns prima circumcisio carnis ; alterius, cajus se- 
cuudom cor dectio fait : et ex utrisque patrilnis 
CliristQs; sioqoe quatemario denario numero trifor- 
uiiter poaitOy principium a credendi flde in dectio-. 
nis tempus porrigens, ex electione in transmigra- 
tionis diem dirigens ; atque a iransmigratione nsqne 
ad Ghristum deâniens, decursam adventus Domini 
ostendit generationem : ut et numero saiisfaceret et 
tempori; ei sic quod esset ostendens, et Dei opus in 
se monstranSy eliam in liis quomm genus posuit, 
Cliristi operantis a principio testimonium non nega- 
ret. Quamm omnium rerum tempus, ordo, numerus, 
dispositio vd ratio, quod fidd necessarium est, Deus 

• Argumentnm boc, în quod coromentatur Sedu- 
lius, exstabal mendosissimum apnd Sabatierium, 



A Gliristus est, qui faclus est ex muliere, faaus sub 
lege, natus ex rirgine, passus in carne, omnia in 
cruce fixit : ut triumpbans ea in semetipso, resur- 
gens in corpore, et Patris nomen Patri restituens in 
filiis; sine principio, sine âne, ostendens unum se 
cum Patre esse, quia unus est. In quo Evangeb'o 
utile est desiderantibus Deum sic prima, yel media, 
vel perfecta coguoscere, ut et vocationem apostoli, 
et opus Evangeiii, et dileclionem Dei in came na- 
scentis, per universa legentes intelligant; atque in 
eo quo apprehensi sunt, et apprehendere expeilinl, 
recognoscant. Nobis enim boc in studio argumenli 
fuit, et lldem facU» rei tradere, et operantis Dei in- 

2 telligendam diiigenter esse dispositionem quxrenli- 
bus non tăcere. 

Explicit argumentum. 



Tnlg. Ters. T. ID, p. I , quod nos demum none emen- 
damus. 



EJUSDEM SEDULII SCOŢI 

IN ARGUMENTUM SECUNDUM MATTHiEUM EXPOSITIUNCULA. 

(Mai., ibid.) 



Inter argnmentum et argumentationem boc distat 
quod argumentom est sensus totius orationis, argu- 
mentalio yero est argumenti docutio yerbisque com- 
peteniibns explicaţie. In argumentis autem evange* 
licis boc praedpue attendendum esf quod in bis et 
sermonis brevitas, et sensuum clandestina subtilltas 
scintîUare cernilur; unde nostrom torpens ingenium 
ex inertiae somno suscitant, et ante introitum do- 
ctriuâB eyangeUcîe nos exercitatiores evigilantiores- 
qne reddunt, ne iippidulis fortasse oculis, pedibus- 
que sensttom titubantibus, prala Dominica segniter 
incedamus, sed iUustrata mentîs aeie florida Ghristi 
rara, coruscis pnecedentîbus Incemls, percurramus. 
Quid etenim sunt argumenta evangelica, nisi quse- 
dam coeleslium thesaurorum provenientes lampades 
simul et aureae daves gazas reserantes Domiuicas? 
Matthaeus ex Judaea, sicut in ordine primus ponitur, 
ita Evangdium in Judaea primus scripsit. Primo no- 
tandum quod in bujus argumenti exordio, vii cir» 
cumstantiae ducent, qu» sunt : persona , res Td 
factum, causa, tempus, locus, modos, materia. Per- 
sona-dignoscitur, cum ipse evangeiista proprio no- 
mine Matthaeos nominatur : cujus personx gens et 
origo ostenditnrt cam idem Matlbaeus ex Judaea 
fnisae commemoratnr. Nec parvas quoque laudis 
praMonium ipsi personae cumulatnr : Hattliaeus nam- 
que dooatus interpreutur, in eo quod d Dominus tii 



C praedpua dona largitus fuerit : primam doDom, 11« 
dem; secundum, apostolatum; tertium, virtutea 
atque miracula ; quartum , linguarum peritiam ; 
quintum, Evangdium scril)ere ; sextum, ante c«te- 
ros evangdistas primumesse in ordine; s^timum, 
martyrii gloria coronari. Notandum vero est quod 
cum ipse evangdista ex tribu Levi fuisse tradatur, 
hic ex Judaea fuisse refertur. Quod triplidter intd* 
ligi polerit : aut enim ex utraque tribu et iuda et 
Levi ortus est; aut, licet prosapia non sit ipse Ju- 
daeus, tamen ex Judsea fuisse asseritur, eo quod 
forte parentes ejus, quomodo et mulţi ex Levi tribu, 
ibidem habitaverunt. Aut si neque boc est neque ii- 
lud, ex Judaea Judaeus ob boc vuimx9ox»A( nomina- 
tur, eo quod omnes Isradit» generaliter Jud»i ap- 

D pdlantur. 

Sequitur factum, boc est Evangelium ab eodem 
Matthaeo conscriplum. Locus facti describitor, cum 
illud Evangdium in Judaea fuisse scriptum declara- 
tur. Tempus Evangeiii conscribendi ostenditur, cum 
îs Mattbaeus primus ante alios evangeffetas saum 
Evangelium scripsisse perhibetur. Gausa ipsius fa« 
cti manifestatur, cum siibjungitur : cujus vocatio 
ad Deum ex publicanis actibus fuit. Idcirco enim 
tam magnificum divinumque opus scripserat, quia 
ex publicanis operibus in apostolatum a Domino 
dectus erat. Itaque a perversis actibos segregaţus» 



rs SEmiLn 

ad actiim evangelicum a Domino fuît vocatus. In A 
quo et modus seu qualitas eiufrfeni hcni btenter in- 
sinuatur : quomodo enini vel qualiler, nisi ordi- 
nate vel veraclter, nisitpie sapienter suum Evan- 
geliam conscripserit, qui a vero Deo, iu quo sunt 
omnes thcsaurl sapientia et scientiae abscondîti, 
vocatus aique electus ftsil? Porro principali» materia 
tonscribendi Evangelil ostenditor, cum subînfertur: 
€ duonim patram in generallone Christi principia 
praesumens. > Non enim ab alia materia, nisi a Sal- 
vatoris genealogia, etordium Evangelii sumendum 
esse censuil : ut dura ChrisJum fllium et duoram 
id est, Davîd et Abraham, originaHter ostenderel, 
ipsum esse întimaret qui utrisque patribus quondam 
promissus fberat. Abrabas quidem, ut : In temine 
tuo benedieentur emne» tribus terrm, David vero î B 
De fructu ventHs twi ponam tuper sedem tumn» 
Ac ne quis dubitaret quanti meriţi sint illi duo pa- 
tres, quorum principia Mallhaeus in genealogia 
^ Christi prsesumpsit, continuo exponil cum subdit : 
c unius, cujus prana circnmcisio in carne ; alterlus, 
cujus secundum cor electio fuit. > Ex praecedenti- 
bus, id esi ab eo quod esl principia, per syUenisim, 
principium assumendum est, atque octto xocvoS par^ 
ticipium» quod est praesumens, repetendum est, ut 
sit sensus : unius, cujus prima circumcisio in 
came, principium praenBuţneni , «Iţerius, cţijuf 
secundum cor electio fuit, principium prxsu- 
mens. 

Ob quam vero causam Matthaeus Abraham et Da- ^ 
vid in genealogia Salvatoris principaliter ponei'et, 
ostendit subdens f et ex utrisque patribus Ghri- 
stns» I Siquidem Cbristus ex utroque patre, id eg| 
Abraham et David , secundum carnem exorius 
est. Oportebal enim ut gaWator noster, qui %pi* 
riuialis circumoinonis auctor eiistit, ciyus fidei 
dona noa ab omnibus peeeatis ctreumcidimus, ex 
Abraham, eigns prima qircumcisio per fidem in 
carne fiiil^ secundum carnem originem duceret« 
Et qiittiiodo Deuft do Deo natos est secundum di- 
Tinitaleai, Ha et rex fliiusque Del ex David rege, 
cu|u» seonndum eor eiectio fuit, nasceretur secun* 
duui carnem. Quot autem generatîonibus geneaio- 
gia Christi in wullia patribus coatexitur, prolinua 
enumerat subdens : i sicqoe quatemario denario 
uumera tfirormiier poaîto ; i et reliqua uaque : 
« generatioiiem. » FşcUe eat quod proloquitup. Nam 
sic, id est tantum duobus patribus Abraham el Dih 
vid in fronte genşatogiae antepositis, ter xiv, id est 
XLII, generaliones in Dominiea genealogia conţii 
nentur. Aique in ipsa serie triplex ordo dignoseî* 
tur. Primus xiv generationes ab Abraham usqu« 
ad David. Secundus xiv generationes a David us* 
que ad transmigrationem Babylonis. Postremns a 
transmigratione Babylonis usque ad Cbristum. Sed 
hune numerum ao teroporis ordinem non sine cerţi 
mysterii raUone Matthaeus |n Christi genealogia 
digessit, unde subditur, t nt et numero satisfaoe' 
ret, et tempori. » Numero satisf^Miit, d«m ter xiv 



D 



SCOTl V^ 

generdttones in Ipsa genealogia posutt ; qoo nume- 
ro et decaiogus iegia «t evangelica doctrina exprî- 
mitur. Tempori quoque satisfecit, dum Abraham 
patriarcham in exordio Dominicae genealogice po- 
stul. Nam prima mundi £ctas, quasi quaedam iii- 
fantia, ab Adam nsque Noe prelenditur. Seconda 
aetas, qom est veluti ipsius mundi pueritia, a Noe 
usque ad Abraham computatur. Tertia «itas, qum 
est quasi florida mundi adolescentia, ab Abraham 
usque ad David regem extenditnr, quie quidem slas 
habills ad generandum habetur. ideoque ab Abra- 
ham, quasi ab exordio adolescenţi» mundi, Mat- 
thseus ipsas generationes in genealogia Christi con- 
gnienter enumerat, quia insa aetas ad «enerandam 
sobolem apta esse videtur. 

Bequitur : f et sic quod esset ostendens, et reli' 
qna usque : t non negaret. > Ob hoc praecrpue ge- 
uealogîam Christi Matthseus eontexuit, nt non ore 
tacito negaret testimoninm Christi. I?am testimo- 
nium perhibet de Christo, dum in ipsa genealogia 
ipsum fllium Darld et Abrahae esse testatar, et 
prseterea conceptionem ejns de Spirlto sancto, et 
nativitatem q\ Virgine, et castora esjusdem miraciila 
in sno Evangelio narrat. Qui Christus non solum 
in aposlolis Novi Testamenti, suq adirentu multa 
divina operalur, sed a principie, id est a credendi 
fide, boc est ab Abrah(& teropore, etiam in tiis 
patriarchis et prophetis et justis, quorum genus in 
Christi genealogia Mattbaeaa posuit» in signis ei 
miraculis potentialiter operatus est. Sanctus itaque 
evangelisla testimoninm perhibere de Christo non 
denegat ; sed quod esset ostendens, id est, quod 
a Ikupfiinf) ^ publicante actibus vo^Uis ut aU|ae 
iq apostolatum electua» ostendit se apo&ttUicum m* 
ni^terium accepisse» oum testimoiiium perhibet de 
Salvatore. El Dei qnis v^ Evangelium Quriai in 
se demonstrat, dina ipsum Elv^ngoUim uou solunu 
Hebraicis litlerts scripserit, sed etiam ut vems 
apoalolds alita prsdiieaviu Sequitur : c q^arun om- 
nium rerum, } «t rt^Uqua uaqiAe ; < Di»is Christas 
esi. i lilud quod ait ; < neees^ri^m est, » per syl- 
lemsln ad omnia eoi^wiigeBdav^ est ut sit seosos» 
quarum omniwn remm tewpu^ peoesaariiim est. 
Qrdo quoque et numerus necessanus est. Disposltio 
vel ratio oecessam est, Q«iod autem fidei necessa- 
rium esţ, Deus Christus esl Omaes ita<|ae rea di* 
cit, euQţta %«» wperius ia hoc argumeiMQ dixe- 
rat, boa est, qihm) Maithanisex Judsea primus in Ju- 
deca evangelium scripserit, quodapqblicanl&aciibus 
ad Deum vocatus sit ,qw>d duo principia, idest Abra- 
ham et David ia geoeratione Christi pr^eaampserît, 
et reliqua consimilia. QuarvmotnnivwţeriiKmtemFus 
neeessarium est, id est ad dipM^cfndiun quo tem- 
pere hasc gesta sost. Ut, verhi gratia, a tempore Abra* 
ham series geneatogi» Saivatoisi eKord&na semit, 
caeteraque eooaimilia. 

Ordo quoque et enmerus in supra dklia eviden- 
ter cegaosciratur. Orde, quod MatthsHia in ordnse 
pHmua ante abea evangelialas pqailnr. Mem qmt 



\n 



Exposrrio in ârgumentum kyang. matthjel 



«7« 



i|«e prlM|NlbUeairas» defaine focaits atquo e&ecun A eduxii. Hoc autem fMt, Don in alionim cttlestium 



•it apoitttli» : nec boa et ordo te genaalogta âaiya- 
toris oeroitiir» eiim ab Abrahain usque ad David 
alqoe a DaTid la iransiiiigratioBîs tempos» dehino 
uaque ad €hmtiiiD, ordinau genealogia series per* 
eurrtU Num^rm in ier reptieatur» id est in lui 
feneraiionîbufl eliicescit. Disposilio, qn» 6ignifi-< 
caniint ratio Bomlnatar, abdiu ci occnlta cama 
ipaiua teniporia vel ordlois seu numeri intelUgiiiir. 
Nani cum eublilitor diseutitur cur a tompore Abra- 
bam usque ad DaTid« dehinc a David ad transmis 
gralionem, alque a iransmigralione usque ad Ghrir 
Blum, tempus el ordo ac numeros xui genera tio* 
num, in genealogia Salvatoris eausa mytlerii dlspo* 
oitur, boc solum dispositlo vel raiio nominatur 



vel terrestrium eonâdens fortitudine, sed in semet^ 
ipso. Quo triampbo peraoio, gloria resurrectionis 
est e)u8 subeecuta. Unde Ipse resurgens in oorpore 
cnncUs credentibus ad vitam «temaro praedesti* 
natis, spem gloriae resurreetionis sua prima resur-^ 
Tectione praemonstravit. BlGque nomen summi pa* 
iris in patribos, id est, Ecclesi» pasteribus et do- 
cloribus, sibi Filio qşasi capiii Ecclesise, ad sui no- 
niinis gloriam suamque ad imaginem reslltuens. 
Ui quomodo coelestis Pater natura sit Pater, sic 
ejusdem Patris dono, păstorea Ecclesi», per Filil 
resurgentis gratiam, apirituales Patres nominentur. 
Quomodo autem nomen Patris summi, caibolicfle 
Ecclesise Patribus qui dono supemi genitoris pa- 



Quae prorsus pmnia supradicia omnibus veritatls B tres nominantur, per Filium donatum est, sic et 



aroaţoribos ad cognoscendum dicit esse necessaria. 
Quod .autem fidei necessarium est, Deus Gbristus 
est, ac si dicat : Si omnia supradicta de Ghristo 
cognosclmus, necessarium est ut ea per lldem fimii- 
ter credamus. Quod est autem quod credere de- 
Deamus? lilud profecto quod Deus Gbristus est, id 
est, quod unigenilus Filius, qui verus et aelernus 
Deus est secundum divinitatem, fdcm qnoque Ghri- 
Blus, id est, unctus sit oleo Ixtitiae pne participibus 
snis secundum snsceptam humanitatem. Nam boc 
totnm negotlum in genealogia Ghristi Matthaeus 
ostendit. Quomodo autem qni verus Deus est se- 
cundum divinitatem, Gbristus bomo sit secundum 



nomen FUii, in nuitis Ecelesiae filiis, per enmdem 
unigenilum Filium Patri restituluin est» Nam per 
Redemptoris passionem mortemque ac resurrectio- 
nem, utrumque dooum Ecciesiae collatum est, ut 
in Patris et Filii gratiam, mulli tam patres 
quam filii in Ecclesia spiritnales supemi muneris 
largiiione fiant. Sequitur : c sine principie, sine 
fine, ostendens unum se cum Patre esse quia unua 
est. > Brevis superiorum condusio esse videtur, 
ac si aperte dicat : Gum Gbristus ex Virgine sit na- 
tus, passus in carne, omniaque delicta in cruce fixit, 
atque ea triumpbans in semetipso propria in carne 
glorlose resurrexit, sieque spirituales patres et filios 



camem, continuo explanat subdens : < qui factus ^ in Ecclesia restituit, bisque omnibus a nullo an- 



est ex muliere, i et rellqua usque : i in cruce fixit. > 
Nam qni omninm filator est secundum divinitatem, 
ipse bomo factus est secundum nostne fragilitatis 
participationem. Sed cxteri homines ex utroque 
sexu fiunt; ipse vero, qui supra bomines verus 
Deus est, non ex virili semine, sed de superna 
Spiritus Dei gratia eonceptus ex muliere verus bo- 
mo est factus. Et qui suse divlnitatis excellentia, 
summa lex supra legem est, sub lege Mosalca factus 
est. Ideoque quasi legi subditus octave die circum- 
cisus est. Et quia ex nraliere eum dicit esse fa- 
ctum, ne uUa nuptiatls copula in boc cogitclur, 
ipsum ex virgine Mana natum esse conseqncnter 
asserit. Qui dum secundum divinitatem impassi- 



gelorum hominumque sed sola suae divinitatis po- 
tenlia gestis, evidentissime ostendit unum Deum se 
cum Patre esse. Non quomodo carnales iUii tempo- 
rali spatio suiş patribus sunt aetale minores; sed 
sine principio, sine fine, secundum aetemam divini- 
tatis substantiam, unus ipse Deus est cum Patre» 
Qaare? Quia unus est. Siquidem unicus est se- 
cundum naturam Patris filius. Nam cseteri filii 
non natura , sed adoptione et gratia, filii Dei 
nominantur. Hic vero unus est natura Filius, 

Ilaque decursă secundum Matthaeum Evangelii 
periocha, sequitur totins argumenli anacephaleosls, 
id est recapitulatio,qua conscripti Evangelii utilitas 
ostenditur « In quo Evangelio utile est, > et re- 



bilis et immortalis existat, tamen ut nos ab xlernse ^ liqua usque : € recognoscant. > In ipso Evangelio 



mortis passione et cruciatu enperet, passus in 
came, spoounnm pro nobis mortem snscepe- 
rai, omnia nostra et originalia et propria peccata 
in cmce figens. 

Sed audlsli passnm in carne, audi quoque victo- 
riam triumphantis gloriamque ab inferis resnrgcn- 
tis. Nam seiţultur : c ut triumpbans ea in semetipso, i 
et reliqua usque c in filiis. > Omnia, inquit, in cruce 
fixit, ut triumpbaret ea, scilicet peccata peccato- 
rumque turmenta, ipsaque daemonia vincens. Tune 
enim triumpbator factus est, cum post passionem 
8uam et mortem ad Inferos descendcns, ipsum 
qui babebat mortis imperium sua morte delraxit, 
atque captivam capUvitatem ad superos secum 



in doctrina scilicet evangelica, tria quaedam utilia 
esse ad cognoscendum asserit. Id est vel prima, 
vel media, vel perfecta : et quae sunt illa prima, 
media et perfecta, protinus exponit dieens : c ut 
et vocationem apostoli etopus Evangelii, > et reliqua. 
Primo namque Mattbseus ex publicanis actibus a 
Domino vocatus est ut esset apostolus. Secundo 
Gbrisii Evangelium ab eodem est conscriptum, in 
quo prorsus opere donum perfect® dilectionis Dei 
in carne nascentis erga humanum genus, per ani- 
versa dicta et facta Dominica, quilibet studioae le- 
gen tes intelligere i^ossuiit. SIvJiiug in eoiiem Evan- 
gelio ipsum charitatis donum in quo a Deo appre- 
bensi sunt atque electi, ipsique toto mentis ardore 



279 SEDULII SCOŢI 290 

Deam fon tem dilectioDis apprdiendere expetunt, \ composuimus. Prima causa est ut nos factae, id est. 



legendo et perscrutando recognoscant Lioet et aliter 
prima et media et perfecta intelligi possuDt, id est 
quaeque in doctrina erangelica, ntilia, utiliora atque 
utilissima. Ut, verbi gratia, co^jugiom, viduitas, 
Tirgînltas, qus per tricesimum et sexagesimom 
atque centesimum fructum allegorice designantur. 
Aliter prima sânt ea qax in Evangelio a conce- 
ptione Domini, [Cod., ac receptione Deum ] usqae 
ad ejas baptismum narrantar. Media, quaî a ba- 
ptismo usque ad imminens passionis tempus in eo- 
dem Evangelio continentur. Perfecta, quae in ultimis 
Evangelii partibus de ejus passione morteque ac 
resurrectione conscribuntur. Sequitur : c nobis enim 
boc in studio argumenti fuit, i et reliqua usque : 



cujusiibet geslae rci, et in Evangelio per Mattbseiim 
narratae, ftdero, boc est, simpHcem veritatem rerum 
gestamm « brevi sermone a genealogia Salvatoris 
usque ad ejusdem triumpbum resnrrectionis, sum- 
matimhoc argumente monstraremus. Seconda causa 
est ut illud non taceremus, sed polius lectores boc 
argumente admoneremus, quod in omnibos qu» in 
Evangelio de dictis et factis Dominicis narrantur, 
operantis Dei mirabilis dispositio a piis quibusdam 
Deumquc desiderantibus diligenler intelligenJa sit. 
Nam in arguroentis utrumque necessarium est ut 
et fides rei dubise efficiatur, et certa rerum intelli- 
gentia monstretur, quia fidei rerum gcstaram intel- 
lîgentla necessaria est : non enim suflicit credere. 



c non tăcere. > Quia argumentum est oratio, rei du- B nisî etiam intelligatur quod ereditar. 

biae faciens fidem, ob duas causas boc argumentum [Explicit in argumentum »ecundum Matthwum, 



ARGUMENTUM IN MARCUM. 

(Hai., ibid.) 



Marcus evangelista, Dei et Petri in bapiismate 
fiiius atque in divino sermone discipulus, sacerdo- 
tiom in Israel agens, secundum camem Levita, 
conversus ad fidem Gbrlsti Evangelium in Italia 
scripsit, ostendens in eo quid et generi suo deberet 
et Ghristo. Nam initium principii in voce propbeticse 
exclamationis instituensy ordinem Levilic» electio- 
nis ostendit, ut prsedicans Joannem prasdesiinatum 
filium Zachariae, invoceangeli annuntiantis emis- 
sum, non solum Verbum caro factum, sed et cor- 
pus Domini in omnia per verbum divins vocis ani- 
matum initio evangelicae prsedicationis ostenderet : 
ut qui haec legens sdret, cui initium camis in Deo 
et Jesu advenientis babitaculum caro deberet 
agnoscere, aique in se verbum vocis, quod in con- 
Bonanlibus perdiderat, inveniret. Denique et per- 
fecţi Evangelii opus intrans, et a baptismo Domini 
praedicare Deum incboans, non laboravit, nativi- 
tatem carnis, quam in prioribus viderat, dicere ; 



sed totus in primis expositionem deşerţi, Jejunîom 
numeri , tentationem dialx)li, congregationem bes- 
tiarum, et ministerium protulit angelorum : ut in- 
stituens nos ad intelligendum, ac singula in brevi 
compingens, nec auctoritalem factoe rei demeret, 
et perficiendo operi plenitudinem non negaret. De- 
nique amputasse sibi post fidem poUieem didtur, 
ut sacerdotio reprobus haberetur. Sed tantum con- 
sentiens fidei praedestinata poyiit electîo, ut nec 
sic in opere verbi perderet quod prius meroerat 
in genere. Nam Alexandriae q^iscopus fuit, cojus 
per singula opus sclre , Evangelii in se dicta dispo- 
nere, et disciplinam in se legis agnoscere, et divi- 
nam in came Domini intdli^ere naturam, quae in 
nos primum requiri, dehinc inquisita volumus 
agnosci, habentes mercedem exbortationis : qao- 
niam qui plantat, etqui rigat, unum sunt; qui 
autem incremenlum prsestat, Deus est. 
Explicit argumentum. 



EJUSDEM SEDULII SCOŢI 

INCIPIT EXPLANATIUNCULA IN ARGUMENTUM SECUNDUM MARCUIL 



Hoc argumentum genus officiumque et electionem 
Mărci evangeiislae prima sui parte declarat, secunda 
intentionem ejusdem evangelistae in scribendo 
Ghristi Evangelio ostendit, tenia ipsius Mărci epi- 
scopatusdignitatem cum laudis praeconio describit 
Postremo qualiter per singula ipsum opus evauge- 
Hcum intelligere del>eamus admonet. Itaque nomen 
et ofiicium ipsius personae in argumenti fronte 
ponitur, cum Marcus evangelista ipse designatur. 
i Marcus evangelista : > Marcus Hebrxo sermone 
excelsus dicitur ; evangelista Graece bona nuntians 



]> interpretatur. c Dei et Petri in baptismate fiiius 
atque in divino sermone discipulus. > Ob boc excelsus 
merito et evangelista fieri promoruit, quia tMvina 
prsestante gratia prins baptismate in Ghristo rena- 
tus, in divina sapientia instructus est. Sic autem 
distinguendum est, ut primo pronunlietur c Marcus 
evangelista, > ac deinde subinferatur : c Dei et Petri 
in baptismate fiiius. > Marcus fiiius Dei est in ba- 
ptismate, quia baptismalis fonte in Deo renatus, per 
adoplionis gratiam Fiiius Dei e£Oicitur. Fiiius Petri 
in baptismate esse dicitur, quia ab ipso baptizatus 



SU EXPOSmO IN ÂRGTOBNTini ETAN6. MARa. 28i 

el iii8tnicta«t nete spiritaalis cjas fiUvB nominator. A Domioi quoodam fuerat pnedielnin ; hoc esl qa^A 

aii aogelos ante faciem Domini* pnemissu» , et vdx 



De qua re Apostolus : Filioli mei, quo$ iterum par" 
turio donec fofTnetur Cfiriitus in vobU, c Sacerdo- 
iÎQin in Israel agens secundum carnem Levita. i 
Pristinom sacerdotale oiDcium et nobilitas carnalis 
prosapiae ejusdem Mărci ostenditur, ut non immerito 
ad apicem spirltualis et excellentiorls sacerdoţi! 
postmodum transcenderet, quiprius caniale sacer- 
dotiam juste ac legitime in Israel agebat, cum ex 
Levi sacerdotali tribu ortus est. Sed quando et 
ubi Evangelium scripserit» demonstratur cum sub- 
ditur : i conversus ad fidem Christi Evangelium 
in Italia scripsit. Tune, inquit, Evangelium scripsit, 
postquam ad fidem Cbristi conversus est. Nam 
antequam fidem Cbristi perciperet, digna de Ghrl- 



verbum Patris praecurrens. Cur autem in voce pro- 
pbeticâe exclamationis, initium ipsius principii Mar* 
cus incboaret, causa ostenditur cum subditur : < ut 
prxdicans praedestioatum Joannem filium Zacbariae,» 
et rdiqua usque : < ostenderet > Dum beatus Mar- 
cus Joannem pnecursorem Domini praedicat, quod 
angelus sit ante faciem, id est, manifestam appari- 
tionem incamationis Cbristi, praemissus, et quod 
vox sit verbum Patris, conceptione, nativitate, do* 
ctrina, baptismaie, praecurrens, ibi procul dubio 
non solum Verbum , id est unicum Dei Filium , car- 
nem sumpsisse ostendit, sed et veram animam inse-, 
parabiliter babuisse declarat. Non enim juxta bsere- 



sto scribere non poterat. Locus conscribendi Evan- B ticam pravitatero, Chrisli divinitas solam sine anima 



gelii Italia esse monstratnr, in qna ipsum opus 
scriplum fuisse traditur : non quod Italico vel Ro* 
mano, sed Gneco sermone, conscriptnm sit. 

Cur lutem Marcus Evangelium scripserlt, demon- 
stratur cum subjungitur : f Ostendensineo opere quid 
generi suo deberet et Gbristo. > Nam cum ipse Le- 
liţa erat, ex qua tribu multl prophetae orti fuerant, 
suum Evangelium a voce propbetica rite incboavit : 
et tanquam LeviUm , de Joanne Baptista similiter 
Levita et Altissimi propbeta, ipsum oportebat pro- 
pbetica voce testimonium perbibere. Quin etiam 
cum Gbristus non solum ex tribu Juda, sed ex tribu 
quoque Levi camis originem duxit, îpst Domino 
Leviticus evangelista debitor erat ut ejus Evange- 
lium conscriberet. Unde subditur : c nam initium ^ 
principii in voce propbeticae exclamatîonis insti- 
tuens, ordinem Leviticae electionis ostendit. > Claret 
namque quod beatus Marcus debitum Levitarum 
ministerium in opere evangelico demonstravit, dum 
non alibi exordium sui Evangelii quam in propheti- 
ds eloquiis instruere procuravit, et quasi bonos 
opifex et arcbitectus super propbetarum fundamen- 
tum opus evangelicum construere co^it : non quod 
propbeta ex aliis tribubus orti non essent, sed quia 
pnccipue Leviticae tribul secundum electionem Do- 
mini propbeticum ministerium fuerat concessum. 
Non ergo quasi per rapinam indebitnm sibi ministe- 
rium Marcus usurpavit, sed juxta electionem suae 
prosapiae Evangelium scribere incboavit. 



carnem , sed totum hominem secundum corpus et 
animam assumpsit. In eo autem quod ait € corpus 
Domini in omnia per verbum divinae vods anima- 
tum, I non aiiud ibi verbum quam diviuam vocem 
intelligere oportet, ut sit sensus,* per verbum divinae. 
vocis, per ipsum verbum, «quod nibil aliud est quam 
divina vox. Verbum namquePatris id ipsum estet vox. 
Patris, per quod verbum quomodo omnia facta sunt, 
sic anima Cbristi creata est. Ob boc namque didtur : 
c corpus Domini in omnia .per verbum divinae vods 
animatum. > Audito itaque verbi vd vocis nomine, 
non nobis carnalis consuetudo obstrepat, ut tale 
verbum vd vocem Patris cogitemus, qualia verba 
sonantia et transitoria proferimus. Sed boc melius 
in sequentibus advertemus. 

Nam subditur. < Ut qui bxc legens sdret cui, i 
et leliqua usque : c inveniret. > Ordo verborum est: 
Ut qui haec legens sdret qui deberet scire et praedi- 
care agnoscere initium carnis in Domino, et caro, 
id est babitaculum Jesu advenientis; atque id se 
verbum vocis inveniret, quod in consonantibus sci- 
licet aliis evangdistis perdiderat. Aptum, inquit, 
erat ut Marcus Levita de Domino Salvatore, qui ex 
Levi ortus est, scriberet, ut quisquis basc legeret 
principatum, ordinem et quoddam privilegium Levi- 
ticae declionis pernosceret. Nam quas congruentîus 
quam Levitae caro, id est carnalis prosapia et origo, 
debuit agnoscere initium sumendae carnis in Domino 
vd in unitate personae Domini? QuaSalvatoris caro> 



Quod vero ait c initium principii, i di£Qdle est ad quid aliud dicenda est quam Jesu. in bune mundum 



iutelligendum. Nam bujus argumenti repertor, usi- 
tatius dicere poterat : initium Evangelii, vd priifici- 
pinm Evangdii : sed magis abstruse quam usitate 
eloqui voluit. Sdendum est itaque banc distantiam 
esse inter principium et initium , quod principium 
plures in se sententias comprebendit, initium autem 
pars est principii , id est quadibet sentenitobi prin- 
cipalis mtra ipsum principium condusa. Ergo prin- 
dpium Evangdii secundum Marcum totum illud în- 
tdligamus quod in quatuor principalibus capitulis 
de Joanne Baptista refertur. Initium vero incboa- 
mentum esse ipsius principii, id est propbeticum 
iUnd Tatidaiam quod de ipso Joanne praecursore 



advenientis babitaculum, qui babitu camis inventus 
est ut bomo? Illis enim evangdistis qui ex Levi orii 
sunt, ut Mattbaeus et Marcus, dignius quam caete- 
ris, mysterium incamationis Domini , ex Levi quo- 
que^ oriundi, scribere congruebat. Aptum quoque 
erat ut eadem Levitica caro, vel Marcus qui car- 
nalem originem ex tribu Levi traxerat, in se, id est 
in suo animo et inieUectu, verbum vods inveniret. 
Ubi nobis est advertendum quod quamvis Joannes 
Baptista vox , et Gbristus verbum nominetur, non 
tamen Christus vods vel Joannis , sed potius Patris 
Verbum est vel Filius. Possumus tamen Jesum ipsum 
verbam vods» Jesum incongrue dicere verbum 



t» iEDOUMMn 

jMnnia» ^i vos noOlimluît quia VeriMtni yel Ghri- A ^ne AgHOf erAt. TMB» itiepHS Adtiir tri (iteims Tel 



ntnm pneeundo prsedicabtt. Nun terbam iK>ci8, 
▼eitum Tol sermonem , qaem toi loqullur, dicere 
possamus. Nod quod loaiines lUud verbrnn genuerit, 
•ed quod tanquam vox, ipsura Verbuin, vel €hrl- 
stum , prot^Undo antecesserlt* Qaîs enim dubitet 
quod Tox nostra prius Bonat, ut postmodam verbum 
audiripoftsic? 

Illud auUm quod alt : i quod iu consonantibus 
pentiderat, » qaaai inextricabllis nodus esse Tîde^ 
lur. Nam ti hiyus argumenii effeetor sie diceret, 
quod consonantibus prodlderat , ut esMt aensus, 
quod Marous boe verbum vocis, vel sermonem 
Joannis t eliam alils evăngelistis simul cum Marco 
eonsonantibus, manitestaverat, facilis tntelligentia 



B 



perfectua, qtila plena et perfecta de Dommo retullt. 
In primîs dicitur, vel In principalfbus Evangelii sal 
locifl : non eiiim per omnia in mediis neque in nltl- 
mis locls, totus tota protalit, cam multa In qaibus- 
dam tota praetermislt , sed in primis totus bxc tota 
brevfter narravU; etposltionem videlicet deşerţi, 
Jejunlam numeri, tentationem diaboll, congregatio- 
nem bestlamm, et mlnisteriam angelonim. Ubi no- 
tandum quare jejunium numeri, et non potius nume- 
rum jejunii dixetit,nisi qula eminentior est numerus 
quam jejunium. Non enim numerus propter jeju- 
nium, sed propter sacraCum numerum, jejunium 
IHud tot dierum et noctinm faerat trausactum. Nam 
quadragenarlus numerus magnum In se mysterium 



easet. Sed oum non prcdidetăt sed perdiderat, in * continet, et ab boc iUad jefanîum proprii jurls est 



eiemplaribns scriptum habetur, perquirendum est 
qaomodo Marcus boc verbum vocis In consonanţi* 
bus allis evangelistis perdidarit. An forte in ipsfs 
hoo verbum vocis noft fnvenerat, ut boc sit perdere 
quod est non intenire? Constat namque quod myste- 
rium iuearnationis Gbristi Marcus Petri apostoli 
diaclputus, tana ex propbetica quam ei apostolica 
doctrina perceperat. Tamen verbum divinas tocts, 
vel Gbristum, secundara deltatem Verbum esse Pa- 
tria , In consonantibus evangelistis , vel Mallhseo 
et Luea, quf secundum quosdam, ut ecciesfastica 
dicH bistoria, ante Marcam primo sua conscripsere 
EvangeRa, monstratum non invencrat, siqnldem boc 



Ipsius quadragenarii numeri. Gttr autem totus haec 
tota protnlerit? t Ut instituens, inquit, nos ad intet- 
ligendura , > et rellqaa usque : f non negaret. t 
Apium namqae erat ut slngula Domfnica gesia quasî 
in brevi pugiilo sive tabella astringeret, qula sicut 
itihll est fastidiosius prolixitate, ita nihil est gratîus 
lucida brevttate. Ut nec sic aactoritatcm factae rei 
demeret. Auctoritatem nooiinat auctorale magîste- 
rtom, qoo ei ore Petri apostol! de dictls et factia 
DoflBintcIs Marcus ftierat instmctus. Ergo siciît ei 
roagisterio Petri apostoli ipsam factam rera, H est, 
gestam Dominicam bistoriam didiclt, sic decorUns, 
prout Spirilus sanctus ejos Intellectnm gubemabat. 



vert)i mysterium allquando monstrandam soit Joanni eamdem bistoriam Htteris tradidit , et tamen de ipsîs 



tanquam altius volanţi aquike fuerat reservandum. 
Et cam Marcus vocem clamantis, boc est Joanneni, 
Tocem ftiisse dictom, etiam aliis evangelistis eonso-^ 
nanilbus, invenerat, Ghrrstum quoque verbum vocis, 
llcet non in aliorum scriptis, tamen in se, id est in 
saa mente, procul dubio invenit. Quamvis itaque 
Marcus in consonantibus evangelistis, vel Matthaeo 
et Lttca , ipsam Joannem nomine vocis nuncupatnm 
esse Invenerat, tamen verbum vocis, vel unicum Dei 
Filium., nomine Verb! designatum, in consonantibus 
evangelistis non legerat, dum neque adbuc beatns 
Joannes arcanum ipsius Yerbi mysterium scriptis 
monstraverat; quod tamen Terbum in se, id est, in 
stto Itttellectu, divina revelante gratia, Marcus pro- 



qnte scripserat, iacendo el celadUo nihil dempserat. 
Sicque soooperi evangelico perfîciendo plenitudînem 
non negarit , dum plenura opus ex omnibus qu« 
acribere coeperat, licet brevi sermone, perfecit, 

Marcum îtaque ad opus evangelîcum divina prae- 
desthiatione fuisse electam , et quod nuUa occasione 
pfsedestinatio !)omlnl posslt impediri, attendamas 
in eo quod sequitur. c Denlque amputasse sibi post 
fidempoltfcem dicitur, i et reliqua usque : c episcopus 
foit. > Mos Aierat Rebraici populi ut nuUus inho- 
nestam habens In corpore maculam, ad sacerdo- 
tium perveniret. Quo mystice insinuatum est ut 
nemo peccaiorum maculis contaminatus sacerdotio 
digms Bit. Quod Marcus secundum Iltteram atten- 



cfd dublo invenerat. Neque enim sanctum evange- j) <l^ns, propter humilltatcm amputavit sibi polHcem, 



listam , qui teraplum Dei eleetum erat , mysterium 
verbi Avinse vocis latebat, quamvis aliorum evange- 
listanim scriptis boc verbum non didicerat. 

Sequitur : f Denique et perfecţi Evangelii opus 
intrans, i et reliqua usque : f protuîit angelorum. i 
Perfectum Evangelium dicitur quod per tricnmumel 
semis post perceptum ab Joanne baptismum usque 
ad tempuB saa passionis et resurrectionis ab ipso 
Domino faerat pr«dicatum. Ideoqoe per bominis 
formam Marcus designatur, cniti ea prsecipue quae 
bonio Gbristus in came gesserat, breviter euarravit, 
oroisso seilicet Verbi, quod est Gbristus, mysterio, 
aique carnis genealogia quam in prioribus evangeli- 
stis, id est, Mattbno el Luca, pleniler descriptam 



ne fastigium melioris sacerdoţi! quasi jam reprobas 
ascenderet. Sed in eo ipso quo se Indignam sacerdo- 
tio sestimavit , roagis Rictus est dignqs. Nam se- 
cundum drrinam praedestlnationem non utcuoqae 
sacerdos vel doctor, sed etiam praeclarissimae ur- 
bis Alexandriae episcopus exstitit, ut qui Gneco ser- 
mone Evangelium scripserat, Graecis ibidem ha- 
bltantlbus et cunctis Africse gentibus, quasi terne 
inaquosa, divini dogmalis fluenta mioistraret. 

His expositis, bre vis argument! conclusio subdi- 
tur : r cujus per singula opus soire, i el reliqua usque : 
4 tolumus agnosci. i His sententioUs omnibus verbum 
quod est volumus per zeugma subnectendum est. 
Ut slt sensus, cujus per singula opus sclre volumus. 



iS5 



Ait6«iiimt«ii 



et Erangclfi !n se dicta ditponere volonias, et dlri- A pMMUt , Deai esu i Htuc peâmsm ApMoliu ila 



nam in carne Del intelligere naturam volumus, qa» 
uos primom reqairi volamos , dehînc inqulsila 
agnosci Tolumus. Quod yero alt, disciplinam legis 
DOS in Marco agnoscere^ tam propheticas senten* 
tîas quam testimonia ex divina lege sumpta, ubl- 
cunqne in Evaqgelio Mărci introducuntur, non in- 
congrue accîplmus. S:epe namque nomine legis et 
Mosaica lex, et prophelia, et psalmus, deslgnantar. 
Itaque hujus argument! repertor pro suo labore se 
mercedem acceptunim sperat , Ita subjungens : 
€ habentes mercedem exhortatlonis : qui plantat et 
quî rigat, unum sunt, qui autem Incrementum 



soriblt : Ego pUinkm, Affoih ngawU^ Peu$ uwUm 
inermuntum dedit. Apostolua plantai, dvw in Ţinea 
I>omiBica , tel in Ghrttti EcdesU > fid^m riidieaQdo 
laborat : ApoUo vero, (am bapUgmftte qnaiii aiibsc- 
quenti exbortationis doctrina, eoaden irrigat : Deu« 
tamen incrementum fldei suia fid»IHHis tribuit. Ergo 
et quî plantat et qui rigat, unum sqnt| quia id 
ipsum credunt, id ipsum desiderant ; sî quid^m in- 
quirendo, invcniendo, exhortando, doeendo, Yeri« 
tatem apprehendere desîderabilîter exopUnt* Ex 
qnibtts et unua fuit hujua argumeati repertor. 
Finit in argumtntnm ucundum Mar^um. 



mm 



i^vqi 



ARGUMENTUM IN LUGAM. 

(Mai., ibid.) 



Lucat oatiooe Syrus, Antiocbensis, arte medicuş, 
^iadpulua apoatolonim, poftea vero Paulum secutus 
«gqua ad pasaionem ejus» servien$ Domino sine crl- 
min^ (nam neque uxorem unquam babuit « neque 
filios), septuaginta e( quatuor annorum obiit in 
Biibynia plenus Spiritu aancto, Qui, cutp jam seri- 
pta esaent EvangeUa; per Mattbaeum quidem in 
Judaoa, per Maicum autem in Italia , sancto insii- 
ganţ^ Spiritn» in Aciua» partibus boc scripsit 
£vang^iuHi : sîgnificana etiam ipse in principie anle 
iiia esae descţipta. Gui , extra ea qux ordo evan- 
gelica dispositionis exposcit» ea maxime necessitas 
laboria fuit, nt primum Graecis iidelibus omni pro- 
phetatioiM vânturi in camem Dei Gbristi manifestata 
hamanitate, ne Jiţdaicia fabulia attenti iu aolo legis 
desiderio tenerentgr, ne vel h^apeticLs fabulis et 
stultia solUcitationibos seducti exciderent a veritate, 
elaborare! : debinc ut in principiu Cvangelii, Joannis 
oalîvitate prsesumpta, cui Evangelium scriberet, et 
tn quo electus scriberet» indicaret : contestanş in 
46 completa esse quae essent ab aliia incboata. Cui 
ideo i^oat baf tiamwm Filii Dei» a perfectione genera- 



B tionh in Christo iroplet», repetend» « priiielp# 
natlritatis humanx polestas permlssa e§l i ut requl- 
rentibns demonstraret in quo approliandeus erati 
per Natban Filium introitu reeurrentis In Demn |fe* 
nerationis admisso, indisparabills Dei : ut pnndioana 
in hominibus Ghristum suum, perAMti opiit bomi- 
nis redire în se per filium Dneeret, qoi per David 
patrem venientibus iter pnsbebat ki Ghristo. Gui 
Lucae non immerito etiam serlbendomm apostolieo^ 
rum Actuum potestas in roysterio datur ; ut Deo In 
Deum pleno, et fllio perdilionis exstineto, oratione 
ab apostolis facta, sorte Domini electtonla ncrmerus 
compleretur; sicque Paulus consummatfonein apo- 
stolicis Actibus daret,quem diu contra stimulum re- 
calcitrantem Dominus elegisset. Quod legentibns ac 

C requirentibus Deum eisl per singula expediri a mh 
bis utile fuerat, sciens tamen quo operantem agri- 
cola m oporteat de fructibus suiş edere, vitavimus 
publicam curiositatem, ne non tara volenlibus Deum 
Tideremur» quam fasttdientibus prodesse. 

Explicit argununtum. 



EJUSDEM SEDULII SCOŢI 

EU08ITIUNCULA IN ARGUMENTUM SECUNDUM LUCAM. 

(Mai., ibid.) 



In biqitf argovienti exordiOt evangelistse nomen, J) 
genus» patria» et ars bumana, coelestisque disciplina, 
breviter ostenditur cum dictum est : c Lucas Syrus, 
Aniiocbensis, arte medicus» discipulus apostolorum, 
postea Paulum secutus usque ad passionem ejus, 
serviens Domino sine crimiue. > Haec omnia ma- 
gnam evangelistx laudem ostendunt. Unde el Lucas 
elevaus vel consurgens interpretatnr, quia divina 
praestante gratia, de vitiis ad virtutum culmina con- 
uirgenSi ac veritatis lucem elevalis menlis ocnlis 
▼idens» ex corporali medico, in spirilualis medici 



emrnentiam iramsceiiderat. Unde et Syms noiulna 
tus, quod interpretalur snblimis, scilicet (idei me- 
riţi» sublîmatns. Hie ex paupertăţi» silentio, quod 
Antiocbia sonat, ad evangelicas deHciaa tranalatus 
est, ut quod prius propier iiiopiam Beienii» longo 
silentio propalare non poterat, postmodum* oeftiesti 
doctrina opnlentus eflf^tns, tbesauro» eTangetieae 
doctrin» hrgiter dispensaret. Hie primitns aposto- 
lorum dlscipuhts , postea Paulum roagistruni gen- 
tlum, quasi gentilis, et vîrgo virginem^seculu» Aie- 
rat» non Untnm ad Evange&i pnsdîeatioiMMr ^ 



ttt 



siaoDUiSGaii 



etitm, qaod M laude pnedarius, usque ad ipslus A EvangeUmn; aed sola legis constitota pcwuadeni 
PauU 8iib NeroBe principe confesaionem. Quod di- esse sectanda. Contra ho» cvaogeUsta ChnsUim jam 



dlur € serviens ]>omino sine crimine, > significat 
quod Tiryo intactus, sine fornicationis vitio, castam 
duxerit TiUm. Hinc apte* sequitur: c nam neque 
uxorem unquam habens neque filios, septuaginta 
et quatuor annorum obiit in Bitbynia pienus Spi- 
ritu sancto. » Valde consequens, esse videiur, 
ut si uxorem non babuii» filios quoque non ba- 
beret. Quod certus annorum ejus numenis de- 
scribitur, non vacat a mysterio. Nam denarius 
numerus propter decalogum perfeclionem designat. 
Septenarius numerus septiformem Spiritus sancti 



natum fuisse ostendit, et boc non sine idoneis testi* 
bus astruit, sed omni propbetatione indubitabiliter 
approbaty ut omne os reprobum obstruatur. Et cum 
nonnulli bîeretici Gbristum in mundum venisse, non 
tamen veram carnem babuisse, sed aethereum cor- 
pus suum de coelestibus traxisse dogmatizabant , 
non minus bos quam illos idem vitulus spiritnaiilNis 
cornibus conyincit, dum Gbristum secundum car- 
nem et conceplum et ex Mana virgine natum. fuisse 
asserit. Ob boc itaque comutus evangelista labora- 
vit, ne alii laborent. Bos spirituali stylo exarante la- 
borarit, ne Graeci fideles a veritate discederent» 



gnitiam exprimit. Itaque quia Lucas legis decalo- ♦ . - 

Jum, pr^stante Spiritus sandi gratia, impleverat, ^ Chnstumque, qui est ventas, rehnquerent, el in 
recte in ejus aUte bic numerus suppulatur : unde ^ ^™"* «^«^^«^ laborarent. 



et Spiritu sancto pienus esse refertur. 

Quo vero tempore, vel quo loco, seu pro qua 
causa» soum scripserit Evangelium, mox declara- 
lur cum. subditur : c qui cum jam scripta essent 
Evângelia, per Mattbaeum quidem in Judaea, per 
Marcum autem in Italia, sancto instigante Spiritu, 
in Achai» parUbus boc scripsit Evangelium , sipi- 
flcans etiam ipse, in principie ante aliorum evan- 
gelistarum Evangelia alia esse descripta. i Tempus 
et loGus conscribendi Evangelii est, quia post Matr 
Ihseam et Marcum, in Acbaia suum scripsit Evan- 
gelium. Gausa conscribendi Evangelli est quod non- 
nisi instigante sancto Spiritu illud opus scripsisse 



Alia quoque pars causae ostenditur cum subditur : 
c dehinc ut in principie Evangelli, » et reliqua usque : 
c incboata. > Non solum, inquit, propter Graecos fide- 
les Lucas in opere evangellco laboravit, sed et alia 
causa ejusdem operis exstitit, boc est, quod ipse 
Lucas a beato Theopbilo postulatus erat, quatenns 
Gbristi Evangelium couscriberet , quod et Lucas in 
prooemio sui Evangelii indicat, id est Evangelium se 
Tbeopbilo poscenie edidisse, et quod în Spiritu san- 
cto ad boc ministerium electus fuerat, contestans in 
se completa esse Evangelia, quae ab aliis pseud«- 
evangelistis erant non perfecta, sed prave incboata. 
Sed in principie sui Evangelii non Gbristi genealo- 



commendatur. Sed et aUam multiplicem fuisse cau- p ^^"^ proposuit, quomodo Matthasus in suo fedl 



sam ejusdem operis adbuc declarat^ iia sobdens : 
c cui, extra ea qu» ordo evangelicae dispositionis 
exposcit, > et rell<pi usque : c elaboraret. i Ordo 
vel ratio evangelicae dispositionis illud exposcebat 
ut non solum tres , id est Mattbxus , Marcus et 
Joannes, sed potius quatuor evangellsue , adjuncte 
SCilicet Luca, Gbristi Evangelium conscriberent. 
Hoc namque apud Deum ante tempora sxcularia 
fuerat praedestinatum, boc postmodum per quatuor 
animalium formas praefiguratum fuit et ostensum. 
Sed pneter illa pnedestinata, praefigurata et osten- 
sa , qujB ad ordinem evangelicae dispositionis perti- 
nent, ea maxime necessaria et multiplex causa bu- 
jus evangellci laboris exstitit, quatenus Graecis fide- 



Evangelio, sed potius Joannis tanquam pnecursoris 
Domini nalivitate, quam in aliis descriptam esse nou 
viderat, praesumpta, sic tandem apto temporis ordine 
conservate, Gbristi nativitalem aut genealogiample- 
niter enarravit. Unde sequitur: c cui ideo post ba- 
ptismum Filii Del, > et reliqua usque: c permissa 
est. > Non caret ratione quod post Gbristi baptismum 
Lucas ejusdem Salvatoris genealogiam edisserit. Haec 
namque facultas repetendae nativitatis humanae, evan- 
gelistae a Domino concessa est, et quamvis a fine 
septuagesimae et septimae generationis in Ghrislo im- 
pletae, ipsa series genealogtae per filios in patres 
ascendendo recnrrit, non proprio tamen principie 
caret. Etenim a principie, id est Gbristo, qui est to- 



Ubusventuri in camemDei Gbristi manifestau essetr^*"** creationis prindpium, retrograda genealogia 



bumanitas 

Sed unde illa manifestaretur? c Omni, inquit, 
propbetatione, » id est, per omnem prophetationem 
illa fuerat manifestata. Nam, ut beatus Lucas in 
exordio sui Evangelii pleniter narrat, concepţie et 
aativitas Dominica, et ab archangelo praenunliata, 
et ab omni sexu, tam viris quam feminis, et ab 
angelisbominibusque, demonstrata est. Sed in bis 
omnibus ob boc evangelista pro studio elaboravit, 
ne idem Graed fideles nuper in Gbristo renati, Ju- 
daicis labulis deciperentur. Gonstat enim quod 
usque adbuc reprobi Judaei Gbristum in came ve- 
nisse denegant , et alium Gbristum venturum esse 
eonflagunt : ideoque ^reu Gliristi gratia nequaquam 



incipit, ut quomodo adpatrem principium recnrrit, 
sic a Gbristo principie exordium ipsa generationum 
series sumat. 

Sequitur : c ut requirentibus demonstraret , i et 
reliqua usque : c indisparabilis Dd. » Studiosis et 
prudentibns evangelista intimare curavit in quo ar- 
cane mysterio non per Salomonem , quomodo Mai- 
tbaeus, sed per Nathan filium David, introitum recur- 
rentis in Deum generationis apprebenderat. Sed quo- 
modo ipsa genealogia în Deum recurrit, protinus 
declaratur cum subditur : € admisso; > boc est, cum 
admissione seu receptione in ipsam genealogiam in- 
dispertibilis Dei, id est summi Patris, qui est a Filio 
inseparabilis. Tanquam apertius dlceret : Apte Deus 



389 LIBER DE RECTORIBUS GHRISTIANIS MAI. -- PRiEFATIO. MO 

Pater in Cbristi genealogia admitUiur » cam Adam A locum Judae proditoris suppleverat. Unde dnodena- 

rins numeras, qui myslicas est, divina disponente 



filins in eadem genealogia pronuntiatar, quoniam 
ipse Pater a Filio inseparabills est. Alii iiamque et 
loco et teropore a filiis suîs sunt dispertibiles. Quia 
▼ero summns Pater semper in Filio, et Fillas in Patre 
inseparablliter manet, in eadem illii eliam secundam 
carnem genealogia pater admitti debuit. Perquiren- 
dam tamen est cur per Nathan filium David, intro- 
itas recurrentis inDeum generationis exordiri fertur, 
cam non ab ipso Nathan, sed potius a Christo series 
generationam recurrere incipit. Nisi forte introîtam, 
non totios genealogise initium , sed quolibet in loco 
in quemlibet patrem, generationis ingressum intel* 
iigere debemus. Sequitar : at c praedicans in homi- 
nibas Ghristum saam, > et reliqua usque : c in Chri- 



Sapientia, fuit completos ; ut non tantam nndedm 
sed potius duodecim apostoli essent. Duodenarius 
quippe numerus magnam in se continet mysteriomt 
quemtres quater, aut quataor ter, consummant* 
Illudque nimirum insinuat quod sanci» Trinitatis 
fides per quatuor mandi plagas ore apostolico prse- 
dicari deberet, qui duodenarius numerus tanc in • 
apostolis plenitcr fuerat completus , Deo in Deum 
pleno, et filio prodîtionis exstincto, cum post trium- * 
pbalem resurrectionis et ascensionis Dominics glo* 
riam Christus Deo plenus» discipulis dăruit, qaando 
iidem discipuli, viso Domino plenl erant Ixtitia, pieni 
Scripturarum scientia, pleni quoque musto spiritua- 



sto. I Pater inter homines Ghristum suumpnedicat, B lis grati»; qua plenitudine mWr Judas caruit, ut 



non solum cum ad horam baplismatis tox paterna 
de nube intonuit dicens : Tu es Filius meus dilectus, 
in te mihi complacuit, sed et quotidie usque ad con^ 
sammationem sâeculi , unigenitum Filium toto orbe 
terrarum per ora doctorum evangeltzat , quatenus 
opus perfecţi hominis, id est, opus Dei, quod est 
perfectus homo ad imaginem sui conditoris recrea- 
tus, redire in se per Filium faciat, dum nemo venit 
ad Patrem, nisi per Filium, quomodo nemo venit ad 
Filium, nisi Pater traxerit eum. Ad boc eniin attinet 
illud quod protinus adjungilur : < Qiii per David pa- 
trem venientibus iler prxbebat in Ghristo. » Nam in 
eo quod Matlhxus per patres in filios scriem genea- 
logice Salvatoris enarrat , boc specialiter insinuat., 



cum vitiB auclorem morţi tradidit, ipse vitam amit- 
teret, ac pessimam sibi tanquam pessimus mortis 
occasionem inveniret. Sequitur : sicque Paulus con- 
snmmatîonem apostollcis Actibus daret. Sic, id est 
ut Lucas apostolorum Actus scribendo, in Paulo 
ipsos Actus apostolicos consammaret, id est in qao 
ipso finem illorum faceret, quem diu contra stimu- 
lam recalcitrantem Dominus elegisset. Hoc ita potest 
intelllgi quod fortasse Dominus Paulam in loco Judae 
statim elegisset, nisi quod diu contra stimulum Dei 
recalcitrabat. Sed basc cuncta diligentioribus expo- 
nenda relinquimus, ne in vulgum cuncta haec myste- 
ria propalare videamur. Unde etîam hujus argnmenti 
repertor subintulit : c Quod legentibus ac requiren- 



cum per Patris notiliam pervenitur ad Filium. In eo ^ libus Deum, » et reliqua usque : c prodesse. > HaBC« 



vero quod Lucas per filios in patres recurrit , illud 
procul dubio indicat quia nemo ad Patrem nisi per 
Filium venit. 

Sequitur : i cui Lucse non immerito etiam scri- 
bendoram apostolicorum Actuum poiestas in myste- 
rio datur. > Non sine arcani gratia mysterii, idem 
Lucas Actus conscripsit apostolicos , cui Deus ilii 
tanquam apostolorum dilecto discipulo, qui nonnun- 
quam gestis eorum intererat, banc potestatem con- 
cesserat. Quod protinus roysterium panditur cum 
sabinfertar : c ut Deo in Deum pleno , i et reliqua 
asque : c Domiims elegisset.» Nota historia est, şic- 
ul in Actibus apostolorum refertur, quod oratione D 
ab apostolis facla, ceciditsors super Matthiam, qui 



inquit, occulta mysteria utile quidem fuerat ut a 
nobis per singula exponerentur, quod tamen non 
egimus, scientes quod operantem agricolam, idest 
doctorem quemlibet, oporteat non tantum de alienis 
sed etiam de suiş fruct ibus propriis edere, quatenus 
copiosum afTeral fructum. Nulii namque dubium est 
quod cibi alienis dentibus commoliti nauseam gene- 
rent. Quod ne fiat, nos vulgarem vitamus curiosita- 
tem, ne fastidiosis lectoribus plus alien» curiositatis 
vitio, quam proprio elaborata studio cupientibus, sed 
potius veritatis amatoribus et inquisitoribus aliquam 
utilitatem conferre videremur •. 

Explicit in argumentum iecundum Lueam* 



ft Hactenus Godex Vat. Pal. saec. ix, adeoque contemporanens fere Sedulio ipsi ; desideratur commen- 
tarius ad argumentum Joannis. 



MAU PR^FATIO 

SEDULII OPUSGULO POUTIGO SEQUENTL 
^Mai., SpieUocc. Rom^ tom. YIIl.) 



L Utrnm Seduiii Scoţi opus de Rectoribug Christia- 
nisprelo committerem, parumperdubitavi, quia nec 
deerat qui seroei editum diceret , et tamen eruditis 
plerisque omnibus i{|ţnotum erat, neque in publids 
Dibliothecis , quod sciam , exstabat. De boc ita scri- 
bii Faastinus Arevahis in prolegomenis ad Sedaliam 



seniorem, cap. 2, num. 61. < Goldastas, ut ex Lab> 
beo, num 45, liquet, possidebat ms. opus Sedulfi io- 
scriptum de Reynnine princwum. Scboettgenîus, qui 
bibliotkecae Fabricianae medii et infimi svi volamen 
sextnm edidit, refert, Sedulium de Rectoribui CArt- 
iiianii et eon»enientibu$ regulit quibtu eet res publica 



m 



SlEDULU SCOTl 



^% 



rite ptbemanda^ Upsîas an. 1619 editam in 8, me- A 
m6WiH a FabHcio , Tof tateft !n pauci* ichedia m««. 
qaat ad fcexUim volnmen paratas reliquit» Addil 
Şchoeitgeaius, Frdienim ad Petrum da Andlo d$ 
Imperio Rom., ii, 16, scribere, se anno 1612 hunft 
librum anecdotum ad prelum parare , «x fcodem li- 
ballo ocio distioba addticera Ntoobum Cuaaniini da 
CoDCordantia catbol», praBf. lib. ui. Non invenio 
qui^iam alius librum viderit, aal de eo loculus fue- 
rit : neque indignum opus certe est quod ad hujus 
temporis âoYltttei eonTaileodat racadatur. Evatai in 
«odice Yat. Palat» 59tt ete. li, cap. 9, lăudat pieU* 
tem Caroli Hasni, et Ludovici (filii) qui reţnare coe- 
pît (post palrem) aiino 814 ; adeoque Sedulius liujus 
operfs aiietor anie seeculum ix non floruit, et i^idetur 
ease iUe ipse «tuern iaudat liepidaninua , et foriasse 
Sedulius 8cotuS| cuius mânu Psalierium ffraecum 
scriptum recensei Montrauconius Palaeogr. Gr., III, 
7, p. 236. > Hactenus Arevalus. Unus ergo Schoett- 

Seniua Socoti Sednllt boc editum qma dixit, et qui^ ^ pi 
em alieno testbnonio fretas. Jani vero etiamsi id ^ b; 
forte dictum sit vere (de quo dubilare licei), nihil 
tamen impedit quominus liber ex hominum conspecta 
Qsuque ereptus, inediioram instar haberi poasit» 
Nune ad meaa quoque manua Palatinua cod^ venit* 

3 ui non est alius , ut suspicor, quam iile ipse a Gol- 
asto olim in Germania visus : elenim id exemplar 
auiio 1619 In Palalinatu apud Hcidelbergam adbuo 
erat, neque Romam nisi anno 16iid cum Palatina 
blbliotheca migravit. Cum vero hune codicem et tan- 
tul» molis et summx raritatis esse viiierem» verilus 
sum ne quo casa âliquando perlret , atque îta opus 
pris^uaa» el pro lUa aeiaie non eontemnendam, sem- 
piteriio exitio intercideret* U;fic potior, ipquapii 8'^' 
viorque libri imprimendi roihi causa fuil. 

li. Eiăi autem vocabulum Scotus ad Sedulium in 
tjodice non a4}tin|itarv attamen de re dabilare pror- 
aua n«9 licet* Eteniqi Hepidamnus in suiş Annaubus 
ad anniîm Chrisli 818 scribit : i>edulius Scotus da- 
rus habelur, Iteiil Tritbemius f quanquam SeduHos 1^ 
varios oonft&Mlit) postremum inW Bedulil Opera li- 

(a) Latinse eraditlonis studiosos nolo bac obiler no- 
titia fraudare, nempe me scholia quxdam In pHscd 
codice Tidîsse ad Mart. Gapellam , chjus in calce llt^ 
teria quadratia legilur hak inscripţio : Expiiciunt 



brum epiatoiaram recenset, qaem ait jneipere Sedu- 
Ims SeoHgena. Esl aaiem notisalmuin ^uot Aa^l virl 
reiigioai sub Garolo Cjîueque poataris ex Anglia alqiM 
Hibemia (quae tune erat Scoţia) in GaUias ad uo- 
rentissimam Garolingiorum aulam venerint, prteser- 
tim post Alcnîtii magnam apud eoS regtiatofes glo^ 
ilam. AnnuBi <|uoque soripti Hbrî praeaiae anhî Ti* 
deor deprehendisse» Etenim Sedulius, cap. 9 ^ pag. 
28, Carolum Magnum posiremum in Homanis impe- 
ratoritos nomlnat, et mox additf a Deo MwB/t ircfor» 
dinatum Ijttdovieum imperatorem. Uludf infnaai, vo- 
cabulum aderdinaium^ vldetur prorsus significars 
imperii cum patre societatem, quse coepit anno 81 S, 
Caroli ultimo; seqtiente enim excesslt e vltis, solum 
posi se reiinqaens Ludovloum ini|)eraiorein« Lîbri 
igitur ortus extra annum 813 statui vix polesl.. Hlnu 
etiam faclum puio, ut tiiulus non singularilor de Re^ 
ctore Chmliano sit posilus, scd pluralitef*, (Juia duo 
Christiani regres lUo anno eranl. Aiqne boc opere 
er imperii provinciaa vnlgalo , Sedulii nomen cele- 
re evasit, ita ut auctoris clarilatem quinto post edi- 
tionem anno Hepidamnus adnotaveril. Neque inulilis 
Ludovico Cxsari liber fult; etenim bis quoque Se* 
dalii pRBceptis ad reglas virtutes informatoa, cle- 
mentissimus et justissimus princeps evasit « et reli- 

Sioni ac praelalis ejus summe addictus. Certe post 
_ ios veteres Constantinum ac Tbeodosium nuUl prin- 
eipea reliţ;io8iorea fbere qaam Caroli Magni majore* 
ac posteri , quorum iilustrem memoriam et annales 
reUnent et alia innumera monumenta testantur. Est 
autem bic ipse Sedulius Scotus , cujuS in ditl Pauli 
Epistolas exstaut Collectanea {huju$ volumîmt ceL 
9), ÎB Matth»um autem conservabantur Parisîia 
mss. apud Jesuitas» teste Labbeo. Nobis quidem non 
injucundum accidit ut tria Sedulii opusciila lectori- 
bua oflbrremus. I. Expositiones in argninenta Evaii- 

fBliorttm Matthtti, Mareî, et Lut», qual lomonL 
cript. vet,, p. 159-181, exnibuimus (supra, col. 
271 ). II. Prsesens opusculum de Rectorîhus Chniiia- 
ni$. UI. Explanationes In prsefationes sanctl Hlero- 
nyml ad Evangelia (inf^a) («)« 

glostce secundi librt de nuptits Phitoloajci el ^«r^u rrt, 
m^nel Martlani Felicis CupeiliB Aţri €arthagiilien$i9^ 

Îuas fertur compo^uiste Sbtebus $chotă$ti€U9 urbâ 
lomcB 



uw 



^ ^ Aw^ ■ 



«M 



SEDULII SGOTI 



LIBEB 



BE RECTORIBUS CHRISTIANIS 

AD CAROLUM MAGN(3M YEL LUDOYICUM PlUlf «• 

(Mal., Ibld.) 



INCIPIT OPERIS PRiEFATIO SUBSEQUENTIS. 
Orane ministerinm triQdo quod praeminet orbci 
Arte gubernandum. Sunt artis plurima dona. 
Omnicreans Dominus terras, mare, sidera, coelos 
Arte creat, totam pulcbrum regit arteqae mondum. 
Arttbus egregiis sapientia celsa Tonantis 
PraBposuit bominem cunctis aiiimalibus orbis. 
Ars eorrom regitat, naves ars rite gubernat, 
Atqne trlomphalls res artem bellica speotat. 
ludigcl artis apes. Sic ut res publica felii 

^ Videsift capitulum 9 



D Esse queat, rectore bono populoque beato. 
Ob hoc ccBlestnm transcurrens prata librdrom 
Florida congessi vobis, rex, inclyta serta, 
Quae capttis vestrae mentis diadema peronient, 
Seeptraqaa glorificent Christi dominantiaAiatu 
Atque salutiferas divini dogmatis berbas 
Pollice decerpsi nardo redolente calatbis. 
Sumite de liquidis israel fontibufi; andas 
Quae satieni bibulam praBdulci rore palatunu 
Gloria nani regam» nltidis et ateuimau aoeptrii 



29S UBER DE REGTORIBUS GHRISTIANIS. SM 

DogmaU silnt I)oii]iiu, nec non exempla prlorum, A ^^^^ regnantum qoa perpes gloria pollet* 

Gestaque Dobilium procerum famosa per orbem. EmfiieU prmfath* 

Arlibus bis vîgeal veslri res publica victrix. • . _ . . ^ , «. . 

Atqae gubernetur mulUs feliciter jnnis. Tedlrt pmc.p^«m, inis, re» ChrtM*<I»,. mm. 

Donec sideream tos asceodaUs in aulam. ^"^^ **•"» '^'""" "•' ^•' "*" ^ 

INCIPIBNT CAPITULA EJU8DEH LIBRl. 

I. D0 ao qiiQ4 piwn roctorMi, actepla poUsUM rtgall, iiivola i«Ur*taqua fomaiiiiilUie favare fleban eti^Bodatt» 

prinoum dignos Deo el sanctis eccle^ils bouQreş fJiOJire bQS conventibos. 

oponel. Xil. De eo quod Aailaberflinis ailtfstilum admonliloni-* 

JI. Qualttar rax orihodeiut aeaiaUtJSQm regera debei. bus at corrapUoiubii« pio reoiori «bi^mp^ara iii glorio- 

in. Quâ arie el mdQstria momeoiaDeupa re^num ftabi- sum. 

liripotteat XIII. Detelo boAi i^eetoHa ratfonabili ic pietăţi p^i^ 

IV. Defagtai^Uaiate naftUtt opttHtseLflducfaforU- "^{{S; tx ^ nu ,• . * 

iudiuis, quaro ijipieniia cullqque pieuiis peroraaoda» „.^j^- ^f doce Chnsliano, m non io sua et suorum for- 

V A . . 1 . . ti- .. 1 ttludlne, 8ed in Domino conBdat. 

ei hbeMs proprlo^qttfe dOmesUco» ab eodem fesl exiil- goribus divinuni sil inijlorandun) auxillum. 
t»eoda. XVI, d^ jd^ersii si forte cortllgcrlnt. 

^ VI. Qaalaa feostiiarioa M amieoi booiia prioaipen ha* XVil. De ooo superbieodo poii oblalam eUam aJi ImsU 
bere decet. •» l)us pacem, seu prostralos hostes. 

Yll» QutB res mâlos pHocijies ftdat. '' XYHf. Oratiarnin 4c benlvola voia post pacem sân ? iCto- 

Vll(. Da avaria vel impii^ regibus, et qiiaBU pef est* Ham Deo raddeinia. 
deni populum mala, vel ipsos uliio divina conseqoiMir. ' XIX. De privilegiis sanctae malris Ecolşsie a plo re- 

IX. De r^ge paelAco atqoe elementi. vei quinus danda etore conservandis, ac dignis eceiiâsiarum pt*â$posItis atqoe 
sunt benelîcja. ninistria. 

X. Q\io\ columnis regnam jusli regis sustentatur. xX. Quanta ignomihia superbos, qualisqae vel quanta 
XL Da 60 quod banua princeps ecclesiaslicis cauHs be- gloria bic et tn nitoro principes brtbodoxos comitatur. 



INCIPIT LIBER SEDULII 

DE RECTORffiUS CHRISTtMiâ Et CONVENIENTIBU^ R&GUUS QUIBUS EST RES PUBlJCA 

RITE GUBERJNANDÂ. 



mr 



GAPITULUM PRDftM . serit sutis domlnos atqu6 iliiigtâter. Bine pilssiml et 

AMtqafln regale aceptnim regnique gubemacula glorioşi pt'lncipcs plUs se ministros aci servos Ex- 

rector GbristiaDUS auseeperit , primum qaldem gra- celsi qoam dominos aut regcs botninutn nuncupar! et 

iiairinn aciiones atqae oondipos Omnipotenţi saiH esse exsaltant. Unde beatus David rex et propheta 
ctttquo Ecciesift honores opotlet ut rependat. Rea p eximius saepe servuiki Domini ae faominat. Nec noti el 

etenim publica tone suo iniiio palcherrime cotise- inclytos Balomon cjusdem fllins Omtilpotentem de- 

cratar, oam regla sollicitudo ei sacra deVotio soncto precans, inter csetera sic alt : Hezjnct ni orationem 

gupeml regia timore simul et amore accenditnr; servi tuiitî ud preces ejus. Domine Detimens; audi 

ctimque de gloHosa Eeeiesiae utilitate proTido consl- hymnum et t>raîhnetn tfuam $enms tuut orm cottim 

lio procoratnr; ut quem regalis purpura câeteraque te hodie, ut tittt oca/t tui aperti super demutn de qua 

rcgnl instgnia exterius condecorant, eumdem lail- dixisti : Erit nomen meum ibi {III Reg. vnt, M, 29). 

dabilia voia erga Deom et sanctam Ebclesiam inte- Unde et celeberrimse memorisc magnus Gonstan- 

rius peroment; quia nimirum ad temporalis regni tinus imperalor, credite aique perfeclo salularis cro- 

fasligium tanc insigniter ascenditur, cum omnipo- cis et catboiicae fidei mysterio, cum Isetanti ^us Im- 

lentis regis gloria Tel bonor pio studio pertractaior. pcrlo etiam religlo talde flk)rebat, non sîbimet arro- 

Piiis itaqne prmcepB summl donaioris omnium vo- gans, graţios omnipotenţi Deo referebat, quia mini* 

luntaii et sanctis pneceptts obedire magnopere stu- atrum opportunom eum babere dignatus ftierat Deu$ 

deal , cujus anperna Toluntate atque ordinaiione se svi consilii. Ecce imperalor eminentlssimus plus gra-* 

ad cukpen regiminis ascendisse non dubitat, testante tniabatur se Dci fuisse ministfum , quam terrenum 
Apostolo qoi aii t Non e$t potenas nUi-a Deo; gute jy babuisse imperium. Hinc Ipse, quia'mintstef strperntt 

autem atiitf, a Deo ordinam sunt {Rom. xni, i). toluntalls ftierat, a Brilânnico mari usque âd loca 

Quantum se benua rector a Deo ordinatum esse co- Orientis regnum dilatayitpacificom ; et quotitam Om- 

gnoscit, tiRtam pia solliciludine invigilat, quatemis nipotenti semetipsum subdiderat, cuncia faostilia 

omnia coran Deo et bominibus secundom trutinam befla, quse sub oodem sunt gesta, potentlaliter atqit^ 

rectitudinis ordintbilitor disponat atque perpenset. fldeliter ^uperavif. Gonstroebat et ampHs opibui 

Quid enim sunt Gbristiani populi rectorea, nisi mi- Ghristi dotabat ecclesias. Hinc ef supema gratia 

nlsiri Omnlpotentia? Porro idoiieiis et fidelii quisque triumpbales concessit babere tictorlas. Quia procul 

est minister, si aineera devotione fecerit qase ei jus- dttbio aacri reciores quanto phis se Regi regum bn^ 



SEDULD SCOŢI 



9K 



militer subjiciunt, tanto magis ad glorios» dignitaiis A niom verbonim folia proflnere devitet; qaarto cuiu 



einioentiam soblimiler asceodnnt. Quis antem non 
miretur qaantos honores Domino pnefatusSalomon 
rependerit , postquam regni sceptram ]>eo -auctore 
soscepit? quam sapientissima devotione templum 
Domini construxerit atqne mirifice ornayerit? quan- 
tas deniqae paciQcas hostias Deo obtnlerit? Hinc 
fnictam sa» devotionis atque oratlonis percepit, sic- 
ut apparens ei Dominus locntus est dicens : Âudivi 
orationem tuam ei deprecaiionem quam depreeatus es 
coram me; $anctificavi domum kanc quam (Bdificastif 
ut ponerem nomenmeum iH in $empUernum; et erurU 
ociui mei et cor meum ibi cunctii diebus. Tu quo^ 
que , n ambulaveris coram me , sicut ambulamt pater 
tuus in iimplicitate cordii et in tequUate^ et fecerig 



gloriosonim principum pradentiam simuletTerba, 
nec non divinae Scriptur» eloquia super mei et (a- 
Tum mentis fandbus sapificet ; quinto cum perni- 
cios» aciionis omne dedecus perpetrare expayescat ; 
sextOTcrocam si qua sunt laudabilia , si qua sunt 
glorios» dispositionis q>era magnifica insigniter os- 
tendat, ut qui interius coram Domino derota folgesdt 
Toluntate, exterius coram populo sermone darescat 
et opere. Quem decet trinam observare regulam, 
terrorem scilicet et ordinationem atqne amorem. Nisi 
enim ametur pariter et metuatur, ordinalio iilius con- 
stare minime poterii. Ergo per afiabillutem et benefi- 
cia procuret^ut diligatur» et per justas nodicUs non 
propri» Tictori» sed legi Del stndeat ut metoaCur. 



omnia qum prcecepi tibi, et legitima mea et judicia'B Hune ergo oportet essehumiiem in suiş ociiljs»sieia 



mea $ervaveri$y ponam thronum regni tui $uper hraei 
in eempitemum^ $icut locutus sum Damd patri tuo di' 
cens : Non auferetur de genere tuo vir de solio Israel 
{III Reg. IX» 5-5). Itaque si iile rex Salomon pro 
sacra devotione proque construenda domo terrestri 
Domini, tanlam remunerationis gloriam babere pro- 
meruit, quam in»stimabilem babebit glori» palmam 
si quis Deo amabilis rector sanctam peromaverit Ec- 
desiam, qu» est Del vivi spirituale tabemaculum? 
Sed b»c qu» breviler stylo prosâli diximus , aliqua 
versuum duioedine condtidamus. 
Quisquis florigeri sceptrum fert nobile regni, 
Primum Celsitbrono vota precesque ferat. 
In cujus sacro sunt omnia numine sceptra , 

Et pax nobilium , vita salusque ducum. 
Mam regale decus radians diademaque regni 
Est ti mor altithroni sanclus amorque Dei. 
Lilia florigerum comunt ceu lactea campum , 

Ut roşa punicei schema tis ore rubet, 
Sic justus rector virtutum flore virescit , 

Germinet ut fructus mentis in arce sacros. 
Pulchra Salomonem decoravit purpura regem, 

Nec non Davidis fulgida sceptra patris , 
Sed magis interius prudens devotio cordis 

Ornavit juvenem glorificando Deum. 
Instar luciferi niteat res publica vestri, 
Exortuque novo splendida vota gerat. 

GAP. II. 
Qui apicem regi» dignitatis , Domino pr»stante, 
ascenderit» oportet ut se ipsum primum regat, quem 
divina dispositio alios regere ordlnavit. Rex enim a 
regendo vocatur. Tune autem boc nomine se vera- 
dter appellari intelligat, qui semeţ rationabiliter gu- 
bemare non ignorat. Rex itaque orihodoxus summo- 
pere studeat, ut qui subditis bene coucupiscil impe- 
rare, aliorumque errata disponit corrigere, ipse mala 
non admittat, qu» stricte malus corrigit, et bona 
qu»imperat» ante omnes implere contendat. Sex 
autem modis bonus rector şese laudabiliter regit : 
primo quidem dum illicitas cogitationes animi seve- 
ritate reprimit ; secundo dum salubria consilia tam 
ad suam quam ad populi utilitatem pertinentia per- 
tractat ; tertio cum otiosa et inutilia seu noxia ina 



scriptum est: Reetorem te posuerunt^ noU extoUi^ sed 
esto in illis quasi unus ex ipsis (Eedi. xxxii, i). Nec 
solum juste hominibus , sed sui corpcNris el animx 
dominări passionibus, quatenus rector jure qneat 
uuucupari, sicut quidam sapiens ait : Rex erit , qai 
recte faciet ; qui non fadet, non eriL Sit ergo con 
silio prudeniissimus in sermone , nune ut possii ter- 
ribilis ; sxpius vero gratia dulcedinis afiabilis, victor 
libidinis, superbi» atque vesan» ferocitatis. amîcns 
bonorum et inimicus lyraunorum, hostis criminom, 
bostisvitiorum, in bello caulissimus, în pace oon- 
stantissimu8,fidelibas promissionibus probatissimus, 
divina humanis pr»ponens, subjectos delerrens a 
raalo, invitans ad bona, remunerans copia » indul- 
G gentia liberans, ex malis bonos, ex bonis faciens 
optimoâ. Sit sanctus et utilis rei public», dementia 
commendabilis, in bonitate conspicous, pietate, for- 
tîtudine, castitate, justiţia pneclarus, vir optimuset 
apice principali dignissimus, Dd timorem seroper 
pr» oculis habens , et secundum Omnipotentis de» 
creta, justa perpensans judicia, qui dat salutem re- 
gibus, et omnia qu»cu»que vuit facit in ccdo et in 
terra et in omni creatura ; quia ipse est Domioos 
omnium, cui omne genudeciiUirceeUstium^ terrestrnm 
et infemorum {Philip^ ii, 10) , in cujus mânu omnis 
polestas in coelo et in terra, qui est rex regum, et 
spes glori» juste et pie dominantium. 
Qui regit afleclus animi, rex jure vocatur, 

Et fluxas camis qui domat illecebras. 
Quamvis qui fulvum superat virtute leonem 
Rex teneat clarum laudis honore locum ; 
Sed plus est laudum fastos calcare superboe, 

Iram ceu rabidam mitiflcare feram. 
Magnus et iile duit s»vos qui triverit hostes» 

Lauriţer ac victor clara trop»a refert. 
Gloria sed major comptum ccelestibus armia 

Hostes aereos vincere posse ducem. 
Est magis imperium mentem frenare per aitem, 

Quam si quis habeat triplicis orbis opes. 
Nam templum Domini justi mens regia fulget. 

Fit thronus excelsi judicis ipsa Dei. 

Goraifur illa domus fiavo speciosior auro , 

Justiti»^lem gaudet babere suum* 



D 



S9T 



CAP. m. 



UBER DE RECTORIBCS GHRISTIANIS. 



293 



Regnnm higos ssecoli momenUneom Tolubills rotse 
▼ertigini sapientes esse consimUe judicaverunt. Nam 
sicai omnis rotae vertîgo, qua superiora habet modo 
dejicît, et qn» dejecta sunt modo superius extollît, 
iţa subito erectîones, subito elisiones terreslris glo- 
ria regDisustinet; unde nec yeros, sed imaginarios 
et citius fagîiîYos bonores habet. lUud enim venim 
regnum est, quod in sempiternum perdurat; boc 
aotem quod iransitorium est et caducum, non veri- 
tatem, sed qaamdam mediocriter slmilitudinem veri 
et permanenUs semper regni ostendit. Sicut enim 
arcuş coeli Tarios pingens ornatus arcualo curvamine 
eeleriter refagit, ita nimirum saecularis gloria dignl- 
tas, qnamyis ad praesens omata , tamen est citius 
fugitiva. Qua itaque arte et quall industria quanta- B 
que sollicitudine bac instabllitas ad aliquam stabilî- 
tatîs effigiem reflfenatnr? Forte vero aut armorum 
TiolenU fortiiudîne, aut pacifica tranquillitalîs con- 
cordia terrestre regnum stabiiitatur? Sed nirsusin 
ipsis armis belloruroque fragorîbus grandis instabi- 
Ktas inesse ceraîtur. Qnid enim incertius est magis- 
que instabile benieis eventîbus, ubi nuUus est cerlus 
lab(»riosi certaminis exitus, nuUa certa victoria , et 
Bsepe ab inferioribus sublimîores superantur, nonnun- 
qntm veio in aitenitros vergeniîa mala eveniunt 
cwequaHa ; el qoi se praesumebant bablturos esse 
vicloriam, ntrique in fine non babent nisi calamito- 
sam miseriam. Quanta quoque mala sub ficto no- 
mîne paeU pioveniunt, quis explicare potest? cum ^ 
eiiam ilia pax qua stabîlis ac firma inter bonos esse ^ 
credebetur, interdum per prava malomm consUîa 
in exitiosas discordiarum teropestates transfertur. 
Unde in armis insUbiUtas, in pace transitorium vî- 
detnr. 

Quid ergo alîud restat, nisi ut cor regis et tou 
fipei fldncia non in armorum bominumque forUtu- 
dine, neque in pacis transitoria fallada, sed în Oni- 
nipotentU demenUa figatur? qui regnum quod do- 
«avit, sive in adversis sive in prosperis stabilire no- 
va. Cor itaque principis , et fldelis in minislerii re- 
«imioe devotio , ipsum non deserat a quo tantum 
beneficium et gloriosum ministerium donatum fuit ; 
ne forte iile summus rector indlgnatus ab eo abstra- 



A celsi gratia subilire studeat, si transitorium regnum 



quod est ei commissum, aliquam staLiliiatis babere 
sîmilitudinem desiderat. Et quoniam justus et mise- 
ricors est Dominus, cui cordis aflTectu debel inba- 
rere, opera multipliciter exhibeat misericordla, ut 
inuliam mercedis gloriam metat. JusliUam diligat 
simul atque cuslodiat ; injusU vero atque maligna 
opera in subjeclis repudiet, ac lăudabili zelo, qui est 
secundum scienliam, corrigat. Qui dum sit in divinis 
praceptis slabilis , iilius regnum magis magisque in 
boc saculo stabilitur, et ad atema stabiliutis gaudia 
supemo juvamine perducitur. 

Ceu rota cyclus celeri recursu 
Yolvitur, summas reprimitque ad ima 
Quas rotat partes rapidum per axem 

Mobilitate : 
Regna sic mundi trifidum per orbem 
Gloria celsum stabilire culmen 
Nesciunl^ lapsum sed babere norunt 

Aurea sceptra. V' 

Inclyla plebis fuit Israelis l'. 

Floridum regni decus adlevatum 
Quando şervabant sacrosancta legis 

Mystica jura. 
Unde pollebat Domini triumphis» 
Atque crudeles superabat bostes, 
Dum suam plebem pietas Tonantis 

Glorificabat. 
Rursus, beu ! quaniis premitur ruinis 
Abraba sanctum speciale patria , 
Dum creatori sua prona tenq^t 

Subdere coUa 1 
Una sed tanta medicina gentis 
Jam fuit votls rogiUre celsum , 

Qui potens noscit stabilire regna \' 

Perpeie nntu. 
Principes terra Domino potenţi - » 

Ferte gaudentes tbymiama voti, 
Quem tremunt coeli proceres supemi ^ 

Magnificate. 
CAP. IV. 
Omnis autem regia potestas, qua ad utilitatem 
rei pubUca divinitus est constituta, non tam caducis 
operibus ac terrestri forvitudine, quam sapientia cui- 



• •• * 



*T 






seni qnem tanquam fidelem ministnim «rHîn.vU ^ i„l i„« ..«.l^ . ' ^'*"™ P*^"* ^«^«^ 



serit qnem tanquam fidelem ministrum ordinavit. 
Nam si rex terrenus a quolibet sibi bomine infldeU 
datam aofefre valet potesiatem, aliique tribuît quem 
fideliorem comperit esse, quanto magis supemus 
oniversonm donator , quem nulUus perfidia nubila 
raliere poesunt, potens est a reprobis sua abslrahere 
i>eneficia, aliisque prastare quos idoneos sua volun- 
totia ministros noverit esse ? Unde et impius iile 
Saul rex Israel privatus fuit regno et vita , quomam 
neque fidetis nunister exstitit coram Domino. At vero 
David virum electam secundum cor suum Omnîpo- 
tens invenit, quem ob boc in apicem regia potesutis 
adWimavi^ qnia illum fidelem fore ministrum elcgît 
pra«cl€odo. Itaque prudens rector cor suum in Ex- 

Patrol. cm. 



lunc populus providi arte consilii gubemabitur ad- 
versarii Domino propitiante profligabuntur , pwlvin- 
cia regnumque conservabuntur, si regia sublimitas 
religione et sapienUa perometur. Namque bommis 
naturam Deu6 banc esse voluit, ut duarum rerum 
ipse bomo cupidus et appetens esset, religionis el 
sapientia. Est autem reUgiosa sapientia saluberri- 
mum decus , devotarum lumen animarum , codeşte 
donum et gaudium sine fine manaurum. Qui ergo vuit 
gloriose regere, ac sapienter populum gubemaie, el 
vebemens in consiliisesse, a Domino postulet sa- 
pientiam, ^«t dat ommbu$ affmnur, et non imprtfpe-^ 
rat {Jac. i, 5), ipsamque sapientiam studiose, labore 
simul et amorQ perquirat ; quatenus ei congruat iU 

10 



SfeftCUl SCOTl 500 

Qutt Tolaverant subito per aetbrtttf 
Ac penetrarunt Domini sabaoUi 

Aurea tecta. 
Ipse percepit docilemque seasam 
Mente lusiratus, sapiensque factiu* 
Insuper regni columen (u])erBat 

Gentis Hebraeae. 
Quid valet flavi nitor omnis auri? 
Ostra quid prosunt rosei deooris? 
Gloriae quid sunt Scythic»fue|;ettn»l 

Quid diadema ? 
Orba si mentis acies bebescat, 
Lumen ut venim neqoeat (ueri. 
Unde discernat bona, prava, justa 

Fasque nefasquo^ 
Ergo rectori decas est amare 
Te Palris Yerbum «apiensque lumen, 
Christe, qui sceptns dominans oiiMn 

Gelsaque regna. 
CujoJB in dextra requies beata 
Constat, in laeva locuplesqiiegaaa. 
&loria^princcşs humiles oovovaaa 
toilis opimos. 
CAP. V. 
Hex pius et sapiens triboji m^dto r egen ţi nimn 
rium gerit. Nam primo «e ipsiM», fuosodete a wp e 
rioribus ostendimus; secundo «xorcln praprim H 
fiberos suosque domesticos; 4e0lio pti^nMmk aM 
commissum raţionali etgioriosa 
debet. Bonum itaque princ^pem aon 



IM 

ludquod BcrtptUrt est: ieafus esl qiA Invemt w-A 
pientum, « qut aţuU ptudentta (Prov. iii , 15) , cae- 
leraqae qude inlaudibus sapient!» describuntor. Ulei 
itaque rector vere beaius fest celebrandus, qui splen- 
dore.illominatar sapientiae, qu^b est fobs consilionim, 
fons sacrae rellgionîs, corona principum, origo vir- 
uitam,fn Ctijus comparatione omnes pretiosarum 
claritatea gemmaram tilescnnt. Haec t^autissima est 
in consilîîs, mirabîtts în eloqniis, magnifica în ope- 
ribos, tortls in adverris» lemperans în prosperis, ocu- 
losa in juficiis. Hae ^rm amatores coelesli grafia 
venustat»et tanquam sidereum firmametitum eosdem 
clarificat, sicnt «crîpimn est : Justi fulgebunt quasi 
Btella, ct intelfigenlcs quasi Urmâmentum. 

Haec Salomonem pr» icuticlis teme regîbtis subli- 
mavit, quia illam amavtt ab adolescenlia sua, et iB 
amator factus est decoris ejns. Tînde şicul in Regno- 
rum libris legitur, îpsî appatiiîl ftomînus Salomoni 
per somnium nocte dîcens : 'Postufa '^oă vl$ ut dem 
iibi (/V Reg. ii, 9). A quo cum Salomon cum esset 
puer, cor docibile postuhf et , trt Jiidicare p6sset po- 
pulum Domini, ti discernere Inter malum el bonum, 
taie responsum ^ Domino recepfl : tîwa poitulasti 
verbum hoe, et turn petisti Abi dies multo$ nec divitias 
aut ammas tfffmkDram tuorutn, iei pmtutMM tihi Mt 
ftemiam ad tUitxrnBndum judtcium, ecce 'feci tibi te- 
cundum $ermwik$ imn, tt deâi Yffti cor saptefis et in- 
telligens in (anlfim, ut nultut ante ie similii tibi fuerit, 
nec po* fe ^rreetttm stf. Sed et hwcquw non pottu- 
loiti dedi tibi , ifiM^M «i^nref et glorfcMi , ut nemo 

fuerit gimilii Wi ÎH tegfhns euneti^ retro tfebus. Si Q dominări oportet, dun amalis 4eel4iMl, et^tokboMi 
autem ambulaveri$ in lâih fiteh, et custodieri$ prcece- 
ptamea, ei numtfottK mea, rieut anibvtadt David pa- 
ter tuuif longoâfăeum iHe$ ino$ (!fî Beg, iii, 11-14). 
O quam ineffiiMIe est dfivinte krgimentum gratiae ! 
quae si recto corde et pia ititentione poscitur , plus 
donat quam qiod fbgatar. Ecce rex Salomon non 
argentum , nob «uram, non alias opes terrenas, sed 
sapienţi» ţHEâjiS |R]^dt a Domino. Al qui simplum 
recte postulaverat, duplirm âccepit. Nam non solam 
dilatus est sapientia, 0ed et sublimalus est iudita 
regnî gloria. Unde ref^ibns terrae egreghim daiur 
exemplum, qnatenas^plritiialia dotia pius quam car- 
nalia fio desiderlt ab Omnipotenţi etposcant, si 
din et Mdter in liaic 6^eculo reguare desideranl. 



sunt eligat et firmiter teaeat ; sed fUiam alte silri 
coi\junctiore&, uxorem videlioet, libeiat ml^e do- 
mesticos, provida sollicitudine ac familiari charitale 
gubemeu Hoc autem faciens dupKoena ^leaaiirhat 
sibi glori£ palmam, u4 dum ia sa banns et sandai 
sit, alios sibi coi\Hitiet08 boaos faeiat «i aancioa, 
juxta Psalmistam, qui aît : Cum Hnctt^^ăndmtm^et 
cumviro innocenleinnocen$ eri» {P4fal* zvil, S7), Hre* 
Tiqua. Non enim sufiicit propriam iiabate Iwiiesta* 
tem, nisi pudîcae et caslaecoi^ugÎB, nec boii ettam f^ 
liorum et comilumac ministrorwa pddove ^ieooMar, 
dicenlel[)avid : AmbuUim in via mmaeuiafa^ kk mîM 
ministrabat (Ptal. c, 6). Nam sicut liliaaaligrt aKo- 
rura olenim ac violarum muUipliei puhahritudiae 
Tecet îgitor anaMlem Deo principem discendi D vcnustatur, et sicut luna steiiarum apleadotfe cir- 



habero volantacea itMiderium^ue coelestîum. Sic 
enim vere et oor babet M mami De), et reţnum cum 
pace muUia aaMfum etafritstflii, hvente Domino, gu- 
bernabit. 

Qui eq^ retiar praim esse jiidex, 

Lance ^ jMî traitaaqiie gaudet, 

lahianapoicfari tarebrai^ fiadsa 
Caspidefirit 

Lufliinom patima rutfi cMliiteitai 

SoUs ac knue »Hidiqi»e ebsmt 

Paiaat, ut seaifs niteat ciorniscia 
Looe sophii^. 

Tola aognoscat Salomonis aqui 



Cumstantium gratius emicat, ita BÎmintm t«xjoataa 
ac sapiens aliorum societate bonorum pei<onietvr. 
h ergo perspicaciter procuret ut non aolaai nofaîiem 
pulcbram ac divitem, sed et caalam, ^«dentem 
quoque atque in sanctis vlrtutibuş n«ari|^^am blteat 
conjugem. Nam quantum coii|uil jura «st coigoniv 
tior, ianlum aut felie maHtias aosta fit> «dtiDorani 
dulcedme mellea. Etenim nulier ih tf kn dotaioa csi 
ruina , divitiarum defectîo .» iniifiiortai ntaratiO) 
omnium malorum et vitiorum *oamflM>ratio<; q«ae df- 
versis superstitionibus maltom ae^xttrius oraana, 
interîora animx suae nescit decorară, ^uen lUigll 
bodie, odii in craslino. £i aicut quîdam alt : Naur^ 



Ml UBER de RfcCTORIBUS CBRISTIANI3. 

ftftCfMtf MHutt «M tndMr itete ftdn imăritdf. Iu e A Lactea ibnttioso tAt^tă A cdUâ <ţ^x>re, 



SM 



contrario tMk «t imidttu ibollfet ntîKbxA Teha$ 

disciplinAbttîter iiitendens, httmtll fticte hihriqae 

sermone paciilee Ilberos et fkmiliatn regit, proque 

viri salatei si tiec^se fbBrit, stratn ânitnam opponit 

morţi, ac df^ltias qu^^mitiftaHtlstrt cum bona fema 

custodit. Qd ent am!cus ejus ftcirj^ Idem atiifetis ejus 

hodie. tit ergd ipsa dititiartim dednctid, et domu8 

confirmatio , VM Jtlctindhâs, famitite (^ultbritado» 

omniumque Yirtutum connetio. Talem autem decet 

nott Mlum vtM sdo tiisla cdptkla esse eonhexam et 

soMitam^ sed ţietatis et sancts^ con^elrsatfotils senif* 

peroilendere finisam, ac pradentititt cotasfUoraifi 

esisl^ repenMcefn. Sieiit etiim pei^navione Mate con- 

jngti darimosRl ttasecftittf» pertctila, tta ^rmleiitb , 

nt&tH eofisiM ittidta proteifteut tilâta qii% stint B 

Ooinipotekiti betteplâtita; Onde et Api^stotus ait 
ţuonlafli Tir infidettt scdtMtor pet ffloUerein ftletett 
(/ Cot. Vit, 14); 

Nec sdutn inflddes, fted etiattt sancU 6t orthodot) 
principeâ mirabilefli 8%pe \h moribas pefpeUduAt et 
:iYiscttltant pnideutiaikiţ Aott setnm f^gtlem con^idie- 
raAtes, sed fructvis bcnomm con^ltiorttm catp^dteft. 
tinde et de glortost imperatorts Theodosii venerabitt 
coniitge tioknine Placitta rd)snttr qnod Ip^e princeps, 
dam Sik se bonus et ]ttstus et sapiens erat, b'kbebai 
et aUam atiiitath occastonem j^er qtiaifl de boniâ 
operibf» trlamphaitet. Coâjui entâ^ ^uddivîbâs legeft 
emn sae^iaâ admonebai , t^ !p6ăiâ tamen perfecte 
prins etndienft. Non edim t^i taătigiid eieraU est» 



Magis nitescat castitas. 
Cbriâluă ut Ecclesiaiâ ăibî castb ]unxit amore, 

tJxor viro Sic baBi-eâl. 
Mîtis Bimptttitaâ fu cojus menta i^dundet 

Veint cotnmbse gratia. 
Quam decorei ptecas, prudeÂlla, saefa potleâtâft, 

Esther ut aimâ fldniit. 
tfncnla pacîs ament ret et regina, daobdli 

Sit foeduâ et concordia, 
hvîda Adu dirimat gemmod iiîs<5drdia [|^acls 

Ouos lei Silpeiiiiâ Jui&xerât. 
Dtsetptbia regat qudhim j^râehdbiTe geHnen 

Haitii decori (tbreânt. 
Arldins tit vlrldi tt^ne ciiMcat IA ^rb6re pâlmes, 

Ciiltor bOnU& boc pr6vtdl^t. 
IMticeps et rectrii populam A tite guberîianitt 

ftuam regattt pro^aplani. 
Abrabae velutl generosa stirpi cIfteUl 
Ornent po\^ Aepoiibuâ. 
CAP. VI. 
tn blimanis rebuft tluUa quides^ Isirs , ut diciiht, 
iilfllctttor est quam iAter turbnldnltssitnăs hvjdi se- 
euB procellas bene Imperare, ti j^roVide reni publi- 
cam gubemare. Sed late ars tune ad fil^eâi per!^ 
ctionfâ pervenit, cum Ipsa res pnbtica prudenies et 
Gpthnos )coBSiliarlos babet; trtua attteni r^ttla In 
constiilH est obsertanda ; pffana qoidem tit divină 
praqionantar humanis, cum cbedireopmeătD^eo mă^ 
giUfUim fumitMui {Act. V, S9}. St quisergo navim 



sed pDtSn^ divino amore imccefnsa. BeneUcii namque G rei publicde tanquam bOAtift gub^riiator regerfe feli- 



magnitado'majus el desîderium benefactoris adbi- 
bebat. Repentenimqiîe Venit adpurpuram. Claudo- 
rnm fttque debîHnm maximam babebat curam, non 
Bervts, nou âfiis mltii&tris dtens, sed per semetlpsam 
agens, et ad eorum babitacala venienâ , et onicuî- 
que quod opuft baberet pi^bend. Stc etiam per ee- 
clesiarum xenododita discurrens suiş manibus mi- 
DistrabatInArnâs, olias eoruln tergens, jus gustans, 
offerens cochlearta , ^auetti ifTangens cîbosque mi- 
iiistrans,eâdicem deluenâp, et a)t& cuneta faclens qu» 
senris et mtnlstris mos eft SolenlAKer operări. His 
autem qui eam taMbns de rebus toitebantur probibere 
dicebat : Auruni diMriboefe , Opus imperii est ; ego 



ctter dispotait et exOptat, optima 0Omtni consilia, 
quâe iu aacris eloquiid âttttt proi^ălata, noii nbgli- 
genter custodiat. SebUnda vero cOîisiiiorum est regu- 
la, qtraienus providus recto^ Hon tâtn lâ suo ouam 
insaorumprudenlissimorum innitalur consiito. Unde 
illa Antonini împerâtoris praecipua semper ta con- 
siliis iuft sentehtia : ^quius est ut egO tot et taUom 
amîcorum cohsiliuini sequar , quani ut tot et tales 
amici meâm iinfus Voluntatem sequantur. Sălomone 
quoque boc ipsum attestante , qui ait : Smijfantur 
cogitationes ubt nbh est eofutlium : %ti vero plurkni 
sunt eonsiUariiy conjirmahiur {Prbv. XY, 22)^ et erit 
salus ubi multa consilia sunt {Prov, xi , i4). t^afti 



autem pro tpso imper!6 bot opus 0£fer0, bona mibi ^^ prudens prudentes in consilium tocat, et sine eorum 
omnia confereaţi. Ifam Tiro tun «âepe dicebat : ^ consiiio nihil facit. Stultus irero in semeUpso coţ[i- 



Oportet te semper , Yttatif^ , 60gitâre qutd dudum 
fuisti, quid modo At. Itââesl fieflipef cogitaveris, in- 
gratas benefaetori nOn eris , sed hnperium quod 
susc^isti , legaliter guberăabîs , et barum rerum 
placabis auctorem. His ergo sermOnibu's veliît opti- 
mam qaamdam Otilltatem Virtutîsque âbundantiam 
conjugi Boo offer^bat. 
Rex pius et tuipietft temo teOdefaffîtne î^gnat 

Semeţ suosque sobdttos. 
Gbrb regnantis proba tnoribui» einfaiet uxor» 

Slcut honesia Vineâ. 
tUam noMlitas triplici virtute venustet 
Rpda pudici pecton^ 



tat, et quod sine donsilio alioruioi cito vuit fadt. 
Porro teirtia norma fu consiliis est obtinendâ, ne 
bonus rector doiosos et pemiciosos habeat. Qaig 
enimdebet in eonsUlis maUgnantiumconfidere? Nam 
sicut vallis per campbs , et laquei in plateis , et 
pedicse ubi hon puiantur, pedes aiioirum retineat, 
ita impiorum consilia felie lîequitiâe permixta justos 
et sanctos in itineribus mate impediunt. âkutenim 
boni consUiarii sursum rem erigunt publicam, sic 
mali ruinosa calamitate praecipitant. Tales ergo 
repudiandi sunt consiliarii atque omnimodis detes- 
tandi ; quia nunquam erga prlnclpem tcrrehum 
devoti erunt, qui Dei prsecepta male vivendo con* 



ses 



SEDULU SCOTl 



aM 



temnont. Qui enim possunt esse boni, (ţai gibi sunt A 

mali? 

Sed sicut omnipoteDtis Dei saluberrima divulgau- 
da sunt consilia alque pnecepta , ita nonnunqaam 
prudentium rectorum hostibus sunt occuUanda con- 
silia. Siquidem in re publica dulia sunt meliora con- 
silia, quam alia quae ignoraverit adversarius. Et- 
enimsecuruin iteragiiur, quod agendumhostes mlnjr 
me suspicantur. I>uo vero maxime contraria sunt con- 
silio. festinatio et ira. Nam ira obcsecat animum ne 
utile yideat consilinm, et quomodo longa consilia ple- 
rumque non labuntur. Tuncautem praecipue consiliimi 
ad prosperitatis evenium perducitur, cum regia 
fiducia in Omnipotentis auxilio figitur. Unde vero 
post Deum bona prodeunt consilia nisi a fidelibus et 



Cui placet omne bonum, displicet (mine malaiL 
Est est qui vere, seu non non dicere norit» 
€ui cor secretum consonat atque pium*- 
Olli firma fides vila fit charior ipsa, 

Nesdt arundineas texere mente strophas. 
Non illum nutare facit dangorque tubanim, 

Anchora nam stabili corde manet fidei. 
Talem non gazae, non auri pondera noront 
Fallere, ne iaesa sit preliosa fides. 

CAP. VII. 
Nune autem ordo exposcit ut de malis etiam prin 
dpîbus aliqua nos breviler perstringamus, quonian. 
de bonis quaedam utilia sceptris, quae rei publica 
necessaria diximus. Ubi primo quaeritur quae cansi 
etiam ex bonis mâlos principes faciat? Ad quod di 



optimis amicis, qui promerentur superna illustrari B cendum : Jam primum regalis licenţia, deinde renim 



gratia, ut non errent in consilio ? Quorum provida 
deliberatione, divina inspiranle clemenlia, saepe sa- 
lubrîs consilii botrus carpitur. Absit vero ut crude- 
les tyrannos tanquam infestos dracones bonus ba- 
beat princeps amicos, quod pantheris exemple ani- 
malis astruitur. Siquidem panther, genus quadru- 
pedis, est ut pbysici perbibent omnium animalium 
amicus, excepto dracone. lllorum itaque amicitiam 
habeat, quos probos esse cognoscit. Qui sunt aulem 
boni amici? nisi illi qui sunt sancti ac venerabiles, 
non maliţioşi, non furaces, non factiosi, non callidi, 
non ad malum consentientes , non bonorum inimici, 
non libidino^i, neque crudeles , non circumventores 
sui principis ; sed sancti, continentes, religioşi, ama- 



copia, cum ipsa abundantia rerum causa malorum 
fiat. Amici prasterea improbi, satdlites detestaodi, 
euuuchl avarissimi, aulici vel stulti vel deiestabiles, 
per quos omnes etiam in illo dominatore qui vide- 
batur bonus esse nascitur oblivio mandatomm Dei. 
Postremo, quod negări non potest, rerum publica- 
rum ignorantia. Hinc colligunt se quatuor vel qui^- 
que, atque unum consilium.ad decipiendum impera- 
torem seu regem capiunt. Dicunt quid probandnm 
sit. Imperator qui domi clausus est, vei-a non novit; 
cogilur boc tantum quod illi loquuntur, facit judices 
quos fieri nou oportet, amovet a re publica quos de- 
beat obţinere. Unde etiam vendllur bonus et cauios 
et oplimus imperator, qui eo ipso miser efiicitur com 



tores principis sui, et qui de illo nec ipsi rident, nec ^ ^pud ipsum vera reticeantur. Hinc s«pe tumuituosa 



risui essevolunt , qui neque mentiuntur , neque fin- 
gunt, et nunquam decipiunt ; sed veraces , sobrii, 
prudentes atque in omnibus suo principi fideles. 
Talibus itaque personis salva efiicitur res publica, 
piique regnatoris fama crescit et gloria. 
Absque gubemaculo navis ceu nutat in alto 
Fluctibus, ac tumidis tunditur îlla notis. 
Gloria sic regni prseclaraque sceptra labascunt, 

In pessumque cadunt, heu I sine consilio. 
Nam sunt nonnulli quorum fit mellea lingua, 

Aspidis at subtus tetra venena latent. 
Qui delenlficiis persuadent omnia verbis, 

Quorum sermo stropit subdola ceu fovea. 
Horum consilio res publica fulta videtur 



D 



Ob boc consilii prsedulcem carpere botrum 
Cum submersa ruat o mlseranda nimis! 

Jam decet excelsum qui tenet imperium. 
Dorcades ut.vîgili montis de vertice visu 

Quo cito transfugiant cuncta pericla notant, 
Sic adversa cavet speculări lumine mentis 

Dux bonus arte bona consiliisque probis. 
Ceu margaritum bibulis praenobile concbis, 

Quomodo dulcifluo mei legiturque favo, 
Sic et amicorum puro de fonte legendum 

Et decet et prodest utile consilium. 
Yerus amicilise custos sine felie probator, 



indisciplinatione et Dei cultrix pietas et veritas op- 
primitur, cum multum derogatio prscvaleat quando 
derogatores creduntur fide digni, quos gemina pes- 
tis corrumpit acerbissima,amor videlicet falsitatis et 
odium veritatis. 

Quam praBcipitai^ turbo regentes 

Subvertit nimium copia rerum ! 

Qui primumque boni regimine clarent, 

Fiunt saepe mali fine profane. 

Sacris qui fuerant moribus aurum, 

Mox plumbo similes viliier borrent. 

Et qui vitis erant ubere laeii, 

Agrescunt veluti spreta labrusca. 

Incautum dominum mente stropbosa 

Fallunt praecupidi sic et amid* 

Multis iude doiis optimus iile 

Anceps fit litubans sicut arundo» 

Ignoratque miser figmina falsl, 

Nec lucent domino lumina veri. 

Nam caecant oculos regis bonores» 

Aurum, divitise, nubila, mendae, 

Yultus feminei blânda voluptas, 

Gbari DUsidici, pompa, potestas* 

CAP. Vffl. 

Modo consequens esse videtur quatenus de inşiis 

rectoribus nos disseramus, ut agnita Ulorum maliţia 

et pessimo in boc ssculo fine, perpetua quadam n- 

liooe, qui prudens est rector a malis operibus se ab- 



505 LIBER DE RBCTORIBUS CHRISTIANIS. 306 

stinendo cautior el melior fiat, atque sumino bene- A ctus atque diacalciatas et vinclis manibos dednctus. 



foctori plăcere magnopere procurel. Quidaunt autem 
unpii reges, nisi majores terrarum bitrones, ferocea 
ut leones, rabidi ol ursi ? sicot scriptum est de illo : 
Leo rugiens, et ur$u$ eiuriens, princept impim wper 
populum pauperem {Prov, xxviii, 45). Rex siquidem 
ifflpios tanquam leonis personam habens ad omne 
responsum acriter Terbum nequam sine pnidentium 
consilio cam omni maliţia proferi, bonos bumilians 
malosque exaltaos; cujus dies abbrevianlar, el ejus 
memoria cum sonku peribit. Peccavit enim plus 
quam potuit. Tales itaque siint amici malorum, ini- 
mici bononim, servi lîbidinis et avaritiae, servi to- 
tîus nequitise, miniştri diaboli, semper laboranles ac 
nlhil facientes, gurgites humani generis, miserise, 



in Vulcani oUam jactatus est. Nam quia Joannem 
papam alDigendo in custodia occidit, Symmacbum 
quoque palridum ferro trucidavit, ab ilUs in ignem> 
immissus apparuit, quos In hac vila injuste judicavit. 
O quam disiricta et justa sunt Omnipolentis judicia ! 
cijgus disponente nutu digna ullio imroltem secuta 
est tyrannum. Nam qui servis Domini injuste trana- 
itoriam mortem intulit, duplici morte corporiset 
animae juste deperit. Qui alios praesenli vita spolia* 
verat, ipse tam momentanea quam stema vita spo- 
liatus fuit. Idem itaque geminum peregit ministe- 
rium ; nam sibi gebennae suppliciom ubi cruciabilur 
in saecula saeculorum, sanctis vero supernae glori» 
palmam administravit. Injuste judicati fiunt repenU 



pabula aetem» gehennse, ut cedrus subito exaltaţi, B coronati, atque judices a Domino in crudelem ty- 



sed in profunda tartari praecipitati. Hinc Psalmista di- 

cit : Yidi impium superex^Uatum et elevalum ut ce- 

dr6$ Libani, et traniivi et ecee non erat, et qucssivi 

eum, et non est inventui locm ejus {PsaL xxxvi, 2^5, 

36). Florent enim sicut olera et fenum agri, quod 

hodie cum speciositate oritur, et in crastino ares- 

cens non reperitur. De quibus per prophetam diei- 

tur : Ipsi regnaverunt, et non ex me; principes ex- 

stiteniut, et ego ignoravi; qui neque recte et regia 

▼ia scîunt seu volunt incedere, sed ad dexteram si- 

Dîstramque norunt declinare. Quibus competit iUud 

quod per Isaiam Dominus loquitur dicens : Dereli- 

querunt Dominum sabaotb, et ambulaverunt per 

vias disiortas {Isa. i, 4). Dolosi in consiiiis, atroces 

et mendosi in verbis, maligni in operibus, quorum G 

finis erit secundum opera eorum. De quibus per 

eumdem prophetam dicitur : Dominus exercituum co- 

gitavit^ ut detrakeret superbiam omnis glorifB^ et ad 

ignomimam deduceret inclytos terrce (Isa, xxiii, 9). 

Sed et beatus Job : Laus, inquit, imperium brevis est, 

el gloria hypocritos est instar puneţi (Job xx, 5). Haec 

etenim vita temporalis in comparatione aeternitatis 

mlnimo puncto comparalur. Yse autem ilHs qui pro 

parvo puncto prsesentis felicitatis vendunt gloriam 

aeternae beatitudinis! 

Qaanta vero vel eosdem subditos mala vel ipsos 
rectores ultio divina consequatur, non est nostne fă- 
cui tatis enarrare ; sed pauca de multis placet in ma- 
Difesturo propalare. Regis Pbaraonis impietas, quae 
ex cordis duritia inoleverat, sibi suisque iEgyptiis ^ 
decern plagas intulît, atque insuper Rubro mari tar- 
tareiqoe Âcherontis imo ipsum suosque submersit. 
\nliochuiii et Herodem ac Pontium Pilatum, quis 
nescit quanU distrieti judicis ultio percnlit ? Quid di- 
cam de Nerone, £gea, et impiissimo Juliano, aliis- 
i]ae eoTiim in nequitia consimilibus? Nonne omnes 
i^uin sais sequacibns post mortem pessimam os in- 
erni devoravit? Sed ut innumeros prseteream, 
rbeodorici crudelissimi regis de boc sxculo exitum 
nfelicem explicabo, qui cum esset Ariana sectalor 
nvidiae, ac bonorum inseculor Christianorum, po- 
trexno» sîcuti cuidam viro revelatum fuerat, inter 
oaiinem oapam et Symmacbum palricium discin- 



rannum transmissi. At vero injuste judicans fit su- 
bito judicalus, atque aetemse damnalionis flammis 
addictus. Qua in re nimis terribile exemplum propo- 
nitur, ne terrae polentes servos Domini persequan- 
tur, quos valido virtutis suae brachio Deus omnipb- 
tens ulciscitur. Sed h»c de reprobis dicta slut re- 
c'toribus. Nune ad potiora stylo consequenti Irana- 
eamus. 

Reges terr» quos mâle gesta 

Dedecorant, similesne videntur 

Apris, nrsis tigridibusque? 

Hi majores suntne IsCtrones 

Terrigenum, rabidive ieones, 

Unguibus accipitresque rapacesT 

Gontigit Antiocbo et Pharaoni, 

Herodi miseroque Pilato 

Momentanea perdere regna, 

Cum sociis Acheronta subire. 

Sic semper reprobos mala damna 

Alfligunt nimis hic et in aevum. 

Quid florelis tempera proles 

Ardentes ostroque decori, 

Quos exspectat clibanum ignis, 

Quem nec laedet roscidus imber? 

Qui Dominum lucis nec amalis. 

In tenebras vos exteriores 

Ibitis ; iUic gloria vestra 

Arens marcebit sine fine. 

Justos vero celsa corona 

Gloriflcabit luxque beata. 
CAP. IX. 
Septem speciosiora sunt aliis creaturis Del, ut sa- 
pientes ferunt, coelum innubiale quando argenteo 
colori mirabill similitudine comparalur ; sol in vir- 
tute sua, quando reciprocis cursibus in splendore 
gloriae suae habitatores mundi illuminat ; luna in in- 
tegritate nudataque facie nubibus recedentîbus , 
quando proprio cursu solis vestigia investigat; ager 
fructuosus, quando divefsis floribus nodisque cri- 
spantibus depingitur; varietas maris, quando sere- 
nitas cceli nubiumque placidis fluctibus in littoribus 
pulcherrime ostenditur ; chorus justorum in una 
fide habitantium ; rex pacifîcus in gloria regni sui» 



907 



SBDIILn BCOTI 



laando in aula regia ostensis mmieilbtts donisque A pessibile est, fanprobe atqne atroclter eiposciint. 



mditis multa beneficia praestat. Eex etenim iastiis 
et pacificns Iseta hdt bona «Hridit, et oniuscojaMpie 
caosam diligenter meditator, et infirmos et paaperea 
popali nou desi^dens, cum sei^orum et pmdentio- 
rum conailio et judiclo vera judicia loquitur, mâlos 
bumflians bonosque exaitMis. Dies ^us cum gloria 
extendentor, et (jug memoria ki aeternum manebit. 
Fripceps padllcus tanquam ilpildus et fertHis est in 
proximo paradisus, et quasi vinea honesta copioso 
abondans fructu, omnem a splendore oonspectas sui 
oonţurbans discordiam, qui dum pacem in aula snse 
mentis amplectitur, prociil dubio roansionem pnepa- 
rat Ghristo, quia Christus pax est, et in pace re- 
qulescere cupit. Porro ubi pax est^ în disputationi- 
bus veritas, et in operîbus juslUia inyenitur. Sicut B 
ergo prpvidus gubemator procellosi maris pericula 
arrideiite temporis serenitate evadere nititur, sic 
rector pacîflcus serena mentis tranquillitate ac pa- 
cis concordia impetus discordiarum sedula delibe- 
ratione compescere meditatur. Quem trinam pacis 
regulam conservare oportet, boc est : supra se, in se, 
juxta se ; quia erga Deum, et in se ipso, et circa 
proximos debet esse pa<^ficus. Tantum est enim pa- 
cis iKinum, ut etiam in rebus terrenis at^e morta- 
libus nihfl gratîus soleat audiri, nihil deşiderabilius 
concupisci, nibil postremo melius inveniri. Fructus 
aulem pacific» mentis est, erga subjjectQS et amicos 
benignam osţendere misericordiam simul et clemen- 
tiam, quibus virtutibus ţam plus regnalor quf m ejus 



Unde Nerra imperator dicebat : Amici cum se me- 
reri omnia praraumunt, si quidquam non extorseriat, 
atrociores fiunt In omnibus itaque largitîombus tem- 
poraHlms servanda est menrara reetaque in dona- 
tione intentlo, ot pro salute rM public» et sand» 
utilitate Ecdesi» proque eoelestis indepcione gioria 
bonis melioribus optimis cuncta per sereni principis 
muniflcentiam distriboantnr. 
Conditor sopemus orbis imperator omnium 
Ipse cuncta quse creavit polchra fecit artiiex. 
Inter baec creata, septem pulcbriora pneemlnent, 
Picta coeli spbaera hicis emicante gratia, 
Alma soliş inter astra candidansque gloria, 
Ac referta post bicorne luna stemma lumine, 
Fructuosus et viresc^ns hortus flore germinum, 
Tbetyos serenitas quas visa mulcet omnium. 
Sanctus et cborus piorum te Deum colentium, 
Gloriosus atque rector optimus per omnia» 
Liberalis et serenns sanctitate praeditus, 
^quitate, puritate cordis iile praerninet, 
Quem tremît superbaque reprobam celsitas, 
Qui bonos bonorat sponte largitate regia. 
Pacifer et beatus iile fli sicutl vineâ, 
Trinitatis esl> imago digna sorte coalitum. 

CAP.X. 

Sed inter baec alind quod est scîendum, qaouiam 

ut sapientes perbibent, sunt octo columnae quae for- 

titer regnum justi regis si^t^ptant. prima columna 

veritas est in omnibus rebus regalibus. Secunda co- 



regnum gloriose conservatur ; testante Salomone,qui q lumna patientja in omni negotio. Terlîa, largîtas in 



nit : MiserUordia et veritas cMiodiunt regem^ et ro- 
borabitur elemetUia thronm eju$ {Prov. xx, 28). Non 
enim quidquam est quod bonum rectorem melius 
popuio favorabilem atque amabilem compiendet, 
quam clemenlia et pacifica serenitas. 

HaBC, ut alios causa brevitatis omittam, Augustum 
Gaesarem fecit celeberrimum ; baec Antoninos, ma- 
gnum quoqua Gonstantinum, Tbeodosios caeterosque 
magnificos priiicipes sublimiter beatificavit. Eadem 
quoque magnum Garolum inter caetera virtutum in- 
signia in sacratissimum prae caeteris terrarum prin- 
cipibus Augustum dedicavlţ. Haec Ludovicum piissi- 
mum adordinavit imperatoreiQ. Et quid plura refe- 
ram? Gerte serenissima pietatis clementia gloriosos 
prindpes et gloriflcavit în terra^ et consortes sancto- D 
rmn coUoeavit in coelo. Qoippe qui qop solum sua, 
şed et totos semetipsos Omnipotenţi dederuot, Nihil 
autem ab justo et pio rege donandum est, nisi quod 
ah benefidum. Benefidom aulem si ad aliquam 
mercedis remunerationem ui boc saeculo refertur, in- 
terii atque flnitur« Nec enim possumus id habere 
integnuoţ cqua pretium nobis peraolutum est. Unde 
non tam l)enefidum, aed potius commercium dicendi^ 
est talia largitîo. Danda sunt vero beneficia, quae 
data boni prindpi^ famam pietatemque et justitiam 
non laodont» juxta dignltates personarum et utilitatea 
rerum, non secundum eupiditates accipientium, qui 
facile sibimet denegaut; quia quod difficile aut im- 



muueribus. Quarta, persuasibilitas seu aflEabilitas in 
yerbis. Quinta, malorum correctio alque contriiio. 
Sexta» bonprum amiciţia atque exaltatio. Septima 
columna levitas tribut! in populos. Octava, »quius 
jodicii inter divites et pauperes. Hae sunt îuque ocio 
ţolomnaa qu» regnum justi principis el in hcic sas 
ţulo stabiUtanl atque ad aeternaş ştabilitaiem glorîae 
perduconL 
Fabrica nulla lenei stabilem p^r tempera Cormam, 

Sâ non fulluris nixa sil illa suiş. 
Nec stabilire queunt splendeniia lumlnţ temph, 

Aula nec ei regum bis sine firma potest. 
Justi reclorîs propriis sic stare columnis 

Publica res poscit propitiante Deo. 
Prima columna micat veri spodosa decore. 

Al patiens regimen rile secupda tenet, 
Tertia larfpflua meriiis dat muA^ra d|extra« 

Quariafue blandiioquax dulcia verba son^U 
Quinia mak>s reprimit, miro zelpq^e ţoniscaC 

Gaudel sexta potens magnificare bonos. 
Septima dementer populi levigalque tributam. 

Asl octava regii justiiiae trulinam. 
Nititur bis solidis res publica fulia columnis» 
Slcuti mons Sion liis siabilisque manşt. 

GAP. ÎL 
Cum il^que bis pcfo ţolumnis regi» potestatis 
şmineptia fulciatur, decel amajbilem Deo reciorem 
causam sui personalem utilitatibus posiponere ef- 



5^ LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. 510 

desiaslicki» ut in (panUim memor est bencficiorum Aconsensum atque auctorilalis adminiculum bis qu» 



Dei qu» ilU superna gratia ceucessit, m tanlum be- 
neâcu largitocem bonoret. Tuncvero bonorare Al- 
lisstttum bonus princeps cogposcilur, cum illorum 
qui laboram ia agro Doxaioico» tanquam magni regis 
di&pea6aiu>r» a^jutor et protector cfficltur. Cerlum 
naHM|iM ^ quod laoto proţltms causas terreni 
prîDQÎiHi Q^j^teos sua pielite diapooet, quaDto 
de sua» %%qcM Yi«teUceţ £ccle&i»> c;Misa illum. soUi- 
cUum t^s^ viderit. Itaque providus rector siudeat 
faoeie (gi» Q^ sunt benepkcita» sii ipse desiderat 
ui Doua £a^t quae suni Uli prosper^ et gloriosa. 
Isque diUgieati qira sotertet proxideat quatenus syn- 
cMiate eonveiilus per singulos anoos bis vel tcr fieri 
)ab^t| ut quod ad verum Dei cuUum pertinet, quod, 



sunt tera et Justa adbîbeat. Per se Tcro nnUatenus 
de talibus prsejudicitim foeiat, ne forte errando ante 
conspectum Domini colpam aliqnam delestabilem 
incurrat. 

Unde yenerabîSs membri» ^aSeatmianus impe- 
rator cum a sanctts episeopis rogaretnr qoatenus 
dignaretur ad emendationem sacri dogmatis inter- 
esse, Mibi, inquit, cum mtnimus de populo sim, fas 
non est talia perscrutart; Tenim saoerdotas, qnibus 
baec cura est, apud semetipsos congregentwr libi vo- 
luerint. Et bsec quidem dicebat imperator tam vir- 
tute bumilitatiş praeditos ouam D^ timore moni- 
tus, ne forte offenderetAUissmmmsisuampropriaiBi 
praBtuNsset potioribus sentenUam. Hoc ipsum fecit* 



ad ecde^rum ipsius reverei^tiam, et ad honorem Tfţ ut pradîxi , magnificus et sapientissimas imperator 



pertlnere cogi^oscitar sacerdotum, vel quid contra 
mandata Domini gestum şit» in ijpso reverendo at- 
que unaiUBXO 4iscutiatur conveotu» ut quidquid bene 
actwa sit» concQboretur ; şi qua vero sunt male 
ge^ta, ift melius^ coţrigantur. ţjbi et ipsi praepositî 
Ojpoctet otii^Yealig^mhir qualiter suiş ministeriis fuu- 
g^twr» vel foomoido plebem sibi commissam taa\ 
oceteatl iafomopt doctrina» quam sanct^e conversa- 
tionis imbuant exemple. Quae omnia si cura paciş 
unanivutate et canonica justiţia subtiiiter pertra- 
€t«DtiiJS, fiructuosa utUitas sanctse Ecclesiae gignitur, 
dc reverend! rectoris» cu^us benevola deliberatione 
««UîiQei et a\ictoritate kec aguntur, magni semina- 



Constantiuus, non in soa, sed in sanetorum prudea^ 
tia sapientiaqne episcoporum confidens. Hoc beatus 
Jovinianus Deo amabiKs princeps fide inconcussa 
servavit; qui dum bostis esset Arianse perfldtae at- 
que sectator Nicaenî decretorum concilii, ex momen^ 
taneo terrestris imperii fastigîo aetemi sibi gloriam 
regni comparavit. Quid referam de duobus sacra-^ 
lissimis divina praestante gratia imperatoribus Tbee- 
dostisT qui in tantnm Omnipotenţi placuernnt, ui 
regias porpuras, sceptra qnoque et apioem impe- 
ratoriae dignitatts divinis praeeeptis et canonicis in» 
stitutis Domino inspirante subderent, ae pinm ze- 
lum erga bei ecdesias indefessa charitate aemper 
baberent. Unde illos universorum Domînua subli» 



num piopagatur meriţi. 

Nam pretiosa religioşi principis est corona san- ** ™*^*^ ^ t^Trhy et post praesentis gloriam feticitatit 
ctm» a^iacoporum conciUum» în quo famosissimus tanquam dilectos sibi rainislros in aeternum beat»- 



magnaţ vi^elioet GonstanUnuş imperator exsultans 
in.Doi9uno gloriabatur, qui eoUectgs ex omnibus fere 
geatibua qvţaa sub ccela sunt, quibus Gbristi prasdi- 
camoa erat flvangelium > viros şacratissimos plus 
quam trecentos epi&ccpos tam doctrina quam mi- 
racuJis coriţscantes, propter catboUcae discussionem 
lidei in unum, boc est Nicseiium, coogregavit con- 
cilium. Unde et» bic buc usque mos Cbristianos ino- 
ievity ut apud omnes oţtbodoxos Ecclesiarum prin- 
eipea ^nodales iLeri conventus decernatur, propter 
necessarias. aanctae Eccte&ia utiliiates, quae non nisi 
synodalibus ia,vestigar^ conciiUs atque canonicis de- 
finiri ssvqţţîoi^bus debent. Unde cautum et buţnîlem 
gi val4a cirouo^pecţum opoctet es3e regem ; nec 
qttidqjoajnţ de negotiia ecdeşiaslicis judicare prae- 
siimat, antequam synodalia staMf^ cpgnQscat* Si- 
^ttidem eccloşiastÂca judicia vaide sunt coram Peo 
periculosa, ţişi cum maxima proferantur justiţia; 
praecifue si per ţalumniosos accosatoreş et meo- 
4oşo& testeSy qui innoc^tes sunt eiaminentuţ ab- 
senteSf quod est Cbristianitatis alienum. Unde et 
îUud in Evangdio legitur : Nunquid kc no$tra ju- 
dicai, Aanifiem, nut audkriţjib tp«o pniM et cogno- 
verit fKid ţadai! (l$m,, vii» 51.). ?iuş itaque rector 
tianquam biminosa pupUla primo qi{iod justum et l^ 
g;iţimuni est &ecund^m ţanonicas sanctonu^ episcp- 
porom sanetipoi^. perspicacitei; attendat; detune 



ficat in coelis. Sed si quis est tantomm aemuins gU>- 
rise principum, si quis Gbristianus rector fisliciter 
et gloriose in hoc saeculo regnare desiderat, et ad 
palmam sempitemae beatîtudinis pervenire conte»- 
dil, illorum fldelissimam erga cultnm Omnipotentis 
imitetur devotionem, seque benevolum, clementem, 
in judiciis districtum, in cordis humilitate mansue- 
tum, In viseeribns misericordiae €ompatientem\ in 
largitate munificnm, in seb qui secundam Deum 
est Aibnineom circa Dei Ecdesiam solerter «dii- 
beat, si consortio supemorum civium cam saib- 
ctis et justis rectoribus regnare perenniter pr^ 
curat. 

* 

Princeps magniflcus quem Deus extidit 
Ut praesit populo sceptriger inciytas^ 
Debet Celsitbrono se bene sobdere, 
Cedros qui Libani conditor ediidit, 
Montes qui superos vertice soblevat, 
Qui gemmare facit ruraque floribos» 
Pinxît quique polos sideribus pater, 
Qui coeli cberubîm rex supereminet 
Reges terrigenas malignos is ordinat. 
Ob boc provideat rector honoribos 
Excellens auperis quos Deus attolilt 
0111 quo phceat qui regit omnia, 
Regnum qui tribuit maximus arbiter. 
Uium magnificat quis^is eum oolit» 



m 



Verbo, oorde pio, regimine, moribas. 
Christi quique volens Ecclesue favet, 
Servator cauonum, ductor et optimas 
Glaret justiti» stemmate fulgidus 
Rex est jure sacer qni sacra dogmata 
Ac decreta Patnim servat in omnibus. 
Illum clariQcat pontîBcum chonis, 
Gen gemm» radiant in diademate» 
llt campnm decorant viols ac lilia, 
Ulustrantque polum fulgida sidera. 
1 CAP. XU. 

Oportet autem modestum dominatorem pondere 
humilitaiis et obedienţi» virtute fieri praeditiun, ut 
Yirtutes humilitatem yidelicet atque obedienUam, 
quam ipse iu subjectîs diligit, in se ipso recogno- 



SEDIJUI SCOŢI 5« 

A pe vinculum quo te omnium Dominus nane ligaTiL 
Est enim medicina maxima sanitatis. 

His sermonibus obediens (erat enim divinis emdî- 
tionibus i^nutritui, et aperte sciens quae sunt propria 
sacerdotum, qaae regom), gemens et deflens ad re- 
galia remeavit. Cumque octomensium continuo trans- 
issent tempera, propinquavit nativitatis Salvatoris 
noştri festivitas. Imperator autem lamentationibas 
assiduis in palatio residens, continuas lacrymas in- 
eessabiliter expendebat. Ingressus autem Rafinus 
tune magister, et singularem apud principem fida- 
ciam habens, et videns principem in lameniatione 
proUratum, accessit ut lacrymamm causas iiMpiî- 
reret. At iile amarissime ingemiscens et vehemeniins 
lacrymas fundens, Tu, inquit, Ruflne, ludls et mala 



scat. Itaque si conligerit ut a prudentibus reprehen-> B mea non sentis ; ego autem lamentor et gemo cala- 



datur, se quidem reprehensibilem esse acriter do- 
leat, ac protinus ad pcenitentiae medicamenta cur- 
rere festioet ; et qui libenter peccaverat, virgam cor* 
rectionis libenter atque gratanter accipiat; et prius- 
quam Creator mannm suam ad feriendum excutiat, 
de correctione commissi sceleris summopere studeat, 
ne tam postmodum acrius destrictus judex feriat, 
quantum diutius et clementer exspectat. Praeoccu- 
pet faciem Domini in confessione, si quis regni gu* 
bemator in abscondito peccavit vel publice. Quo- 
jnodo de sancto rege et propbeta David legitur, qui 
cum post stuprum Bersabee et homicldium com- 
jnissum in Uriam Hethaeum per Nalban repreben- 
deretur propbetam, non erat reprehensori indigna- 



mitatem meam, quia quidem servis et mendicanti- 
bus aperta sunt templa Dei, et proprium Dominum 
libenter exorant^mihi vero ingressus non est ad eom. 
Insuper etiam clausi sunt coeli. Hsbc dicens, verba 
singula singultibus irnimpebat. Quem cum idem Ra« 
finus beato reconciliare Ambrosio persuaderet, neque 
tamen potuisset, baec imperator in media jani plătea 
cognoscens, Pergo, inquit, et justas in facie suscipio 
contumelias. 

Cumque ad sacra limina pervenisset, in sanctam 
quidem basillcam non prassumpsit intrare, aed ve- 
niens ad antistitem, et inveniens eum in salutatorio 
residenlem, supplicabat ut ejus vincula resolverac. 
At iile tyrannicam dicebat ejus praesentîam,et contra 



lus, sed sibimet, recognoscens suum pecealum, jam ^ Deum vesanire Tbeodosium, ejusqiie calcare leges. 



iuerat iratus;etqui post culpam hilarescebat per- 
jietratam, se ipsum per amaram deflevit poenlten- 
tiam. ţiinc lacrymis veniam promeruit qui coram 
}k>mino gravia scelera commisit, et ex fonte lacry- 
anarum venit ad manipulum gaudiorum, sicut ipse 
alibi dicit : Qui $eminanl in lacrymis, in exsultatione 
metent, el reliqua. {P$aL cxxv, 5.) 

Sed et illud quod de glqriosi principis Tbeodosii 
admiranda bumilitate atque pcenitentia traditur, nec 
praetereundum esse videtur, qui cum post injustam 
jmuUorum roillium necem Mediolanum venisset, et 
aolemniter in ^crum voluîsset intrare templum, ei 
aanctus Ambrosius bigusmodi cladem, plenam valde 



Verum imperator, Non, inquit, insurgo adversus ec- 
clesiasticas sancliones, nec inique ingţedi limina sa- 
cra contendo, sed te solvere vincula mea deposco, 
et communis Domini pro me exorare. dementiam, 
nec mihi jannam claudi, quam cunctis pomitentiam 
agentibus Dominus noster aperuit. Tune antistes, 
Quam, inquit, poenitentiam ostendisti post tantas 
iniquilates? Quibus medicaminibus incurabilia vul- 
nera plagasque curasti ? At imperator, Tunm» inquit, 
opus est et docere et medicamina temperare, meom 
vero oblata snscipere. Quibus verbis imperatoris au- 
ditis, quac illius humilitatem atque ipsum sponta- 
neam poenitentiae snscipere afflictionem monstrabant. 



gemitibus, audiens occurrit foris ad januas, et in- ^ sanctus Ambrosius salutarem ei medicinam Unlo- 



gredientem bis sermonibus a sacri liminis ingressu 
probibuit : Nescis, imperator, perpetratae a te necis 
quanta sit magnitudo? Neque post causam tanti fu- 
roris mens tua^molem praesumptionis agnoscit? Sed 
forte recognitionem peccati prohibet potestas impe- 
rii. Quibus igitur oculis aspicies communis Domini 
templum? Quibus c^cabis pedibus sanctum illius pa- 
vîmentum? Quomodo manus extendes de quibus 
adhucsanguis stillat injustus? Quomodo hujusmodi 
manibus suscipies sanctum Dei corpus? Qua prae- 
sumptione ore tuo poculum pretiosi sanguinis per- 
cipies, dam furore sermonum tantus injuste sit san- 
guis effususT Recede igitur, recede, nec secundo 
peccato priorem nequitiam augere contendas. Susci- 



rum vulnerum apposuit, qua percepta imperator ma- 
gnas gratias referebat. Talî ergo tantaque et praeso. 
et imperator virtute daresoebant, quorum opos valde 
fuit admirabile, illius fiduda,bu]u$ obedientia, iHius 
zdi fervor, hujus autem fidd puritas. Ponro regolas 
pietatis quas a magno sacerdote percepit, etiam re- 
versus in Constantinopolitanam utbem servavit. 
Nam dum festivitatis tempore ad ecdesiam proces- 
sisset, oblatis in altari muneribus, mox egressus est 
Cumque Nectarius pcapsul ecdeslao mandasset cur 
intus stare noluisset, mandavit princeps : Yix, in- 
quit, potul discere quae diflerentia sit imperatoris el 
sacerdotis; vix enim veriuUs inveni magisimm; 
Ambrosîumnamqae solum novi vocari digne ponţi- 



513 



ficem. Tantom ita^iae prodest increpatio a viro vir- A 
'lotisprolatal 

Unde perspicunm est qood decet bonoa el pios 
rectores salubies aotistitum» i[uasî spiritualium me- 
dicorum, hamiliter et libenter auscalure correctio- 
nes, tcstanle Salomone, quî aii : Inauris aurea et 
mărgărita fulgen$, qui arguit tapierUem et aurem 
obedientem {Prov. xiv, iî)- Mdius est enim a sa- 
pienie corripi quam staltorum adulatipne decipi. 
Nam si nostrorum vulnera corporum a medids sa- 
Bari Tchenienter desideramas, et io praesentia me- 
dicorum eadem ostendere non crubescimus, el în 
dolore medicin» spe saluds oblectamur, quanto ma- 
gis de Tulneribus et plagis animarăm nostraram oos 
ms^orem babere curam oportet, quousque spirilualis 



LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. M4 

CAP. xm. 

Non est facile bominibus universas Tilare bostis 
insidias. Nam dum quispiam libidinis edîigerit pas- 
sionem, incurrit in avaritiam ; qua declinata, invi- 
dise fovea praeparatur ; banc si transcenderit, vitium 
furoris incurrit , et alios plurimos laqueos ponit ini- 
micus, quo capere possitincautos. Et corpus quidem 
passiones habet facile ministrantes, ut animam pofr- 
sit occidere; sed mens divino solatio vigilans ma- 
cbinationum ejus destruit argumenta. Humanam na- 
turam participatus Tbeodosius prsefatus imperator 
babuit passionum quoque communionem, justoque 
furori immensam perraisccns cnideUlaiem, înjustam 
operatus estpassionem. Quam rem narrare necessa- 



miuorem nanere curam oporiet, quuu^iu. -p-"- . ^ ri„m est propter uUlitatem legentium a : Thessalo- 

medîcus ouamvis acerrimam medelam adbibeat, B ™™ ^^ propwr uumaiciu tcg^u. 

meaicus, quamvi» aw;rrui . . . ffrandiset populosa, m qua dum 



per quam spes certa noslra sanationis fiat? Sicut 
enim scalpellus medici non ob boc malus est quod 
resecet vulnera et putridas amputet cames» sic et 

cerrectio salubris. 

Quam lux rutilo nova ccelo 
Fit grata babitantibus orbem 
Post nubila hoctis opac» 
PbcBbi radiante corona ; 
Quam ros sîtientibus arvis 
Post torrida caumata Gancri» 
Boreae post frigora saeva 
Yer florigerumque serenum; 
Sic prxveniente piado 
Anim» fit cbara medela. 
Morbis medicantnr anbelis 
Jam quisque salubribus berbis 
Tulerint quo corporis a^ra. 
Gura vigilante sagaci 
Famuke si tanta rependunt 
Fragili medicamina carni : 
Cur non poUor medicina 
Dominam medicatur bonoram» 
Simulando jura creantis 
Animam deitate beandamt 
Quis vulnera tollere culpae 
Medico potest sine docto? 
Gaveant igitur dominantes ; 
Yitiis si mente labaseunt ; 
Adeant medicosque peritos, 
Gbrisli pietate ministros 
Quis discaut subdere colla, 
Qui possunt pellere morbo» 
' Oleo vinoque salubri. 
Nec non ccelestibus berbis 
Paradişi flore creatis 
Exstinguunt dira venena. 
Rev<»cant animas et ab imis 
Vcrbovirgaque potenţi, 
Quas sancU ccelitus arte 
Bevebuut ad pascua vij». 



nica civius est grandiset populosa, in qua dum 
fuisset orta seditio, quidam judicum lapidaţi sunt 
atque tracti. flincindîgnalus Tbeodosius non refre- 
navit infirmitatem iracundiae, sed jussit injustos gla- 
dios super omnes evaginari, et una cum nocentibus 
innocentes interimi. Septem miilia etenim bominum, 
sicut fertur, occisi sunt, non praecedente judicio,sed 
tanquam inmessibus omnes simulincisi sunt. Quam 
ob rem, ut diximus, beatus Ambrosius prsefatum 
imperatorem sancto zelo succensus graviier redar- 
guit, ac furorem principis îrralionabilem et sedus 
nefandum severa învectione detestatus fuît. 

Bnde bonus et prudens rei public» gubemator 
aptum est ut illud pr»caveat, ne dum suam suoromve 
C injuriam ulcisci supra modum disponit, irrationabilis 
reatum furoris inddat ; sed propriam iram refre- 
nare non negligat, et justi furoris stimulos affecţu 
pietatis removeat, ne forte si plus justo desaviat in 
subjectos, incurrat rabiem leonin» ferocilatis. Unde 
scriplum est : Noii esse sicut leo in domo tua, iubver- 
ten* dometticos tuo$, et opprimeni $ubjectos tibi 
{Ecdi. IV, 35). Nam sicut debeUare superbos, ita et 
parcere subjectis, justum et misericordem dominum 
oportet. Unde et Antoninus imperator dicd)at malle 
seunum civem servare, quam miile bostes occidere. 
In corrigendis iuque criminîbus miscenda estleni- 
us cum severitate ; faciendum ex utraque tempera- 
mentum, ut neque multa asperitate exulcerentur 
subditi, neque nimia benignitate solvantur. Nec uUa 
J^ correctionis seu yindict» habeat modum, nisi recte 
pracedat judicium. Nec decet serenum rectorem 
furore iracundi», tanquam felie ainaritudinis, esse 
perturbatum, si justum vuit proferre Judicium, cum 
nimis irascentinmcaca sintjudida. Non enim potest 
serenum lumen justiti» ac veritalis cernere, qui 
caUgine obnubilâtur iracundi». Opponatur lUque 
foras patienti» clypeus, contra irrationabilis impe- 
lum furoris. Nam, sicut scriptum est, Meltor e$t pa- 
tUtu viro fortU et qui domihatur ammo mo expugna- 
tore urbium (Prov. xvi, 3Î). Forlior enim est qui 



. Samitur seouens narratio >x Tbeodoţeti Histo- 19 derivau fuerunt qu» noster dixit de Pladlla. 
ria,!rr<^rirÎ8^^^ ex capitulo ejusdem cap, 5, 



516 SEDUUl SGOli 

Tioientiam et in se ipso inclasam feram Buperal A 
iracundiam, quam qni leonem perimit. 

Quanta Tero mala per eubiianeum Airorem eţ im- 
patie^U» Titium eveniant , quia esipUcare potest ? 
Rex Saul, Airoris iippeluin non refreiuiDa, imniaai 
saayHia sacerdotes DomiDi trucidatit. Salomon quo- 
qae quamvia splendore aapientiffi fuerat illumiDatttSt 
tamen IbrorSs paaaiooe replebu, saum fratrem in* 
terilel pnecepit, pielatem tyraniildi poslponena. 
Qoid referam de reprobis Judaeia ? qai dom aelum» 
aed nen seeunduni aelentiain haboeruat» in Filium 
Dei et saDciea cjik diacipuk» bomicidie exsUlerunt. 
Al palieDtift virtute manraeladiDis sanctus David 
praeditos , eiiam iiilmieia suia s«pe pietatis alfecdu 
pepercit ; nonnunquam Tere Dei seto iţtimulalus iai- 



SI6 



Infecta mens veneno. 

Misceatur ergo mentl» 

Fiagransque odore pacia 

Dux flat, ac serenus 

Grato nitente vullu. 

Nec Judicans stt ante 

Quam veritas patescat. 

Nam notione nocte 

Cor splendet ut lucerna. 
CAP. XIV. 
Sed dum bon! rectores fastum superbia tyraBni-- 
dis in adversari is debellare student , non in se nec 
in suorum fortitudine, sed in Alttssimi tirtute et 
gratia totam confldentiam stabilire debent, quia 
ipse est solus et potens protector omnium in i|>so 



micos Domini uaque ad mortia exitium prolrivit. Ş. fiducialiler sperantium. Unde per Psalmistam dici- 

tur : Bonum eşt sperate in Domino, quam sfterare în 
principibu$ (Psal, cxvii, 9) ; bonum est eonfidere in 
Domino, quam eonfidere tn homine (Ibid. ▼. 8). El 
alibi : Noliie eonfidere in principibu$ neque in fUiis 
hominum, in quibus non est salus. Exiet spiriius ejns 
et revertetur in terram suam, Et reliqua {Psal, cxlt, 
3, 4). Cui etiam Jeremias concinit dicens : Domine^ 
omnes qui te derelinquunt, confundentur ; recedenies 
a te, in terra scribentur ; quomam dereHqnerunV re- 
nam aquarum viventium Dominum (Jerem. xtii, 15). 
Maledictus homo qui confidit in homine, et ponit car- 
nem brachium suum, et a Domino reeediî cor ejus. 
Et reliqua (Ibid,, v. 5). Nullus ergo debet eonfidere 
in bomine, aut prxsumere quod nullus ei possit re- 

(\ sistere. Praesumebat el silurus piscis quod bamum 
sibi nemo jaceret, nemo Cenderet retia ; et si inci- 
disset, omnia disrumperet, et tamen Aiscinam « non 
eyasit. Quod si qnis singulari fortitudine excellens 
ob boc singuios non tinieat, idem mulios necesse est 
ut caveat. Nam qui ab uno yinci non petest, inter- 
dum a multis vincitur. Elepfaas grandis est, et oed« 
ditur ; leo fortis est , tigiris fortis est, et occiditur. 
Prudentis autem rectoris est etiam metuere tcI pra&- 
cavere inferiores, cum saepe ab inferioribus supe- 
riores superenlur. Quam Immants est crocodilus et 
dentibus atque unguibus intolerabilis ! qui tamen ab 
enideo bestiola ventreperimitur. Monoceronelepban- 
tem cornu perforat. Forraidabttis elephantus mu- 
rem timet. Leo rex ferarum exiguo aeorpionis acu- 

P leo occiditur. Nemo itaque in suia nribos temere 
prxsumat. 
Sed ne quis in suorum fortitudine ae numeroşi- 



Deeet enim dilectam Deo principem contra hostes 
et blaspbemos Ghristiani nominia Cuimineum fre- 
quenler habere selnm. Nam si Nabuchodonosor rex 
idienigena, ne blaşphemaretor Deus Israel in Unţum 
saeviit, ut tale decretum firmaret dioens : Qj^icunqne 
dixerit Masphemiam in Deom Sidrac» liisao el Ab- 
denago, Ipsi in interiliim erunt, et domus eornm in 
perdiUonem (Dan. iii, 96) ; quanto i^agis ortho- 
doxos reetores contra îniinioos Chţistians^ fidei e^ 
doctrin» atque religionis lelare oporteti quaienns 
Omnipotenll, eiijua rainiatri gratia sunt ordinaţi, 
tanto magii plaoeant, quanto ferveotius ^ qu^ 
Chriali iiint, lăudabili zeb satagere anbelant. 

Post incljtos labores 

AiC laurea tropsa, 

Toga capdente paeis, 

Et regia corona 

Lecţia micante gemmis 

Auroque compta ilavo ; 

Gom purpura coruscat» 

Aul» decorns ordo, 

Felioiter regeniem 

Cum sora beata comat, 

Quam 8«ipe mentis aulan» 

Perturbat ira praecepa, 

Ac zelos ardet inius 

Casco furore cretus ! 

iEnea fervet oUa 

Nec aîA luiens in aşţra» 

Gen principia şeyera 

Cor saovit ut levna. 

Noltna modWQ tinere 

<^ Piscaţorium iostrumentum fbscina est , bidens 
aut tridens , qua telociter et perite vibrată couâii 
pisces capiuntur. Id ex veterum scriutis constat, et 
U8U8 etiam bodiemus demonstrat. Nam et ego au- 
tumnalibus feriis in Gircaea palude ad LucuUi villam 
jacla fuscina breve piscibus beDum intuli. Hinc, ut 
pole deus marinns, trid^tem fascinam sestat Ne- 
ptunus, eique ipaam 0Ub pedibus sternit Hartianus 
Capella ; quo loco , doctus alioqui vir Gaylusius ri- 
dicule legii lusciniam pro fuscina, Gansam bane ve- 
rissimam, cur detur Neptuno fuscina, unus fortasse 
inier m^^ographos novit Pbomutus, cap. de Ne- 
ptuno, quanquam et ipse immerito dubitans : fipti 
ii xpitumf, ir^f/»ov insl «cvr^ ;(/»wvac ivp^ ti^ rdv 



TTQv i^itman riîg 7^ ; cacteri , quod Talde miror, in 
alias abeunt, quas plget referre cxplicationes, banc 
unice veram, ut reor, ignoraates ; veluti Servius, 
ad Mn. i, 138 ; Fulgentius, lib. i,3; et Vaticâni 
mythographi, Class. AA. T. IU, pp. 59, 86, 185 ; 
nec non Graeci auctores lăudaţi a Munckero ad Ful- 
gentium loc. cit. Piclorea vero ac statuarii , hoc 
aptius, prae caeteria piacatoriis, instrumentum Ne- 
ptuno distinguendoadbibeut; etenim tridens, cum 
marinum deum denotat , tum etiam sceptri vicem 
gerit, et omnino decoram atque speciosam aquarum 
oomino digniuţem conciliat. 



5« 



LIBER DE RECTOmBUS C»RISTIANIS. 



U» 



iate oonfldat, Xânes rei Persarum belluro adverstia 4 
Graeciam a patre susceptum per quinquennium ia- 
Btruxit ; qui videlicet Xerxes dcc millia armatorum 
de regnoy et ccţ millia de auxlliis^ rostratas etiaiu 
miile ducentas» onerarias iria millia numero ha- 
buisse narratar ; ut merito înopinato exercitiUt ilU- 
roensxque clasai tîx ad potum flumina , vix terras 
ad inţressum | vix măria ad cursum suffecisse me- 
moratum sil. . Sed Leonidas rex Spartanonim cum 
quatuor miilibus honvinum contra miile millia anpa- 
iorum eJQsdem Xerxis in bellom proces^it, ac, dele- 
tis Persarum copiis, yictor et bello clarissimus cum 
auis paucis pro amore liberandae pairise oecubuit« 
•Xerxes vero, bello in Graecia înfeliciler ţesto, con- 
lemptibîUs şuis factus, in regia circumventus occidi- 



la Domino poiiua vivo sfi^ tota loc^tur, 
Qui regit altithrooya numine regna Deua. 

Qui dat et, onmipoleog ducibua sperară superpaj 
Tirtutem valida vincere poase mânu* 

CAP. XV. 

Unde 9i quando bellici rumores crebreacani, non 
tam in armis corporalibua ei fortitudine confideo** 
dum » quam as$iduia ad Domioum orationibus eal 
insistendum, Peique sunt imploranda auxiUa, ciyqa 
in manibus consislit salus, pax atque Yictoria ; qui 
si pia devotioDQ invocatus fuerit, nunquam se invo« 
caotes descrii, sed eisdem misericorditer adjutor in 
importunitatibus assistit, Nam cum suorum electo* 
rum manus et voces ad Patrem misericordiarum ele* 
tur. Nam saecularis glorise et incurvabilîs superbi^e B vântur» bostium ferocitas annibilatur, ac nonnun* 



pedisequa est ignominia. Hinc per Salomonem dici- 
tur : Dqtnittus exerdtuum hoc cogitavit ut detraheret 
superbiam omm glorice^ et ad ignominiam deduce- 
ret omne$ inclj/tos terţa {ha, xxiii, 9). 

Noa ergo glorietur fortis in fortitudine su^» necdl- 
Tes in dlvitiiş su,is. Nam si eruca parvusque vcrmi- 
culu$ fortior h(H[niQe est* utquid se jactat terra et ci- 
Dis, eţ elata per superbiam, cum ex bnmo aii, bu- 
ipana contemnit ? Itaque qui gloriatur^ in Domino 
gtorieiur (I Cor. i, 31), qui arcum potentium infir^ 
mat, et inflrmos robore accingit ; cujus adinventio- 
nes sunt ut superbi cadant et bumilcs surgant ; eui 
omnis poteştas a Patre data est in coelo et in terra» 
et oifinia subjecta sunt sub pedibus ejus. In quo si 



quam bo&Ubus aubUaoea ignominia mortisqoe fo* 
vea, piis verQ inopina victoria disponitur ; dum pii 
viam desperate salutiş» impii autem decîpulam in- 
gperatâe mortîs intraot. Sed quod dioimus, evidenţi* 
bus exemplis nos approbentus, 

Uoyses legislator corn manus suaa in omtione 
elevabat ad Dominum, viincebat Israel ; cum paula** 
lum remittebat, vinc^b^t Amalec. Sio et rege Eie- 
chia non corporalibua s^rmis pugoante, sed cum k;- 
crymls exorante, angelus Domini oentum oetc^ta 
quinque millia AsayriQrum una nocie inierfecit. Io* 
sapbat r^x laudes Domino perionabat, et Dominus 
pro l^udante hostes superabat , i(a ui oonyerterel 
bostium insidiaa in a^metîpaos, vel mutuia e